Фишер формуласы Колли-Толленсу формуласы 15 страница

⇐ ПредыдущаяСтр 15 из 21Следующая ⇒

A) рибоза B) дезоксирибоза C) сахароза D) глюкоза E) фруктоза

167. Сахарозаның жалпы формуласы:

A) C6H12O6 B) C12H24O12 C) C12H22O11 D) C12H20O10 E) C12H20O12

168. Сахароза гидролизденгенде мына өнімдер түзіледі:

A) глюкоза және галактоза B) галактоза және фруктоза

C) глюкоза және фруктоза D) рибоза және фруктоза

E) глюкоза және дезоксирибоза

169. Қандай дисахарид гидролизденгенде тек глюкоза түзеді?

A) сахароза B) лактоза C) мальтоза D) глюкоза E) фруктоза

170. Целлюлозаға қандай реакциялар тән?

A) оттекпен жану B) этерификация C) ашу D) гидролиз E) полимерлену

171. Целлюлоза мына заттармен күрделі эфирлер түзеді:

А) азот қышқылымен B) тұз қышқылымен C) сірке ангидридімен

D) спиртпен E) сірке қышқылымен

172. Сахарозаға мына реакциялар тән?

A) гидролиз B) этерификация C) тотығу D) сахараттар түзу E) полимерлену

173. Целлюлоза азот қышқылымен әрекеттескенде мына өнім түзіледі:

A) күрделі эфир B) нитритоқосылыс C) жай эфир D)аминоқосылыс E)ацетальдегид

174. Крахмалдың гидролизі нәтижесінде түзілетін соңғы өнім:

A) декстриндер B) желім C) α- глюкоза D) мальтоза E) фруктоза

175. Крахмалдың элементарлық буынында неше гидроксил тобы бар?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

176. Целлюлозаның элементарлық буынында неше гидроксил тобы бар?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

177. Крахмалды мына затпен анықтауға болады:

A) күміс(І) оксидімен

B) мыс(ІІ) оксидімен

C) йод ерітіндісімен

D) спирт ерітіндісімен

E) қышқыл ерітіндісімен

178. Сахароза, крахмал және целлюлозаға қандай реакция ортақ?

A) гидрлеу B) хлорлау C) дегидрлеу D) гидролиз E) йодпен әрекеттесу

179. Целлюлозаның гидролизі нәтижесінде түзілетін соңғы өнім:

A) фруктоза B) α- глюктоза C) β- глюктоза D) рибоза E) дезоксирибоза

5 Азотты органикалық қосылыстар

5.1 Нитроқосылыстар

Нитроқосылыстар көмірсутек молекуласында бір немесе бірнеше сутек атомы нитро – тобына (–NO2 ) орынбасқан көмірсутек туындылары.

Радикал табиғатына байланысты:

1) алифаттық нитро қосылыстар. Мысалы, қаныққан көмірсутек нитроқосылыстары.

CH₃ – NO₂ C₂H₅ – NO₂

нитрометан нитроэтан

2) нитротобы бензол сақинасымен байланысса, онда ароматты нитро қосылыстар

деп аталады.

NO₂ CH₂ – NO₂

нитробензол фенилнитрометан

Алу әдістері

1. Алкандарды нитрлеу арқылы алады, нитрлеу қоспасы қатысында:

СН – СН

+ НО – NO

𝐻2𝑆𝑂4 CH

– CH

– NO

+ H O

3 3 2 → 3 2 2 2

2. Бензолды нитрлеу арқылы алады. Нитрлеу үшін HNO3 + H2SO4 қоспасын қолданады,

нитрлеуші қоспасы деп атайды. Нитрлеуді 40–500С жүргізеді:

Нитробензол анилинді алуда қолданылады, суда ерімейді, улы.

3. Толуолды нитрлеуде үшнитротолуол алынады.

Физикалық қасиеттері

Алифаттық нитроқосылыстардың қайнау температурасы жоғары, суда нашар ериді, тығыздығы бірден жоғары.

Ароматтық нитроқосылыстар – сұйықтар немесе қатты заттар, өткір иісті, улы, суда ерімейді, жақсы еріткіштер.

Химиялық қасиеттері

1. Тотықсызданады. Реакция нәтижесінде аминдер түзіледі:

CH₃ – NO₂ + 3H₂ → CH₃ – NH₂ + 2H₂O C₆H₅ – NO₂ + 3H₂ → C₆H₅NH₂ + 2H₂O

Бұл реакцияны 1842 ж. орыс ғалымы Н.Н.Зинин ашқан.

2. Орынбасу реакциясына қатысады. NO2 – орынбасушы реагенттің ІІ тобына жататын болғандықтан, ол бензол сақинасында келесі реагентті мета-орынға бағыттайды.

NO₂ NO₂

[H+]

+ HO – NO₂ + H₂O

NO₂

1,3 – динитробензол

𝐵𝑟,𝐾𝑂𝐻

CH₃ – CH₂ – NO₂ → CH₃ – CH – NO₂ + KBr + H₂O

Қолданылуы

Нитрометанды еріткіш ретінде қолданады, туындылары зиянкестермен күресу препараттары ретінде қолданылады. Нитробензолды анилин өндіруде қолданады.

5.2 Аминдер

Аминдер – аммиактың туындылары. Оларды аммиак молекуласында органикалық радикалдардың сутекатомдарының орынбасу нәтижесінде түзілген қосылыстар деп қарастырады.

H – N – H

| H

Аммиак

R₁ – N – H органикалық радикал бір сутек атомының

| орнын басса – біріншілік амин;

R₁ – N – R₂ органикалық радикалдар екі сутек атомының

| орнын басса – екіншілік амин;

R₁ – N – R₂ барлық сутек атомдарының орнын

| радикалдар басса – үшіншілік амин;

R₃

Аминдерді радикалдардың табиғатына байланысты төмендегідей бөледі:

Ароматтық

Алифаттық

Құрамында алифаттық радикал болады. Құрамында ароматтық радикал болады.

CH₃ – NH₂ C₆H₅ – NH₂

метиламин анилин

Аталуы

Радикал бойынша аталып, амин деген сөз қосылады.

CH₃ – NH₂ метиламин

CH₃ – NH – СН₃ диметиламин

CH₃ – N – СН₃ диметилэтиламин

| C₂H₅

Ароматтық аминдерді көбіне эмперикалық түрде атайды.

C₆H₅ – NH₂ – анилин, аминобензол

C₆H₄(СН₃) – NH₂ – толуидин, оның үш изомері бар: орто-, мета-,пара-.

Сонымен қатар, құрамында екі амин тобы бар қосылыстары болады:

NH₂ – CH₂ – CH₂ – NH₂ – этилендиамин

Халықаралық атауы бойынша оларды төмендегідей атайды:

1 2 3

Н₃С – СН – СН₃

NH₂ 2 – пропанамин

Аминдердің құрылысы аммиактың құрылысына өте ұқсас. Аммиак молекуласында жұп электроны болғандықтан, ол негіздік қасиет көрсетеді.

Аммиактан алифаттық аминдерге ауысқанда органикалық қосылыстардың негіздік қасиеттері артады. Себебі, азот атомының электракцепторлық қасиеті жоғары

болғандықтан, молекуланың электрондық бұлтының тығыздығы азот атомына қарай ығысады, осының әсерінен аминдердің негіздік қасиеттері жоғарылайды:

H H

| | +

R – N : + H+ R – N : H немесе

| |

Н H

| +

R – N : + НСІ R – NН₃ СІ –

| H

Алифаттық аминдердің негіздік қасиеті мына қатарда артады:

CH₃–NH₂ → CH₃–N–CH₃ → CH₃–N–CH₃

| |

H CH₃

негіздік қасиет артады

Ароматтық аминдердің негіздік қасиеттері алифаттық аминдерге қарағанда төмен. Себебі бензол сақинасындағы бос π – электрондар азот атомындағы жұп электронды өзіне қарай тартады, сондықтан оның негіздік қасиеті төмендейді.

(анилин, фениламин, аминобензол)

Ароматты аминдердің негіздік қасиеті алифаттық аминдерге қарағанда төмен.

Алифаттық аминдер сумен әрекеттеседі:

CH₃–NH₂ + НОН → [CH₃NH₃]OH

Ароматтық аминдер сумен әрекеттеспейді.

С₆Н₅–NH₂ + НОН →

Аминдерді алу әдістері

1. Нитроқосылыстарды тотықсыздандыру арқылы:

СH₃ – NO₂ + 6H → CH₃ – NH₂ + 2H₂O

2. Аммиакты алкилдеу арқылы:

NH₃ +

C₂H₅ – J + NH₃ → | J– → C₂H₅–NH₂ + HJ C₂H₅

3. Қышқылдар амидтерін тотықтырып, бұзу арқылы:

H₃C – CH₂ – C + NaOBr → H₃C – CH₂ – NH₂ + CO₂ + NaBr

\ тотықтырғыш этиламин

NH₂

пропион қышқылының амиді

4. Нитрилдерді гидрлеу реакциясымен:

CH₃ – C≡N + 2H₂ → CH₃ – CH₂ – NH₂

Катализатор: Pt, Ni

5. Спирттерді аммиакпен әрекеттестіру арқылы:

С₂Н₅ – ОН + NH₃ → С₂Н₅ – NH₂ + Н₂О

Катализатор: Al2O3 Температура: 3000С

Физикалық қасиеттері

Төмен молекулалық CH3NH2, (CH3)2NH, (CH3)3–N – жағымсыз иісті газдар,

пропиламиннен бастап – сұйықтар, С>10 – иіссіз қатты заттар.

Төмен молекулалық массасы бар аминдер суда жақсы ериді. Жоғары молекулалық аминдер суда ерімейді.

Спирттермен салыстырса қайнау, балқу температуралары төмен.

	t қайн, 0 C	t бал, 0 C		t қайн, 0 C	t бал, 0 C
Этиламин	16,6	–80,6	Этанол	78,3	–117,3
Пропиламин	48,7	–83	Пропанол	97,2	–127

Химиялық қасиеттері

Аминдердің қасиеттері аммиак (NH3) қасиеттеріне ұқсас, аминдер – органикалық негіздер.

1) сумен әрекеттеседі:

СН₃ – NH₂ + HOH → [CH₃ – NH₃]OH

этиламмоний гидроксиді, оларды органикалық негіздер деп атайды.

2) қышқылдармен әрекеттеседі, реакция нәтижесінде тұздар түзіледі:

СН₃ – NH₂ + H – Cl → [CH₃ NH₃]Cl–

метиламмоний хлориді

(CH₃)₂ – NH + H – Cl → [(CH₃)₂NH₂]Cl–

диметиламмоний хлориді

(CH₃)₃N + H – Cl → [(CH₃)₃NH]Cl–

үшметиламмоний хлориді

Түзілген тұздар диссоциацияланады:

[CH₃NH₃]Cl– ⇄ [CH₃NH₃]+ + Cl–

Сутек ионының қосылуы азот атомының электрондық құрылысымен түсіндіріледі:

Н Н +

Дата добавления: 2021-03-18; просмотров: 145; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

⇐ Предыдущая 10 11 12 13 141516 17 18 19 Следующая ⇒

Мы поможем в написании ваших работ!