Развиц. капитализму у прамысл. Будауництва чыгунак. Фармирав. пралетарыяту.
Асноуныя тэндэнцыи сац-эканам. развицця Бел. 60-90 гг. вызначалися прамысл. рэвал.,якая прыйшла сюды разам з развиццем капитализму. Развиццё прамысл-сци сведчыла аб тым, што побач з феадал. сац-эканам. укладам вазникае капиталист. Гэтыя суадносины были прыкладна 63% (эк-ка) супраць 37%(капит-ы шлях развицця). машынная вытворчасць патрабавала высокаквалификаваных майстроу, таму прымусовая праца неписьменных прыгон. сялян, якая пераважала на памешчыцких прадпрыемствах, пачала саступаць месца выкарыстанню квалификаванай вольна-рабочай силы на гарадских прамысловых прадпрыемствах. Пасля вайны 1812г назирауся хутки рост гарад. и их насел. Тлумачыуся ён не стольки эканам. фактарами, кольки иснаваннем “мяжы яурэйскай аселасци”. Важную ролю у працэссе урбанизацыи Б. адыгрывали мястэчки. Пераважная больш. мястэчак належ памешч. Перавод вёски у разрад мястэчка патрэбна было атрымаць дазвол у губернатара. Да сяр 19 ст. истотную ролю у таварна-грашовых адносинах адыгрывали кирмашы. Яны праводзилися у мястэчках и гарад. у пэуныя дни, звязаныя з царк. святами.
У 1862г. Па паун.-зах. частцы бел. Тэр. Пракладзена 1 чыгунка Пецярбург-Варшава,якая праходзила праз Вильню, Гродна, Беласток.У 80-е гг. Пач. рух па Палеских чыгунках,якия уключ. станцыи Жабинка, Пинск,Лунинец,Гомель.
35.Буржуазныя рэформы 60-х гг. Х|Хст. і асаблівасці іх правядзення на Бел.
Рэформа 1861г. ліквідавала гал. перашкоду, што стры-млівала развіццё капіталізму ў Расіі, - прыгоннае пра-ва. Аднак гэтага было недастаткова. Каб рухацца да сапраўды буржуазнага грамадства, Расіі былі патрэб-ны іншыя рэформы дзярж.-паліт. ладу. У 60-70-я гг. урад Аляксандра ІІ прыняў шэраг пастаноў аб правя-дзенні такіх рэформ: земскай, судовай, гарадской, вае-ннай, у галіне нар. адукацыі і друку. Самай радыкаль-най была судовая рэформа (20 лістапада 1864г.). Новы суд будаваўся на бессаслоўных прынцыпах. Былі аб-вешчаны нязменнасць суддзяў, незалежнасць суда ад адміністрацыі, вусны хар-р, спаборнасць і галоснасць судовага працэсу. Значна скарацілася с-ма судаводст-ва. На Бел. суд. Рэформа пачалася толькі ў 1872г. з увядзення міравых судоў. Міравыя суддзі назначаліся міністрам юстыцыі. Акруговыя суды, прысяжныя за-сядацелі і прысяжныя павераныя з’явіліся ў зах. губе-рнях ў 1882г. Спіс прыысяжных засядацеляў зацвяр-джаўся ўладамі. Земская рэформа (1 студзеня 1864г.) прадугледжвала стварэнне ў паветах і губернях выбар-ных устаноў (земстваў) для кіраўніцтва мясцовай гас-падаркай, нар. адукацыяй, мед. абслугоўваннем насе-льніцтва і іншымі справамі непаліт. хар-ру. Але ў Бел. ў сувязі з падзеямі 1863-64 гг. уводзіць выбарныя ўс-тановы ўрад не адважыўся. Гарадская рэформа (пры-нята 1870г., ў Бел. – ў 1875г.) абвяшчала прынцып усесаслоўнасці пры выбарах органаў гарадскога сама-кіравання – гарадской думы і гарадской управы. Але высокі маёмасны цэнз выключаў з удзелу ў выбарах большую частку жыхароў горада і даваў уладу куп-цам, прадпрымальнікам, уладальнікам нерухомасці. Ваенная рэформа пачалася ў 1862г., калі былі ўтвора-ны 15 ваенных акруг і скарочаны тэрмін службы да 7-8 гадоў. У 1874г. з увядзеннем усеагульнай воінскай павіннасці ў Расіі былі рэалізаваны буржуазныя прын-цыпы камплектавання арміі. Усе мужчыны з 20-гадо-вага ўзросту павінны былі служыць ў войску. Тэрмін службы паніжаўся да 6 гадоў у сухапутных войсках і 7 – на флоце. Уводзіліся ільготы для людзей, якія мелі адукацыю. Тыя, хто скончыў ВНУ, служылі 6 меся-цаў, гімназіі – 1,5 года, гарадскія вучылішчы – 3г., па-чатковыя школы – 4 г. Буржуазны хар-р насілі таксама школьная (1864г.) і цэнзурная (1965г.) рэформы. Шко-ла абвяшчалася ўсесаслоўнай, павялічвалася коль-касць пачатковых школ, уводзілася пераемнасць роз-ных ступеняў навучання. Новы цэнзурны статут знач-на пашырыў магчымасці друку.
|
|
|
|
|
|
36.Грамадска-паліт. рух супраць царызма на Бел. ў пач. ХІХст. Паўстанне 1831г.
|
|
|
Адначасова з узмацненнем антыфеад. барацьбы сялян у 30-40-х гг. у Бел. нарастаў гр.-паліт. рух. У пач. 30-х гг. Савініч стварыў “Тайнае польскае літ. таварыства”, удзельнічаў ў “гуртку 11 нумара”. У гэтых аб’яднан-нях фарміраваліся рэвалюцыйна-дэм. ідэі сярод сялян і гарадскога насельніцтва. Пад уплывам еўр. рэвалю-цыйных падзей узніклі тайныя арганізацыі ў Бел. У Віленскай медыка-хірургічнай акадэміі ў 1836-39гг. дзейнічала “Дэмакр. таварыства”, створанае студэн-там-рэвалюцыянерам Савічам. У др. пал. 40-х гг. уз-нік тайны “Саюз свабодных братоў” з цэнтрам у Віль-ні (200 членаў). Дзве гэтыя арганізацыі праіснавалі тры гады, пасля чаго былі разгромлены царскімі ўла-дамі. Прапаганда рэвал. Ідэй праводзілася таксама ся-род салдат і афіцэраў. 23 студзеня 1850г. каб прадухі-ліць гібельныя вынікі, выказалі гвалтоўнасць адмовіц-ца ад прыгоннага права над людзьмі. Але гэта прапа-нова не была прынята.
У лістападзе 1830г. у Варшаве шляхецкімі рэвалюцы-янерамі было паднята паўстанне супраць расійскага панавання. Гал. прычынамі паўстання былі незадаво-ленасць шляхты падзеламі РП, парушэнне рас. улада-мі польскай Канстытуцыі 1815г. Рэвалюц. сілы Поль-шчы адстойвалі лозунгі бурж.-дэм. пераўтварэнняў. Але яны не змаглі ўзначаліць паўстанне. Польскія арыстакраты імкнуліся дабіцца незалежнасці РП у ме-жах 1772г., захапілі кіраўніцтва паўстання ў св. рукі. Рас. урад імкнуўся прадухіліць распаўсюджванне паў-стання на тэр-рыю Бел., Літ. і Укр. Тут было ўведзена ваеннае стан-шча. Аднак у пач. красавіка 31г. паўстан-не ахапіла усю Літ. і Паўночна-Зах. Бел. Ядро паўста-нцаў складалі польская шляхта, навучэнцы, афіцэры-палякі, каталіцкае і уніяцкае духавенства. У паўстанні прымалі ўдзел каля 10 тыс. чал-к. Ужніўні 31г. паўста-нне было падаўлена на ўсёй тэр-рыі Бел. і Літ., а по-тым і ў Польшчы. Але і пасля гэтых падзей паліт. хва-ляванні ў межах былой РП не сціхлі.
|
|
|
36. Паўстане 1863-1864 гг: прычыны, сілы, вынікі. К. Каліноўскі.
З часоў падзелу Рэчы Паспалітай польскі патрыятычны рух не даваў спакою расійскім уладам. Польскі патрыятычны лагер падзяліўся на дэмакратаў, якія выступалі за паўстанне, і лібералаў – прыхільнікаў мірных сродкаў барацьбы.
Тыя, хто быў за паўстанне, атрымалi назву “чырвоныя”. Яны падзялялiся на правых i левых.
Першыя рабiлi стаўку на шляхту i асцерагалiся шырокага сялянскага руху.Яны прадугледжвалi надзяленне сялян зямлёй за кошт яе частковай канфiскацыi ў памешчыкаў пры абавязковай грашовай кампенсацыi. Левыя разлiчвалi на сялянскую рэвалюцыю.
Працiўнiкаў паўстання называлi “белымi”. Гэта былі пераважна памешчыкi, сярэдняя буржуазiя, частка iнтэлiгенцыi.
Гэтыя палiтычныя плынi сфарміраваліся і iснавалi не толькi ў Польшчы, але i на тэрыторыi Беларусi i Лiтвы.
Восенню 1861 г. у Варшаве з разнастайных рэвалюцыйных груповак быў арганiзаваны паўстанцкi гарадскi камiтэт.
“Левых” ў Беларусi ўзначальваў Канстанцiн Калiноўскi (1838–1864). Ён паходзiў з сям’i збяднелага шляхцiца Гродзенскай губернi, скончыў Пецярбургскi ўнiверсiтэт. Вярнуўшыся ў 1861 г. на радзiму, К. Каліноўскі стварыў у Гродне нелегальную рэвалюцыйную арганiзацыю з разначыннай iнтэлiгенцыi. Выдаў 7 нумароў падпольнай рэвалюцыйнай газеты на беларускай мове “Мужыцкая праўда”.
Была выкладзена праграма паўстання: Польшча абвяшчалася незалежнай краiнай з роўнымi правамi ўсiх яе грамадзян перад законам, дазвалялася дзейнасць ўнiяцкай царквы, планавалася перадаць сялянам iх зямельныя надзелы ў поўнае ўладанне, а памешчыкам выплацiць кампенсацыю з дзяржаўнай казны.
У студзенi–лютым 1863 г. ў Беларусi з’явiлiся першыя паўстанцкiя атрады, якiя прыйшлi з Польшчы. Найбольш актыўна паўстанцы дзейнiчалi ў Гродзенскай губернi, дзе ваяводскiм камiсарам быў К. Калiноўскi.
Паўстанне 1863–1864 гг. адбывалася ва ўмовах правядзення аграрнай рэформы ў Расii.
Поспеху ў барацьбе з паўстаннем расійскiя ўлады дасягнулi не толькi дзякуючы вайсковай сiле.
У чэрвенi 1863 г. ў Вiльню вярнуўся К. Калiноўскi, а ў лiпенi ён стаў старшынёй Вiленскага аддзела. Да канца лета ў руках К. Калiноўскага сканцэнтравалася ўсё кiраўнiцтва паўстанцкiмi атрадамi на тэрыторыi Лiтвы i Беларусi. Аднак выратаваць паўстанне ўжо не удалося.
36.Паўстанне 1863-64гг. і яго сац.-паліт. вынікі. Паліт. пераарыентацыя на Расію: народнікі і марксісты
Большасць сялян Бел. была незадаволена ўмовамі ад-мены прыгоннага права. З мэтай прадухілення іх удзе-лу ў паўстанні супраць царызму, што пачалося ў 63г. у Польшчы, царскі ўрад змяніў некаторыя палажэнні рэ-формы 61г. і скасаваў “часоваабавязанае” стан-шча сялян.Былі паменшаны на 20% выкупныя плацяжы. Паўстанне пачалося ў Польшчы ў студзені 63г. без да-мовы з ЛПК (Літ. правінцыяльны камітэт). Варшаўскі ЦНК быў ператвораны ў польскі нац. урад, дзе перава-жалі “белыя”. Перад Каліноўскім паўстаў выбар: удзе-льнічаць самастойна ці далучыцца да польскага паў-стання. 1 лютага 63г. ЛПК падтрымаў паўстанне ў По-льшчы і абвясціў сябе Часовым урадам Літ. і Бел. на чале з Каліноўскім. Але польскі нац. урад 27 лютага 63г. адхіліў ад улады Часовы урад Літ. і Бел. Каліноў-скі напісаў рэзкі пратэст, але падпарадкаваўся рашэн-ню Варшавы. Цар Аляксандр ІІ загадаў падавіць паўс-танне. Адзінага плана баявых дзеянняў у паўстанцаў не было. Адчуваліся недахоп сілы і зброі, малая падт-рымка, а часта выступленні сялян супраць шляхты. У маі 63г. паўстанне было падаўлена ў Мінскай, Магі-лёўскай і Віцебскай губернях. “Белыя” пачалі пакі-даць св. пасады ў кіраўніцтве, і ў чэрвені 63г. яно пе-райшло да “чырвоных”. Сілы былі няроўныя. Восен-ню 63г. узброенная барацьба ў Бел. была падаўлена. Каліноўскі быў арыштаваны, павешаны. Царызм жор-стка расправіўся з удзельнікамі паўстання. У Бел. і Літ. 128 чал-к былі пакараны смерцю і амаль 12,5 тыс. высланы на катаргу.
Народніцтва ідэалагічна грунтавалася на тэорыі сяля-нскага сацыялізму (Герцэн, Чарнышэўскі). Народнікі верылі ў асаблівы шлях развіцця Расіі, спадзяваліся, што Расія мае магчымасць пазбегнуць капіталістыч-най стадыі і адразу пяройдзе да сацыялізму. Дзве плы-ні – рэвалюцыйная і рэфарматарская. На Бел народні-цкі рух звязаны з расійскім. Удзельнікі гэтага руху не бачылі асаблівасцей гістарычнага, сац.-эк. і нац. разві-цця краю, іх дзейнасць залежала ад працэсаў, якія ад-бываліся ў народніцкіх арганізацыях у Расіі. У св. дзе-йнасці нарадавольцы рабілі стаўку на індывідуальны паліт. тэрор супраць прадстаўнікоў улады. У рэвалю-цыйным рухуРасіі ідэалогія народніцтва паступова са-ступала месца марксізму. Узнікненне самастойнага сац.-лэм. Руху на Бел. звязана з дзейнасцю польскай партыі “Пралетарыят” і пляханаўскай групы “Вызва-ленне прцы”. Першыя марксісцкія гурткі на Бел. былі нешматлікія і амаль не звязаныя з масавым раб. ру-хам. З сяр. 90-х гг. у Расіі адбываюцца значныя змены. У к. ХІХст. рэвалюцыйны рух на Бел., як і ва ўсёй Ра-сіі, яшчэ не дасягнуў св. асн. мэты – самадзяржаўе і звязаная з ім сац.-эк. і паліт. с-ма працягвалі існаваць. Але менавіта ў гэты час былі закладзены ідэйныя і ар-ганізацыйныя асновы далейшай барацьбы розных апа-зіцыйных самадзяржаўю сіл, якія ў хуткім часе пачалі фарміравацца ў паліт. партыі.
37. Грамадска-палітычнае сатановішча Беларусі ў канцы XIX – пачатку XX ст. Фарміраванне палітычных партый.
Канец XIX – пачатак XX ст. – час стварэння і станаўлення палітычных партый.
У другой палове 90-х гг. сярод сацыял-дэмакратаў шматнацыянальных заходнiх губерняў пераважала тэндэнцыя да стварэння рабочых арганiзацый па нацыянальнай прыкмеце.
У Расii ствараюцца буйныя гарадскiя i рэгiянальныя сацыял-дэмакратычныя арганiзацыi. Усё гэта выклiкала неабходнасць аб’яднання сацыял-дэмакратаў у адзiную партыю. Iнiцыятарам аб’яднальнага працэсу стаў пецярбургскi “Саюз барацьбы за вызваленне рабочага класа”. У 1898 г. у Мiнску прайшоў з’езд, якi прыняў рашэнне аб аб’яднаннi прадстаўленых на iм арганiзацый у РСДРП i выбраў ЦК партыi.
Летам 1903 г. за мяжой адбыўся ІІ з’езд РСДРП. Ён прыняў праграму у якой абвяшчалася пралетарская рэвалюцыя, заваяванне дыктатуры пралетарыяту і пабудова сацыялізму. Адбыўся раскол РСДРП. Рэвалюцыйную частку расійскіх сацыял-дэмакратаў пачалі называць бальшавікамі, а прыхільнікаў рэфармісцкага накірунку – меншавікамі.
У 1902 г. прыхiльнiкi iдэй народнiцтва стварылi Партыю сацыялiстаў-рэвалюцыянераў (эсэраў). Эсэры мелі на мэце звяржэнне самадзяржаўя, знiшчэнне памешчыцкага землеўладання i ўстанаўленне ў Расii федэратыўнай дэмакратычнай рэспублiкi.
На рубяжы XIX–ХХ стст. з агульнадэмакратычнага руху вылучаецца беларуская нацыянальная плынь. У канцы 1902 – пачатку 1903 гг. аформiлася Беларуская рэвалюцыйная грамада (БРГ).
На сваiм I з’ездзе ў 1903 г. БРГ прыняла праграму, дзе называла сябе сацыяльна-палiтычнай арганiзацыяй беларускага працоўнага народа. Тэарэтычныя погляды БРГ спалучалi iдэi рэвалюцыйнага дэмакратызму i народнiцтва. Партыя выступала за звяржэнне самадзяржаўя, знiшчэнне капiталiзму i ўсталяванне дэмакратычнага ладу, прызнавала правы народаў Расii на аўтаномiю.
Дата добавления: 2018-05-02; просмотров: 252; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!