Беларускі нац. Рух (ІІ-я палова ХІХ-1914 г.) Дзейнасць Бел. Сац. Грамады.

⇐ ПредыдущаяСтр 14 из 24Следующая ⇒

Пасля падаўлення паўстання 1863–1864 гг. на Беларусi адбыўся рэзкi спад сялянскiх выступленняў i на працягу наступных 40 год сялянскi рух нiколi не дасягаў таго ўзроўню.

Арганiзаваны рэвалюцыйны рух на Беларусi пачаў адраджацца толькi ў сярэдзiне 70-х гг.

З самага пачатку ў народнiцтве iснавалi дзве плынi – рэвалюцыйная i рэфарматарская. Прадстаўнiкi першай асноўным сродкам дасягнення сваiх мэт лiчылi сялянскую рэвалюцыю. Памяркоўныя народнiкi хацелi перайсцi да сацыялiзму шляхам паступовага рэфармавання iснуючага ладу Расii.

Народнiцкi рух на Беларусi быў iдэйна i арганiзацыйна звязаны з агульнарасiйскiм.

Тым не меньш, выступленняў рабочых на Беларусi было ня шмат. Толькi ў 90-я гады назiраецца ўздым барацьбы. Паступова рабочы рух набывае ўсе большую арганiзаванасць i ў канцы ХIХ ст. вылучаецца ў самастойную плынь.

У дугой палове 80-х – пачатку 90-х гг. у некаторых гарадах Беларусi былi арганiзаваны гурткi, у якiх вывучалiся працы К. Маркса, Ф. Энгельса i iх паслядоўнiкаў.

Аднак ужо з сярэдзіны 90-х гадоў у сацыял-дэмакратычным руху Расіі адбываюцца значныя змены. Пачынаецца пераход ад вузкай гуртковай прапаганды марксізму да масавай эканамічнай і палітычнай агітацыі.

Фарміраванне бел. нацыі

Перадумавай фарміравання этнасаў з’яўл. агульнасць тэрыторыі, з якой непарыўна звязаны пэўныя прырод-на-геаграфічныя і кліматычныя ўмовы, ландшафт, рас-лінны і жфвельны свет, а значыць, і хар-р працоўнай дзейнасці людзей, іх эк. сувязі, побыт, мат. і дух. к-ра, складванне і развіццё агульнай мовы, звычаяў і трады-цый, нормаў маралі і г.д. Насельніцтва, што пражывае на одной тэрыторыі, звычайна падзяляе аднолькавы гіст. лёс, а гіст. памяць у сувязі з агульнасць мовы, эк-кі і к-ры з’яўл. асновай для ўзнікнення і развіцця эт-нічнай (нац.) свядомасці. З к. 18 ст., пасля 3-х падзлаў РП, уся тэрыторыя, заселеная беларусамі, была ўклю-чана ў межы РІ. Як вядома, існаванне бел. этнасу не прызнавалася царызмам, ды і ўвогулле этнічныя межы пры правядзенні тэрытарыяльна-адміністрацыйных падзелаў далучаных зямель ім не ўлічваліся. Асн. тэ-рыторыя беларусаў у пач. 19 ст. увайшла ў межы пяці зах. губерняў: Віцебскай, Магілёўскай, Мінскай, Гро-дзенскай і Віленскай. Адзінай, адносна дакладнай крыніцай звестак аб нац. складзе РІ у 19-пач.20 ст. з’яўл. перапіс 1897г. Паводле яго даных, беларусы ў Магілёўскай губерні складалі 82,4, у Мінскай – 76, у Віленскай – 56, у Віцебскай – 52 і у Гродзенскай – 44 %. Усяго на тэрыторыі пражывала 5408 тыс. белару-саў. У Віленскай губерні бел. насельніцтва мела абса-лютную большасць у Лідскім, Ашмянскім, Дзісненс-кім і Вілейскім паветах. У Віцебскай губерні да ліку паветаў з пераважна бел. насельніцтвам адносіліся Дрысенскі, Веліжскі, Гарадоцкі, Лепельскі, Полацкі і Віцебскі, у Гродзенскай – Ваўкавыскі, Слонімскі, Пружанскі і Гродзенскі. Амаль палову (больш за 47%) беларусы складалі ў Свянцянскім павеце Віленскай і Себежскім павеце Віцебскай губерні. Адносную боль-шасць (26%) мелі яны і ў Віленскім павеце. Такая ж удзельная вага беларусаў была ў Беластоцкім павеце Гродзенскай губерні. Акрамя бел. насельніцтва, у 5-ці зах. губернях у к. 19ст. пражывала 3,1 млн рускіх, па-лякаў, украінцаў, літоўцаў, латышоў і яўрэяў. Апошнія адносна раўнамерна рассяляліся па ўсім краі, канцэнтруючыся ў гарадах і мястэчках, дзе яны складалі большасць. Прыкметнай сярод гараджан бы-ла і праслойка рускага насельніцтва. Літоўцы перава-жалі ў Трокскім павеце Віленскай, латышы – у Лю-цынскім і Рэжыцкім паветах Віцебскай губерні. Ак-рамя таго, значная колькасць літоўцаў была ў Свян-цянскім і Віленскім паветах, а латышоў – у Дзвінскім павеце. Польскае насельніцтва засяроджвалася ў асно-ўным н азахадзе Гродзеншчыны і Віленшчыны. Самай высокай удзельная вага была ў Беластоцкім і Бельскім паветах (35-35%) і ў Віленскім павеце (20%). Аб-салютная большасць беларусаў (да 95%) жыла ў се-льскай мясцовасці і адносілася да сялянскага саслоўя. Сярод гараджан 5 зах. губерняў беларусы складалі ў сярэднім толькі 14,5%. Разам з тым у якасці роднай бел. мову прызналі 86 тыс. (50%) усей патомнай шляхты Гродзенскай, Віленскай, Ковенскай, Віцебс-кай, Мінскай і Магілёўскай губерняў, а таксама 60% настаўнікаў, 40% чыноўнікаў, 29% паштова-тэлеграф-ных служачых, 20% мед. работнікаў. Істотнай асаблі-васцю беларусаў як этнасу ў параўнанні з рускімі (праваслаўнымі), палякамі і літоўцамі (католікамі) быў падзел іх па веравызнанню на праваслаўных і ка-толікаў, які шырока выкарыстоўваўся ў мэтах русіфі-кацыі і паланізацыі. Пасля скасавання ў 1839г. уніі і прымусовага далучэння ўніятаў да дзяржаўнай царквы праваслаўныя сярод беларусаў у цэлым сталі значнай большасцю. Асн. маса беларусаў-католікаў пражывала на Віленшчыне і Гродзеншчыне. У Віленскай губерні яны ў 1897г. складалі амаль 60%. У Мінскай і Віце-бскай губернях удзельная вага католікаў сярод бел. насельніцтва зніжалася да 10%, у Магілёўскай – да 2%, а ў цэлым па краі кладала 19%.

42.Рэфармацыя і контррэфармацыя на беларусі. Грамадска-палітычная і філасоўская думка.

Праваслаўе да 1385 года было амаль дзяржаўнай рэлігіяй. Але пасля Крэўскай уніі пануючай рэлігіяй у ВКЛ становіцца каталіцтва. На глебе барацьбы паміж свецкай і духоўнай уладамі прарасла Аармацыя.

Рэфармацыя – грамадска-палітычны і рэлігійны рух, накіраваны супраць каталіцкай царквы як ідэйнай асновы феадалізму. У Рэфармацыі можна выдзяліць тры напрамкі:

1) каралеўска-княжацкі, які абараняў інтарэсы манархаў і свецкіх феадалаў ва ўмацаванні сваёй улады і захопе зямных багаццяў царквы;

2) бюргерска-буржуазны з яго пропаведдзю “мірскога аскетызму” і рэспубліканскага ўладкавання царквы;

3) народны, які патрабаваў ліквідацыі царквы, феадальнага прыгнёту і ўзаконення роўнасці.

Шляхту і заможных гараджан Рэфармацыя прывабіла магчымасцю падарваць магутнасць царквы, якая ўшчымляла іх правы.

Найбольшае пашырэнне ў княстве атрымаў кальвінізм, абаронцам якога стаў Мікалай Радзівіл Чорны. Ён заснаваў у Вільні першую пратэстанцкую абшчыну.

У 60-я гады XVI стагоддзя на Беларусі, у Літве і на Украіне з кальвінізму вылучыўся больш радыкальны напрамак – арыянства, ці антытрынітарызм.

Папства зрабіла стаўку ў выратаванні каталіцкай царквы на ордэн езуітаў. У ВКЛ езуіты з’явіліся на наступны год пасля Люблінскай уніі, выкліканыя віленскім біскупам для барацьбы з Рэфармацыяй.

К канцу XVII стагоддзя контррэфармацыя ў княстве перамагла.

Да сярэдзіны XVII стагоддзя польскія каралі практычна падпарадкавалі сабе праваслаўную царкву.

Такім чынам, на працягу ўсяго існавання Рэчы Паспалітай беларускі народ вымушаны быў весці цяжкую барацьбу за сваю веру, мову, культуру.

42. Берасцейская царкоўная унія: яе прычыны, значэнні і вынікі.

Некаторых мясцовых праваслаўных лідэраў прывабіў сваёй жыццяздольнасцю каталіцкі захад. Яны ўбачылі шлях да пераадолення духоўнага крызісу ў заключэнні уніі з Рымам. Гэты шлях быў рэалізаваны ў выглядзе Берасцейскай уніі.

Новы накірунак хрысціянства – уніяцтва – быў аформлены на Берасцейскім саборы 1596 года. Ён прадугледжваў захаванне праваслаўнай абраднасці, царкоўна-славянскай мовы ў набажэнстве, але прызнаваў вяршэнства папы рымскага, каталіцкае веравучэнне.

Але замест спакою унія стала крыніцай раздораў. Першы напрамак рэлігійнай барацьбы – гэта пачатак літаратурна-багаслоўскай палемікі. Другім напрамкам была парламенцкая барацьба. На сеймах паміж праваслаўнымі і уніятамі адбываліся вострыя спрэчкі. Трэцяй формай рэлігійнай барацьбы была адміністрацыйная барацьба: закрыццё праваслаўных цэркваў, перадача іх і манастыроў уніятам.

Па Беларусі пракацілася хваля антыуніяцкіх выступленняў. З пачатку XVII стагоддзя ўсё большую вагу пачынаюць набываць казакі. Яны пачынаюць бараніць пакрыўджаную царкву. У 1648 годзе на барацьбу з прыгнятальнікамі ўзнялося запарожскае казацтва на чале з Б.Хмяльніцкім, галоўнае патрабаванне паўстання – ліквідацыя уніяцкай царквы.

У XVII–XVIII ст. на Беларусі ўзмацнілася дзейнасць каталіцкіх манаскіх. Яны праводзілі гвалтоўнае акаталічванне беларускага насельніцтва. Абаронцамі праваслаўя становяцца праваслаўныя брацтвы, якія ўзніклі ў XVI ст. Галоўны напрамак іх дзейнасці – захаванне чысціні праваслаўнага вучэння, богаслужэння і царкоўнага кіравання.

Дата добавления: 2018-05-02; просмотров: 260; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

⇐ Предыдущая 9 10 11 12 131415 16 17 18 Следующая ⇒

Мы поможем в написании ваших работ!