IV ТАРАУ. ЗООНОЗДЫ ИНФЕКЦИЯЛАР 12 страница
Берілу механизмі – фекалді- оралді. Берілу жолдары – алиментарлы, контактілі, аэрогенді, трансмиссивті (сирек кездеседі). Негізігі берілу жолы – алиментарлы. Берілу факторлары: көкөністер, сүт, су, ет тағамдары.
Қабылдаушы макроорганизм. Ауруға барлық жастағы адамдар шалдығады, бірақ балалардың тез ауыратыны ерекше аңғарылады.
Ауру салқын кезеңдерде көбінесе тарайды, спорадикалық, эпидемиялық көлемде таралуы мүмкін.
Патогенезі. Қазақстандық көрнекті ғалым проф. Т.И.Дмитровская псевдотуберкулез дамуында 8 сатының кезең алмастырып өршуін дәлелдеп берді.
1. Э пидемиялық саты сы немесе ауруды жұқтыру саты сы. Қоздырғыштың организмге ену жолы, мөлшері және патогенділігі аурудың клиникалық көрінестеріне көп әсерін тигізеді.
2. Біріншілік регионалді инфекция сатысы. Иерсиниялар организмге енген соң макрофагтармен кездесіп не толық фагоцитозға ұшырайды, не оған тайталаса отырып жергілікті регионалді бездерге лимфа жолдары арқылы таралады. Қоздырғыштың кіру қақпасының аймағында регионалді қабыну процестер дамиды.
3. Бактериемия сатысы. Иерсиниялар лимфогематогенді жолдарымен қан айналымына түсіп бакериемия дамиды.
4. Паренхиматозды ағзаларға бекіну сатысы. Қандағы қоздырғыштарды фагоциттер қоршап алып, оларды иммунды қорғаныс қасиеті дамыған ағзаларға әкеліп шоғыландырады. Бұл жерде қоздырғыштың тарамайтын жері жоқ, демек қабыну мен дестркуция өзгерістергерге барлық ағзалар мен жүйелер қатысуы мумкін. Мұның өзі иерсиниоз клиникасына орасан тән ерекшеліктердің бірі клиникалық полиморфизмнің неліктен болатынына түсінік береді.
|
|
|
5. Токсинемия сатысы. Қанға не паренхиматозды ағзаларға түскен қоздырғыштардың ыдырау әсерінен босанған эндоксиндердің туындысы. Иерсиниоз кезіндегі интоксикацияның бір ерекшілігі - қан құрамында аммиактың концентрациясын мейлінше (5-8 есеге дейін) көбеюі. Ол уреаза ферментінің белсеңділігіне тікелей байланысты. Токсико- аллергиялық өзгерістер ішкі ағзалардың бәрінде дерлік әсіресе ішек-қарында, өкпеде, бүйректе, миокардта, лимфа түйндерінді көрініс береді.
6. Екіншілік – ошақты өзгерістер сатысы. Бұл сатыда токсико-аллергиялық факторлар салдарынан ішкі ағзаларда қабыну, дистрофия, некроз сияқты өзгерістер дамып, демек полиорганды (көп жүйелі) клиникалық көріністер осы сатыға байланысты. Иммунитет тапшылығы қоздырғыштың шетсіз таралуына жол беріп сепсиске айналып, өте қатаң түрде өтуіне әсер етеді.
|
|
|
7. Иммунитеттің қалыптасу сатысы. Қалыптсып үлгерген клеткалық және гуморалді иммунитет арқасында қоздырғыштарды аластау процесі басталады. Бактериялық айығу, морфологиялық айығу, функционалді айығу процестерімен ұштасып, инфекциялық процестің аяқталуына әкеледі. Ал егер ауру толық жазылмаса, онда аурудың кейбір қалдықтары – салдары қалыптасады. Сүйтіп ол 8-ші сатысына ауысады.
8. Аурудың ақыры немесе нәтижесі.
Патогенездің әрбір сатысы аурудың дамуына белгілі бір кезеңдерді тудырады.
Клиникалық көріністері. Псевдотуберкулездің клинико-патогенетикалық жіктелуі
Кестеде келтірілген.
№12 кесте
Псевдотуберкулездің клинико-патогенетикалық жіктелуі
| Аурудың клиникалық түрлері | Біріншілік – ошақтық түрлері | Жайылмалы түрлері | Екіншілік– ошақтық түрлері | |||
| Аурудың кіру қақапасының орналасуы
| Тері | Терілік |
Екіншілік-жайылмалы түрлері |
Өкпелік
Гепатиттік
Менинго-энцефалиттік
Септикалық
| ||
| Тыныс алу жолдары | Жедел респиратор лы Ангиноз-ды (баспалы) | |||||
| Ас қорыту жолдары | Гастроинтестинальды (гастриттік, энтериттік, колиттік) Абдоминальды (аппендицит, мезаденит, ащы ішектің сег-ментарлы флегмонасы) | |||||
| Белгісіз (иммунды тапшылық) | Анықталмай ды | Біріншілік-жайылмалы | ||||
| Клиникалық кезеңдері | Жасырың кезеңі | Бастапқы кезең (1-3 күн ) | Өршу кезеңі | Асқыну кезеңі | ||
| Инфекциялық процестің кезеңдері | I. Организмге ену және біріншілік адаптация сатысы | II Біріншілік-региональды инфекция сатысы | III Бактериямия (генерализация) сатысы | IY Паренхиматозды бекіну (гематогенді диссеминация арқылы екіншілік-ошақтық сатысы) | ||
Ауру бірнеше кезеңнен тұрады: жасырың кезені (3-18 күн), бастпапқы кезең (1-3 күн), өршу кезеңі (3-6 күн), айығу кезеңі. Аурудың жедел, жеделдеу, созылмалы түрлерін ажырату керек. Аурудың созылмалы түрі үздіксіз, толқын тәрізді, рецидивті ағымымен өтуі мүмкін. Жасырың кезеннен кейін ауру көбінесе жедел басталады (80%). Бірден дене қызуы көтеріледі, науқас тоңады, басы аурады, әлсізденіп тәбеті қашады, бүкіл денесі, бұлшық еттері, буындары, бел аймағы аурады. Біраз адамның іші аурып, өтіді, құсу пайда болады. Енді біреулерінің жұтынғанда тамағы ауырады. Аурудың клиникалық көріністері қоздырғыштың мөлшеріне, организмге ену қақпасының орналасуына, берілу жолдарына және организмнің иммунды жаубаның күшіне байланысты (№ 9 кесте).
|
|
|
Науқастың түрі осы ауруға тән өзгереді: беті, мойыны, көзі қызарады, ісінкі тартады. Бірақ мұрын-ерін үшбұрыштығы керісінше соғын тартып бозарады. Ұшық шығуы, тамағының ісіп не қызаруы жиі кездеседі, таңдайында бөртпелер пайда болады – энантема. Аурудың көпшілігінде тұмау-сузектің барлық белгілері көрініс береді: мұрын бітеді, жөтеледі, тамағы аурады. Демек айтылған белгілер бір жағынан гриппке, екінші жағынан скарлатинаға, ұқсас болып келеді. Ауру басталғаннан кейін 1-4 күн ішінде денеге бөртпе шығады әртүрлі көлемде: дақ, нүкте тәрізді ұсақ, біреуде қызылшадағы, біреуде қызамықтағы бөртпелерге ұқсайды. Бөртпелер табиғи қартпалар аймағында, аяқ-қолдың бастарында, буын тұстарында қоюланады, бөртпеге симметриялық орналуы тән, бетте сиректеу кездеседі. Бөртпе тез пайда болып, тез жойылып кетуі мүмкін, науқас жатқанда білінбейді, ал тұрғанда анық көрінеді. Бұл кезде «шымшу», Пастия симптомдары табылады. 2-3 аптадан кейін бөртпе шыққан жерлердегі дененің терісі түлейді. Аурудың жалпы улану белгілерінің және ошақтық белгілерінің дамуы жоғарғы деңгейіне жетеді. Аурудың аур түрінде сепсистің барлық белгілерін анықтауға болады.
Шеткі қанда: нормоцитоз, лейкопения анықталады, лейкоцитоз сирек кездеседі.
Балаларда ауру продромсыз өте тез басталады; скарлатина тәрізді бөртпе ерте және жиі кездеседі; тыныс жолдары жиі зақымданады, жедел респираторлы инфекцияға өте ұксас өтеді; ас қорыту жолдарының қабыну процестері ересектерге қарағанда жие кездеседі; лимфа жуйесі көбірек өзгереді, неше түрлі лимфадениттермен қатар гепатит, аппендицит жиі кездеседі.
Псевдотуберкулездің к линикалық ерекш е л і ктері:
1. Патогенезге сәйкес инфекциялық процеске барлық ішкі ағзалар мен жүйелер қатысатын болғандықтан аурудың сыртқы көріністері полиморфты.
2. Бір науқаста бір мезгілде бірнеше жүйенің зақымдануының белгілері анықталып көп-жүйелі процесс дамиды.
3. Асқорыту жүйесі патологиялық процеске міндетті түрде ұшырайды, себебі қоздырғыш алиментарлы жол арқылы беріледі. Сондықтан науқастарда осы жүйе бойынша өзгерістерді анықтап сұрау қажет.
Осы айтылған қорытындыдан бұл ауруға диагноз қоюдың қиындығы туындап отыр.
Диагностикасы. Псевдотуберкулез диагнозын анықтау стандарты №13 кестеде келтірілген.
Лабораториялық әдістер:
1. Бактериологиялық әдіс. Көмей мен жұтқыншақ жағындысын, қанды, зәрді, нәжісті қоректі орталарға себіп термостат арқылы емес, тоңазытқыш арқылы өсіреді. Осымен қатар операциядан кесіліп алынған материалдар, көк өністер, су қолданылады. Бірақ қоздырғыш өте жай өседі (10 күн).
2. Серологиялық реакциялар – тікелей емес агглютинация реакциясы, гемагглютинация, бактериальды лизис, имуноферменттік анализ қолданылуда.
3. Жаңадан енгізілген арнайы антиген байланыстырушы лимфоциттер анықтау әдісі иммунды диагностикаға жатады.
- Емдеуі. Этитропты ем: антибиотиктердің ішінде левомицетин, фторхинолондар, цефалоспориндер температура қалпына келгеннен соң тағы да 5 – 10 күн беріледі. Аурудың ауыр түрінде цефалоспориндермен бірже фторхинолондарды тағайындау қажет. Патогенетикалық ем: дезинтоксикация кезінде, кристаллоидты ертінділер, менигеальды синдром болса – дегидратация қатар жүргізіледі, аллергиямен күресу, геморрагиялық өзгерістерге жол бермеу, қан тамырларының қабырғасын жарақаттанудан қорғау, гепатит болса гепатитті емдеу. Оң жақ илеоцекальды бұрыштағы өзгерістедің көбі терминалді илеит, мезаденит, тифлит, аппендицит операция жолымен емдеуді қажет етеді.
- Аурудың алдын алу санитарлық ағарту шараларын іске асыру.
№13 кесте
Псевдотуберкулез диагнозын анықтау стандарты
| Псевдотуберкулезге күмәндану | Псевдотуберкулездің болуы ықтимал | Дәлелденген псевдотуберкулез | ||
| ¨Жедел немесе баяу басталатын ауру, келесі клиникалық көріністерімен сипатталған: Жалпы нышандар: қызба, артралгиялар, іш аймағында ауру сезімі, нәжістің сұйықталуы, бауырдың ұлғаюы, жалпы улану белгілері. Жергілікті көріністер: полиморфты бөртпе, энантема, лимфа түйіндердің ұлғаюы, катаралді көріністер (жедел респираторлы вирусты инфекция немесес тонзиллит тәрізді). Псевдотуберкулездің клиникалық түрінің нышандары. Эпидемиологиялық мәліметтер: Øкеміргіштермен жанасу, көкөністер базасында жұмыс істеу Және ¨келесінің біреуі: Ø шикі көк өністерді қабылдау. Øауылшаруашылық өндірістігінде, жұмыс істеу
| ¨ Күмәндану жағдайға сәйкес ауру Және ¨келесі эпидемиологиялық белгілердің біреуі: Øэпидемиологиялық анамнез; Øқалалық және дәлелденген аурумен эпидемиологиялық байланыс; Ø залалданған шикі көкөністермен жеміс-жидектерді қабылдау; Ø ТГАР және АР «оң» нәтижесі
| ¨ Күмәндану жағдайға сәйкес ауру Науқастан немесе науқас қабылдаған тағамдардан Y. Enterocolitica дақылы бөлінуі; Ø ТГАР агглютинациялық антиденелердің «оң» нәтижесі Ø ИФА және АР Y. Enterocolitica антигені арнайы поливаленті антиденелік иммунореагентермен экспресс-анықталу Ø серологиялық реакциялардың нәтижелерінің комплексті қолдану қажет; Ø бактериологиялық әдіспен қоздырғышты анықтау мүмкіншілігі төмен. | ||
ІШЕК ИЕРСИНИОЗЫ
Анықтамасы. Ішек иерсиниозы - Iersinia enterocolitica қоздыратын, асқазан-ішек жолдарын зақымдап, токсикалық-аллергиялық белгілері мен өтетін жедел жұқпалы ауру.
Тарихи мәліметтері. Қоздырғышты 1939 ж. Дж.Шлейфстейн және М.Колеман деген ғалымдар анықтаған, бірақ оның қандай ауру туғызатынын олар білмеген. Адам арасында бірінші аурулар туралы мәлімет 60- шы жылдардан кейін белгілі болды, ал сонғы жылдары тез көбее берді.
Этиологиясы. Аурудың қоздырғышы - Iersinia enterocolitica – грам « теріс» таяқша Enterobactericea тұқымдастығына жатады. О- және Н- антигені бар, О – антиген бойынша 50 сероварлары бар, 5 биотипі бар. Олардың ішінде адамға патогенді 01,05,08,09 сероварлары. 09 серовар бруцелламен ортақ антигені бар, сондықтан Райт реакциясы «оң» нәтижелі болуы мүмкін. Иерсиниоз қоздырғышы тек эндотоксин бөледі. Тоңазытқыш температурасында 4-8 °С көп уақыт сақталып және жеміс, көкөністер мен басқа тағамдарда көбеюге қабілеті бар. Қайнатқанда иерсиниялар бірден өледі.
Патогенезі псевдотуберкулезге біраз ұксас. Ерекшілігі: ішекті көбірек зақымдап, терминальды илеит, жаралы, некрозды энтерит, энтероколит, мезентериальды лимфаденит дамиды. Қоздырғыш ішектің төмінгі бөлімдері арқылы еніп, оның аймақтық – мезентериалді лимфа түйіндерінде ұялап, солардың зақымдануы арқылы әрі қарай септикалық инфекция қалыптасуына жағдай жасалады. Аурудың өте жие кездесетін терминалді илеит, гастроэнтерит, энтероколит мезентериалді лимфаденит, аппендицит болып келгендіктен, ол “ішек иерсиниозы” деген ат алған. Бірақ ішек жағынан кездесетін белгілерден басқа да артрит, түйінді эритема, конъюнктивит, лимфаденит, гепатит, нефрит, уретрит, т.б. синдромдаркөрініп, ол псевдотуберкулезге ұқсастығын көрсетеді.
Ішек иерсиниозы кезінде көбіне гастроэнтероколит түрі, аппендицит түрі, септикалық түрі, субклиникалық түрі жие қалыптасады.
Ауруды емдеу, аурудың алдын алу шараларыпсевдотуберкулезге ұксас.
ЛИСТЕРИОЗ
Анықтамасы. Листериоз - Listeria monocytoqenes қоздыратын, зооноздар тобына жататын, жедел және созылмалы түрлерінде өтетін, полиморфты клиникалық көріністерімен сипатталатын жұқпалы ауру. Ол көбінесе жүкті әйелдер мен жаңа туылған нәрестелерді зақымға ұшыратып және айрықша жүйке жүйенің, көмекей безінің, лимфа түйіндерінің, бауыр мен көк бауырдың зақымдануымен сипатталады.
Тақырыптың өзектілігі. Листериоз әлемнің барлық елдерінде кездеседі. Өлім-жітімділігі 5-38% аралығында. Ал осы аурудан қаза тапқандардың 24,8% өлім қатерін 2 айға дейінгі сәбилер алса, 34,9% - 60 жастан жоғары қарттарға тән.
Этиологиясы. Листериоздың қоздырғышы Listeria monocytoqenes – қысқа таяқшалар немесе кокктар, грам «оң», факультативті анаэроб, жылжымалы бактериялар. Капсула және спора түзбейді. Соматикалық О және қылаяқты Н – антигендері бар, 4 серологиялық типтерге және a,b,c,e - подтиптерге бөлінеді. Қазіргі жағдайда 90% ауру 4b, 1b, 1а серотиптерімен шақырылады. Листериялар сыртқы ортада тұрақты. Олар топырақта, бидайда, мұзда ұзақ уақыт сақталып, +4-+6°С тоңазытқышта көбееді.
Қыздыру мен дезинфекциялаушы препараттардың әсерінен тез жойылады.
Тетрациклин тобындағы антибиотиктерге, пенициллинге, рифампицинге, стрептомицинге, эритромицинге сезімтал.
Эпидемиологиясы. Аурудың көзі және резервуары - сүтқоректілердің көптеген түрлері (ірі қара мал, қой, ешкі, шошқа, кеміргіштер), құстар, кенелер, шаян тәрізділер.
Инфекцияның негізгі көзіне қоршаған орта жатады. Листериялар судан, топырақтан, жемнен, көкөністерден, нәжістен бөлінеді. Сол себептен сапроноздар тобына жатады.
Дата добавления: 2018-11-24; просмотров: 496; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!