IV ТАРАУ. ЗООНОЗДЫ ИНФЕКЦИЯЛАР 3 страница
| Клиникалы қ т ү рлері | Ж ұғ у жолдары |
| бубонды | тері, шырышты қабықша арқылы |
| жаралы-бубонды | тері, көздің шырышты қабықшалары арқылы |
| көз-бубонды | тері, көздің шырышты қабықшалары арқылы |
| ангинозды-бубонды | ауыз арқылы |
| абдоминалді | ауыз арқылы |
| өкпелік – бронхит, пневмония | тыныс жолдары арқылы |
| жайылмалы немесе біріншілік сепсистік | кез келген жұғу жолдары |
Бубонды т ү рі. Жиілігі – 10-25%. Біріншеден ауру сезімі байқалады, сосын регионалді лимфаденит пайда болады. Бубондар жалғыз немесе көп, көлемі майда жанғактардан ірі жұмыртқаға дейін болады. Бубон ұлғайғаннан соң ауру сезімі байқалмайды, шеттері анық болып, периаденит аздап дамиды. Бубондардың нәтижесінде қайта сінірілу, іріңдеу, жараланып тыртықтану, склероздану процестері дамиды.
Жаралы-бубонды т ү рі. Бұл аурудың типті түрі. Жиілігі – 45-85%. Трансмиссивті жолмен жұқтырғанда жиі кездеседі. Қоздырғыш енген жерде бір бірін алмастырып дақ, папула, көпіршік, пустула, жара дамиды. Жараның шеттері көтеріліп, түбі қара қабыршақтанып тұрады. 2-3 күннен кейін лимфангоит, тағы 2-3 күннен кейін лимфаденит қалыптасады.
К ө з-бубонды т ү рі. Жиілігі – 5%. Конъюнктивада сары түсті көпсанды ұсақ түйіншіктер пайда болады. Эрозивті-жаралы өзгерістер қалыптасуы мүмкін. Көз аймағында және зақымдалған көзі жағындағы беттің жартысында ісік дамиды. Роговица зақымдалмайды. Регионалді лимфаденит дамиды. Интоксикация нышандары айқын көрінеді: қызба, қалтырау, әлсіздік, тәбетінің төмендеуі.
|
|
|
Ангинозды-бубонды т ү рі. Тамағында айқын ауыр сезімі байқалып, көмекей бездері ұлғайып, қызарып, ісіп, айналасындағы клетчаткаға жабысып жұтуға қиыншылық тудырады. Бездердің үстінде қиын алынатын некрозды жабынды дамып, артынан тыртықтанады. Жаралы-некрозды тонзиллит, фарингит дамиды. Көбінесе процесс бір жағынан байқалады. Бубондар жақ астылық, мойындық, қолтық астында пайда болада. Сирек жағдайда стоматит болуы мүмкін. Интоксикация нышандары айқын емес, жергілікті көріністерге сәйкес келмейді. Осындай дисбаланс туляремияның ангинозды- бубонды түріне тән.
Абдоминалді т ү рі. Бұл аурудың ауыр түрі. Мезентериалді лимфа түйіндерінің зақымдануының әсерінен іштің оң жақ мықын аймағында айқын ауру сезімі «хирургиялық іш» сияқты байқалады. Іш перденің тітіркену белгілері дамуы мүмкін. Бауыр, көк бауыр ұлғаяды. Ұлғайған лимфа туйіндер ультрадыбысты зерттеу (УДЗ) арқылы анықталады. Интоксикация көріністері айқын болады: жоғары қызба, қалтырау, жүрегінің айнуы, құсу, тәбетінің төмендеуі. Науқастың іші өтуі мүмкін.
|
|
|
Ө кпелік т ү рі. Жиілігі – 5%. Ауру жедел басталып, қызбамен, ұзақ ағымымен сипатталады. Бронхиалді, медиастиналді, паратрахеалді лимфа түйіндері ұлғаяды.Құрғақ жөтел, кеуде аймағында ауру сезімі, құрғақ сырылдар естіледі. Пневмонияны рентгенография арқылы дәлелдеу қажет, науқастардың 50% өкпеде ошақты инфильтраттар табылады. Әр түрлі асқынулар (бронхоэктаздар, абсцесстер, плеврит, каверналар, гангрена) дамуы мүмкін. Бұл аурудың ауыр түріне жатады. Интоксикация симптомдары айқын көрінеді. Пульс жиілігі температура денгейіне сәйкес келмейді – салыстырмалы брадикардия. Өмірге қауіпті асқынулар дамуы мүмкін: сепсис, менингит, перикардит, медиастинит.
|
|
|
Жайылмалы т ү рі. Ауру сепсис тәрізді өтеді. Айқын интоксикация, жоғары ремиттерлеуші қызба ұзақ уақытқа созылыды. Науқастың есі бұзылуы мүмкін. Полиморфты экссудативті эритемаға ұқсас бөртпе пайда болады. Бөртпе симметриялық түрінде аяқ-қолға, мойынға, кеудеге шығып, оны туляремиялық «қолғап», «шұлық», «жаға», «маска» деп атайды. Бөртпе әуелі қызғылт, сосын қоңырқызыл, соңында көкшіл түсті. Экзантема 8-12 күнге созылады. Кейде бөртпе кеткесін түлеу болады. Гепатолиеналді синдром алғашқы күндерден бастап пайда болады.
Лабораторлы қ диагностикасы.
Шеткі қанда: нейтрофилді лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарлау. Соңынан лейкоцитоз лейкопенияға алмасады, лимфомоноцитоз.
1. Бактериологиялық әдісімен Francisella tularensis бактриясын бөліп алу. Науқастан алынатын материал: жараның бөлінділері, лимфа түйіннің пунктаты, қан, қақырық, анқаның жағындысы.
2. Серологиялық әдістер: АР – 1:100, ТГАР. Жұпты сары су зерттелгенде антиделердің титрі 4 есе жоғарлауы қажет.
3. ПТР
4. Биологиялық әдіс – науқастан алынған патологиялық материалдарды ақ тышқандарға, теңіз шошқаларына енгізеді, олар туляремиядан 3-10 күннен кейін өледі. Өлген жануарлардың лимфа түйіндерінен, бауыр, көк бауыр, қанынан жағынды жасалып, қоректік ортаға себеді.
|
|
|
Емдеуі.
1. Этиотропты ем
Қалайтын препараттар:
Стрептомицин – 0,5х2 рет, өкпелік, жайылмалы түрлерінде 1,0х2 рет бұлшық ет ішіне;
Гентамицин 5мг/кг бұлшық ет ішіне, көк тамыр ішіне;
Жаңа аминогликозидтер: сизомицин 0,1х3 рет, нетромицин, амикоцин
Альтернативті препараттар:
Доксициклин 100 мг тамыр ішіне 12 сағат сайын
Ципрофлоксацин 400 мг тамыр ішіне 12 сағат сайын
Хлорамфеникол (левомицетин) 15 мг/кг тамыр ішіне 6 сағат сайын
Цефалоспориндер
Емдеу курсы қызба кезеңі бойы және қалыпты температура кезеңі бойы 5-7 күн.
2. Патогенетикалық ем:
- интоксикациямен күресу
- С және В топты витаминдер
- десенсибилизация
- қабынуға қарсы қолданатын препараттар
- жергілікті ем: компресс, майлы танғыштар, солюкс, диатермия, хирургиялық ем.
Болжамы қолайлы. Өлім-жітімділігі – 0,5%.
Алдын алу шаралары:
-табиғи ошақтарды бақылау;
- дератизациялық шаралар;
-вакцина енгізу, тірі туляремиялық вакцина грам «теріс» қоздырғыштарға қарсы нәтижелі вакциналардаң жалғыз түрі, иммунитет 5 жылға созылады, сондықтан ревакцинация жасау керек;
- қолғап, көзілдірік, маска пайдалануы қажет.
Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігінің №623 (15 желтоқсан 2006 ж.) бұйрығының көшірмесі «Есепке алу және тіркеу кезінде адамның аса қауіпті жұқпалы аурулары жағдайларын анықтау жөніндегі медициналық қызмет саласындағы стандарттарды бекіту туралы»
Туляремия жағдайларының жіктемесі
Туляремияның ойық жара-бубонды (ойық жара, тері) (А21.0) және бубонды нысандарының болжамды жағдайы (басқа нысандар А21.8) қызба мен уыттану және мына белгілердің біреуі немесе екеуі болған жіті ауруда қойылады:
1) кем дегенде мына қасиеттердің үшеуімен сипатталатын түпкірдегі лимфатүйіндер топтарының біріндегі бубон (немесе периаденитсіз лимфаденит):
жекелеген лимфатүйіннің (лимфатүйіндердің) ұлғаюы;
шамалы ауырсыну;
жұмсақ-эластикалық консистенция;
саусақпен сезу кезіндегі қозғалушылық;
2) мына даму кезеңдерінің бірінде болатын бастапқы ауырсынатын тері аффекті:
папула;
везикула;
пустула (іріңді);
ойық жара (терең, қанықты, инфильтратты негізде іріңді-геморрагиялық бөлінетін, гиперемия шашағымен қоршалған).
Туляремияның көздік-бубонды нысанының (А21.1) болжамды жағдайы қызба мен уыттану және туляремиялық бубонның барлық қасиеттерімен сипатталатын айқын білінген конъюктивиттің, беттің бір жақты ісігінің және периорбитальды ісік пен жергілікті мойын (жақасты) лимфаденитінің коньюктивасындағы бастапқы аффекті (папула түріндегі – пустула – ойық жаралар) болғанда жіті ауру кезінде қойылады.
Туляремияның ангиозды (ангиозды-бубонды) нысанының (басқа нысандар – А21.8) болжамды жағдайы қызба мен уыттану және туляремиялық бубонның барлық қасиеттерімен сипатталатын, айқын білінетін бір жақты іріңді-некротиялық ангина мен жергілікті мойын (жақ асты) немесе жұқтыншақ асты лимфаденитінің бастапқы аффекті болғанда жіті ауру кезінде қойылады.
Туляремияның өкпе (қабыну) нысанының (А21.2) болжамды жағдайы қызба, бауыр мен/немесе көк бауыр ұлғаюы және түбірлі, паратрахеялық немесе медиастиналдық лимфатүйіндер ұлғаюы болғанда (рентгенограммада) барабар диагнозсыз жіті асқынған ауру кезінде қойылады.
Туляремияның абдоминалды (ішек) нысанының (А21.3) болжамды жағдайы қызба, бауыр мен/немесе көк бауыр ұлғаюы және мезентериалды лимфатүйіндердің (оң жағы) болғанда жіті асқынған ауру кезінде қойылады.
Туляремияның барлық нысандары үшін ықтимал жағдай болжамды жағдайды анықтауға сәйкес және кемінде мыналардың бірі болғанда қойылады:
1) ауырғанға дейін үш апта ішінде туляремияның табиғи ошағында және мыналардың бірі болғанда:
туляремияны ықтимал тасымалдаушы жануарлардың шикі етін пайдалану;
бұлақтың, құдықтың, басқа да ашық су көздерінің қайнамаған суын пайдалану;
шөпке, сабанға байланысты ауыл шаруашылығы жұмыстарына қатысу;
кененің немесе басқа қан сорғыш жәндіктердің шағуы;
туляремияны ықтимал тасымалдаушы жабайы кәсіпшілік жануарларды аулау, өндіру және бөлшектеу;
туляремияны ықтимал тасымалдаушы жануарлармен тікелей немесе жанама контактіде болу;
2) расталған туляремия жағдайымен эпидемиологиялық байланыс;
3) қан сарысуындағы F. tularensis антиденелері титрінің кемінде төрт есе көбеюі;
4) егілмеген адамдардағы оң тері аллергиялық сынама.
Туляремияның барлық нысандары үшін расталған жағдай мына белгілердің кемінде біреуі болғанда қойылады:
1) бөлінетін тері аффектінен, лимфатүйіндердің ішінен, қақырықтан, коньюктивадан алынған жағындылардан, ауыз-жұтқыншақтан, нәжістен немесе қаннан Francisella tularensis тірі өсінділерінің бөлінуі;
2) ПТР-дағы клиникалық материал сынамаларын зерттеудің нәтижесі оң болғанда;
3) ИФА-ның нәтижесі оң болғанда;
4) қос сарысуларды зерттеу кезінде F. tularensis антиденелері титрлерінің төрт есе ұлғаюы.
ТҮЙНЕМЕ (ANTHRAX)
Син. Түйнеме, күйдіргі, Сібір жарасы.
Анықтамасы. Түйнеме - Bacilla аnthracis қоздыратын, зооноздар тобына жататын, айқын улану белгілерімен, терінің, лимфа түйіндердің және ішкі ағзалардың серозды-геморрагиялық қабынуымен сипатталатын аса қауіпті жұқпалы ауру.
Тақырыптың өзектілігі.Түйнеме аса қауіпті жұқпалы аурулар тобына жатады. Бұл ауру қазіргі уақытта барлық елдерде жануарлар арасында, сондай-ақ адамдарда да кездеседі. Түйнеме мәселесінің өзектілігі АҚШ және баска елдерде түйнеме қоздырғышының спораларын биологиялық қару ретінде қолданылуына байланысты ерекше арта түсті. Түйнеменің қолайсыз ошақтары мал шаруашылығы кеңінен дамыған елдер: Америка Құрама Штаттарында, Африкада, Латын Америкасында, Грецияда, Италияда, Испанияда, Албанияда, Португалияда, Туркияда, Иранда, Үндістанда, Қытайда және т.б. орналасқан. Ертеден–ақ Франциядағы түйнемелік Бос алаңқайы, Черногория және Сербиядағы жайылымдықтар, Ноттингемпширдегі (Ұлыбритания) Нене өзенінің жағалауы, Оңтүстік Дакотадағы бірқатар жайылымдықтар белгілі. ДДСҰ мәліметтері бойынша жануарлардағы тіркелген түйнеме оқиғалары мен шарпындарының саны бойынша бірінші орынды Азия құрлығы алады.
Қазақстан Республикасы көп жылдар бойы аталған нозология бойынша қолайсыз болып табылады және Тәжікстан, Түркменістан, Қырғызстаннан кейін 3-4 – ші орындарды алады. Қазақстан Республикасында 1992-2001 жылдар аралығында түйнеменің 20-дан 60-қа дейін оқиғалары тіркелген, ол 100 мың тұрғынға шаққанда 0,1-0,4 құрайды. Оңтүстік Қазақстан облысы (ОҚО) бүкіл түйнеме ауру көрсеткішінің 47-99% алады. Мысалы, 2000 жылы Республика бойынша тіркелген 34 ауру оқиғасының 33-і осы облысқа тиесілі. 1996-2000 жылдар аралыгы кезеңінде ОҚО–да түйнеменің терілік түрінің 78 оқиғасы тіркелген, оның 2-үі өліммен аяқталған.
Тарихи мәліметтер. Түйнеме көне заманнан бері белгілі ескі аурулардың қатарына жатады. Түйнеменің сүреттемесі Гомердің «Иллиадасында», Овидийдің «Метаморфозасында» кездеседі. Бұл ауруды К.Гален, А.Целк, Вергилий «қасиетті от» десе, араб дәрігерлері «парсы оты» деп атаған. Орыс дәрігері С.С.Андреевский ерлікпен өзіне жұқтыруы нәтижесінде (1788 ж. Оралда) бұл ауруды зерттеп, «Сібір жарасы туралы» шығармасында оның сүреттемесін жазды, аурудың атын беріп, жануарлар мен адамдардағы түйнеме қоздырғышының біркелкілігін анықтады, оның жануарлардан адамдарға берілу мүмкіндігін дәлелдеді. Түйнеменің қоздырғышын1850 жылы К.Давин ашқан, оған Bacillus аnthracis атын Ф.Кон берген. Қоздырғыштың таза дақылын Р.Кох (1876) бөліп алған. Л.Пастер 1881 жылы вакцина жасап, түйнеменің алдын алу үшін ұсынды.
Түйнеме қазақ жерінде де ертеден белгілі. Тұрмыс-тіршілігі мал өсірумен тығыз байланысты көшпенді ата-бабаларымыз төрт түлік малдағы түйнемені түрліше атаған: топалаң (қойда), кебенек, шөкшек (ешкіде), қараталақ (ірі қарада), жамандат (жылқыда), ақшелем (түйеде). Адамдардағы аурудың терілік түрін күйдіргі деп атаса, жайылмалы түрлеріне түйнеме деген атау берген.
Этиологиясы. Ауруды қоздыратын микроб – түйнеме таяқшасы – B. Аnthracis. Bacillacae тұқымдастығана жатады, ұзындығы 5-8 мкм және диаметрі 1,2 мкм, ұштары тік бұрышты немесе аздап ішке қысылған (иінді бекіністі бамбук таяғын еске түсіретін) біршама ірі, қозғалысы жоқ, грам «оң» таяқша. Бацилла барлық анилин бояуларымен жақсы боялады, ағзада қосарланып немесе қысқа тізбекше, ал қоректік орталарда «маржан алқа» түріндегі ұзын тізбек құрай орналасады. Жануарлар ағзасында және кейбір қоректік орталарда капсула түзеді, ағзадан тыс орталықта сопақша түрдегі споралар түзеді. Споралар 43ºС-тан жоғары және 15ºС-тан төмен температурада түзілмейді. Споралардың қара шірік топырақта қолайлы жағдайда вегетативті түрге өтіп, күз түскенде қайта спораға айналуы мүмкін екендігі дәлелденген. Күн сәулесінен қорғалған және басқа да жағдайлар бар жерлерде споралар жылдар бойы, ал кейде бірнеше жылдарға дейін сақталуы мүмкін.
Бациллалар экзотоксин өндіреді, ол 3 компоненттен тұрады: қорғаушы (протективті) антиген, ісіктік фактор, және леталді фактор. Микроорганизмнің вегетативті түрі 60ºС температурада 15 мин. ішінде, қайнатқанда -1-2 мин. өледі.
Споралар ыстыққа тұрақты: 120-140ºС температурадағы ыстық ауа әсерінен 2-3 сағатта, 110ºС температурада автоклавта 40 мин. өледі. Қоздырғышты 5% фенол ерітіндісі, 3% хлорамин ерітіндісі, асқын тотығы, ыстық формальдегид, 1% формалин, 10% тұтқыр натр өлтіреді.
Дата добавления: 2018-11-24; просмотров: 415; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!