Башкортостандынг Бишбулэк районында табылган, брахми язмалы, комбэз.
Язманынг транскрипция h ы - «Епhа у саба, Епhа у саба».
Хэзерге эзэби башкорт телендэге янгырашы - «Ябкы вэ собых, Ябкы вэ собых»
Урыс теленэ тэржемэ h е - «Закат и рассвет, темень и свет».
Ошо ук осорза Башкортостанда, тубэндэ карап утелеусе комарткыларга ярашлы, Нугзар фэлсэфэhененгг дэ булыуын курэбез. Эммэ был фэлсэфэненг Башкортостанда бары тик XII быуатта гына, Гумэр-бэк фэлсэфэhе буларак ныгыныуына карап, hунгнанырак тикшереп утэрбез.
Башкортостандагы, каралган осорзагы, Нугзар фэлсэфэhе олгелэре.
Йэнсура районынынг Бикбау (Аккужа) ауылында табылган, арамей-сирия язмалы, башкорт комбэзе.
Язманынг транскрипция h ы – «Всин. Еhб».
Хэзерге эзэби башкорт телендэге янгырашы – «Вэсэн. Якуп».
Урыс теленэ тэржемэ h е - «Предмет поклонения (крест; икона). Иаков».
Англатма: Был Яков (541-578 йылдар) «сирия-яковит сиркэуененг» ата h ылыр.
Башкортостандынг Бишбулэк районында табылган, арамей-сирия язмалы, комбэз.
Язманынг транскрипция h ы – «Пашае падhашае Ешаеба насае».
Хэзерге эзэби башкорт телендэ янгырашы – «Башы батшаларзынг Ешаеба нэсте».
Урыс теленэ тэржемэ h е – «Текст царя-царей Ешаюбы».
Англатма: Фэтеуэненг кай h ы париарх-католикос Йешуяба дэуеренэ карауын анык билдэлэп булмай. Тарихта улар бары h ы бишэу булалар. Мар Ишояб I (582—595), унан h унг Мар Ишояб II (628—645), унан h унг Мар Ишояб III (649—660), унан h унг Мар Ишояб IV бар Эзечиль (1020—1025), унан h унг Мар Ишояб V Албалади (1148—1176).
|
|
|
622-нсе йылдагы hижрэттэн hунг Туран сэхрэлэрендэ ислам hэм Нугзар фэлсэфэлэре тарала башлайзарр, Ибраhим (Авраам) hэм Муса (Моисей) фэлсэфэhен тергезеугэ лэ ынтылыштар була. Эммэул тарихтарзы китаптынг икенсе томында карай башларбыз. Хэзер иhэ, карап утелгэн язма комарткыларга ярашлы, башкорт фэлсэфэуи hузлеген тулыландырыуга кусэйек.
Фэлсэфэуи h узлекте дауам итеузенг зарурлыгы тура h ында.
Китаптынг ошо булегендэ бик куп фэлсэфэуи атамалар карап утелделэр. Шулай итеп тарихи башкорт фэлсэфэуи h узлеген тозеу фэнни нигезлэнгэн, конузэк мэсъэлэлэрзенг бере h енэ эйлэнде! Тап шуга курэ лэ инде, килэсэктэге тикшеренеуселэребез осен, уларга тэгэйенлэп, фэлсэфэуи h узлекте тергезеу ысулдарын китапта айрым бер олеш итеп карап утергэ булдым. Сонки, был турала тел белгестэре хэбэрзэрзэр, мэсъэлэн, боронго торки h узлегендэ (ДТС – Древнетюркский словарь)) алып карайык, барлык боронгы торки h уззэр бары тик латиница менэн язып кына бирелеп бастырылдылар. Шулай итеп, ул эш торки халыктарзынг, шул исэптэн башкорттарзынг да, язма теле тарихын ойрэнеузе сиклэугэ юнэлтелгэн кулланма булып сыкты. Ошо Мэскэу тарафынан эзерлэнгэн тозакка килэсэктэге тикшеренеуселэребез элэкмэ h ен осен, астагы олгелэрзэ, вакытта h эм гэлэмдэ боронго башкорт h уззэре нисек теркэлгэндэр уларзы шул килеш ойрэнеузенг мо h имлегенэ ишара итеп, барлык тор башкорт язмаларынан да фэлсэфэуи h уззэрзенг берэр олгелэрен биреп китеузе кэрэкле тип табам мин.
|
|
|
Гт, йэгни «гати – старый; древний» hузененг ике гетерограмма аша теркэлеше. Бында « 
\\кунгыз» hузе унынг геулэуе аша «го» тип анлатыла, ирзэр енес агзаhын сагылдырыусы гетерограмма « 
\\током» hузененг «т» оне тип алына.
100 ма, йэгни «йоз ай» hузененг Аскын районыныдагы Иске Казансы ауылы кэшэнэhе ташында теркэлеше. Боронго замандарза кешененг йэшен йэ иhэ батшанынынг идара итеу вакытын айзар менэн билдэлэр булгандар, йэгни был бер ун йыл тирэhе тигэн hуззер.
Тр, йэгни «тире» hурэте уны кырып эшкэртеу тауышына тура килэ тип алына hэм «тире; кырыу; тараш (сокоп языу); hурэт; тэррикэт (юнэлеш); тора (закон); турэ (канундарзы бойомга ашырыусы шаман) тошонсэлэрен англата тип алына. Ошо калыпта был фэлсэфэуи тошенсэ Шулгэнташ мэмерйэhе каяларына теркэлеп калгандыр.
Василеос, йэгни «Баш ил башы» hузененг юнан язмаhында, …, аксала теркэлеп калынышы.
Тамга - Кушан дэулэте хакимдарынынг тамгаhы. Пермь крайындагы Кулан (Гляденова косточь) тигэн башкорт ауылында табылган аксалагы язма. Бындай тамгалар башкорттарзынг барлык хокуки язма комарткыларында ла осрайзар.
|
|
|
…hаны – Пальмира язмаhын кулланып башкарылгандар. Пермь крайындагы Кулан (Гляденова косточь) тигэн башкорт ауылында табылган аксалагы вакыт.
«Умаута», йэгни «hунгы hыйыныу урыны» тигэн мэгэнэлэге боронго башкорт hузе. Брахми язмалы, Архангель районындагы Кызгы ауылы зыяратында hакланыусы улем тураhындагы таныклыкта (эпитафияла) теркэлеп калгандыр.
«Адлилд», йэгни «дэлилэте; таныклыгы» тигэн боронго башкорт hузе. Латин hэм уйгыр язмалы Офе калаhы мизалында теркэлгэн. Олгелэ уйгыр язмаhы.
«Асне», йэгни «Эсэн» тигэн боронго башкорт исеме. Латин hэм уйгыр язмалы Офе калаhы мизалында теркэлгэн. Олгелэ латин язмаhы.
Батдм, йэгни «бетенем; яззым» тигэн, рун язмалы, боронго башкорт hузе. Кугэрсен районындагы Санъяп ауылы янында, Накас hытындагы ташъязмала теркэлеп калган.
Ганн гнг, йэгни «гэнизэр канынан» тигэн боронго башкорт hузбэйлэнешененг, кхароштхи язмалы, Баймак районы кургандарынынг береhендэ табылган моhерзэге язмала теркэлеше.
«Гня», йэгни «гэни; дэулэттенг билдэле шэхесе» тигэн боронго башкорт hузененг, арамей-сирия язмаhында, Баймак районы кургандарынынг береhендэ табылган моhерзэге язмала теркэлеше.
|
|
|
Жтh, йэгни «етеш; тулы» мэгэнэhендэге, талас-сирия язмаhындагы, боронго башкорт hузененг Башкортостандынг Мэлэуез районындагы башкорт сулпыhында теркэлеше.
Йэш фэйлэсуфтар был эшкэ, башкорт фэлсэфэhе тарихына, башкорт фэйлэсуфтары тарихына, башкорт телененг тарихи фэфлэсэуи hузлегенэ, ентеклэп тотонорзар hэм Башкортостанда ошо, карап утелгэн мэглумэттэргэ таянып бихисап диссертациялар (иршаднамэлэр) якланырзар тип омет итеп китабымдынг тэуге олешен тамамлайым.
Дата добавления: 2019-09-02; просмотров: 192; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!