СИМВОЛИКА МЕЧА В ДРЕВНЕРУССКОЙ ВОИНСКОЙ ПОВЕСТИ
Пуцыкович А.Ю.,
студентка 2 курса УО «ВГУ им. П.М. Машерова», г. Витебск, Республика Беларусь
Научный руководитель – Лапунов С.В., ст. преподаватель
Древнерусские литературные произведения были пронизаны стремлением к символическому толкованию явлений природы, истории и писания. Весь мир полон символов, и каждое явление имеет свой двойной смысл. В памятниках древнерусской литературы основными принято считать природную, религиозную и военную символику, традиционно сохранявшуюся в течение веков и питавшую собой художественную образность литературы.
Военная символика и терминология – распространённое явление в древнерусских воинских повестях, т.к. главной целью воинской повести было изображение военных действий, князя, его власти, силы, чести и отваги. Символы выполняют определённые функции изобразительно-выразительного средства, приобретают в контексте новый смысл.
Объектом исследования является военная символика и терминология древнерусской воинской повести.
Цель исследования – выявление художественной специфики, определение художественной функции военной символики в поэтике древнерусской воинской повести.
Методологические основы исследования: разнообразие и функции военной символики исследовались, опираясь на работы Д.С. Лихачева, В.П. Адриановой-Перетц, В.В. Кускова. Дополнительно привлекались типологический, сравнительно-исторический методы.
|
|
|
Через символику наблюдается близость древнерусских произведений и фольклора. В древнерусских воинских повестях очень много образов, которые связаны с понятием «меч»: «Половци главы своя подклонишаподъ тыи мечи харалужныи» [3]. Этот же символ встречается также в былинной, сказочной символике: у богатыря, «доброго молодца» всегда был меч – символ силы, мужества, победы добра, т.к. приходилось бороться со злом.
С мечом в древнерусской воинской традиции был связан целый круг понятий. Меч был прежде всего символом войны. «Зайти мечем» означало «завоевать»; «обнажить меч» означало «начать военные действия, напасть», «мечами обиду творить» имело значение «воевать»: «Рано еста начала Половецкую землю мечи цвелити» [3]. Кроме этого, меч был эмблемой княжеской власти, символом независимости. Прислать свой меч или отдать его врагу символизировало сдачу. Меч был также священным предметом, ведь в языческой Руси клялись на мечах при заключении договоров с греками: «И мужи его по Рускому закону кляшася оружьемъ своим» [3]. Меч был оружием аристократическим, он употреблялся князем или высшими дружинниками по преимуществу: «Святъславъ <…> бяшеть притрепалъ своими сильными плъкы и харалужными мечи» [3]. В «Слове о полку Игореве» встречается выражение «Тъи бо Олегъ мечемъ крамолу коваше» [3], которое имеет значение «злоупотребление властью князя, святотатство при условии употребления меча со злыми намерениями».
|
|
|
Военные символы расширяют значение слова, создают выразительный образ, а в сочетании с другими тропами они могут создавать целые картины сбора в поход, боя, победы, возвращения из плена и т.д. По сути, структура символа и направлена на то, чтобы через каждое, частное явление дать целостную картину мира.
Литература:
1. Адрианова-Перетц, В.П. Слово о полку Игореве и памятники русской литературы XI–XIII веков / В.П. Адрианова-Перетц. – Л.: «Наука», 1968. – 202 с. – (Пушкинский дом). – С. 45–189.
2. Лихачев, Д.С. Великое наследие: классические произведения литературы Древней Руси / Д.С. Лихачев. – М.: «Современник», 1980. – 412 с. – (Любителям российской словесности). – С. 157–161.
3. Изборник: сборник произведений литературы Древней Руси / сост. и общ. ред. Л.А. Дмитриева, Д.С. Лихачева. – М.: «Худож. лит.», 1969. – 799 с.
ВАРИАНТЫ ПЕРЕВОДА КАЛАМБУРА НА ПРИМЕРЕ КНИГИ Л. КЭРРОЛА «АЛИСА В СТРАНЕ ЧУДЕС»
Ризо В.А.,
студентка 4 курсаУО «ВГУ им. П.М. Машерова», г. Витебск, Республика Беларусь
|
|
|
Научный руководитель – Кулиева О.Н., канд. филол. наук, доцент
Настоящая работа посвящена изучению лингвостилистических особенностей английского каламбура и способов его воссоздания в переводе.
Актуальность данного исследования определяется необходимостью дальнейшей разработки одного из важнейших аспектов теории перевода – проблемы переводимости. Широкое использование каламбура в ряде литературных жанров, агностическое отношение многих исследователей к каламбуру, зачисленному ими в список «непереводимых» явлений, диктует необходимость разработки этого приема при переводе с одного языка на другой. Тема актуальна и в плане изучения проблемы в создании образности перевода. Целью исследования является изучение информативной структуры английского каламбура в тесной связи с его контекстуальными характеристиками и установление наиболее адекватных соответствий и возможных вариантов передачи этого приема на другие языки. Гипотеза: прием компенсации, восполняющий потери, связанные с невозможностью передать в полном объеме функциональную нагрузку каламбура, является лучшим способом передачи английского каламбура. В статье анализируется английский каламбур путём сопоставления вариантов перевода книгиЛ.Кэррола «Алиса в Стране чудес»
|
|
|
В процессе работы над проблемами перевода устойчивых фразеологических сочетаний, нами были выделены следующие наиболее часто употребляемые способы перевода английского каламбура: опущение, компенсация и калькирование. При приеме опущения игра слов опускается вовсе, передача текста на другой язык осуществляется путем простого перевода. Компенсация – это замена непереданного элемента подлинника аналогичным или каким-либо иным элементом, восполняющим потерю информации и способным оказать аналогичное (или подобное) воздействие на читателя. При воссоздании каламбуров компенсация наиболее полно обеспечивает эквивалентность перевода. Калькирование – построение лексических единиц по образцу соответствующих слов иностранного языка путем точного перевода их значимых частей или заимствование отдельных значений слов. При сопоставлении различных вариантов перевода данной книги, мы отчётливо прослеживаем тенденцию авторов, работавших над ними, давать свою, авторскую версию перевода английского каламбура, отражающую реалии, известные русскоговорящему читателю. Связано это, в первую очередь, с природой самого произведения, богато насыщенного как героями из английского фольклора, так и лексическими каламбурами, тесно связанными с реалиями бытовой жизни викторианской эпохи, которые, естественно, ни о чём бы не сказали современному читателю (к примеру, Mock Turtle, остроумно окрещённый А.Щербаковым Черепаха-Телячьи-Ножки, обязан своим именем тому, что плебействующие мещане того времени подавали Mock Turtle Soup – суп, в котором тщательно разваренные телячьи ножки выдавались за непозволительно дорогую для многих черепаху). Во-вторых, это связано с природой самого каламбура. Сущность каламбура заключается в столкновении, или, напротив, в неожиданном объединении двух несовместимых значений в одной фонетической (графической) форме. То есть, основными элементами каламбура являются, с одной стороны, одинаковое или близкое до омонимии звучание (в том числе и звуковая форма многозначного слова в его разных значениях), а с другой – несоответствие до антонимии между двумя значениями, компонентами фразеологических единиц и «свободных слов», словом и его компонентами, словом и его произвольными кусками, типа шарад, словом и его ложной, «народной» этимологией, а также устойчивым и омонимическим ему словосочетанием.
Нами рассмотрено 6 вариантов перевода данной книги Кэрролла, датирующиеся от 50-х до 90-х годов XX века. Наиболее успешными, на наш взгляд, оказались переводы В.Набокова и Б. Заходера, в которых гармонично перекликаются русская и английская реальности. В нашей работе мы изучили информативную структуру английского каламбура и установили наиболее адекватные соответствия и возможные варианты передачи его на другой язык, определили пути поиска оптимальных соответствий и вариантов передачи этого приёма при переводе, определили, что приём компенсации является одним из самых удачных приёмов передачи непереводимой игры слов при переводе. Мы пришли к выводу, что наиболее типичными ошибками переводчиков являются игнорирование смысловой нагрузки, вложенной в этот приём автором, либо эмоциональной окраски вложенной в него автором на языке оригинала. Все переводчики, работавшие с данным произведением, проявили достаточную изобретательность и профессиональное мастерство, несмотря на некоторые переводческие недочёты.
Литература:
1. Падни, Дж. Льюис Кэрролл и его мир / Дж.Падни. – М.: «Радуга», 1982. – 216 с.
2. Дяков, В.М., Влахов, С.Н. Непереводимое в переводе / В.М. Дяков, С.Н. Влахов. – Ленинград, 1983. – 254 с.
СЕМАНТЫЧНЫЯ АСАБЛІВАСЦІ МІКРАТАПОНІМАЎ ВІЦЕБШЧЫНЫ
Рыппо Н.С.,
студэнтка 5 курсаУА “ВДУ імя П.М. Машэрава”, г. Віцебск, Рэспубліка Беларусь
Навуковы кіраўнік – Семянькова Г.К., канд. філал. навук, дацэнт
Уводзіны. Артыкул прысвечаны лексіка-семантычнаму аналізу мікратапонімаў, сабраных палявым метадам на тэрыторыі Віцебскай вобласці. Выкарыстаны апісальны метад даследавання, а таксама такія яго прыёмы, як класіфікацыя імёнаў, дыферэнцыяльны аналіз, рэканструкцыя імёнаў і іх форм, этымалагічны, структурна-словаўтваральны, фармантны аналізы, элементы статыстычнага аналізу.
Асноўная частка. Мікратапонімы дастаткова разнастайныя паводле матывацыйных прыкмет, пакладзеных у іх аснову. На аснове класіфікацыі Н.І. Васілюк [1, с. 103] адзінкі былі размежаваны па чатырох наступных групах:
1. Мікратапонімы, што паходзяць ад онімаў (антрапонімаў, назваў вёсак, рэк): Тарбулíнцы (поле; былая сядзіба пана Тарбуліна), Каралíхінагарá (узвышша; былая сядзіба Караліхі), Абухóўскае балóта (ад назвы вёскі Абухава), Лýчкі(ад назвы рэчкі Лука).
2. Мікратапонімы, якія паходзяць ад апелятываў, што 1) характарызуюць якасць мясцовасці: Амшáрак (поле роўнае, гладкае), Гарэ'лае Балóта (поле; выгаралае балота), чалавека: Зýева Свéчка(месцейка, у цэнтры якога стаяў млын, гаспадаром якога быў Зуй (мянушка) – працалюбівы і руплівы селянін, што працаваў нават ноччу пры свечках; 2) называюць былы аб’ект: Аэрадрóм (поле; былы запасны аэрадром), Базáр(маленькая плошча; былы базар);3) называюць мікратапонім, што знаходзіцца побач з аб’ектам: Бясéдка (скрыжаванне дарог; побач знаходзіцца альтанка); 4) характарызуюць форму аб’екта: Бар’éр (вал, які застаўся пасля Вялікай Айчыннай вайны), Нізы' (поле ў нізіне), Бáбін Лоб(частка вёскі; выступ мяжы вёскі Бабіна); 5) указваюць на памер / час узнікнення: Вялíкая Кáменка, Малáя Кáменка (часткі вёскі); 6) з’яўляюцца адзінкамі фаўны і флоры: Глухары'ны Пятачóк (паляна; месца збору цецерукоў на такавішча), Шчамялíная Зáвадзь (лес; былое балота, якое высахла, зараз тут выраслі дрэвы і пасялілася шмат чмялёў); Гаё'ўшчына (лес; былы гай), Дубрáва (лес, у якім некалі раслі тры магутныя дубы), Каксагы'сава пóле (поле, на якім калісьці вырошчвалі каксагыс (каўчук).
3. Мікратапонімы, што маюць у аснове здарэнні і дзеянні, якія набылі традыцыйны характар: Плáксіна (узлесак, на якім маленькая дзяўчынка згубілася ў кустоўі і гучна плакала, па чым і знайшлі яе касцы); Кагáльнае (возера, якое капалі «кагалам» – ‘разам’), Свістунóва гарá (узвышша, дзе па легендзе сядзеў чалавек, у якога не было сілы клікаць на дапамогу голасам, таму ён свісцеў).
4. Мікратапонімы, якія з’яўляюцца назвамі-арыенцірамі (група малаколькасная): Забалóцце (лес, што знаходзіцца за балотам), На Гары' (падвор’е магазіна, што знаходзіцца на ўзвышшы); Падлéссе (поле перад лесам).
Вывады. Такім чынам, мікратапанімія Віцебшчыны – гэта па асноўных сваіх рысах устойлівая сукупнасць назваў, якая склалася на працягу шэрагу стагоддзяў. Як сцвярджаюць рэспандэнты, замена старых назваў новымі практыкуецца рэдка. Мікратапанімная сістэма даследаванай тэрыторыі арганічна ўпісваецца ў лексічную сістэму мясцовага дыялекту і, як правіла, адлюстроўвае ўсе яе важныя асаблівасці як у галіне апелятываў, так і онімаў. Пераважная большасць назваў характарызуецца празрыстай семантыкай. Значная колькасць іх выяўляе цесную сувязь з умовамі мясцовага ўкладу жыцця, знаходзіцца ў сэнсавай адпаведнасці з рэальнымі прыкметамі акаляючых аб’ектаў.
Семантыка мікратапонімаў даследаванай тэрыторыі мае агульныя рысы з айконімамі: працэс наймення адбываецца па адных і тых жа прынцыпах (семантыка большасці мікратапонімаў пазітыўная – назвы не даюць адмоўнай ацэнкі прадметам ландшафту; яна адлюстроўвае індывідуальныя асаблівсці аб’екта, звесткі пра ўладароў або людзей, звязаных з гэтым месцам). Розніца паміж айконімамі і мікратапонімамі выяўляецца ў наступным: мікратапонімы бытуюць ў вусным маўленні, таму недаўгавечныя і хутка забываюцца. Айконімы ж зафіксаваны ў дакументах, вопісах і іншых паперах, што «працягвае іх жыццё» ў памяці людзей. Вызначальна, што сярод мікратапонімаў не сустрэлася ніводнай назвы іншамоўнага паходжання. Празрыстасць іх этымалогіі сведчыць пра жаданне насельніцтва пры называнні аб’екта адлюстраваць яго асаблівасці, адрозныя прыкметы або імя ўладара, што робіць найменне простым і зразумелым для ўсіх мясцовых жыхароў.
Литаратура:
1. Васілюк, Н.І. Лексіка-семантычныя тыпы мікратапаніміі паўднёва-заходняй часткі Брэстчыны / Н.І. Васілюк // Беларуская анамастыка. – Мн., 1985. – С. 103–113.
НЕАФІЦЫЙНЫЯ ФОРМЫ ІМЁН ЖЫХАРОЎ БЕШАНКОВІЦКАГА РАЁНА
Сасноўская К.А.,
студэнтка 5 курса УА “ВДУ імя П.М. Машэрава”, г. Віцебск, Рэспубліка Беларусь
Навуковы кіраўнік – Семянькова Г.К., канд. філал. навук, дацэнт
Уводзіны.Уласнае асабовае імя мае афіцыйную і неафіцыйную формы. Афіцыйная форма ўжываецца пры дзелавых зносінах: Аляксей Іванавіч, Марыя Фёдараўна. У коле ж сваіх родных, сяброў мы звяртаемся да чалавека так, як нам зручней (Інуся, Марфа), пры гэтым важнымі крытэрыямі з’яўляюцца ўзрост, асабістыя адносіны і інш. Такія формы, утвораныя ад афіцыйнага імені ў сферы народнага маўлення, называюцца неафіцыйнымі. Мэтай нашай працы – выяўленне заканамернасцей распаўсюджання неафіцыйных форм імён. На тэрыторыі Бешанковіцкага раёна намі сабрана 218 форм імён (133 жаночыя і 85 мужчынскіх).
Асноўная частка. Асноўную масу як жаночага, так і мужчынскага іменніка складаюць дэмінутыўныя формы (імёны з памяншальна-ласкальным адценнем, утвораныя пры дапамозе дэмінутыўнага суфікса [1]): Андруша, Кацюша, Марышка, Надзейка, Пяцюньчык, Яўгеша. У неафіцыйным антрапаніміконе даследаванага рэгіёна вылучаюцца і гіпакарыстычныя формы – скарочаныя формы асновы або адной поўнай асновы замест двухасноўнай формы [3]: Саша заместАляксандр, Віця – Віктар, Іра – Ірына. Сфера народнага маўлення горада і вёскі заўсёды адрознівалася паміж сабой. Звяртаючыся да асобы па імені, чалавек тым самым паказвае свае адносіны да яго. Так, формы тыпу Дунька, Люська ў гарадскіх жыхароў выклікаюць непаважлівыя адносіны. Сапраўды, імёны з фармантам -к- адносяцца да пеяратыўных форм з адценнем знявагі [3]. Але на даследаванай намі тэрыторыі сярод такіх вясковых імён, як Алёнка, Алька, Валька, Воўка, Ірка, Танька такой тэндэнцыі не заўважана. Пеяратыўнай формай карыстаюцца пераважна ў сямейных зносінах.
Скарочаныя формы ўжываюцца ў розных сітуацыях, ласкальныя – пры добразычлівых адносінах паміж людзьмі. Існуе шмат фармантаў, якія могуць далучацца да ўсечанай або поўнай формы імені, і тым самым выражаць канкрэтныя адносіны. Выяўлена, што найбольш распаўсюджанымі неафіцыйнымі формамі асабовых імён з’яўляюцца адзінкі з ласкальным фармантам -к-: Алёнка, Андрушка, Алінка, Жэнька, Калюська, Ларыска, Любашка, Марышка, Сёмка. Такія імёны ўжываюцца пры называнні дзяцей іх бацькамі, роднымі без якога-небудзь намёку на адмоўную характарыстыку.
Частым з’яўляецца ўжываннне імён з фармантамі -ік /-ык /-чык: Верчык, Ілончык, Калюсік, Ларчык, Нюцік, Свецік. Рускія даследчыцы А.В. Супяранская і А.В. Суслава лічаць такія суфіксы пераважна мужчынскімі [2]. Аднак на даследаванай намі тэрыторыі такія фарманты зафіксаваны менавіта ў імёнах жанчын. Гэта можна патлумачыць водгалоскамі той эмансіпацыі, за якую змагаюцца сучасныя жанчыны, называючы адна адну Верчыкам або Юльчыкам. Вядомы таксама факт, што на тэрыторыі заходняй Расіі імёны з фармантам -ік-лічацца выключна гарадскімі, інтэлегентнымі [2]. Шырокае распаўсюджанне неафіцыйных форм з такім суфіксам на тэрыторыі Бешанковіцкага раёна, магчыма, звязана з геаграфічным становішчам – побач з суседняй Расіяй.
Акрамя вышэй адзначаных форм імён, зафіксаваны і іншыя фарманты, якія маюць наступныя значэннні:
– -ок /-ёк; мае суб’ектыўнае ацэначнае значэнне, суправаджаецца ласкальнай экспрэсіяй: Валёк, Віцёк, Марышок, Санёк, Сашок;
– -уля; мае значэнне недаросласці; характэрны дзіцячай мове: Жануля, Настуля, Натуля, Рытуля;
– -ш-;мае адценне неадабрэння, іранічнай экспрэсіі, але ўжываецца пры добразычлівых адносінах: Андруша, Ільюша, Ірыша, Любаша, Марыша, Надзюша.
У г.п. Бешанковічы намі зафіксавана яшчэ адна цікавая форма імені Марына – Марусенцыя. Так бацька ласкава называе сваю дачку. Але калі патлумачыць сам фармант, то ў народнай гаворцы форма мае жартаўлівае значэнне (напрыклад, бабуленцыя).
Некаторыя неафіцыйныя формы ўтвораны па ўзоры заходнееўрапейскіх імён: Віталь – Вітэліус, Ганна – Анэт, Яўген – Джэк, Кацярына – Кэт, Кэці, Ларыса – Ларысон, Наталля – Наталі. Гэта звязана з сучаснай модай, якая ўзнікла ў канцы 90-х гг. мінулага стагоддзя. Сёння сярод моладзі ўсё часцей можна пачуць варыянты такіх імён.
Вывад. Такім чынам, выбар тых ці іншых форм імён найчасцей залежыць ад кола зносін, адносін грамадзян паміж сабой і той моды, якая існуе ў гэты прамежак часу.
Літаратура:
1. Беларуская антрапанімія: вучэбны дапаможнік / Г.М. Мезенка (навук. рэд.) [і інш.] – Віцебск: «УА «ВДУ імя П.М. Машэрава», 2009. – 254 с.
2. Суслова, А.В. О русских именах / А.В. Суслова, А.В. Суперанская. – «Лениздат», 1991. – 220 с.
3. Тихонов, А.Н. Словарь русских личных имён / А.Н. Тихонов, Л.З. Бояринова, А.Г. Рыжкова. – М.: «Школа-Пресс», 1995. – 736 с.
Дата добавления: 2018-02-18; просмотров: 593; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!