Галлюцинаторлы – параноидты синдром.

2.3.3. Нашақорлықтың және токсикоманияның эпидемиологиясы. Тәуелділік кезіндегі соматикалық аурулар.

Нашақорлық ( токсикоманиялар) есірткілердің қатарына жатпайтын (солардың ішінде дәрі - дәрмектер , ішімдіктер , никотин т.с.с.) уытты зат тарды артық қабылдаудан дамитын дерт түрі. Медициналык түрғыдан нашақорлық пен уытқорлық көпшілік жағдайларда бір - біріне сәйкес келетін түсінік. Олар бір - біріне ауысуы мүмкін. Мәселен, нашақор артынан уытты заттарға , уытқорлар артынан есірткілерге ауысулары ықтимал. Соған қарамай маскүнемдік медицинада бөлек ауру түрі болып саналады.

Нашақорлық пен уытқорлықтың этиологиясы.

1. Нашақорлық есірткілердің әсерлерінен дамиды. Оларга:

апиын тектес ( героин, морфин, апиын өнімдері, мәселен, омнпон т .б .) заттарды;

орталық жүйке жүйесінің сергіткіштерін ( кокаин, марихуана т.б. кендір өнімдерін);

көз алдына елестеткіштерді ( галлюциногендерді ), мәселен, диэтиламид лизергин қышқылы ( ЛСД ), мескалин т.с.с. заттарды жатқызуға болады.

2. Уытқорлық көңіл күйді көтеретін, ой әрекеттерін уақытша арттыратын, бей-жайлық сезімді жоғалтатын, емдік емес мақсаттарда қолданылатын әуестендіретін заттарға дамиды. Бұл заттарға:

кейбір химиялық реактивтерді (мәселен, ауаға тарайтын органикалық еріткіштер);

тұрмыстық химиялык заттарды (жәндіктерді жоятын улар, желімдер);

ішімдіктерді ( арақ - шарап , этил спирті );

есірткілерге жатпайтын дәрі - дәрмектерді (мәселен, транквилизаторлар) — келтіруге болады. Нашақорлық пен уытқорлық дамуына мына әлеуметтік жағымсыз жағдайлар қауіп - катер туындатады:

тұрмыс жағдайларынын нашарлыгы, қоғам дамуының кейбір қайшылықтары мен әділетсіздіктері, әртүрлі тұрмыстық және рухани ауыртпалықтар, ұлттық салт - дәстүрлер т.с.с. әлеуметтік ықпалдар;

жан күйзелістері , жаңа қоғам жағдайларына бейімделе алмау, жоғары жүйке жүйесінің әлсіз түрі т.с.с. ықпалдар тұқым қуалаушылыққа бейімділік.

2.3.4. Маскүнемдіктің және маскүнемдіктен кейінгі психоздардың емі және алдын алу шаралары.

Маскүнемдік емдеудің Назаралиев әдісі алкоголизмді Назаралиев әдісімен емдеу екі негізгі терапиялық блоктан тұрады. Олардың әрқайсысы екі этаптан тұрады.

1 терапиялық блок. Физикалық тәуелділікті емдеу және физикалық реабилитациядан тұрады.

2 терапиялық блок. Психикалық тәуелділікті емдеуге бағытталған психотерапиялық комплекс

І блок-физикалық тәуелділік терапиясы

1-этап Организм дезинтоксикациясы.

Терапевтикалық ремиссияның дамуы

. Науқасты толық тексеруден өткізу

Орталық холинолитикалық блокада

Инфузиялық терапия

Иммуномодуляциялық терапия

Лазеротерапия

Плазмаферез немесе гемосорбция

Гипербариялық оксигенация ОХЛБ 2-3 секансынан кейін Транскраниальді электростимуляция

Емдік массаж, иглорефлексотерапия

Мануальді терапия

ІІ этап организмнің ішкі экологиясын қалыпқа келтіру. Саногенді мотивация түзу. Физиогенді детоксикация(сауна, тренажер) Энтеросорбция Иглорефлексо - және мануальді терапия, массажды жалғастыру Реконструктивті психотерапия (Таштар-Ата философиясымен таныстыру, «Лапидопсихотерапия» тренингісімен таныстыру)

ІІ блок. Психикалық тәуелділікті емдеу

III этап. Дені сау мотивация және психологиялық стресс-тұрақтылық қалыптастыру үшін тұлғалық-бағдарлық терапия. Майндкрафтинг жүйесі бойынша психоэнергетикалық трансформация тренингтерін меңгеру: Absolutus тыныс алу тренингісі, Шри Ауробиндоның йогасы бойынша медитация, дервиш биі, лапидопсихотерапия Шавасанның релакс тренингісі. «Жетінші аспан» сауықтыру программасына қатысу.

ІҮ этап. Психикалық тәуелділіктен толық сауығу. Все сразу заметили эту особенность у сына Собчак Доход для сайтов «Үнсіздік» тренингісі Стресс-энергетикалық психотерапия сеансын өткізу Таштар-Ата құтқару тауында босану(ритуал освобождения) ритуалын жүргізу: Мен тазамын! Мен боспын! «Жетінші аспан» сауыктыру бағдарламасына қатысқаны үшін сертификат беру.

Маскүнемдіктен емделу Довженко әдісі бойынша алкоголизмнен кодтауДовженко әдісі бойынша алкоголизмді емдеу– 80 жылдар ортасында дәрігер А.Р. Довженко ойлап тапқан, алкоголизмді емдеудің психотерапевтік әдісі. Бұл әдіс отыз жыл аралығында және осы күнге дейін алкогольге тәуелділікті емдеуде қолданылатын ең результативті әдіс. Довженко әдісінің жағымды жақтары: Бұл әдіс онай және қолайлы, уақытпен тексерілген. Кей статистикаларға байланысты бұл әдістің эффективтілігі 87-90 пайыз. Әдіс гумманды және этикалық. 1984 жылы ВОЗ және әлемнің психотерапевттерімен ұсынылған әдіс. Кодтау 1 сеанс жүргізіледі, орташа ұзақтығы 2-2,5 сағат. Кодирленген адамда құсу рефлексін шақырмайды. Тәуелділіктен құтылғысы келетін ,сонымен қоса барлық науқастарға келетін әдіс. тГипнозға үйренбеген адамдарға ғана келмейді. Зияны жоқ, денсаулығына еш зиян келтірмейді, және де психикасына және ОЖЖ жағымды әсер етеді. Науқас кодирлеуге келсе, толық анонимді болады. Наркологиялық клиникаға жеке ақпараты берілмейді, науқас учетқа тұрмайды. Әр науқасқа индивидуальды қарау. Басқа әдістермен бірге қолдану. Эффективті. Религиялық сұрақатарға қатысы жоқ. Науқасқа қойылатын талаптар: Науқастың ерікті шешімі бұл ең басты және ең бірінші шешім. Бұл әдіспен еріксіз емдеу толық нәтиже бермейді, керісінше, жағымсыз әсер беруі мүмкін. Науқастың алкоголизмнен емделуге құлшыныс , өмірін ынтайлы жаққа ауыстыру , рецидивтерді алдын алу және дұрыс кодтауға әкеледі. Бұл кезде алкоголизм стадиясы , ұзақтығы, ремиссия қайталануы және ауру рецидиві. Алкоголикті емдеудің негізгі талабы абсолютті сау болу. Сеанс алдында 7- 10 күн бұрын спирттік ішімдік қабылдамау. Құрамынды алкоголь бар заттау қабылдамау, тек қана спиртті ішімдіктер ғана емес, құрамында спирт бар заттар. Бұл науқастың емдеуге көзқарасы және де ерігі мен емдеуге дегент құлшылығын көрсетеді. Довженко әдісі бойынша 22 жастан жоғары науқастар емделеді. Алкоголизмнен кодтау уақыты Алкогольден кодтау белгілді бір уақытқа дейін қойылады. Науқас таңдайды, бір, үш, бес әлде өмір бақиға ма. Көрсетілген уақыт 3-5 жыл. Довженко әдісі бойынша кодтау, алкогольге деген толық ынтасының болмауы 1-2 жылдан соң байқалады. Кей жағдайда 1 жыл уақытта байқалуы мүмкін. Кодтау бұл панацея емес тек қана, алкогольді емдеудің бастапқы жолы. Кодтау уақыты аяқталғаннан соң , одан да ұзақ уақытқа немесе ұзартуға болады. Довженко әдісіне қарсы көрсеткіштер: Абсолютті қарсы көрсеткіш болып , кодтау азэффективті немесе науқасқа қауіпті болып, табылады: Психикалық ауытқушылық , психопатия, ес бұзылысы, шизофрения, психоз, бас-ми жарақаты. Делирий, галлюцинация, сандырақ, деградация. Масаю , абстинентті синдром. Жүрекө қан тамыр жетіспеушілігі, гипертониялық криз, жақын арада басынан өткізген инфаркт және инсульт. Өткір инфекция, ЖРВИ. Онкологиялық аурулар. Довженко әдісімен кодтаудан соң , науқас екінші шанс алады, сауығуы тек өзінің қолында. Абсолютті сау болу, кодтауды жақсы өтті.

Бастапқы маскүнемдіктен алдын алу

Бастапқы маскүнемдіктен алдын алу – бұл нақты ішімдікке тәуелді адамдармен кездеспеген адамдарды сақтандыру тәсілі. Маскүнемдікті болдырмаудың ең қарапайым және қаупсіз жолы – бұл потеницалды науқасқа оны алда не күтіп тұрғандығы жөнінде түсінік беру, атап айтқанда:

· ауыртәуелділілік;

· денсаулығымен көптеген проблемалар;

· отбасы және қоғаммен проблемалар;

· ең соңында, қайғылы аяғы– өлім.

Бұл маскүнемнің өз еркімен өзін-өзі маскүнемдікке апаратын стандарттық тізбек тобы.Мұндай тағдырдан сақтанудың мінсіз тәсілі ол жас адамның санасына маскүнемнің теріс кейпін қалыптастыру болып табылады. Егер адам өз өмірінде ішімдікті қолданбай өмір сүруді қалыптастырса, онда бастапқы маскүнемдіктен алдын алу табысты орындалады. Көзі жеткен ішімдікке әуестенбеген адам өмірге деген көзқарастарын сирек өзгертеді, керісінше, олар өздерінің туысқандары мен достарына дұрыс таңдау жасауға көндіреді.

Сәтті өткізілген бастапқы маскүнемдіктен алдын алу – бұл болашақтағы көптеген проблемалардың болдырмаудың ең жақсы тәсілі.

Екінші маскүнемдіктен алдын алу

Екінші маскүнемдіктен алдын алу – бұл ішімдікке тәуелді болған науқас адамдарға көмек көрсету. Көбінесе маскүнемдер өз мәселелерін шын қабылдамайды, олар болашақта өздерін бақылауда ұстайтынына және кез келген кезде барлығын өзгерте алатындығына сенімді қарайды. Науқас маскүнемнің бұрмаланған дүниетанымы оның елестеуіндегі өзінің бейнесін жуып шаяды, яғни қоршаған орта байқаған дүниелерді, маскүнемнің өзі көрмейді. Ауыздан шыққан арақтың иісі, сыртқы кейпінің дұрыс болмауы, қолының қалтырауы және ұқыпсызтәртібі сияқты қасиеттер маскүнем үшін қалыпты жағдай болып саналады, ал аурудың айқын белгілері науқас үшін виртуозды жасырын қалады.

2.3.5. Маскүнемдік. Жасқа байланысты салыстырмалы ерекшеліктер.

Маскүнемдік — жүйелі түрде спиртті сусындарды қабылдаумен шақырылатын алкогольге патологиялық құмарлықтың пайда болуымен , психикалық ,физикалық бұзылыстармен сипатталатын созылмалы психикалық ауру. Маскүнемдік (алкоголизм) — спиртті ішімдіктерге салынушылық. Маскүнемдік – медициналық тұрғыдан қарағанда, спиртті ішімдіктерді жиі, шектен тыс қабылдаудан және оларға өте әуес болудан туындайтын созылмалы ауру Әлеуметтік тұрғыдан қарағанда, маскүнемдік -денсаулыққа, еңбекке, қоғам өміріне кері әсерін тигізетін спиртті сусындарды көп мөлшерде қолдану.

Маскүнемдік кезіндегі жас және жыныстық ерекшеліктер

Маскүнемдіктің басталып дамуындағы жас ерекшелік маңызы өте жоғары. Маскүнемдік неғұрлым ерте басталса, оның өту барысы соғұрлым ауыр болады. Сатылардың ауысуы, ауырлауы жылдамдап, маскүнемдік көріністері айқынырақ болады. Адамның жас кезінде қалыптасқан маскүнемдік тұлғаның дамуына кері әсерін тигізеді, энцефалопатиялық синдромның үдеуіне әкеледі, психоздар ерте дамиды.

Жасөспірімдік және бозбалалық кезеңде (13-18 жас) қалыптасқан маскүнемдік ерте маскүнемдік деп аталады. Бұл жаста маскүнемдіктің клиникалық белгілері ересектерге қарағанда айқын, ауру ауыр өтеді. Баланың немесе жасөспірімнің ағзасында алкоголь алдымен қан, бауыр, миға барады. ОЖЖ толық жетілмеуіне байыланысты этонолдың әсеріне төзімсіз. Нәтижесінде нейрондардың дифференцирленуі мен жетілуі бұзылады, одан жасөспірімнің тұлғалық қасиеттері, логикалық абстрактілі ойлау, интеллект, ес эмоцияны реттеу зардап шегеді. Алкогольдің әсерінен жасөспірім ағзасындағы барлық жүйелер зардап шегеді. Статистикаға сәйкес, балалар улануының 5-7 % алкогольдік интоксикация үлесіне тиеді. Балалар мен жасөспірімдерде масаю тез дамиды және есеңгіреу тіпті комаға дейін әкелуі мүмкін. АҚҚ, дене температурасы жоғарлайды, қандағы глюкоза, лейкоциттер саны төмендейді. Алкоголь қабылдағаннан кейінгі қысқа уақытты қозу тез терең интоксикациялық ұйқыға алмасады, жиі тырысулар, тіпті өлімге дейін әкелуі мүмкін. Кейде психиклаық бұзылыстар сандырақ, галлюцинациялармен тіркеледі. Алкогольді қабылдауға негізгі психологиялық механизмдер: Психологиялық еліктеу Астениялық жағдайды азайту немесе жою Алкогольді сусындарды қабылдауға деген икемделген тұлға бұзылыстары 1- этап. Алкогольге өзіндік адаптация (үйрену). Негізгі орында микросоциалды орта(жанұя, достар, мектеп). Ұзақтығы 3-6 ай 2- этап. Спиртті сусындарды тұрақты түрде қабылдаумен сипатталады. Доза артады. Жасөспірімнің тәртібі өзгереді. Ұзақтығы 1 жылға дейін. Алкоголь қабылдауды осы уақытта тоқтату жақсы терапевтік әсер беруі мүмкін. 3-этап. Психикалық тәуелділік дамиды. Алкоголь кез келген уақытта, көлемде, сапада қабылдайды. Сандық және ситуациялық бақылау жоғалады. Этанолға толеранттылық 3-4 есе артады. Апталап, кейде тұрақты түрде алкоголь қабылдау болады. Бұл слзылмалы маскүнемдіктің бастапқы сатысы. 4-этап. Аурудың созылмалы кезеңі. Психикалық компонент басым абстинентті синдром дамиды. Кейде абстинентті синдром әлсіз вегетативті-соматикалық бұзылыс түрінде болуы мүмкін. Абстиненция ересектерге қарағанда қысқа. 5-этап.

Ересектерге тән сипатпен өтеді. Ерекшелігі деменция тез дамиды.

Жасөспірімдерде алкоголизм орташа 3-4 жылда дамиды. Абстинентті синдром алкогольді тұрақты түрде қабылдағаннан соң 1-3 жылда дамиды.

Егде жастағы маскүнемдік Әдетте маскүнемдіктің шыңы 20-40 жасқа келеді, одан кейін спиртті сусындарды қабылдау азаяды. Алайда егде жаста да алкогольді көп қабылдайтын 2 топ бар. Бірі жас кезінен алкоголь қабылдағандар, екіншісі- алкоголь қабылдау өмірінің екніші жартсында басталған адамдар. Егде жастағылардың маскүнемдігінің өзідік ерекшеліктері бар. Соматикалық аурулардың қосылулардың нәтижесінде толеранттылық төмендейді. Болдырмау синдромында жүрек-қантамыр жүйесі өзгерістері маңызды орын алалды( АҚҚ өзгеруі, стенокардия ұстамалары) психикалық- депрессиялық, дисфориялық өзгерістер. Ұзақтығы 5-7 күн. Абстинентті синдром 3-4 жылда дамиды.

Әйелдердегі маскүнемдік Соңғы жылдары алкогольды артық мөлшерде қабылдайтын әйел адамдардың саны еркектермен салыстырғанда 20:1-ден 2:1 –ге дейін азайған. Маскүнемдік әйелдерде жиі 30-50 жас аралығында дамиды, еркектерге қарағанда 7-10 жылға кеш, бірақ прогрессия тез жүреді. Масаю тұлғалық ерекшеліктрен байланысты көрінеді,жиі жылау. Еркектерге қарағанда тәуелділік тез дамиды. Абстиненцияға дейін 3-5 жыл. Маскүнемдіктің кезеңдері қысқа, психикалық және физикалық бұзылыстар тез дамиды.

Алкогольдің (ішімдіктің) ұрыққа әсері Әйелдің жүктілік кезінде алкоголь қабылдауынан нәрестенің әртүрлі ақаулармен (анық морфологиялық өзгерістерден тәртіптік бұзылыстарға дейін) туылуы. Ұрықтың алкогольдік синдромын қою үшін төмендегі критерийлер болу керек: Пре- және постнатальді ретардация ( дамудың баяулауы) болуы Бассүйек беттік өзіндік ақаулар (көзұяның тар болуы, жоғарғы еріннің дамымауы) ОЖЖ функциясының бұзылуы (жоғары қозғыштық, тырысулар, мишық дисфункциясы) органдардың морфологиялық ақаулары( буын аномалиялары, аяқ-қол дефектілері, жүрек ақауы, бауыр фиброзы) Бұлар болмаған жағдайда алкогольдің ұрыққа күтілген әсері деп аталады. ҰАС сирек кездеседі 1-3 жағдай 1000 балаға. Салынып ішетін адамдар арасында 25 жағдай 1000 нәрестеде.

2.3.6. Психобелсенді заттардың жіктелуі. Нашақорлық синдромы.

Психоактивті зат — психикалық жағдайды өзгеріске әкелетін, ОЖЖ-нің қызметіне әсер ететін, жасанды және табиғи кез келген зат. Бір рет қолданғаннан кейін эйфория немесе басқа психотропты эффективті (галлюцинация, қозу) және жүйелі түрде қолданғанда психикалық және физикалық тәуелділікті шақыратын химиялық зат. Психотроптар: жоғары психикалық функцияларға әсер ететін психоактивті зат , жиі медицинада психикалық ауруларды емдеуге қолданады.

Наркотиктер (есірткілер): заң бойынша рұқсат етілмеген немесе тәуелділікті шақыратын психоактивті затттар. психоактивті заттар.

Паз Психоактивті заттардың жіктелуі:

Жасалу жолына қарай: Өсімдік текті

Жартылай синтетикалық

Синтетикалық Өсімдік текті:

Заңсыз: Дельта-9-тетрагидроканнабинол(канапля) ДМТ (диметилтриптамин) Кодеин (мак) Кокаин (кокки) Мескалин (кактус) Морфин (мак) Псилоцибин (саңырауқұлақ) Сальвинорин (шалфей) Эфедрин (хвойник)

Заңды: Атропин (дурман красавки) Кофеин (шай, кофе, мате, кола жапырақтары) Миристицин (мускатты жаңғақ) Мусцимол (мухомор) Никотин (табак, махорка) Теофиллин (шай, мате, какао) Туйон (туе, кипарис) Эвгенол ( корица) ОЖЖ әсер ету типіне қарай

A.Ми функциясын төмендететін заттар (ОЖЖ супрессорлары) Алкоголь Опиоид Седативті ұйыктататын дз. Ұшатын органикалық заттар

Б. Ми функциясын стимулдайтын заттар Кокаин Амфитамин қатарындағы психостимуляторлар Кофеин және ксантин туындылары

В. Галлюциногендер (психомиметиктер, психодизлептиктер) Диэтиламид лизергин қышқылы Мескалин Псилоцибин Фенциклидин

Г. Каннабиодтар Тетрагидроканнабинол Каннабигерол Каннабидиол

Д. Никотин

Наркогенділік дәрежесіне қарай: Жоғары (героин, метадон, кокаин) Орташа (алкоголь, тетрагидроканнабинол, кодеин, алпразолам) Төмен (оксазепам, никотин, кофеин)

Наркомания (нашақорлық) синдромы Наркомания дегеніміз адамдардың психикасына әсер ететін заттарға тәуелділігі. Наркомания (грек тілінен- меңіреу, естен айырылу, құштарлық)- белгілі наркотикалық заттарды қабылдау нәтижесінде туындайтын созылмалы ауру . Наркоманияда (нашақорлық) комплексті психикалық, неврологиялық, вегето-соматикалық бұзылыстар және жеке тұлғаның терең өзгерістері болады.

2.3.7. Галлюцинациялық синдромГ а л л ю ц и н а ц и я - нақты объекті болмай –ақ пайдабболатын қабылдау. Қабылдаудың қалыпты күйінде үнемі елестеу болады. Галлюцинация басымдық жағдай елестеуінің әсерінен туады, соның нәтижесінде шынайы әсерді ішкі образдар алмастырады. Сондықтан да галлюцинацияны ырықсыздықтан, күшті сезімнен пайда болатын, нақты дүниені жобалап, сол арқылы шындыққа тән объективті қасиетті туындататын елестету деп атайды.

Галлюцинация көру, есту, иіс, дәм, жалпы сезімдік болып бөлінеді.

2.3.8. Негізгі психопатологиялық синдромдар

2.3.9. Сананың аментивті бұлыңғырлануы

2.3.10. Сананың онейроидты бұлыңғырлануы

2.3.11. Психобелсенды заттарды қабылдаумен байланысты экономикалык, әлеуметтік, ар-ождандык зардаптары.

- Ата-ананың бір бала тумай тұрғанда маскүнем
немесе нашақор болуы;
- Отбасы мүшелерініц бір-біріне деген
сүйіспеншіліктің болмауы, отбасындағы
түсініспеушіліктің орын алуы;
- Мектепте мұғалімдердің нашақорлық
мәселелеріне көңіл бөлмеуі,жасөспірімдер арасында
түсіндіру жұмыстарын жүргізбеуі;
- Достарының арасында нашақорлардың бар
болуы;
- Өзінен жасы үлкен достарынын жетегінде жүруі;
- Алкоголь мен есірткіге қол жеткізудін оңай
болуы;
- Әлеуметтік-экономикалық жағдайының
төмендігі.

Есірткінің зардаптары.

Жасөспірімдер мен жастар арасындағы нашақорлық тек
кең ауқымды мәселе ғана емес, сонымен қатар өрлеу
үстіндегі Қазақстанның маңызды проблемасы. Оның
әлеуметтік салдары бар: қылмыстар мен адамгершілікке
жат әрекеттер істеледі, жеке тұлғаның және жалпы
халықтың кері кетуі байқалады, өлім, әсіресе жастар
арасындағы өлім жағдайлары етек алуда, өмірге қауіп
төндіретін дерттердің дамуы және берілуі байқалуда,
ауру және кеміс балалардың тууы, ажырасулар көбеюде.

Біріккен Ұлттар Ұйымының (БҰҰ) есірткілер мен қылмыс бойынша
Басқармасының 2008 жылғы деректеріне сәйкес, әлемде есірткі
тұтынуда тәжірибесі бар 200 млн. адам бар, 110 млн. есірткілерді
салына тұтынады және 25 млн. адам есірткілерге тәуелділіктен
зардап шегеді. Нашақорлық таралуының қауіпі оның
қайтарымсыздығында, жас тұрғындар мен халықтың әлеуметтік
осал топтарының денсаулығын зақымдауында, осыған байланысты
оның медициналық және әлеуметтік салдарының
маңыздылығында. Есірткілерді тұтыну деңгейіне қылмыстық
істер, қайғылы оқиғалар, жарақаттанулар, уланулар, кісі өлтірулер
мен өзі өзіне қол жұмсаулар саны тікелей байланысты

Нашақорлық көптеген түрлі қылмыстарға
итермелейді. Есірткілерге деген сұраныс оны
коммерциялық сатуға тыйым салу жағдайында
жасырын есірткі бизнесі мен наркомафияны туғызады.
Есірткілерді тарату мен нашақорлар қызметіне
байланысты басқа да қылмыс түрлері көбеюде. Егер
есірткілік заттарды тәуліктік қабылдауға нашақордың
қажеттілігі аса жоғары болса, бұл жағдайда кезекті
дозаға ақша табу үшін, нашақор кез келген қылмысқа
баруы мүмкін. Ол қоғаммен байланысты жоғалтады,
сондықтан қылмыс істеуге әрқашан дайын.
Нашақорлықтың салдарын бағалауда күрделі
есірткілер (героин, крэк, кокаин) мен жеңіл
есірткілерді (гашиш, марихуана) айырмашылығын
ескерген жөн. Өлімге әкелетін күрделі есірткілер аса
қауіпті.

Ішімдіктің зардаптары.

Алкогольдік ішімдік ішу – бұзақылық, қылмыс, кісі өлтіру, өз-өзіне
қол салу және көлік жүргізу барысында қазаға ұшыраудың негізгі
себептерінің бірі. Неге десеңіз алкогольдің психика мен ағзаға
зиянды әсері адамның жүріс тұрысы мен мінезін бұзады. Алкоголь
адамның ойлау және дұрыс шешім қабылдау қабілетін
азайтқандықтан, көптеген қылмыстар мен апаттарға жол ашады.
Дүниежүзінің түрлі аймақтарында жылына ондаған мың
отбасылар, мас адамдар көлік жүргізу кезінде олардың туыстарын
қағып кетіп өлтіргені үшін заң мекемелеріне барып оларды жазаға
тартуын сұрайды. Бұдан бұрын айтқанымыздай, алкоголь ішу,
адамның физикалық әрекеттерін тежеп, оның дене қозғалысын
бақылау қабілетін жояды. Осының салдарынан арақ ішкен
адамның қоғамдағы әрекеттері өз-өзінен өзгереді. Ол ережелерді
орындамай, маңайындағы жағдайды дұрыс түсінбейді. Арақ ішкен
адам мас болып, қоғамдық және әлеуметтік ережелер мен
қағидаларға мән бермей оларды орындамайды. Осының
нәтижесінде ол лезде ашуланып, тәртіпсіздік жасаумен балағат
сөздер айтады

Алкоголь «нерв уы» деп бекер айтылмаған.
Ішкілік организмнің қуыс-қуысына өте тез
жайылады да, сонан соң орталық нерв
жүйесін улап, оның қоректену процесін
бұзады.
Үнемі ішкілікке салынған адамның
спермотозоидтары (ұрық клеткалары)
азайып, олардың тұлғасы (формасы)
өзгереді. Маскүнем әйелдерден туған
балалардың жартысына жуығы дүниеге
келгеннен кейінгі алғашқы айларда
шетінейді. Шетінеуге нәрестенің миындағы
ісікті сырқаттар себепкер болады.
Емшекте баласы бар әйелдердің
маскүнемдігі тіпті өрескелдік. Олар арақ
түгіл, сыра ішуге де болмайтынын естерінде
сақтаулары керек. Ана сүтімен нәрестенің
организміне енген алкоголь баланы
тынышсыздандырады, ұйқысын
нашарлатады, ақыл-есінің жетілуіне кедергі
келтіреді.

Алкогольдік ішімдіктер тұтынудан ең көп зиян көретін
орталардың бірі – жанұя. Көптеген мәліметтер мен есептер,
жанұяның бір мүшесі алкогольдік ішімдік ішетін болса осы
қасиетті ортаның құрлысы бұзылуына себепші болатынын
көрсетеді. Өздеріңіз білетіндей, жанұя қоғамның тұңғыш
бөлімі болып саналады және бала осы ортада дүниеге келіп,
тұлғаға ие болады. Салт-дәстүрлер, үлгілер, ата-аналардың
көзқарастары мен пікірлері және тәрбиелеу әдістері
баланың мінезіне зор әсер етеді. Бала үйде көп нәрсені
үйренеді және осы ортада ахлақтық негіздер мен өмір
жолын игереді. Сондықтан балаға жақсылық пен
жамандықты және құндылықтар мен келеңсіздіктерді
түсіндіруде ата-аналар күрделі рөл атқарады. Егер жанұя
кеңістігі сау болмаса әрине көптеген келеңсіздіктер мен
жағымсыз мінездердің бастамасы болатыны шүбәсіз.
Осы тұрғыдан, жанұядағы маскүнем балаларға тым
қолайсыз үлгі болады. Сонымен қатар жанұядағы қолайсыз
орта ондағы мүшелердің әсіресе жастардың бұзақылыққа
және алкогольге әуестенуіне септігін тигізеді

Алкогольдік ішімдік ішу
отбасының экономикалық
жағдайына да зиян келтіреді.
Жанұя, ондағы мүшелердің
экономикалық қажеттерін
қамтамасыз етеді. Жанұядағы
әке және кейбір жағдайларда
ана жұмыс істеп, отбасының
қаржы және материалдық
қажеттілікті қажет етеді.

2.3.12. ПБЗ тәуелділіктің дамуының этно-мәдениеттік, гендерлік ерекшеліктері.

ПБЗ-ға тәуелділік—пбз-дыалғаш қолданған тұлғада психикалық тартымды жағдайдың туындауымен, ал жүйелі түрде қолданғанда, психикалық немесе физикалық

тәуелділік туындауымен көрінеді.

Гендер– (ағыл.gender- жыныс)əйел мен ердің əлеуметтік қоғам қалыптастырған, жасаған үлгісі. Ол əйел мен ер жынысының əлеуметтік ортадағы, қоғамдық-мəдениет ошақтарындағы өзіндік орны мен рөлін айқындайды.Демек, ПБЗ-ға тәуелділіктің дамуының гендерлік ерекшеліктерін, әйел мен ер адам арасындағы ерекшелік деп айтуға болады.Яғни, ПБЗ-ға тәуелділіктің дамуының жыныстық ерекшеліктері деп түсіндіріледі.

Бүгінгі медицина ғылымының зерттеулеріне сүйенсек, ер адамның маскүнемге айналуы 10-15 жылды қамтыса, әйелдер 3-5, кейде одан да аз уақытта маскүнем болып шыға келеді екен.

Психологтардың айтуынша бұған себеп болатын басты мәселе – әйелдің жан күйзелісі екен. Көбіне ондай әйелдер тұйық, сыртқа сыр шашпайтын болғандықтан, оның әрбір күйзелісі жарылмайтын шиқан жара тәрізді іште жүре береді. Отбасындағы түрлі жағдайлар немесе тағдырдың ауыр салмағына шыдай алмағандар ақырын ғана «тартып» жүріп, қойнынан шөлмек түспейтін мас әйелге айналғанын білмей қалады. Жүйкесі жұқа әйелдердің маскүнемдікке,көбіне, 20-50 жас аралығындағылары көп шалдығады .

Әйелдердің маскүнемдікке тез айналуының екінші бір себебі әйелдің асқазанында алкогольды қанға тарамастан бұрын ыдырату процесін жүргізетін фермент жоқ екен. Мұндай фермент тек ер адамдарда ғана болатындықтан, алкоголь әйелдің қанына бірден тарап кетіп,оның организмінің әлсіреуіне тікелей әсер етеді. Нәтижесінде жүйке, жүрек, бауыр ауруы меңдеп қана қоймай ,есте сақтау қабілеті төмендейді.

Қазақстанда тұратын әйелдерде опиоидтік тәуілділіктің қалыптасуына төмендегі факторлар әсер етеді: Жас мөлшерінің төмен тобы (15-тен 20-ға дейін), европалық ұлтқа жататыны, тұрмыстық қызмет көрсету саласында жұмыс істеуі, жанұяда үйлесімдікттің жоқ болуы және анасымен, ағасымен, әпкесімен конфликттік катынастардың болуы, жанұядағы конфликтілік қатынастар және есірткіге жақын тұратын серігінің болуы, өмірлік дағдарыстарды, әлеуметтік дағдыларды анықтау кезінде қиындықтардың бар болуы, денсаулығына деген дұрыс емес көзқарастың бар болуы, салауатты өмір салтының барлық талаптарын ұстанбау.

Қазақстанда тұратын әйел адамдарда есірткі тәуелділігінің қалыптасуына әсер ететін қосалқы факторлар: тұқым қуалайтын маскүнемдік (алкоголизм) және есірткіқұмарлық; балалық шақтағы психодезадаптациялық жағдайлардың болуы; апиынды бірінші есерткі ретінде қолдану, жақын туыстар мен серіктестердің әсері нәтижесінде есірткіні қолдана бастау.

Әйелдерде героинге психикалық тәуелділік 2 апта өткеннен кейін түзілген (героинді 2-3 рет қабылдағаннан кейін), бұл әйелдің наркоман- партнері арқылы наркоманның ішкі дүниесімен, сезімдерімен таныстығымен және осындай сезімдерді алуға «дайындығымен» түсіндіріледі. Сонымен қатар барлық әйелдердің 2/3 –де наркотикті алғаш қабылдау кезінде жағымсыз сезімдер бақыланған – әсіресе жүрек айну, қайталамалы құсу, ерлермен салыстырғанда 2 жыл бойында жүйелі қабылдағаннан кейін де сақталып тұрған. Әйелдерде 2 ретке жылдамырақ толеранттылық өсе бастаған.

2.3.13. Никотинге тәуелділік. Ұшатын,иісі бар заттарға тәуелдікілік. Жасқа байланысты салыстырмалы ерекшеліктер

Бірінші кезең. Эпизодты шылым шегуден басталады. Бұл сатыда шылым шегудің айына 1-1,5 эпизоды байқалады. Шылым шеккеннен кейін бас айналуы, әлсіздік, жеңіл лоқсу сезімі туындайды, жөтелумен қатар жүреді.

Екінші кезең (3 ай-2 жыл). Әдеттенумен сипатталады. Ретті түрде 5 шылым шегеді.

Никотинизм сатылары

Бірінші саты (3-5 жыл). Шылым шегу жүйелік сипатқа ие. Адам шылым шегуге тілек білдіреді және шылымның мөлшері көбее түседі. Шылым шегу жұмысқа қабілеттілікті жоғарылататындай, жалпы жағдайды жақсартатындай сезім пайда болады. Физикалық әуестік болмайды

Екінші саты (5-20 жыл). Толеранттылық жоғары, плато (күніне 1-2 қорап). Күшті жабысқақ әуестік. Шылым шегуге үнемі тілек білдіру, мәжбүрлі шылым шеге алмау жағдайларында дискомфорт сезімі, таңертеңгі жөтел түріндегі физикалық әуестік белгілері көрініс береді. Соматикалық патология симптомдары (бронхит, асқазан аурулары, жүрек маңындағы өтпелі дискомфорт, АҚ ауытқуы) туындайды.Невроз тәрізді симптоматика: баста жағымсыз ауырлық сезімі, тітіркегіштік, жұмысқа қабілеттіліктің төмендеуі. Үшінші саты. Никотинге толеранттылық төмендейді. Жоғары дозалары дискомфорт тудырады. Шылым шегу автоматты сипатқа ие болады. Терең емес абстиненция (баста ауырлық сезімі, бас ауырсынуы, тәбеттің төмендеуі, шөлдеу, тершеңдік, ЖСЖ мен АҚ, температура ауытқуы). Соматикалық бұзылыстар айқын. Неврастениялық синдром. Аш қарынға шылым шегуге тілек білдіру. Шылым шегу мақсатында түнде ояну. шылым шегу зияны Шылымға (никотин) тәуелділік сатылары: Бастапқы саты. Тәуелділік жүйелік сипатта. Адамда темекі тартуға құмарлық пайда болады. Күннен күнге темекі саны көбейе бастайды. Темекі шегіу жұмысқа деген қабілетті жоғарлататындай, жағдайды жақсартатындай сезім пайда болады. Физикалық тәуелділік жоқ. Толеранттылық жоғарлайды. Соматикалық, неврологиялық немесе психикалық өзгерістер жоқ. Ұзақтығы 3 -5 жыл. Созылмалы саты. Толеранттылық максимумға жетіп, тұрақтанады. Кейде темекіні сырты комфорт үшін шегеді ( достарының алдында мақтану, жасөспірімдер және орта жаста әйелдерде). Физикалық құмарлық пайда болады (таңғы жөтел, дискомфорт сезімі). Соматикалық ауулар пайда болады.неврозға ұқсас жеңіл симптоматика пайда болады. Ұзақтығы 5 жылдан -15-20 жылға дейін.

Соңғы саты. Толеранттылық төмендейді. Темекі тарту әдетке айналады. Терең емес болдырмау синдромы пайда болады. Ұйқысы бұзылады. Пассивті темекі шегу кезінде егер, адам темекі шегілген бөлмеде 1,30 сағат болатын болса, ағзада никотин концентрациясы сегіз есе көбейеді.

Жасөспірімдер арасындағы шылым шегу себептері:Еліктеу Алғаш рет тартып көру Басқалардан қалмау Үлкен болып көріну Дәмін сезіп көру Қыздарда (модадан қалмау, өзін көрсету) Жасөспірімдер үшін темекі шегу үлкендерге қарағанда тәуелділікті жылдамырақ туғызады. Бұның себебі: олар ата аналарынан, мұғалімдерден тығыламыз деп, темекіні тез тартуы. Ал темекіні тез тартқанда ағзаға баратын никотинің мөлшері 2 есе артық болады. Бала ашуаң, тітіркенгіш болады, түнгі ұйқысы, есте сақтау қабілеті, ойлау қабілеті бұзылады.

2.3.14. Седативті және ұйықтататын дәрілерге тәуелділік.

Дәрілік заттарға тәуелділіктің 2 жолы бар:

Медициналық, дәрілерді дәрігердің нұсқауы бойынша терапевтикалық дозада ұзақ уақыт қабылдаса. Бұл кезде седативті-ұйықтатататын дәрілерге тәуелділік баяу журеді: 1-2 жыл ішінде.

Медициналық емес, седативті-ұйықтататын дәрілерді масаю мақсатында терапевтикалық дозадан бірнеше есе асырып қабылдағанда туындайды. Нашақорлықтың бірінші симптомдары дәріні қабылдап бастағанннан 1-2 ай ішінде көрінеді.

Седативті — ұйықтатын заттар тобына әр түрлі химиялық структуралы препараттар жатады.Оларға бензодиазепин (нитразепам, феназепам, рогипнол, хлордиазепоксид), барбитураттар (фенобарбитал, циклобарбитал), оксибутират натрий, өсімдіктен жасалған препараттар т.б. жатады. Осы препараттар аз дозада антифобиялық тыныштандыратын және көп дозада седативті — ұйықтатын қасиетке ие ОЖЖ –нің депресанттары болып табылады. Эмоционалды күштемені төмендетуге табиғи ұйқыға кетуді жеңілдететін және оны тереңдетуге және адамды тыныштандыруға арналған өсімдік текті немесе синтетикалық дәрілік заттардың тобы.

2.3.15. Жасқа байланысты салыстырмалы ерекшеліктер

Седативті және ұйықтататын заттардың адам ағзасына жас ерекшелңктеріне қарай әсер ету фазалары: 1-ші фаза. Седативті және ұйықтатын заттарды пероральды енгізсе, масаюдың бірінші фазасы болмайды. Тек кейбір адамдарда бас айналу, басында шу, көзінің қарауытуы болады. Көктамырға енгізген кезде, масаю бірден пайда болады. Науқастар басынан жеңіл соққы алғандай болады, көзінде қарауытуы, акоазмдар, фотопсия, жарқыраған нүктелер көруі мүмкін. Көз алдында бұлыңғырлау болады. Көз қарашығы кеңейеді, дененің жоғарғы бөлігінің терісінде және шырышты қабаттарында гиперемия, бұлшық еттерінде әлсіздік пайда болады. Ұзақтығы бірнеше секундқа созылады. 2-ші фаза. Себепсіз көңіл күйдің жоғарлауы, қозғалысқа, іс-әрекетке ұмтылыс. Моторлы активтілік жоғарлайды, қимыл –қозғалыстары бей-берекетсіз. Ойлау және талқылау қабілеті төмендейді. Назары ауытқиды. Сөйлеу белсенділігі жоғарылайды, дауысы қатты, сөзі көп, ассоциация көп. Тітіркенгіш, тез ашулаңғыш. Латеральды нистагм, диплопия, дизартрия, дизментрия, қозғалыс координациясының бұзылуы., жүрген және тұрған кезде тұрақсыз болады. Рефлекстердің тежелуі байқалады, қарашық реакциясы әлсіз, гиперсаливация, склераның инъекциясы. Бет терісінің гиперемиясы және майлануы. Тілі қоңыр жабындымен жабылған, пульс және АҚҚ төмендеген, терлегіш болып кетеді. Дене температурасы төмендеген. 3-ші фаза. Ұйқы. Ұйқысы терең, ауыр. Ұйықтаған адамды ояту қиын. Бозарған, брадикардия, гипотензия байқалады. Бұлшықеттері әлсіз, қол-аяқтары ауыр, босаңсыған. Ұйқы күндіз болса, ол кезде 3-4 сағ созылады және түнде ұйықтау қиын болады, рефлекстері төмендейді. 4-ші фаза. Ояну. Науқас әлсіз, өзін нашар сезіну, бағдары тұрақсыз, ойлау төмендеуі, горизонтальды нистагм байқалады. Сіңір рефлекстері төмендеген, қозғалысы дұрыс емес, бұлшықет әлсіздігі, тремор. Бас ауру, жүрек айну, құсу. Тәбеті жоқ, бірақ шөлдеу жоқ.

2.3.16. Гашишизм. Психобелсенді заттарға тәуелділік. Жасқа байланысты салыстырмалы ерекшеліктер

Гашишизм— құрғатылған, тығыздалған смола тәрізді зат. Оны Индияда және Америкада және Қазақстанда, Шуда өсетін коноплянын беткейінен алады («cannabis indica», «cannabis americana»). Гашиштың басқаша атауы: анаша, план, дурь, пыль, косяк, петрушка, зелень, Мария Ивановна. Әсер етуші зат- тетра-гидроканнабиол, сондықтан оны каннабиоидты нашақорлық деп атайды. Қабылдау түрлері: шайнау; тарту, табакпен араластырып немесе таза смола түрінде; Спирт немесе тағамдарға қосып; қайнатып, кофе тәрізді. Калльян түрінде қабылданады. Наркомания дамуында 3-кезеңді ажыратады:

1. Бастапқы кезең (адаптация кезеңі). Бұл кезеңде ұйқы бұзылуы, тез шаршағыштық, тітіркенгіштік, гиперестезия түрінде сезімталдықтың бұзылуы т.б. байқалады. Бірінші кезеңде екі синдром анықталады: Ағза реактивтілігінің өзгерген синдромы. Ол кезде наркотикалық заттарға қорғаныс реакциялары (жүрек айну, құсу) жоғалады. Психикалық тәуелділік синдромы. Бұл кезде наркотикалық заттар көңіл-күйді көтереді.

2. Физикалық тәуелділік кезеңі. Бұл кезең наркотикалық затқа толеранттылық жоғарлаудан пайда болады. Физикалық тәуелділік синдромы.Осы жағдайда науқаста артерияльды гипертензия,тахикардия,көп сөйлегіштік,қозғалғыштық,бозару байқалады. Абстиненция синдромы. Психикалық,неврологиялық,вегетосоматикалық бұзылыстар болады.

3. Жүдеу кезеңі. Бұл наркомания дамуының соңғы кезеңі болып табылады. Организм сезімталдығының , реактивтіліктің төмендеуімен, ОЖЖ және перифериялық жүйке жүйесінің және ішкі органдар бұзылысымен сипатталады Полинаркомания — бір уақытта екі немесе одан көп ескірткілік заттарды (наркотикалық) қабылдау.

2.3.17 Апиын құмарлық. Жасқа байланысты салыстырмалы ерекшеліктер.

Соңғы жылдары апиын есірткілері кеңінен тарала бастады. Бұл топқа апиыннан өңделген заттар жатады: морфин, кодеин, промедол, просидол, фентанил, метадон, героин т.б. Бұл заттарға тәуелділік тез қалыптасады. Апиында тамырға егу немесе шегу арқылы қолданылады. Уланғанда эйфория, қозу басым болады. Ауыз қуысы құрғайды, ыстығы көтеріледі, басы ауырады және терлеу пайда болады. Тыныс алу және жүрек қан - тамыр жүйесі бұзылады. Абстиненция синдромы есірткі қабылдаған соң бірнеше сағаттан кейін пайда болады және 5-7 күнге созылады. Психикалық жағынан алаңдаушылық, өлімнен қорқу сезімі байқалады. Адамның ұйқысы бұзылады, қорқынышты түстер көреді. Сондай-ақ көңіл-күйі өзгермелі болады: өзін өзі жоғары бағалайды, кейде депрессия, тітіркену, агрессия, және апатиялық жағдайда болады. Героин - апиындардың ішіндегі ең кең тараған түрі және есірткінің ең ауыр түріне жатады.

2.3.18.Маскүнемдіктің және маскүнемдіктен кейінгі психоздардың емі және алдын алу шаралары.

Маскүнемдік емдеудің Назаралиев әдісі алкоголизмді Назаралиев әдісімен емдеу екі негізгі терапиялық блоктан тұрады. Олардың әрқайсысы екі этаптан тұрады.

1 терапиялық блок. Физикалық тәуелділікті емдеу және физикалық реабилитациядан тұрады.

2 терапиялық блок. Психикалық тәуелділікті емдеуге бағытталған психотерапиялық комплекс

І блок-физикалық тәуелділік терапиясы

1-этап Организм дезинтоксикациясы.

Терапевтикалық ремиссияның дамуы

Науқасты толық тексеруден өткізу

Орталық холинолитикалық блокада

Инфузиялық терапия

Иммуномодуляциялық терапия

Лазеротерапия

Плазмаферез немесе гемосорбция

Гипербариялық оксигенация ОХЛБ 2-3 секансынан кейін Транскраниальді электростимуляция

Емдік массаж, иглорефлексотерапия

Мануальді терапия

ІІ этап организмнің ішкі экологиясын қалыпқа келтіру

Саногенді мотивация түзу. Физиогенді детоксикация(сауна, тренажер) Энтеросорбция Иглорефлексо- және мануальді терапия, массажды жалғастыру Реконструктивті психотерапия(Таштар-Ата философиясымен таныстыру, «Лапидопсихотерапия» тренингісімен таныстыру)

ІІ блок. Психикалық тәуелділікті емдеу

Маскүнемдіктен емделу Довженко әдісі бойынша алкоголизмнен кодтау Довженко әдісі бойынша алкоголизмді емдеу– 80 жылдар ортасында дәрігер А.Р. Довженко ойлап тапқан, алкоголизмді емдеудің психотерапевтік әдісі. Бұл әдіс отыз жыл аралығында және осы күнге дейін алкогольге тәуелділікті емдеуде қолданылатын ең результативті әдіс. Довженко әдісінің жағымды жақтары: Бұл әдіс онай және қолайлы, уақытпен тексерілген. Кей статистикаларға байланысты бұл әдістің эффективтілігі 87-90 пайыз. Әдіс гумманды және этикалық. 1984 жылы ВОЗ және әлемнің психотерапевттерімен ұсынылған әдіс. Кодтау 1 сеанс жүргізіледі, орташа ұзақтығы 2-2,5 сағат. Кодирленген адамда құсу рефлексін шақырмайды. Тәуелділіктен құтылғысы келетін ,сонымен қоса барлық науқастарға келетін әдіс. тГипнозға үйренбеген адамдарға ғана келмейді. Зияны жоқ, денсаулығына еш зиян келтірмейді, және де психикасына және ОЖЖ жағымды әсер етеді. Науқас кодирлеуге келсе, толық анонимді болады. Наркологиялық клиникаға жеке ақпараты берілмейді, науқас учетқа тұрмайды. Әр науқасқа индивидуальды қарау. Басқа әдістермен бірге қолдану. Эффективті. Религиялық сұрақатарға қатысы жоқ. Науқасқа қойылатын талаптар: Науқастың ерікті шешімі бұл ең басты және ең бірінші шешім. Бұл әдіспен еріксіз емдеу толық нәтиже бермейді, керісінше, жағымсыз әсер беруі мүмкін. Науқастың алкоголизмнен емделуге құлшыныс , өмірін ынтайлы жаққа ауыстыру , рецидивтерді алдын алу және дұрыс кодтауға әкеледі. Бұл кезде алкоголизм стадиясы , ұзақтығы, ремиссия қайталануы және ауру рецидиві. Алкоголикті емдеудің негізгі талабы абсолютті сау болу. Сеанс алдында 7- 10 күн бұрын спирттік ішімдік қабылдамау. Құрамынды алкоголь бар заттау қабылдамау, тек қана спиртті ішімдіктер ғана емес, құрамында спирт бар заттар. Бұл науқастың емдеуге көзқарасы және де ерігі мен емдеуге дегент құлшылығын көрсетеді. Довженко әдісі бойынша 22 жастан жоғары науқастар емделеді. Алкоголизмнен кодтау уақыты Алкогольден кодтау белгілді бір уақытқа дейін қойылады. Науқас таңдайды, бір, үш, бес әлде өмір бақиға ма. Көрсетілген уақыт 3-5 жыл. Довженко әдісі бойынша кодтау, алкогольге деген толық ынтасының болмауы 1-2 жылдан соң байқалады. Кей жағдайда 1 жыл уақытта байқалуы мүмкін. Кодтау бұл панацея емес тек қана, алкогольді емдеудің бастапқы жолы. Кодтау уақыты аяқталғаннан соң , одан да ұзақ уақытқа немесе ұзартуға болады. Довженко әдісіне қарсы көрсеткіштер: Абсолютті қарсы көрсеткіш болып , кодтау азэффективті немесе науқасқа қауіпті болып, табылады: Психикалық ауытқушылық , психопатия, ес бұзылысы, шизофрения, психоз, бас-ми жарақаты. Делирий, галлюцинация, сандырақ, деградация. Масаю , абстинентті синдром. Жүрекө қан тамыр жетіспеушілігі, гипертониялық криз, жақын арада басынан өткізген инфаркт және инсульт. Өткір инфекция, ЖРВИ. Онкологиялық аурулар. Довженко әдісімен кодтаудан соң , науқас екінші шанс алады, сауығуы тек өзінің қолында. Абсолютті сау болу, кодтауды жақсы өтті.

Бастапқы маскүнемдіктен алдын алу

· ауыртәуелділілік;

· денсаулығымен көптеген проблемалар;

· отбасы және қоғаммен проблемалар;

· ең соңында, қайғылы аяғы– өлім.

Екінші маскүнемдіктен алдын алу

2.3.19. Маскүнемдік.

Маскүнемдік - жүйелі түрде спиртті сусындарды қабылдаумен шақырылатын алкогольге патологиялық құмарлықтың пайда болуымен , психикалық ,физикалық бұзылыстармен сипатталатын созылмалы психикалық ауру. Маскүнемдік (алкоголизм) — спиртті ішімдіктерге салынушылық. Маскүнемдік – медициналық тұрғыдан қарағанда, спиртті ішімдіктерді жиі, шектен тыс қабылдаудан және оларға өте әуес болудан туындайтын созылмалы ауру Әлеуметтік тұрғыдан қарағанда, маскүнемдік -денсаулыққа, еңбекке, қоғам өміріне кері әсерін тигізетін спиртті сусындарды көп мөлшерде қолдану

2. 3 20 Психобелсенді заттардың жіктелуі. Нашақорлық синдромы.

2. 3 21 Тұлға бұзылыстары Қазіргі күні ауытқушы мінез-құлық арасындағы ең жиі кездесетіні, әрі қауіптісі жеткіншектік жаста психотропты заттарды қолдану болып есептеледі. Бүгінгі таңда бұл мәселе мемлекеттік деңгейге жетіп отыр, себебі есірткі және психотропты заттарды қолданатын жеткіншектер санының өсуі мен жастар арасындағы заң және құқық бұзушылық көбеюде.

Жасөспірімдер мен жастар арасындағы нашақорлық тек кеңауқымды мәселе ғана емес, сонымен қатар өрлеу үстіндегі Қазақстанның маңызды проблемасы. Оның әлеуметтік салдары бар: қылмыстар мен адамгершілікке жат әрекеттер істеледі, жеке тұлғаның және жалпы халықтың кері кетуі байқалады, өлім, әсіресе жастар арасындағы өлім жағдайлары етек алуда, өмірге қауіп төндіретін дерттердің дамуы және берілуі байқалуда, ауру және кеміс балалардың тууы, ажырасулар көбеюде.

Есірткі мен психотропты заттарды қолданудың әлеуметік-психологиялық салдары:

Есірткі заттарға тәуелділіктің қалыптасуы;
Интелектінің төмендеуі (ойлау, ес, қабылдау, зейін процестерінің бұзылуы);
Иммунды және жыныстық жүйенің зақымдануы;
Бұйрек және бауырдың бұзылуы;
Тыныс алу мүшелерінің зақымдануы;
өкпе рагінің және мидың қатерлі ісікке шалдығуы;
невродың пайда болуы;
көңіл-күйдің өзгермелілігі, алаңдаушылық;
ұйқының бұзылуы;
қан қысымының көтерілуі;
галлюцинациялар, сандырақтар;
организмге су жетіспеуі, жүрек айнуы, апатия, депрессия.
әлеуметтік шеттетілу;
өз-өзіне қол жұмсау;

Есірткі немесе психотропты зат қолданған жеткіншек сырт көзбен қарағанда масайған адамға ұқсайды, дегенмен бір ерекшелік – шараптың иісінің болмауы.

Сананың өзгеруі: таяздануы, жанамалануы, қараюы.

Көңіл-күдің өзгеруі: себепсіз қуану, шаттану, көп сөйлеу, қайғыру, орынсыз агрессивтілік;

Қозғалыс белсенділігінің өзгеруі: жоғары жестикуляция, қозғалыстың тежелуі, тынымсыздық, баяушылық, дем алуға үнемі ұмтылу;

Қозғалыс коррдинацисының бұзылуы: жылдамдығы, баяулығы, жүру кезіндегі өзін-өзі ұстай алмаушылық, жазудың бұзылуы.

Терісінің өзгеруі: денесінің өңінің жоғалуы немесе керісінше қызаруы.

Көзінің өзгеруі: қатты жылтылдауы, қарашығының үлкеюі, жарыққа жауап қайтара алмауы.

Сөйлеуінің бұзылуы: жылдамдығы, анық сөйлей алмауы.

2. 3 22 Невроз деп психикалық жарақаттың әсерінен пайда болатын аурулар тобы, жалпы күйдің және әртүрлі соматовегетативті функциялардың бұзылуымен, эмоционалды тұрақсыздықпен, қоршаған ортаға дұрыс баға берудің жеткілікті сақталуымен және өзінің дертті күйін түсінумен жүретін жағдай. Аурудың психожарақаттаушы фактормен байланысына негізделген невроздардың диагностикалық критериялары Карл Ясперс триадасына (1910) анық келтірілген: Психогенді ауру тікелей психикалық жарақат әсерінен кейін дамиды; Ауру көріністері психожарақат мазмұнымен тікелей байланысты және ол ауру клиникасында көрініс беріп отырады; олардың арасында психологиялық түсінікті байланыстар бар; Аурудың ағымы психикалық жарақаттың айқындылығымен және актуальдылығымен тығыз байланысты; психикалық жарақат шешімін тапқан жағдайда ауру көрінісі жоғалады немесе әлсірейді. Невроздың пайда болуына маңызды роль атқарады: Биологиялық фактор-тұқым қуалайтын,соматикалық аурулар жатады Социальды- психологиялық факторлар-жанұяның қарым-қатынастың нашарлауы Тұлғалық ерекшеліктері және эмоциональды күйзеліс Невроздың жалпы клиникалық белгілері Негізсіз үреймен бірге өзін нашар сезіну, жоғары шаршағыштық, тұрақсыз, көп жағдайда жабырқаулы көңіл-күй. Өзін сезіну және көңіл-күй таңертеңгі уақытта көңілтоларлық, ал кешке нашарлайды. Мұндай өзгерістерді науқас еңбекке қабілетті жағдайда да сезінеді. Олар физикалық және интелектуалды жүктемеден тез шаршайды. Бірақ демалғаннан кейін олар жұмыстарын жалғастыра алады. Барлық науқастарға ұйқы бұзылысы тән. Олар жиі денесіндегі жағымсыз сезімге, ішкі мүшелерінің функцияларының бұзылуына шағымдар айтады. Бұл сезімдер мен ауырсынулар сипаты соматикалық аурулардың белгілеріне ұқсауы мүмкін. Бойня в Чечне: количество убитых растет Доход для сайтов Невроздар әртүрлі жас кезеңінде пайда болуы мүмкін, бірақ невроз пайда болуына аса тән жас кезеңі 25-40 жас. Невроздар психикалық бұзылыстардың ішінде жиі кездесетін түрі болып табылады. Олардың таралуы дамыған елдерде 5-15% құрайды яғни әрбір оныншы адам неврозбен зардап шегеді. Әртүрлі клиникалық көріністер басым болуына байланысты невроздар бірнеше формаға бөлінеді. Невроз үш түрге бөлінеді: Истерия Неврастения Жабысқақ жағдай неврозы Неврастения Клиникалық көрінісіне барлық психикалық үрдістердің айқын қажуы тән. Науқастар тез шаршайды, көңіл-күйі тұрақсыз, жиі аффект ұстамалары, тітіркену реакциялары жеңіл пайда болады. Ұйқы бұзылысы байқалады, өте нашар ұйықтайды немесе ұйқысы беткей, жиі оянады, ұйқыдан кейін демалғандық сезімі болмайды. Жалпы психикалық қолайсыздық жағдайы соматовегетативтік бұзылыстармен бірге жүріп отырады. Неврастенияның клиникалық көрінісіндегі психопатологиялық бұзылыстар неврастенияда үш сатыны немесе форманы ажыратуға мүмкіндік берді: гиперстениялық, тітіркенген әлсіздік (өтпелі) және гипостениялық. Классикалық жағдайларда ауру гиперстениялық көріністерден басталады, содан кейін тітіркенген әлсіздік және гипостения байқалады. Гиперстениялық сатысындағы науқастарда жоғары тітіркенгіштік, ұстамсыздық, шыдамсыздық, зейін бұзылысы байқалады. Сонымен қатар, өршу кезеңдерінде ментизм белгілері байқалады: ойлары ретсіз шатасады, хаосты, бірақ жаттылық және еріктен тыс пайда болу сезімі болмайды- бұл астениялық ментизм деп аталады. Неврастенияның ұзақтығы әртүрлі және бірнеше айлардан бірнеше жылға созылуы мүмкін, ол психогенияның айқындылығы мен әсер ету ұзақтығына, тұлға құрылымына, органикалық зақымның бар-жоғына, қосалқы соматикалық ауруларға және т.б. Көптеген факторларға байланысты. Әдетте психожарақаттық жағдайларды жойғаннан кейін немесе оған деген науқастың көзқарасын өзгерткенде және сәйкес ем қолданғанда науқас айығады. Жабысқақтық невроз Бұл науқастарда еркінен тыс жабысқақ ойлар, қорқыныштар, қимылдар пайда болуымен жүретін невроз формасы, олар науқас үшін жат, бірақ олардан арыла алмайды. Психопатологиялық көріністердің қайсысының басым болуына байланысты жабысқақ невроздың 3 түрін ажыратады: обсессивті, фобиялық және жабысқақ-компульсивті. Обсессивті. Науқастар жабысқақ естеліктерге (фамилияларды, жағымсыз ситуацияларды естеріне алады), елестерге (өз басынан өткен жағымсыз оқиғалар, кітаптардан немесе өзге көздерден алынған өзіне таныс оқиғалар) шағымданады. Ауру осы психикалық құбылыстардың бөтендігін түсінеді, бірақ олардан арылуға дәрменсіз. Олар қандай да бір әрекетті толық орындауға дәрменсіз. Фобиялық. Клиникалық көрінісінде басты рөл қорқыныштарға тән. Олардың ішінде ең кең тарағаны ауыр соматикалық және инфекциялық ауруларға шалдығу қорқынышы: миокард инфарктымен, қатерлі ісікпен, мерезбен және т.б. Жабысқақты-компульсивті. Жағдай контрасты идеялармен, әуестікпен және әрекеттермен анықталады. Науқастың моральды ұстанымдарына қарама – қайшы әрекеттер жасауға күшті мотивсіз ойлар пайда болады. Анасында баласының басын ауыр затпен ұрып жаруға, оның көздерін үшкір затпен шұқуға және т.б. Истериялық невроз Қазіргі кезде истериялық невроздың клиникалық көрінісінде соматовегетативті бұзылыстар үлкен орын алады. Олар айрықша жүрек-қантамырлық бұзылыстармен, асқорыту, тыныс бұзылыстарымен көрінеді. Тыныс бұзылысымен, өңеш спазмдарымен ауыр жөтел ұстамаларына байланысты науқастарды жалпы профильдік ауруханаларға орналастырып қоймай, оларға жиі оперативті көмек көрсетіледі. Истериялық невроздарда қозғалыс пен сезімталдықтың бұзылуы байқалады. Науқастар жүріп-тұра алмайды (астазия — абазия), қабақ спазмдары, афония, аяқ-қолдың салдануы болады. Сезімталдықтың бұзылуы иннервация зонасына сәйкес келмейді және қолғап, шұлық, күртеше түрінде көрінеді. Науқастар жиі дененің әр бөлімдеріндегі және ішкі мүшелердегі ауру сезімдеріне шағым айтады. Ипохондриялық невроз Науқастарда дерттің клиникалық суреттемесінде сенестопатиялар, өз денсаулығына аса көңіл бөлу, мазасыздану басымдылық көрсетеді. Шын мәнінде жоқ дерт жөнінде ойлар оңай пайда болады, әртүрлі мамандарға қаралып, емделгісі келеді. Олар жағымсыз сезімдерге көп көңіл бөледі, ауыр дерт жөнінде ойлар мазалайды. Науқас денесінің жеке бөліктеріндегі немесе локализациясы белгісіз жағымсыз сезімдерге шағымданады. Мұндай сезімдер жиі қандай да бір соматикалық немесе басқа топ ауруларына ұқсас болып келеді. Невротикалық депрессия (депрессивті невроз) Бұл невроз түрі бірбеткей, ригидті, компромиссті шешім қабылдауға және ситуацияны жан-жақты бағалауға қабілетсіз мінезбен адамдарда кездеседі деген мәлімет бар. Аурудың бастапқы кезеңінде дистониялық сипаттағы вегетативті бұзылыстар байқалады, артынан жабырқаулы көңіл күй, ұйқы бұзылысы, қорқыныш үрей пайда болады. Психожарақаттық ситуацияның субъективті шешімінің жоқтығына қарамастан, невротикалық депрессиямен науқастарда ситуацияның сәтті шешілетіндігіне үміт сақталады, осыған байланысты оларда суицидальды ойлар дамымайды. Невротикалық депрессияда тұрақты вегетативті бұзылыстар байқалады, олар жиі гипотония, спастикалық колит және т.б. Тұлғаның невротикалық дамуына өту кезеңінде қандай да бір ситуацияға байланыссыз жасаурағыштық байқалады. Осы бұзылыс науасты психиатрға көрінуіне мәжбүрлейді. Невроздардың емі: негізгі әдісі медикаментозды және медикаметозды емес ем. Ауыр түрлерде психохирургиялық операциялар көрсетілген

2 3 23 Бала жасы үшін спецификалы психикалық бұзылыстар.Балалардағыпсих.бұз. дамуыныңерекшеліктері.Баларлардағыпсихикалықбұзылыстарересектердегісияқтыжиіліктекездеседі. (2%-данжоғары). Бірақересектергеқарағандабалалардапсихозбелгілері сирек кездеседі, балалар психиатриялықбөліміндекөбінесепсихикалықдамубұзылыстарыменжәнежеңілорганикалықбұзылыстарменжатады. Балалардашизофрения, маниакальді-депрессивтіпсихозжәненевроздарсирекболады, болғанныңөзіндеересектергеқарағанда симптомдары басқашаболыпкеледі. Ертепайдаболғанбалалардағыпсихикалықбұзылыстарпсихикалықдамуыныңбұзылыстарынаәкеледі.Ақылкемділікбайқалатынболады .Баларларауруларындағыдәрілікемкөбінесеазэффективтіболыпкеледі, сондықтандұрыспсихологялықреабилитацияменжоспарландырылғантүрдебаланыкүтукерек.

Акселерация жәнеинфантилизм, Акселерация(психикалықдамудыңжеделдеуі) жекеөзіпатологиябелгісіретіндеқарастырылмайды. КөпадамдардыңпікіріншеХХғасырларыбұрынғығасырларғақарағандажалпыакселерацияныңжоғарлуыбайқалған. Бұлертежыныстықжетілуменқатарбалабойыныңұзынболуыменсипатталады. Акселерациядабаласексуальдіжағынанертеқалыптасуыменконфликтеболғандықтанбұлқосымшапсихикалыққайғыруғаәкеледі. Бұндай балалар өзқұрдастарынанерекшекөрінетінболады. Кейбіржағдайлардаакселерациясебебіэндокриндіпатологияларболыптабылады.Инфантилизм(тұлғаныңесеймеуі) балаларғатәнэмоциялармен, сезімталдылықпен, ойынойнауғабейімділікпен, қыңырлықпен, еркелікпен жәнеқошағанадамдарынатәуелділіксипатталады.Байсалдылықжоқ. Соныменқатаржыныстықжетілуініңтежелуіжәнеграцильдіденебітімдіболады.Ұзақаралықтаинфантилизмдеболғанбалаөсекелетәртібініңбұзылуы (истериялық, астениялықжәнетұрақсызпсихопатиялар), жыныстықбұзылыстарыжәнеотбасылықдисгармониясыболуымүмкін. Инфантилизмсебептерібасмиыныңминимальдідисфункциясыменжәнеата-анасыныңдұрыстәрбиебермеуіболады.Психикалықдамудыңтежелуіменжеделдеуібасқададағдылардыңқалыптасуына кедергі әкеледі: сөйлеумәнері, оқужәнеесептеумәнерлерініңбұзылысы, қозғалысфнкциясынынадаәсеретеді. Бұлпатологиякөбінесеұлбалалардабайқалады. Еміпедогогикалықәдістерарқылыкоррекциял

Балалардыңертеаутизмі( Каннер синдромы) 0,02-0,05 % жиілікте кездеседі. Қыздарғақарағандаұлдарда 3-5 есежиі. Балалардаәлеуметтікқарым-қатынасдағдыларықалыптасқанкездері 2-5 жасаралықтарында белгілі болады, бірақаномалияныңдамуынсәбикезіндедеанықтауғаболады.Бұлаурудыңклассикалықсипатына - тымтұйықтану, жалғыздыққаұмтылу, қоршағанортаменэмоциональдіқарым-қатынасқатүсуқиындықтары, айқынэмоциякезіндеадекваттыемесжесттарды, интонацияны жәнемимикалардықолдану, қайтақайталануыменжүретінсөйлеуқабілетініңдамымауы, эхолалия, атаусөздердідұрысқолданбау («сен»орнына«мен»), шуларменсөздердімонотондықайталау, спонтандыбелсенділіктің, стереотиптің, манерностьтіңтөмендеуі жатады. Жоғарыдағыбұзылыстарменқатарбұлнауқастардажақсымеханикалықестесақтауқабілетімен, барлығынөзгертілмегентүрдеұстаужабысқақойларменжәнеөзгерісалдындағықорқынышсезімімен, кезкелкенісәрекеттініңаяқталуынаұмтылуға, адамдармен сырласудыңорныназаттарменсырласусипатталады. Бұлаурудыңқауіптілігінауқастарөздерінқинауғабейім ( тістеу, шаштарынжұлу, басынсоғу). Кешмектептіккезеңдеріндежиіэпилептикалықұстамаларқосылады. 2/3 науқастардаоқылкемістігідамиды. Аутизмұрық ішілік инфекция әсерінендедамуымүмкін (краснуха). ОсығанұқсассиндромбірақинтеллектіңбұзылуынсызжүретінтұқымқуалайтынауруАспергерменсипатталған(35% бірұрықтыегіздердекездесед) .Дифф.диагностикасы: олигофрения, балашизофрениясымен. Көп науқастардажасытолакейбірісәрекеттеріқалыпқакелуімүмкін. Емі- арнайыоқутумектептері, психотерапия, галоперидолдыңаздозасы.ЖүйкеліктиктерТиктер көбінесе 4,5%ұлдарда, ал 2,6% қыздарды 7 жаснесесеоданжоғарыжаскезіндепайдаболыпересек жасқатолғаншажойылыпкетуімүмкін. Бірақалаңдаушылық, қорқыныш, қоршағанортаныңөзінедегенкөзқарастарыжәнепсихостимуляторлардықолданужойылыпкеткентиктердіқайтадамытуымүмкін. Балалардакөбінесетиктерменжабысқақжағдайдағыневроздарарасындағыбайланысболады. Соныменқатартиктердіауырпрогрессирлеушінервауруларының (паркинсонизм, хорея, Гентингтон, Вильсон, Леша-Нихенасиндромы, кішіхорея) симптомдарыболыптабылатынқозғалысбұзылыстарымен (гиперкинез) дифф.диагностикадүргізукерек. Гиперкинездерге қатарғандатиктердіеріктіжоғарлатуарқылыбосуғаболады .Көпбалалартиктердіжаманәдеттерініңбіріретіндеғанақарайды. Жүйкеліктиктердіемдеуүшінжанұялықпсихотерапия, гипносуггестияжәнеаутогендітренировкақолданады. Баланықызықтыбелсендіқозғалыстарғааулукерек (мысалы, спортпеншұғылдану). Эффективсізпсихотерапиякезіндежұмсақнейролептиктердітағ/ды (сонапакс,этаперазин, галоперидолазмөлшерлерде). Созылмалытиктерменкөрінетінауырсырқат - ЖиляделяТуреттасиндромы болып таб/ды. Бұлауруқызбалаларғақарағандаұлдарда 3-4 есежиікездеседі, әдетте 2-10 жасаралықтарындабасталады. Баскезіндетиктерморгания, бассынкозғалту, гримаспенкөрінеді. Жасөспірімжасқатолғанкездежиілокализациясынөзгертетін , кейдеагрессивті жәнесексуальдікомпоненттердентұратындауыстықжәнекүрделіқозғалыстиктеріқосылуымүмкін. 1/3 жағдайлардакопролалиябайқ/ды (бранныеслова). Бұндайнауқастарғаимпульсивтілікпенжабысқақтықтыңқатарласуы, назараударуқабілетініңтөмендеуітән. Тұқымқуалайтынауруболуымүмкін. Себебікөбінесетуыстарындасозылмалытиктерменжабысқақневроздарболады. Жоғарыконкорданттылықекіұрықтыегіздерде (50-90%) және 10% әртүрліұрықтыегіздердекездеседі. Емі- нейролептиктер (галоперидол, пимозида) жәнеминимальдідозадаКлофенилтағ/ды. Жабысқақтықжағжайларкезіндеантидепресанттартағ/ды (флюоксетин, кломипрамин) . Фармакотерапиятекнауқастыңжағдайынғанабақылауғамүмкіндікбереді, онытолығыменжояалмайды. Кейдеемніңэффективтілігіуақытөте төмендеуімүмкін.

Балалардағыгипердинамикалықсиндром, клиникалықерекшеліктері. Гипердинамикалықсиндром (гиперкинетикалықбұзылыс) балалардың 3-8% кездеседі. Ұлдарменқыздарарасындағықатынас 5:1. Тым белсенділікпен, жиі қозғалыспен, күнделіктісабақтарынажәнемектептікматериалдымеңгеруүшінүлкенкедергі - назарыныңбұзылысыменсипатталады. Бастағанісінаяқтамайды, жақсыақыл-ойөрістібалаларберілгентапсырмаларғақызығушылықтаңытпайды, заттарын ұмытыпкетедінемесежоғалтыпалады, көбелестергебейім, теледидарэкраныалдындаұзақотыраалмайды, Айналасындағыадамдарғаүнемісұрақпенмазалап, ата-анасынжәнежолдастарынитеріп, түрткілеп,қытықтапмазалайды. Бұзылыстыңдамусебебіндебасмиындағыминимальдідисфункцияжатады, бірақнақтыпсихоорганикалықсиндромешқашанбұндайбалалардабайқалмаған. Көпжағдайлардабұлсиндром 12-20 жасқатолғандажойылуымүмкін, бірақтұрақтыпсихопатикалықассоциальдыбелгілерқалыптаспауыүшінемдіертебастағанжөн.Терапиянегізіндетұрақты, қатаңдаутәрбиеболыптабылады (ата-анасыменжәнемұғалімтарапынанқатаңбақылау, үнеміспортпенайналасу).Психотерапияменқатарпсихотроптызаттарзаттартағ/ды. Ноотроптызаттарғакеңіненқолданады-пирацетам, пантогам, фенибут, энцефабол. Көпнауқастардапсихостимуляторлардықолданғанкездетәртіптеріндепарадоксольдіжақсаруларбайқалады (сиднокарб, кофеин, фенаминөнімдері, антидепрессанттардыынталандырушылар-имипрамин, сиднофен). Фенаминөнімдерінқолданғанкездебойдыңөсуініңтежелуіменжәнеденесалмағыныңтүсуібайқалады, тәуелділікпайдаболуымүмкін.

2 3 24 Аффектілік бұзылыстар.

2 3 25 Шизофрения және сандырақ бұзылыстары. Шизофрения дегеніміз — жастық шақта пайда болатын созылмалы психикалық эндогенді прогредиентті, этиологиясы жағынан айқындалмаған ауру. Шизофренияны оқып танығанда Э.Крепелиннің жұмыстарын ескеру қажет. Ол бойынша dementia praecox (ерте кемақылдық) ұғымына біріктірілген бірнеше психоздар. Жастық шақта себепсіз басталатын, прогредиетті ағымды және тұлғаның терең дефектілеріне (гебефрения, кататония) әкелетін және созылмалы сандырақты психозғаәкелетін ауру деп есептеді. Ал ағылшын тілді елдерінде шизофрения Блейлердің “төрт А” белгісімен көрінеді: Аутизм, Апатия, Амбиваленттілік, Ассоциативті бұзылыстар. Шизофренияның этиологиясы Э. Крепелиннің ойынша шизофрения токсикоздың, сонымен қатар жыныс бездерінің функцияларының бұзылысы нәтижесінде; Белок алмасуы бұзылысының нәтижесінде, науқас ағзасында ыдыраудың азотты өнімдері жиналуына байланысты дамиды деп есептеген. Тұқым қуалаушылық фактор Көп жағдайда этиологиясы анықталмаған, белгісіз. Шизофрения патогенезі. Науқас қанының сары суында токсикалық өнімдер болған. Оны биохимиялық және иммунологиялық зерттеу нәтижесінде эмбрионның нервті жасушаларына тежеуші әсер ететінін анықтаған. Шизофрения кезінде жүйке жүйесінің клеткаларына зақымдаушы әсер көрсеткен, яғни аутоантиген мен аутоантиденелердің түзілуіне әкеледі, бұл ми тінін зақымдайды. Олардың саны ауру процесіне байланысты болып келеді, неғұрлым процесс ауырырақ болса, соғұрлым олардың саны көп болады. Эпилепсия немесе мидың басқа да ауруларының болуымен дамитын аналогты бұзылыстар F06.2х деп кодталынса, нашақорлықпен дамитын F1х.5хх.деп кодталынуы керек. Шизофрения бұзылыстарының ағымының типін келесі 5-тік белгі бойынша жіктейді. Клиникалық көрінісі Ойлау бұзылысы: ойдың ағылып-төгілуі, тоқтап қалуы, ойдың параллелдігі.маызсыз ақылдылық, сөйлеу үзілістілігі; Қабылдау бұзылыстары. Есту, тактильді, иіс сезу, көру галлюцинациялары(жалған галлюцинациялар), сандырақтың көптеген түрлері-паранойяльды, параноидты, парафренді. Кандинский-Клерамбо синдромы көрінеді; Қозғалыс-ерік бұзылыстары. Кататониялық синдром, ступор жағдайы, қозу; Сезімдік бұзылыстар: сезімдерін жоғалтып барлығына немқұрайлы қарайды, жақтырмаушылық, ашушаңдық, Тәртіп бұзылыстары: ойламаған қозғалыстар жасайды, сөйлеу мәнері мен мимикасы өзгереді; Шизофренияның формалары Параноидты формасы Гебефрендік формасы Кататоникалық формасы Қарапайым формасы Циркулярлы формасы Сенестопатиялы-ипохондриялық формасы Параноидты шизофрения. Шизофрениялардың ішіндегі ең жиі таралған түрі болып табылады. Клиникалық көрінісінде салыстырмалы тұрақтылық,жиі параноидты, сандырақты, көбінесе есту галлюцинацияларымен жүретін , қабылдаудың бұзылыстарымен көрінеді. Сана-сезім, ерік, ойлау бұзылыстары, кататоникалық симптомдар әлсіз көрінеді. Шизофренияның параноидты түрінде ауру күйінде сандырақ идеялар басым келеді. Көбінесе галлюцинациялардың байқалуымен қоса жүреді. Бір жағдайларда ауру жедел басталып, бас кезінде үзік-үзік және ауытқымалы пікірлер нақты сипатта көрінеді(“бейнелі” сандырақ). Енді бір жағдайларда сандырақ маңайындағылар үшін түсініксіз, ақиқаттан қол үзген елес түрінде жиі білінеді (“дерексіз” сандырақ). Хитрая система! Рассказываю свой уникальный способ заработка Доход для сайтов Параноидты түрде әртүрлі сандырақ идеялар: қарым-қатынас, ықпал ету, аңду, қызғану, жаңашылдық сандырақтары, ипохондриялық сандырақ, ұлылықтың сандырақ идеялары түрлерінде байқалады. Көбіне сандырақ синдромының орталығы психикалық жаттандылық құбылысын құрайды (Кандинский-Клерамбо синдромы) Парафрениялық синдром шизофренияның клиникалық көрінісі ретінде өз дамуында бірқатар сатылардан өтеді. Мұның алғашқысы инкубациялық кезең. Бұл кезеңде аурудың жеке басы баяу дамитын өзгеріске ұшырайды. Ашушаңдық. Сарыуайымшылдық, ипохондриялық ойлар біртіндеп шүбәлану мен күдікшілдікке ұласады. Екінші кезең-сандырақ идеяларының жүйеленуі. Бұл жағдайда есту, дем сезу, қимылдық, ал сирегірек көру галлюцинациясы пайда болады. Осы кезеңде психикалық жаттандылық синдромының әр алуан көріністері: ай жаңғырығы, қимыл галлюцинациялары, зорлық ойлар және басқалары байқалады. Үшінші кезең-ұлылық идеясының дамуы. Мұның өзі әр қилы түрде: байлық, құдіреттілік, өзгертушілік, жаңашылдық идеялары арқылы көрінеді. Ұлылық сандырағы басым болған кезеңде сезімдік әсер эйфориясымен, көтеріңкі күймен сипатталады. Ауру өзін менмен, қадір-қасиетін биік сезімде ұстайдыоның пікірлері өсиеттік, нақылдық сипат алады. Ол өзінің күмәнсіздігіне және өз пайымдарының айрықша құндылығына аса сенімді келеді. Төртінші кезең-кемақылдық. Бұл кезең шизофренияға тән кейіннен болатын енжарлық кемақылдыққа соқтырады. Кемақылдықтың дамуында сандырақ жүйесі ыдырап, сезімдік айқындығын жоғалтып, аурудың мінез-құлқын анықтаудан қалады.ауру құбылысы баяу, ондаған жылдар бойында өсе береді. Науқас күйі тоқталғандай болады. Сонымен бірге ол өзін сандырақ мазмұнына сәйкес ұстайды, ал мұның өзі аңдушылар деп санаушыларға қауіпті шабуыл жасауға, әр түрлі қорғаныштық шаралар ұйымдастырады. Гебефренді шизофрения Шизофренияның ең қатерлі формаларының бірі болып табылады. Оның негізгі көрінісі гебефренді синдром болып табылады. Мінез құлықтың үзік-үзіктігімен қатар келеңсіздігі, сөздің ерекшелігі, сезімнің айқын орнықсыздығы білінеді. Ауру бет-аузын қисайтады, оның әрекеті ерекше сиықсыздығыменерекшеленеді, кейде сотқарлық немесе есерлік сипат алғандай болады. Сезімдік әсер шектен тыс орнықсыз және дәлелсіз болған жағдайда құрғақ өнімсіз эйфория басым болады. Біршама қолайсыз уақыттан кейін ойлаудың үзік-үзіктілігі айқын байқалатын кемақылдық тез басталады. Ал кейбір жекелеген жайдайларда едәуір терең ремиссия байқалады. Бұл түр 20 жасқа дейінгі жас адамдарда жиі кездеседі. Кататоникалық шизофрения Бұл қозғалыс бұзылыстарының басым болуымен сипатталады. Кататоникалық ступор науқастардың ыңғайсыз, жасанды, шаушау сезімін сезінбей ұзақ уақыт бір қалыпта(позада) тұруымен ерекшеленеді. Мысалы, ауалы жастықша симтомы, капюшон симптомы, ұрықтық қалыпты сақтайды. Бұл кезде бұлшықет тонусы күрт жоғарыланған. Ол науқас тардың ары қарай бір қалыпты сақтауына көмектеседі. Примитивті рефлекстер тежеледі. Науқастарға негативизм және мутизм тән. Кейбіреулеріне кататоникалық қозулар тән. Кататонияның басқа симптомдарына қозғалысты, мимиканы, сөздерді қайталау (эхопраксия, эхомимия, эхолалия) тән. Қарапайым шизофрения Бұл түрі қызығу жоғалуының өрши түсуімен, босаңдықтық, сезімдік немқұрайлылықтың, тұйықтықтың, парасат жағынан өнімісіздіктің өсе түсуімен сипатталады. Бұл жағдайда, әдетте, дыбыс беру түріндегі жұтаң және қарапайым есту галлюцинациясы орын алады.ойлау дәйексіздігі байқалып, уақыт өте келе үзік-үзік түрде неғұрлым анық көрінетіндей күйге жетеді. Бұл түрі үшін аурулық құбылыстардың баяу өсуі тән. Бұл жағдай аурудың беті қайтуы сирек байқалады. Шизофрения ағымы. Ағымының типтері Үздіксіз типті ағымы Ұстама тәрізді-прогредиентті типті ағымы Периодты (рекуррентті) типті ағымы Тез өршитін ағымы.Аурудың бірінші немесе екінші жылында аурудың жеке басының ыдырауы мен толық еңбекке қабілетсіздік басталады. Ұстама тәрізді ағымы. Науқастарда ұстама мен ремиссия алмасып отырады. Ремиссия кезінде тұлғалық өзгерістері сақталған, ұстама кезінде психоздың жедел көріністерімен көрінеді. Баяу ағымды Шизофренияның соңғы күйі: Әлсіз-апатикалық кемақылдық; акинетикалық кататоникалық және негативті жағдай; гиперкинетикалық кататоникалық жағдай; галлюцинаторлы-сандырақты жағдаймен сипатталады. Дифференциалдық диагностика Шизофрения ауруларын келесі аурулармен ажырата білу қажет: Жедел симптоматикалық психоздан Неврозбен Созылмалы психогениямен Мидың органикалық зақымдануынан пайда болған аурулар (эпилепсия, ми мерезі) Шизофренияда келесі болжамдық критерийлерді тұжырымдауға болады: Жедел пайда болып, күшті психотиялық симптоматикамен өтетін ауру ұстамасы (жедел кататониялық ступор және қозу, шатасу күйі, жедел түс тәріздес галлюцинациялық-параноидты ұстама) жақсы болжамға ие болады. Өзгермелі симптоматикалық күй болжамдық жағынан бір сарынды симптоматикамен сипатталатын күйге қарағанда жақсы болады. Аурудың ұзақтығы Шизофренияны емдеу жоспары Патогенетикалық ем Медикаментозды емдеу (симптоматикалық ем) Психотерапия Еңбек терапиясы Емдеу мекемесінде,үйде, жұмыс орындарында және басқа жағдайларда режим ұйымдастыру Психофармотерапия. Шизофренияны емдеуде бұлардың ішінде психолептик көп қолданылады. Ал басқалары сирегірек пайданылады. Аминазин, трифтазин, галоперидол ағзаға жан-жақты әсер етеді. Психиатрлық практикада емдеу тиімділігі бар дәрі ретінде қолданылып, қозуды бәсеңдетеді, психикалық күш түсуді жояды. Сөйтіп, седативті және ұйқы келтіретін әсерге ие болады. Бұл препаратттарды көбінесе сандырақ, галлюцинациялар және қозу процестері басым болған жағдайда қолданылады. Симптоматикалық ем. Кататоникалық симптоматика болған жағдайда –этаперазин, мажептил, френолон, эглонил қолданылады. Созылмалы шизофрения кезінде ұзақ уақыт ұстап тұрушы ем жүргіземіз. Бұл жағдайда ұзақ әсерлі нейролептиктер –модитен-депо, галоперидол-деканоат (3-4 аптада 1 рет жүргізілетін инъекция) пайдаланылады. Нейролептиктерді жоғары мөлшерде қабылдайтын науқастарда неврологиялық әсерлер-нейролептикалық синдром, дәрілік паркинсонизм дамуы мүмкін. Бұл жағдайлардың алдын алу үшін науқастарға паркинсонға қарсы препараттар(циклодол, акинетон), димедрол, бензодиазепинді транквилизаторлар және ноотроптар қолданылады.
Егер депрессия, ипохондрия көріністері, сенестопатиялар болса, антидепрессанттар-амитриптилин, мелипрамин, анафранил, лудиомил тағайындайды. Инсулинді терапия. Инсулиндер тудыратын әсер ету механизмінің гипогликемияның күйі күрделі және бірнеше компоненттерді қамтиды. Оның компоненттерінің бірі-дезинтоксикациялық болады. Екінші компонент вегетативті жүйке жүйесіне әсер теді. Үшінші компонент тежелудің дамуы.ол емдік-қорғаныштық мәнге ие болады. Инсулиннің алғашқы әсері талғаулы церебралдық ретте емес, алмасудың әр түрлі орналасқан жалпысоматикалық тұрғыдан қарастыру керек. Психотроптық препараттардың алғашқы әсері церебралдық. Осыдан барып, инсулин мен психотропты дәрілерді комплексті қолдану дұрыс болады. Дәрілік асқынулары Дәрілерді мөлшермен пайдаланбаса асқынулар пайда болуы мүмкін: лейкопения, қан тұтқырлығының төмендеуі, қауіпті асқыну-агранулоцитоз. Соматикалық жағынан емдеуге жатпайтын кеселдер: тромбофлебит және тромбангинт, гепатит, айқын білінетін гипотония, қан аурулары. Электро-тырысулы терапия (ЭСТ) нұсқада жүргізіледі. Бұлшықет ішіне камераның үлкен мөлшерін немесе тамырға дәрілерді айдау дарілер енгізу арқылы, сонымен қатар аурудың басынан белгілі бір сипаттағы электр тоғын жүргізу арқылы жүргізіледі. ЭТС кезінде арнайы аппаратура қолданылады. Қазіргі кезде емдеу курсы 5-6 сеанстан тұрады. Әр сеанс арасына 2-3 күн салып жүргізіледі. Бұл ем инсулинтерапия мен психофармокологиялық медикаменттермен емдеу нәтиже бермеген жағдайда ғана қолданған дұрыс болады. Алдын алу шаралары Медико-генетикалық консультациялар Дәрілік және әлеуметтік-реабилитациялық әдістер Ерте анықталған науқастарға дер кезінде көмек көрсету Ауруханадан шыққан соң алғашқы уақытта ауруға сақтандырғыш және режимде жағдай жасау керек. Біртіндеп жаттығу мен ынталандыру элементтері енгізіледі. Аурудың еңбекпен шұғылдануын қалауына үлкен мүмкіндік беру керек, бірақ сонымен қатар дәрігердің жетекші ролі жойылмауы керек.

Ақпарат көзі: http://kazmedic.kz/archives/2107 Материал көшіргенде, KazMedic.kz сайтына сілтеме міндетті

Дата добавления: 2018-06-01; просмотров: 1207; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

⇐ Предыдущая 11 12 13 14 15 16 17 181920 Следующая ⇒

Мы поможем в написании ваших работ!