IV ТАРАУ. ЗООНОЗДЫ ИНФЕКЦИЯЛАР 13 страница
Аурудың берілу жолдары:
- алиментарлы – шикі және әбден піспеген сүт, ет тағамдары арқылы,
кеміргіштердің зәрімен залаладанған су, тағамдар арқылы;
- контатктілі-жарақатты ауру малмен жанасу кезінді, ет бөлшектегенде, малдың терісімен жұмыс жасағанда;
- аэрогенді - залалданған шаң арқылы;
- трансмиссивті – кенелер арқылы (өте сирек кездеседі);
- вертикалд і –анадан іштегі нәрестеге плацента арқылы. Залалдану жүктіліктің ерте кезеңінде болса өздігінен түсік тастау, нәрестенің өлі туылуы мүмкін. Жүктіліктің екінші жартысында залалданса нәрестенің туа пайда болған листериозы дамиды.
- интранаталд і – босану жолдарынан өткенде;
- жыныстық
Листериозға барлық адамдар сезімтал, бірақ ет-сүт комбинаттарында, мал, құс фермаларында жұмыс істейтін қызметкерлер жиі аурады, және иммунды тапшылық жағдайда жиі кездеседі: жүкті әйелдер, 1 жасқа толмаған балалар, 60 жастан асқан адамдар, және кортикостероидтар, иммунодепрессантар қабылдайтын науқастар, АИВ\ЖИТС-инфекциямен, қант диабетімен ауыратын науқастар.
Патогенезі толық зерттелмеген.
1 сатысы – жұқтыру сатысы. Инфекцияныңкіру қақпасы жұтқыншақ, асқазан-ішек, жоғары тыныс алу жолдарының шырышты қабықшалары, көз, жарақаттанған тері. Кездейсоқ жағдайларда аурудың кіру қақпасын анықтауға қиын болады.
|
|
|
Листериялардың вируленттігі жоғары емес, егер организмнің қорғаныс қабілеті қалыпты болса ауру дамымайды. Патогенездің бұл сатысы аурудың бейімделу сатысына немесе жасырың кезіңіне сәйкес келеді.
2 сатысы – біріншілік ошақтану сатысы. Қоздырғыштың кіру қақпасы аймағында қабыну процестер дамуы мүмкін. Мысалы: тері арқылы енсе – терілік түрі, көмекей бездер арқылы – баспалы түрі. Осы ағзаларда листериялар ұзақ сақталады гранулемалардың (листериома) ортасында. Листериомалар некрозға ұшырап, абсцесске айналуы мүмкін. Жүкті әйелдерде гранулемалар плацентада орналасады. Жұғу әдетте жүктіліктің 3-ші триместрінде өтеді. Осы сатысында ауру тоқтауы мүмкін. Бірақ иммунитет төмендеген жағдайларда гематогенді диссеминация дамып ауру жайылмалы түрде өтуі мүмкін.
3 сатысы - екіншілік-жайылмалы сатысы. Бактериемия дамиды.
4 сатысы - екіншілік ошақтану сатысы. Гематогенді диссеминация арқылы листериялар әр түрлі ағзаларға (бездерге, орталық жүйке жүйесіне, бауырға, өкпеге) тарап, қабыну процестердің себебі болады. Кейбір жағдайларда 2-ші сатысы болмай, бейімделу кезеңінен кейін біріншілік жайылмалы түрі(бактериемия) пайда болғанда сепсис тәрізді жедел қызбалы түрі дамиды. Бұл түрі ұрықта немесе нәрестеде кездеседі. Гематогенді диссеминация арқылы листериялар ішкі ағзаларға шоғырланады: орталық жүйке жүйесі, бездер, бауыр, көк бауыр зақымданады.
|
|
|
Клиника лық көріністері.
Листериоздың клинико-патогенетикалық жіктелуін А.М. Дмитровский (2002 ж.) ұсынған (№ 14 кесте).
Листериоздың жасырын кезеңі 3-45 күнге дейін созылады. Листериоздың клиникалық ағымы полиморфизммен сипатталады. Аурудың барлық түрлері толық зерттелмеген. Клиникалық көріністер жұғу жолдарына, ошақтардың орналасқан жеріне, организмнің иммунды жауптың күшіне байланысты. Ағымы бойынша жедел, жеделдеу, созылмалы түрлері анықталған. Аурудың жедел түрі кенеттен басталып, науқаста қалтырау, дене қызуының көтерілуі, улануы (бас ауыруы, ұйқысыздық, бұлшық еттердің ауыруы) байқалып, тәбеті жоғалады.Жеделдеу түрі 1,5-3 айға созылады. Листериоздың созылмалы түрінде қоздырғыштың организмде ұзақ уақыт болуының әсерінен ауру белгісіз өтіп, өршу кезеңінде қысқа қызбамен, катаральды симптомдарымен өтеді. Созылмалы пиелонефриттің ағымына ұқсайды. Жүкті әйелдерде аурудың осы түрі жиі кездедседі.
|
|
|
№ 14 кесте
Л истериоз дың к линико-патогенети калық жіктелуі
(А.М.Дмитровский бойынша, 2002 ж.)
| Патогенез сатылары Ø | Жұқтыру | Біріншілік –ошақтық көріністер | Жайылмалы (гематогенді диссеминация) | Екіншілік-ошақтық көріністер | ||||
| Клиникалық кезеңдері Ø | инкубация (жасырын) | бастапқы | өршу | асқыну және рецидивтер | ||||
| жұғу механизмі
| Арқылы
| Аурудың түрлері | ||||||
| біріншілік –ошақтық | жайылмалы | екіншілік-ошақтық | ||||||
| белгісіз | біріншілік- латентті |
Екіншілік - ошақты | бүйректің зақымдануы (пиелонефрит)
жыныс ағзалардың зақымдануы
(генитальды)
ас қорыту ағзалардың зақымдануы (абдоминальды)
гепатиттік терілік
бубонды
баспалы
өкпелік менингоэнцефалиттік басқа локализациясы
аралас | |||||
| контактілі босану кезінде | конъюнктива | к онъюнктиваль ды (көздік) | ||||||
| контактілі-жарақатты | тері | терілік (жаралы) | ||||||
| ауа-шаңды, ауа-тамшылы | жоғары тыныс алу жолдары ның шырышты қабықтары | жедел респиратор лы (фарингиальды, катаральды). | ||||||
| контактілі-тұрмыстық
алиментарлы (сүт*)
| ауыз және көмекей бездердің шырышты қабықтары | баспалы абдоминальды (ішектік) аралас | ||||||
| ас қорыту ағзалардың шырышты қабықтары | ||||||||
| жыныстық | жыныс ағзалардың шырышты қабықтары | Гениталь ды | ||||||
| босану кезінде | белгісіз | Біріншілік - жайылмалы | септикалық | |||||
| жатырішілік | плацента | Біріншілік-септикалық | ||||||
*Ескерту: Ауру ананың сүті листериозды анадан балаға жұқтыру фактору болуы мүмкін
Сондықтан, листериоздың клиникалық жіктелуі өте күрделі, әлі толық анықталмаған. Бұл мәселе листериоздың клиникалық көріністерінің полиморфты болуына байланысты.
Листериоздың клиникалық түрлері :
1) ангинозды-септикалық;
2) көз - бездік;
3) бездік– листериозды паротит кездесуі мүмкін;
4) жүйкелік түрлері (менингит, менингоэнцефалит, энцефалит, психоз);
5) сүзек тәрізді;
6) терілік (жаралық);
7) респираторлы (пневмония, бронхит);
8) абдоминалді;
9) гениталді (уретрит, простатит, сальпирнгоофорит);
10) жүкті әйелдердің листериозы;
11) жаңа туылғандардың листериозы.
Листерия-тасымалдаушылық түріде кездеседі. Бұл жағдайда клиникалық көріністері байқалмайды.
Ең жиі кездесетін түрі – ангинозды-септикалы қ. Катаралді немесе фолликулярлы баспа дамиды. Қызба 38,5°С 5-6 күнге созылады. Шеткі қанда өзгерістер анықталмайды. Ауру айығумен аяқталады. Ойықжаралы-үлдірлі ангина тәрізді өтуі мүмкін. Қызба 39°С – 10-12 күнге созылады. Бауыр, көкбауыр ұлғаюы мүмкін. Шеткі қанда – лейкоцитоз, лимфоцитоз, моноцитоз. ЭТЖ жоғарлайды. Ауру сепсиске айналып кетуі мүмкін. Бұл жағдайларда ремиттерлеуші қызба, теріде полиморфты бөртпелер, бауыр, көкбауырдың ұлғаюы, қанда мононуклеарлардың саны өсуі байқалады. Инфекциялық эндокардит қалыптасып, өлімге әкеліп соғуы мүмкін .
Безді к түрлері қызбамен, улану симптомдарымен, лимфа түйіндерінің ұлғаюымен және ауру сезімімен сипатталады.
Көз-безді к түрі сирек кездеседі. Ауру жануарлар мен қатынысқан кезде дамиды. Конъюнктивит белгелері анықталады. Ерекшілігі конъюнктивада көлемі 3 мм шамасында сарғыш түсті гранулемалар (фолликуллалар) көрінеді. Ортасында листериялар орналасады. Роговица зақымдалмайды. Көз көруі нашарлап, жергілікті лимфа түйіндері ұлғаяды. Шеткі қанда моноцитоз - 10%, лимфоцитоз – 35-50%. Аурудың ұзақтылығы 1-3 айға дейін барады.
Жүйкелік түрлерінде менингит, менингоэнцефалит, ми абсцессі дамиды. Ерте жастағы балаларда кездеседі. Менингеалді симптомдары пайда болады. Кернинг, Брудзинский симптомдары байқалып, шүйде бұлшық еттерінің ригидтілігі анықталады. Ликвор мөлдір, қысымы жоғары, белоктың құрамы жоғарлап, қанттың құрамы мен хлоридтер өзгермейді. Серозды менингит іріңді түріне ауысуы мүмкін. Менингоэнцефалит түрінде қосымша жүйкелік ошақты симптомдар байқалады - птоз, анизокория, стробизм, патологиялық рефлекстер. Перифериялық жүке жүйесі зақымдалғанда парездер, салданулар қалыптасады. Кейбір жағдайларда полирадикулоневрит дамиды.
Терілік түрісирек кездеседі (№44 сүрет). Қоздырғыштың зақымданған тері арқылы енген кезінде дамиды. Алдымен қышитын дақ, одан кейін папула, әрі қарай везикула пайда болады. Везикуланың көлемі 2 см дейін үлкейіп жарылады. Листериозды жара қызарған жиегімен қоршалған, ауыр сезімі байқалады. Регионарлы лимфаденит қалыптасады. Орташа дәрежеде улану симптомдары байқалады.
Сепсис тәрізді түрі өте ауыр түрде өтеді:жоғары қызбаға, айқын интоксикация белгілеріне,гепатолиеналді синдромға әр түрлі ағзалардың зақымдалуы қосылады – полисерозит, гепатит, перикардит және т.б.
Жүкті әйелдердің листериозы. Жүкті әйелдер листериоздың кез келген түрімен ауыруы мүмкін. Кейде жүкті әйелдерде босанғанға дейін бірнеше апта бойы түсініксіз қызба байқалады. Кейбір жағдайда жүкті әйелдер жеңіл тұмау тәрізді аурумен ауырады. Сонымен, 137 жүкті әйелдерді көп дүркін (7 рет) тексеру барысында, олардың 60-ның (44%) нәжісінен листериялар бөлінген. Ал өзге тексерулерде листериялар олардың нәжісінің 12% табылған.
Жаңа туылғандардың листериозы. Туа біткен листериоз ауыр ағымымен және жиі нәрестенің өліміне әкелумен сипатталады. Іштегі нәресте ауруды жұқтырғанда, ол өлі немесе шала туылады. Интранаталді листериоз 7 күннен бастап дамиды: жиі менингит, менингоэнцефалит түрінде өтеді. Сепсис қалыптасады. Өмірінің алғашқы 2 аптасында өлім жағдайына душар болады. Неонаталді листериоз өте ауыр түрде өтеді. 2-3 күннен кейін қызба, улану симптомдары, пневмония, ауыр дистресс синдром қалыптасады. Аурудың бұл түрі септикалық-гранулематозды деп аталған. Аурудың негізгі белгілері: қызба (38-39°С), демікпе, көгеру. Сыртқы тыныс алу жолдарымен қатар, өкпе де зақымға ұшырайды. Бауыр ұлғайып, сарғыштану пайда болады, қөк бауырдың ұлғаюы сирек кездеседі. Экзантема да білінген. Экзантема кеуде мен аяқ-қолда орналасады. Басында қоңыр-қызыл дақ пайда болып, одан әрі олар папулаға айналады. Жазылғаннан кейін 15-20% сауыққандарда орталық жүйке жүйеде резидуалді құбылыстар сақталады.
1 айға дейінгі емшектегі балаларда листериоздың пайда болуы, «жаңа туылғандардың листериозы» тәрізді өтеді. Егер жұғу босану кезінде болса, онда жаңа туылғандардың листериозы, босанғаннан 1-4 аптадан кейін клиникасы көрінеді. Листериоздың жиі түрі - менингит. Бактериалді менингиттің 1% оқиғаларында Listeria monocytoqenesанықталған. Кейде кенеттен неврологиялық симптомдар пайда болады немесе энцефалиттің клиникалық көрінісі дамиды.
Генитальды листериоз
Зубова Н.В. (2009 ж.) листериялармен залалданған 100 жүкті әйелді бақылауға алды. Бактериологиялық жолмен диагноз генитальді листериозбен ауырған жүкті әйелдердің 75%-да дәлелденді, серологиялық жолмен (ГАР) 25%-да дәлелденді. Генитальді листериоз кезінде листериялар көбінесе қынаптың шырышты қабатынан (93,4%) және цервикальді өзектен бөлінді (6,6%), сонымен қатар, листериялар басқа да биосубстраттардан бөлініп шықты (зәрден - 5,2%, аңқадан - 2,7%). Листериоздың генитальді түрі жыныстық жолмен жұғады. Генитальді листериозбен ауырған жүкті әйелдердің анамнезінде тонзиллит, бронхит және зәр шығару жүйесінің қабыну процестері (32%), жыныс мүшелерінің қабыну процестері (29%), біріншілік немесе екіншілік бедеулік (7%) анықталды.
Әйелдердің жыныс мүшелеріндегі листериялардың персистенциясы (жалпы жұқпалы аурудың немесе жыныс мүшелеріндегі қабыну процестерінің клиникалық көріністері болмаса да) жүктіліктің және босанудың патологиясына (45%), содан кейін жүктіліктің үзілуіне әкеп соғады (өзіндік түсіктер - 29%, уақытынан ерте босану - 3,5%, дамымаған, тоқтап қалған жүктілік - 8%). Дамымаған жүктіліктің қайталануы (1 реттен 4 ретке дейін) 17%-да тіркелді. Патологиялық нәтижелер көбінесе бірінші жүктілікте кездесті, олардың кейінгі – екінші, үшінші және төртінші жүктіліктерде күшейгені байқалды. Қайтадан жүкті болған әйелдердің 94%-да қалаған жүктілік патологиялық түрде үзілген. Сонымен, организм листериялардан өзіндік түрде санацияланбайды. Үзілумен аяқталатын жүктілік патологиясы созылмалы персистенциялаушы листериоздық инфекцияның генитальді түрінің айқын көріністерінің бірі болып табылады.
Созылмалы генитальді листериоз кезінде жыныс мүшелерінің әр түрлі қабыну процестері анықталады (50%): кольпит, жатыр мойынының эрозиясы, жатыр қосалқыларының қабынуы, эндометрит. Сонымен қатар, 91%-да жүктілік патологиясы дамыған. Листериоз қағанақ суының көп болуына әкелмейтіні туралы айтып кету керек.
Зәр шығару жүйесінің зақымдалуының жиі дамуы және қоздырғыштың жыныс мүшелерінің шырышты қабатымен қатар зәрден де бөлінуі генитальді листериоз кезінде үйлескен зәр-жыныстық патологияның дамитыны туралы айтады. Листериоздың қолайсыз нәтижелерін анықтау және алдын алу үшін жүктілік патологиясы қашан дамитыны туралы білу маңызды болып табылады. Генитальді листериозбен ауырған жүкті әйелдердің 17%-да жұктіліктің I триместрінде үзілу қауіпі пайда болған. Әр бір төртінші жүкті әйелде жүктілік патологиясы екінші триместрде дамыған (24%). Жүктіліктің үшінші триместрінде патология екі есе сирек кездесті (12%). Сонымен, созылмалы генитальді листериоз кезінде жүктіліктің үзілу қауіпі триместрлердің барлығында болуы мүмкін. Плацентарлы жетіспеушілік созылмалы генитальді листериозбен ауырған жүкті әйелдердің 10,7%-да анықталды. Листериоз кезінде бұл патология жүктіліктің барлық кезеңдерінде шамамен бірдей тіркелді, ал бақылау тобында – тек қана екінші семестрде анықталды. Плацентаның төмен орналасуы тек қана листериоз кезінде тіркелді және де жүктіліктің ерте кезеңдерінде пайда болған екені анық, бірақ кеш кезеңдерінде де анықталуы мүмкін.
Дата добавления: 2018-11-24; просмотров: 404; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!