Камедыя: гісторыя нараджэння, жанравая спецыфіка. Старажытнагрэчаская і старажытнарымская камедыі. Жанравыя формы і разнавіднасці сучаснай камедыі.
Камедыя –гэта драматычны твор, у якім высмейваюцца якія-небудзь адмоўныя рысы і ўласцівасці людзей, а іншы раз і ўвесь лад грамадскіх адносін.
У глыбокай старажытнасці камедыя супрацьпастаўлялася трагедыі як “нізкі” від драмы “высокаму”. З развіццём грамадства камедыя набывала ўсё большую сацыяльную вастрыню і змястоўнасць, выразныя рысы народнасці і дэмакратызму.
Вытокамі старажытнагрэчаскай камедыі былі так званыя фалалічныя песні (абрадавыя песні, прысвечаныя богу плодородія ? Фалету). На дыянісійскіх святах мелі месца і вясёлыя карнавальныя працэсіі, у час якіх удзельнікі шэсця спявалі, танцавалі, абменьваліся ўсемагчымі жартамі, часам даволі сатырычнага характару. Паступова з чыста абрадавага дзейства развілася мастацкае драматычнае выступленне акцёраў. Ужо ў глыбокай старажытнасці з’явіліся першыя непасрэдныя прыкметы камедыі.
Росквіт старажытнагрэчаскай камедыі, таксама як і трагедыі, належыць да V ст. да н.э. і звязаны галоўным чынам з імем Арыстафана. Да часу Арыстафана старажытнагрэчаская камедыя мела ўжо параўнальна развітыя формы. Камедыя разыгрывалася трыма акцёрамі, якія выконвалі вялікую колькасць роляў і ўзаемадзейнічалі з хорам, які выказваў думкі аўтара. Камедыйнае дзеянне ўключала ў сябе танцы. Па-мастацку аформленыя маскі акцёраў узмацнялі сцэнічную ілюзію.
Акрамя Арыстафана, у больш позні час найбольшы ўклад у развіццё камедыі зрабілі англічанін У. Шэкспір (“Утаймаванне свавольніцы”, “Сон у летнюю ноч”, “Многа шуму з нічога”), француз Мальер (“Тарцюф”, “Дон Жуан”, “Мешчанін у дваранах”, яго зямляк Бамаршэ (Севільскі цырульнік”, або Марная перасцярога”, “Вар’яцкі дзень, або Жаніцьба Фігара”), рускія пісьменнікі Грыбаедаў “Гора ад розуму”), М. Гогаль (“Рэвізор”), А.Астроўскі, А.Чэхаў.
|
|
|
На высокі прафесійны ўзровень беларускую камедыю ўзняў у другой палове 19 ст. В. Дунін-Марпцінкевіч. Яго “Пінская шляхта” – вострая сатыра на царскіх суддзяў і ўвесь уклад тагачаснага жыцця.
Вяршыня дакастрычніцкай беларускай драматургіі – п’есы Я.Купалы. Яго камедыю “Паўлінка” па праву называюць народнай.
Высокае грамадзянскае гучанне і шырокае распаўсюджанне атрымала камедыя К. Крапівы “Хто смяецца апошнім” (1939), а таксама “Мілы чалавек” (1945).
У першыя пасляваенныя гады на развіццё камедыі адмоўна паўплывала тэорыя бесканфліктнасці. У гэты час пераважала лірычная камедыя з паслабленым канфліктам. Прыкладам з’яўляецца камедыя К. Крапівы “Пяюць жаваранкі”.
Велізарны ўклад у беларускую камедыяграфію зрабіў Андрэй Макаёнак: “Выбачайце, калі ласка”, “Лявоніха на арбіце”, “Зацюканы апостал”, “Трыбунал”.
|
|
|
Носьбітам станоўчага, “ідэалу” ў камедыі выступаюць, як правіла, персаніфікаваныя асобы, гэтую функцыю можа вокваць і выключна смех. Заўважым: у камедыі М. Гогаля няма ніводнага персанажа, за выключэннем … смеху.
Вылучаюць два віды камедыі:
– Камедыя становішчаў, дзе галоўная ўвага аддаецца смешным сітуацыям, хітра сплеценай інтрызе;
– Камедыя характараў, дзе ў камічнай форме трактуюцца характары, высмейваюцца іх заганныя рысы.
Часта гэтыя якасці спалучаюцца, аднак звычайна перавага аддаецца абмалёўцы вобразаў.
Камедыя мае шырокі арсенал вобразных сродкаў – гумар, лёгкую або з’едлівую іронію (сарказм), сатыру, гратэск, гіпербалу, карыкатуру і інш.
У адпаведнасці з жанравымі прыкметамі і хпрактарам адлюстравання рэчаіснасці яна падзяляецца на камедыю
лірычную,
сатырычную,
гераічную,
публіцыстычную,
сацыяльную,
бытавую,
рамантычную,
фантастычную,
Іншыя камедыйныя жанры
Вадэвіль – адзін з жанраў драмтургі; заснаваная на анекдатычнай, кур’ёзнай калізіі лёгкая камедыйная п’еса, асноўная дзея ў якой спалучаецца з музыкай, песнямі, куплетамі, танцамі.
Як жанр вадэвіль канчаткао склаўся пад час французскай буржуазнай рэвалюцыі канца 18 ст.
|
|
|
У беларускай літаратуры вадэвіль з’явіўся ў другой палове 19 ст., хоць яго элементы ёсць ужо ў старабеларускай інтэрмедыі, пад непасрэдным уплывам якой склаўся.
Выдатны ўзор вадэвілю даў В. Д-М. Яго “Пінская шляхта” (1866; аўтарскае вызначэнне: фарс-вадэвіль) увайшла ў залаты фонд айчыннай камедыяграфіі. Поспеху твора садзейнічала вастрыня сатырычнага выкрыцця сацыяльных недахопаў тагачаснай царскай Расіі, сакавітая народная мова, багатая фразеалогія. Па-майстэрску напісаны персанажы п’есы. Кручкоў, Пісулькін, Цюхай-Ліпскі, Куторга сталі назыўнымі імёнамі.
Іншыя творы, напісаныя ў жанры вадэвілю:
“Снатворны мак” Кандрата Лейкі (1912)
“Прымакі” Янкі Купалы (1913)
“Збянтэжаны Саўка”(1921), “Конскі партрэт” (1920) Леапольда Родзевіча
“Мікітаў лапаць” (1923) Міхася Чарота
У 19 ст. вадэвіль даў штуршок для ўтварэння аперэты, якая стала інтэнміўна выцясняць яго ў сусветным маштабе. У беларускай драматургіі таксама зменшылася ўвага да гэтага жанру. У пасляваенны час найбольш прыкметны вадэвіль “Мужчына, будзь мужчынам” Міколы Матукоўскага.
З’яўленне мюзікла таксама паўплывала на паслабленне ўвагі да вадэвілю.
Аперэта –1)з 17 да сярэдзіны 19 ст. невялікая опера.
|
|
|
2) у сучасным разуменні – від тэатра, які займае прамежкавае становішча паміж операй і драмай; музычна-сцэнічны паказ, у якім музычна-вакальныя і музычна-харэаграфічныя нумары чаргуюцца з размонымі сцэнамі.
Браніслаў Смольскі (беларускі музыказнавец) сцвярджаў, што шматпланавая музычная даматургія, наяўнасць скразных музычных тэм, разгорнутых ансамбляў, хораў, сольных нумароў дазваляюць лічыць купалаўскую “Паўлінку” першай беларускай аперэтай.
Мю’зікл – музычна-сцэнічны твор, пераважна камедыйнага характару, пабудаваны на выкарыстанні элементаў аперэты, балета, оперы і эстрады.
Першы беларускі мюзікл “Паўлінка NOU” была паказана па тэлебачанні ў наваглднюю ноч 2008 года.
Фарс –камедыйны жанр сярэдневяковай заходнееўрапейскай літаратуры і тэатра. Узнік каля 12 ст. ў гарадскім дэмаклатычным асяроддзі. Спачатку ўжываўся як камічная “начынка” – устаўка да містэрыі, да 15 ст акрэсліўся як самастойны жанр народных прадстаўленняў.
Асноўныя выяўленчыя асаблівасці фарсу : карыкатурнасць вобразаў, схільнасць для фрывольных, чыста знешніх эфектаў, выкарыстанне буфанадных прыёмаў, зніжанай лексікі, грубай насмешкі. Прыёмамі фарсу шырока карысталіся Лопе дэ Вега, Мальер, Сервантэс, Шэкспір.
У беларускай літаратуры фарс як жанр, сцвярджае літаратуразнавец Сцяпан Лаўшук, не развіваўся, хоць яго прыёмы выкарыстоўваліся даволі часта (“Пінская шляхта” В. Д-М. (аўтарскае вызначэнне жанру: фарс-вадэвіль), “”Прымакі” Янкі Купалы, “Трыбунал” Андрэя Макаёнка).
Фарсам таксама называюць лёгкую камедыю-вадэвіль з чыста знешнімі жартаўлівымі прыёмамі, тут можа прысутнічаць буфанада (ад італ. Buffonata – штукарства).
Слова фарс ужываецца ў пераносным сэнсе: грубы, цынічны жарт, або яшчэ: ганебнае відовішча (судовы фарс.
Буфанада(з італ.– грубы жарт, блазнаванне) – твор (частка твора), для якога характэрна перабольшванне знешніх прыкмет персанажа (напрыклад, вялікі рост ці масіўнасць цела), грубы камізм.
Фастнахтшпіль– жанр нямецкага народнага камічнага тэатра.
Соці – нев. вершаваная камічная п’еса ў Францыі. П’есы выконвалі так зв. “карпарацыі дурняў” (парыжскія “Бестурботныя хлопцы”). Вострая сатыра. Нярэдка невучоны “дурань” быў разумнейшым за прадстаўнікоў феадальнай вярхушкі. Кароль Францішак І забараняе соці.
Інтэрлюдыя – англійская камедыйная драма. Блізка стаіць да фарсу. Сярод персанажаў рэлігійныя служкі, гараджане, сяляне.
Маралітэ – жанр павучальнай алегарычнай, пераважна вершаванай драмы, якая развівалася ў Еўропе ХV–ХVІ ст. Зарадзілася ў Францыі, потым пашырылася ў Англіі, Іспаніі, Галандыі і інш. краінах. Дзейныя асобы – увасабленне абстрактных паняццяў (станоўчых і адмоўных). Паказваецца барацьба процілеглых пачаткаў (дабра і зла, духу і цела) за чалавечую душу. У адрозненне ад містэрыі і міракла ў гэтым жанры ўзнаўляюцца падзеі штодзённага рэальнага жыцця. Персанажы: Бог, Сумленне, Сем Смяротных Грахоў, Чалавецтва. Малітва, Пост, Цярпенне (прыводзяць у рай), Беднасць, Адчай, Зладзейства (прыводзяць чалавека ў пекла).
Камедыя дэль артэ (камедыя масак) – жанр італьянскага народнага імправізацыйнага тэатра. Існуе ў ХVІ – на пачатку ХVІІІ ст. Вытокі ў фарсе і карнавале. У аснове сценарыя (лібрэта) толькі сціслая сюжэтная схема. Сцэнарый пашыраўся дзякуючы імпрэвізацыі выканаўцы. “Маскі” падзяляліся на тры групы: сатырычныя маскі паноў (Купец, Капітан, Доктар), маскі слуг (Брыгела, Арлекін, Каламбіна, Серветта), маскі закаханых (гэтыя ролі выконвалі акцёры без масак). Змест твора: барацьба за шчасце “лірычных” герояў, “душой” камедыі былі слугі. Маскі мелі свае рысы характару, размаўлялі на дыялекце сваёй мясцовасці (мовай закаханых была італьянская літаратурная), насілі адпаведную вопратку. Спалучаліся: слова, спевы, танцы, пантаніма, акрабатыка. Сцэна: вуліца горада, дадатковае месца – балконы і вокны. З сяр. ХУІІ ст. заняпад жанру. Выцясняецца рэнесанснай драмай.
Інтэрмедыя – жанр нев. камічнай п’есы, што выконвалася паміж дзеямі асноўнай драмы. Найбольшую папулярнасць набыла ў школьным тэатры ХVІІ–ХVІІІ ст.
Дата добавления: 2018-05-13; просмотров: 687; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!