Этапы запрыгоньвання сялян. Сутнасць прыгоннага права.
У 1447 г. Вялики кн. Казимир выдау прывилей, што дау пач. афармленню залеж. сял. ад феад., яким забяспечвалася, валод. зям. на правах поунай уласнасци. У 1468г. Быу склад. Судзебник Казимира – 1 збор. юр. (судовых) зак. ВКЛ. Сял. пазбаул. права свабод. перах. ад аднаго феад. да др., г.зн. яны прымацоув. да зям., на якой жыли и якую апрацоували. Выданне Судзебника азначала юр. афармленне запрыгон. сял. – страты сял. права уласнасци на зям. и ператвар. их у залежных ад феад.
Ішло запрыгон. сял.. Беглыя сял. вымуш. вяртацца да феад.. Па 1 статуту (1529) сял. вярт. на 10 гад, па 2 (1566)- на 20 гад., а по 3 (1588) - на працягу усяго жыцця.2феад. мог выкуп. гэтага сел. у др.
За карыстанне зям. сял. выконв. павин.: паншчына- сел. павин. быу адрабиць некальки дзен у феад. за узят. зям. (ад 1 да 12 дзен); дзякла- частка ураджаю з узят. зям. аддав. пану; чынш- граш. павиннасць. Але мели месца и дадатк. павин.: талоки-у жнива выганяли жанчын жаць жыта,проса, а у час касьбы выганяли мужчын касиць.; гвалты ци згоны- людзей гвалтам выганяли на раб.: буд. масты, капаць ямы.
Сацыяльна-эканамічнае становішча беларускіх зямель у другой палове XVI-XVIII ст.
Напярэдадні Люблінскай уніі на Беларусі пражывала 1 800 тыс. жыхароў, якія па свайму сацыяльна-эканамічнаму становішчу адносіліся да трох саслоўяў: шляхты, сялян, мяшчан. Шляхецкае саслоўе дзялілася на групоўкі. Найбольш буйнымі былі магнаты. Яны складалі сенатарскае саслоўе і валодалі ў большасцю сялянскіх гаспадарак.
|
|
Самай шматлікай была група дробнай шляхты, але ў яе руках былі толькі 28% сялянскіх гаспадарак.
У сярэдзіне XVI ст. шляхта, як ваенна-служылае саслоўе, пачынае разлагацца знутры: шукала багацця праз рамяство і гандаль. У 1633 г. сейм абвясціў, што не толькі шляхціч, але і яго нашчадкі назаўсёды будуць пазбаўлены шляхецкіх правоў за гандаль ці шынкарства.
Самым шматлікім саслоўем феадальнага грамадства былі сяляне. Аграрная перабудова гаспадаркі была вызначана каралём у 1557 г. Незалежна ад мясцовых асаблівасцей рэформы, яе вынікі ўсюды былі аднолькавыя: заснаванне фальварачнай гаспадаркі, канчатковае запрыгоньванне сялян, павелічэнне сялянскіх павіннасцей, рост даходаў дзяржаўнага скарбу і шляхты.
У выніку рэформы адбыліся змены ў прававым становішчы сялян. Пасля рэформы сяляне дзеляцца на наступныя катэгорыі: цяглыя, асадныя, сяляне-слугі.
У выніку аграрнай рэформы адбыліся амаль што рэвалюцыйныя змены:
1) Была разбурана сялянская абшчына ў Цэнтральнай і Заходняй Беларусі, дзе пачало ўкараняцца падворнае землекарыстанне;
2) змяніліся катэгорыі сялян, іх прававое і эканамічнае становішча;
3) сялянская гаспадарка пачала ўцягвацца ў рыначныя адносіны;
|
|
З другой паловы XVII ст. пачынаецца эканамічны заняпад Беларусі. Ён быў выкліканы ўзмацненнем феадальнага прыгнёту, разбурэннем гаспадаркі, як у выніку антыфеадальнай, нацыянальна-вызваленчай барацьбы, так і знешніх войнаў. Аднаўляць разбураную гаспадарку пачалі з раздачы зямлі сялянам і перавод іх на грашовы і натуральны аброк.
З аднаўленнем гаспадаркі вяртаецца паншчына і павялічваюцца павіннасці.
Яшчэ адным саслоўем былі мяшчане – жыхары гарадоў. Саслоўе мяшчан павялічвалася за кошт вольных сялян, уцекачоў і прыгонных.
Да першай паловы XVIII ст. магдэбургскае права мелі ўсе буйныя гарады.
Саслоўе мяшчан складалася з заможных вярхоў, сярэдняга пласта і беднаты.
Асновай эканамічнага жыцця гарадоў былі рамёствы і гандаль.
У той час пачынаюць стварацца ўласныя карпарацыі рамеснікаў – цэхі.
Пашыраўся гандаль як унутраны, так і знешні. Найбольш трывалыя сувязі былі з Расіяй, Польшчай, Левабярэжнай Украінай, Рыгай, з краінамі Заходняй Еўропы.
У 1784 г. было завершана будаўніцтва канала Агінскага, які злучаў Нёман з Прыпяццю. У 1781 г. пачалося будаўніцтва Днепра-Бугскага канала.
Такім чынам, сельская і гарадская гаспадарка Беларусі да сярэдзіны XVIII ст. была ў асноўным адноўлена.
|
|
23.Аграрная рэформа Сігезмунда-Аўгуста і станаўленне фальварачна-паншчыннай гаспадаркі.
Самым шматлікім саслоўем феадальнага грамадства былі сяляне. Аграрная перабудова гаспадаркі была вызначана каралём у 1557 г. Незалежна ад мясцовых асаблівасцей рэформы, яе вынікі ўсюды былі аднолькавыя: заснаванне фальварачнай гаспадаркі, канчатковае запрыгоньванне сялян, павелічэнне сялянскіх павіннасцей, рост даходаў дзяржаўнага скарбу і шляхты.
У выніку рэформы адбыліся змены ў прававым становішчы сялян. Пасля рэформы сяляне дзеляцца на наступныя катэгорыі: цяглыя, асадныя, сяляне-слугі.
У выніку аграрнай рэформы адбыліся амаль што рэвалюцыйныя змены:
1) Была разбурана сялянская абшчына ў Цэнтральнай і Заходняй Беларусі, дзе пачало ўкараняцца падворнае землекарыстанне;
2) змяніліся катэгорыі сялян, іх прававое і эканамічнае становішча;
3) сялянская гаспадарка пачала ўцягвацца ў рыначныя адносіны;
З другой паловы XVII ст. пачынаецца эканамічны заняпад Беларусі. Ён быў выкліканы ўзмацненнем феадальнага прыгнёту, разбурэннем гаспадаркі, як у выніку антыфеадальнай, нацыянальна-вызваленчай барацьбы, так і знешніх войнаў. Аднаўляць разбураную гаспадарку пачалі з раздачы зямлі сялянам і перавод іх на грашовы і натуральны аброк.
|
|
З аднаўленнем гаспадаркі вяртаецца паншчына і павялічваюцца павіннасці.
Яшчэ адным саслоўем былі мяшчане – жыхары гарадоў. Саслоўе мяшчан павялічвалася за кошт вольных сялян, уцекачоў і прыгонных.
Да першай паловы XVIII ст. магдэбургскае права мелі ўсе буйныя гарады.
Саслоўе мяшчан складалася з заможных вярхоў, сярэдняга пласта і беднаты.
Асновай эканамічнага жыцця гарадоў былі рамёствы і гандаль.
У той час пачынаюць стварацца ўласныя карпарацыі рамеснікаў – цэхі.
Пашыраўся гандаль як унутраны, так і знешні. Найбольш трывалыя сувязі былі з Расіяй, Польшчай, Левабярэжнай Украінай, Рыгай, з краінамі Заходняй Еўропы.
У 1784 г. было завершана будаўніцтва канала Агінскага, які злучаў Нёман з Прыпяццю. У 1781 г. пачалося будаўніцтва Днепра-Бугскага канала.
Такім чынам, сельская і гарадская гаспадарка Беларусі да сярэдзіны XVIII ст. была ў асноўным адноўлена.
Дата добавления: 2018-05-02; просмотров: 971; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!