Шулганташтагы тэуязмаларзынг усешеу h эм узгэреу тарихы.



Тарихты айырым hурэттэрзенг тарихи узгэреузэре аша кузэтеп алайык.

1. «Угез (бизон) башы;

2.  Ошо ук hурэт Боре районындагы Янгы Колсобай ауылы тамгаташында ла сагылыш тапкан.

3.Артабан был hурэт ижекле кхароштхи язмаhы хэрефе булып китэ. Был язмалар Башкортостанда куплэп табылдылар!

4. Рун (хэрефле hэм ижекле) язмаларыбызза был hурэт ошолай узгэрэ.

Беззенг шартлы фекеребез, был hурэттэрзенг билгеле язмаларза уз узгэреу тарихы булыуы аша, фэнни нигезлэнгэн караш тип hанала ала.

Шулганташ hурэт-тамгаларынынг фэннилеген уны башкарыусыларзынг hэм улар аша тасъуирланыусы эйберзэрзенг булыуы аша исбатлау.

Барлык исбатлаузарзы ла галимдарыбыз В.Г.Котов менэн Д.О.Гимранов тапкан тарихи комарткыларга таянып алып барырбыз.

 2009 йылда Шулганташ мэмерйэhендэ кеше hолдэлэре табылдылар (был hойэктэрзенг гаплогруппаhы R1a, R1b булып сыкты).

Шулай ук улар кулланган усак та табылды.

Тимэк, Шулганташ hурэттэрен эшлэуселэр ысынлап та шул осыр кешелэре булып сыктылар!

Тагы ла шуны эйтеп утер кэрэк. Шулганташ мэмерйэhендэ мамонт hойэктэре, Моразым мэмерйэhендэ угез (бизон)- кэрэкэ-йылкы-айыу, Иманай мэмерйэhендэ арслан hэм башка хайуандарзынг hойэктэре табылдылар. Был комарткылазынг барыhы ла бер тарихи осорзарга карай.

Тимэк hурэттэрзэ тасъуирланган хайуандар ул заман ысынбарлыгында булгандар!

Тимэк Шулганташ hурэттэрен укып карау фэнни яктан хата куренеш тугел!

Укыу ысулдары тубэндэгесэ итеп кабул ителделэр:

- h эр бер эйбер узен-узе атай,

- эйберзенг узатама h ы (тауышы) h эм унынг h урэте бере бере h енэн айырылгы h ыз,

- эйберзенг вакытта h эм гэлэмдэге узгэреше (топология h ы) унынг асылын узгэртмэй.

Бына укыу варианттарынынг тэуге олгелэре.

Эйтем - «Мhм: тр hд тр».

 Башкорт телендэге янгырашы: «Моhим: Тора hэде (юлы) торанынг».

Йэгни - «Был моhим: Гэзеллекте hэм дореслекте бары тик гэзеллек hэм дореслек аша гына аткарып була» - тигэн тошенсэ был.

Эйтем – «Бу крк тр hд снг hт».

Хэзерге башкорт телендэге янгырашы: «Был ситлэтелгэн (кыркып алынган) тире hэзиэ (булэк) – Саик (тура юл курhэтеусе) hэйэте (сифаты куренеше)».

Эйтем – «Бу мз».

Хэзерге башкорт телендэге янгырашы: «Был бисин(маймыл)»..

Эйтем – «hд мhм».

Хэзерге башкорт телендэге янгырашы: «hэд (тура юл) моhим».

Эйтем – «Тора дб».

Хэзерге башкорт телендэге янгырашы: «Тора дабг (Язма ул канун)».

Шулганташтынг hурэттэрен язма тип кабул итеп укып карау унгышлы утте. Тимэк был hурэттэр ысынлап та язма.

Бынынг тап шулай икэнен мэмерйэ кешелэрененг уз йэмгиэте булыуы аша исбатлана. Мэмерйэлэ кешелектэге тэуге йэмгиэттэрзенг береhе йэшэуе тубэндэге, ошо ук мэмерйэлэ табылган, тарихи комарткылар аша исбатланалыр.

Бына шундай йэмгиэттэрзэ булэк ителэ алыусы комарткылар (кем белhен инде, бэлкин хатта ки алмаштырышкандарзыр за, уныhы карангы) олгелэре – таштан эшлэнгэн кырккыс, тире hызыргыс, кейем тегеу энэлэре, бизэуестэр.

 

Бизэуестэрзенг булыуы иhэ булэк итеу аша булhа ла, байлыктарзы ситлэштереу ысулынынг булыуын дэлиллэй. Э был иhэ уз сиратында Шулганташта кеше йэмгиэтененг йэшэуен исбатлай!

Шулгэнташ йэмгиэте фэлсэфэhе тураhында фекер башлар алдынан Шулганташ hурэттэрененг Башкортостанда табылган язмалар олгелэре менэн сагыштырып утеу зарурзыр. Урыс телендэ язылган таблицаны кара.

№ п\п

Пиктограммы Шульганташа

Иероглифы и гетерограммы Башкортостана

Буквы письма кхароштхи из Башкортостана

Руны

Башкортостана

Иероглифы Гетерограммы
1 Тб(кельт; топор) Тб(кельт; топор) Не известны Не известно Не известно
2 hд(лошадь) hд(лошадь) hд(лошадь) Не известно Дд
3 Мhм; hт (мамонт; мамонтенок) Не известно Не известно Бhу Ма    h
4 Крк (шерстистый носорог) Не известно Не известно Не известно Не известно
5 Тр (шкура) Тр (шкура) Тр (шкура) Не известно Не известно
6 Му (бизон) Му (бизон)  Му; Бу (бизон)   Ма Бб (Мм)
7 Ск (кабан) Не известно Не известно Са Не известно
8 Мз (обезьяна) Мз (обезьяна) Мз (обезьяна) Не известно Бб
9 Лп (рыба) Лп (рыба) Лп (рыба) Ла Лл
10 Тнh (стена) Тнh (стена) Тнh (стена) Не известно Дд
11 Днк (стрелец) Днк(стрелец) Днк(стрелец) Дhа Дд

Шулгэнташ фэлсэфэhендэ инде «Аллаh (Югары анг hэм кос), Гэзеллек hэм дореслек, Канун, Булэк, Шэригэт (тура юл), сифат куренеше (hэйэт), моhим»  тошенсэлэре бар. Шуныhы кыуаныслы, барлык был фэлсэфэуи киммэттэр зэ айырым кешегэ, йэ иhэ айырым кастага тугел, э бэлки барыhына ла тобэп язылгандар. Тимэк был мэмерйэ йэмгиэтенненг фэлсэфэhе башкорттарзынг инг боронго фэлсэфэhе тип карала ала.

Был тэу фэлсэфэ тарихта ниндэй юл утеп, ниндэй узгэрештэр кисерзе икэн?

 


Дата добавления: 2019-09-02; просмотров: 270; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:






Мы поможем в написании ваших работ!