Праявы крыз феад-зму 18-19ст. Памешч и с/г Б.
В Б-си новые отношения формир-сь более медленно, чем в целом по России. Причиной этого явл особенности развития феод-х отнош-й в Б-си. Основой феод-го строя была феод-ая собств-сть на землю. Крестьяне в Б. находились в полной зави-сим-сти от феодала. Господство крупного дворянс-кого землевладения было одной из особенностей эк-го развития Б. Гл отраслью эк-ки Б. было с/х. Помещики увеличивали площади пашенных зе-мель, создавали новые фольварки на крестьянских пустотах. В условиях кризиса феодально-крепост-нич сис-мы общей тенденцией стало ухудшение эк-го состояния крестьянских хоз-в. Проявление кризиса в с/х: *низк урож-сть, уменьшен поголовья скота, сокращение посевов ржи и картофеля, *низк уровень техники и агрокультуры, *господство натур-го хоз-ва, кот тормозило рост товарности с/з пр-ва, *увеличение барщины и оброка, *потеря у крестьян заинтересованности в результатах труда из-за повышенных требований помещиков, *имущественное и соц расслоение крестьянства, *снижение доход-сти помещичьих хоз-в.
Адмена прыгоннага права на Беларусі
Мэтай сялянскай рэформы 1861г. з’яўл. адмена пры-гоннага права. Пайсці на гэту рашучую меру цара Аляксандра ІІ прымусіла ўсведамленне сац.-эк. і ва-енна-тэхнічнай адсталасці краіны, якая асабліва выра-зна праявілася ў ходзе Крымскай вайны, а таксама не-бяспекі хуткага нарастання антыпрыгонніцкага сяля-нскага руху, што пагражаў перерасці ў сялянскую рэ-валюцыю. 19 лютага 1861г. Аляксандр ІІ падпісаў “Маніфест” і “Палажэнні” аб вызваленні памешчыц-кіх сялян ад прыгоннай залежнасці. Яны атрымалі, хоць і не адразу, асабістую волю, правы чалавека, фармальна незалежнага ад пана. Селянін мог сам звяр-тацца ў дзярж. Установы, заключаць гандлёвыя і ін-шыя здзелкі, пераязджаць у горад, запісвацца ў сас-лоўі мяшчан і купцоў, паступаць на службу ці ў наву-чальную ўстанову. У гэтых адносінах рэформа 1861г. каранным чынам змяняла становішча сялян. Паколькі памешчык траціў уладу над вёскай, “Палажэнні 19 лютага” прадугледжвалі новы парадак кіравання сяля-намі, заснаваны на выбарнасці ніжэйшых службовых асоб. Сяляне адной сельскай грамады выбіралі на схо-дзе старасту. На валасных сходах сельскія старасты і ўпаўнаважаныя ад кожных 10 двароў выбіралі валас-ное праўленне, валаснога старшыню і суддзю. Функ-цыі органаў сялянскага самакіравання былі вельмі аб-межаваныя: яны фактычна павінны блі выконваць усе, што патрабавалі ад іх урадавыя чыноўнікі. Зямельныя надзелы павінны былі вызначацца на аснове добраах-вотных пагадненняў сялян з памешчыкамі. У выпад-ках, калі згода не дасягалася, закон устанаўліваў нор-мы сялянскіх надзелаў, зыходзячы з інтарэсаў памеш-чыкаў. Апошнія мелі права пакінуць у св. Руках ад 1/3 да 1/2 усёй карыснай зямлі. Калі ў памешчыкаў заста-валася зямлі менш за гэту норму, то адпаведная частка адразалася на іх карысць ад ранейшых сялянскіх на-дзелаў. Паводле закона селянін павінен быў заплаціць памешчыку выкуп і за зямлю, і за св. свабоду. Выкуп асабістай свабоды быў замасікраваны шляхам завы-шэння цаны на зямлю. Неабходных для выкупу гро-шай у сялян не было, а памешчыкі хацелі атрымаць іх адразу. Выйсце з гэтага становішча забяспечыў урад: пры выкупе сяляне плацілі 20% адпаведнай сумы, а астатнія 80% памешчыкам давала дзяржава. Сяляне рабіліся яе даўжнікаім на 49 гадоў і павінны былі вып-лачваць не толькі суму доўгу, але і вялікія працэнты за пазыку. Выкупныя плацяжы спаганяліся да першай расійскай рэвалюцыі 1905-07гг., калі ўрад быў выму-шаны датэрмінова адмяніць іх. За гэты час сяляне за-плацілі ўраду ў 3 разы больш, чым каштавала куп-леная імі зямля. Каб памешыкі не засталіся адразу пасля рэформы без рабочых рук, “Палажэннямі 19 лютага 1861г.” прадугледжвалася, што выкупіць св. надзелы сяляне не маглі раней, чым праз 9 гадоў. Увесь гэты час яны лічыліся “часоваабавязанымі” і па-вінны былі за карыстанне надзелам, як і раней, адбы-ваць паншчыну або плаціць памешчыку чынш. Раз-меркаванне зямлі паміж памешчыкамі і сялянамі пра-дугледжвалася “Устаўнымі граматамі”. Паўстанне 1863г. прымусіла царскі ўрад прыняць пэўныя захады з мэтаў адцягнуць ад удзелу ў ім бел. і літ. сялян. Ука-зам ад 1 сакавіка 1863г. быў уведзены абавязковы вы-куп сялянскіх надзелаў у Віленскай, Гродзенскай, Ко-венскай і Мінскай губернях. З 1 мая таго ж года спы-няліся часоваабавязаныя адносіны, сяляне пераводзі-ліся ў разрад уласнікаў зямлі. Выкупныя плацяжы зні-жаліся на 20%. 2 лістапада 1863г. гэты ўказ быў рас-паўсюджаны і на ўсходнюю Беларусь – Віцебскую і Мінскую губерні. У кастрычніку 1863г. генерал-гебер-натар М.М.Мураўёў, які кіраваў падаўленне паўстання на Беларусі і ў Літве, падпісаў загад аб выдзяленні ся-лянам, абеззямеленым у 1846-56гг., 3-дзесяцінных ся-мейных надзелаў; сялянам, якіх памешчыкі пазбавілі зямлі ў пазнейшыя гады, надзелы вярталіся цалкам. Нягледзячы на паражэнне паўстання, царскі ўрад не адважыўся адняць у бел. і літ. сялян тыя льготы, якія былі ім дадзены ў 1863г. Урад заявіў і аб захаванні на няпэўны час сервітутнага права на Беларусі і ў Літве (права сялян на карыстанне пэўнымі ўгоддзямі, най-часцей пашай, якія належалі памешчыкам). У цэлым адзначаныя меры істотна аблягчалі становішча сялян у зах. губернях у параўнанні з іншымі рэгіёнамі Расіі і садзейнічалі больш хуткаму развіццю на Беларусі і ў Літве капіталістычных адносін.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
31.Крызіс феадалізму і яго ўплыў на стан бел. зямель
|
|
|
У першай пал. ХІХст. у Бел. панавала буйнапамеснае дваранскае землеўладанне. Да ліку найбуйнейшых зе-млеўладальнікаў адносіліся князі Вітгенштэйны, Ра-дзівілы, Паскевічы і інш., якія валодалі мн. дзесяткамі тысяч дзесяцін зямлі. Уся прыдатная для апрацоўкі зя-мля памешчыкаў знах. ў карыстанні сялян, якія за гэта выплачвалі памешчыкам аброк – грашовы ці нату-ральны. Рост попыту на с/г прад-цыю ў Зах. Еўропе ў перш. пал. ХІХст. стымуляваў хуткае пашырэнне ў Бел. гаспадаркі прыгоннікаў – фальваркаў. Памешчы-кі стваралі фальваркі за кошт скарачэння сялянскіх на-дзелаў. Для апрацоўкі фальваркавых зямель пераводзі-лі з аброку на паншчыну. У сяр. ХІХст. сялянскім гас-падаркам, якія мелі надзел у адну валоку (21,36 га), прызначалася 12 дзён паншчыны на тыдзень (па 6 дзён мужч. і жан. працы). Былі распаўсюджаны згоны (пагалоўныя прымусовыя выхады ўсіх працаздольных сялян на панскія работы). Маючы ў св. распараджэнні сотні і тысячы сялян, памешчыкі ў пераважнай боль-шасці не былі зацікаўлены ў перадавых метадах вы-дзялення гаспадаркі і вялі яе па-старому. Эк. станові-шча дзярж. сялян было не лепшым, чым памешчыцкіх, паколькі дзярж. маёнткі здавалі ў арэнду шляхце. Ара-ндатары імкнуліся за час арэнды атрымаць як мага больш прыбытку, таму бясконца павялічвалі павіннас-ці сялян. Паступова дзярж. маёнткі прыходзілі ў заня-пад. Мн. сяляне былі не ў стане плаціць падаткі і вы-конваць іншыя павіннасці на карысць дзяржавы. Та-кое стан-шча прымусіла ўрад пайсці на эк. рэформы. Ініцыятарам рэформ выступіў граф Кісялёў, міністр дзярж. маёмасцей. Мэтай рэформы з’яўл. павышэнне дзярж. даходаў. Рэформа была праведзена толькі ся-род дзярж. сялян, якія складалі 5-ю частку ад усяго ся-лянства. Згодна з рэформай праводзілася апісанне ўсіх дзярж. маёнткаў і строгае вызначэнне павіннасцей дзярж. сялян у залеж-ці ад іх гаспадарчага стан-шча. Дзярж. сяляне пераводзіліся з паншчыны на аброк, і спынялася здача дзярж. зямель у арэнду. Рэформа Кі-сялёва прывяла да пэўнага павелічэння надзелалаў дзярж. сялян і памяншэння іх павіннасцей. Аднак прыгоннае права працягвала існаваць. Імператар Мі-калай І баяўся адмяніць яго. У красавіку 1844г. урад пайшоў на правядзенне так званай інвентарнай рэфор-мы. Сутнасць яе зводзілася да рэгулявання памераў надзелаў і павіннасцей памешчыцкіх сялян і замаца-вання іх мін. і макс. Узроўняў у абавязковых для ся-лян і памешчыкаў інвентароў (вопісаў феад. уладан-няў). У гебернях былі створаны інвентарныя камітэты. Памешчыкі ж аказалі масаве супраціўленне спробам умяшання ўрада ў іх узаемаадносіны з уласнымі пры-гоннымі. Фактычна інвентарная рэформа ў памешчыц-кай вёсцы правалілася. Рэформы не закранулі асноў феад. Парадкаў, ліквідацыя якіх заставалася жыццёва неабходнай задачай часу. Прыгоннае права з’яўл. тор-мазам развіцця грамадства.
Дата добавления: 2018-05-02; просмотров: 252; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!