Літаратура як від мастацтва. Сучасныя тэорыі сутнасці мастацкай творчасці.
1. З 2-ой пал. 30-х гг. ХХ ст. у сав. літаратуразнаўстве панавала “тэорыя вобразнай сутнасці мастацтва”. Згодна яе мастацтва па свайму зместу нічым не адрозніваецца ад іншых відаў свядомасці. Г. зн. ад навукі і ідэалогіі. Адрозненні бачыліся толькі ў форме. Лічылася, што мастацтва, як і навука, пазнае жыццё, толькі робіць гэта не праз паняцці, а праз вобразы. Каштоўнасць навукі (у першую чаргу прыродазнаўчай) у яе аб’ектыўных ведах. Суб’ектыўны момант тут зусім неістотны, нават непатрэбны. У мастацкай творчасці, наадварот, вельмі важны якраз і момант суб’ектыўны, які ідзе ад асобы творцы. Асабістыя, суб’ектыўныя адносіны пісьменніка да жыцця арганічна ўваходзяць у змест мастацкага твора, робяць іх непаўторнымі.
2. Канцэпцыя Г.Паспелава: пісьменнік спасцігае характар грамадскага жыцця, каб выявіць да яго свае грамадска-зацікаўленыя ідэйныя адносіны. У такім разуменні сутнасці мастацкай творчасці ўлічваецца аб’ект, суб’ект і момант уздзеяння твора і творцы на грамадства. Аб’ектыўны бок – змест грамадскага жыцця людзей і звязанай з ім прыроды ў іх канкрэтна-пачуццёвым стане, г. зн. чалавечыя характары ў абставінах іх грамадскага і натуральнага быцця. Суб’ектыўны – грамадска-зацікаўленае стаўленне да рэчаіснасці.
3. Супрацьлеглы падыход да мастацкай літаратуры склаўся пад уплывам фармальнай школы 1920-х гг. і суч. фармальна-структурнага літаратуразнаўства. Актыўна распрацоўваў Ю.Лотман («Анализ поэтического текста», «Внутри мыслящих миров: Человек–текст–семиосфера–история»). Па Ю.Лотману, сутнасць мастацкага твора заключаецца ў самім тэксце і толькі ў ім. Тэкст разглядаецца як цалкам замкнутая ў сабе сістэма моўных знакаў. Іх значэнне самакаштоўнае і не выходзіць за межы дадзенага тэксту. «Проблемы социального функционирования текста, психология восприятия, при всей их очевидной важности, нами из рассмотрения исключаются, не рассматриваем мы и вопросы создания и исторического функционирования текста. Предметом нашего внимания будет поэтический текст, взятый как отдельное уже законченное и внутренне самостоятельное целое» (Ю.Лотман).
|
|
|
4. Чытанне – заўжды дыялог: з аўтарам, яго героямі, з самім сабой. Тэорыя дыялагічнасці тэксту, яго адкрытасці ў свет культуры была распрацавана М.Бахціным, Ю.Лотманам. Літаратуразнаўцы абапіраліся на вучэнне В.Вернадскага аб ноасферы (ноасфера – калі ў працэсах, што адбываюцца ў біясферы, дамінуючае значэнне набывае чалавечы розум).
Гэтыя суч. канцэпцыі (Паспелаў, Лотман) падыходзяць да мастацкай творчасці з супрацьлеглых бакоў. Першая бярэ ў аснову даследавання творчы працэс, яго рэальныя першакрыніцы, але мала надае ўвагі працэсу стварэння мастацкага твора, тэксту ў яго ўласна мастацкай значнасці. Другая бярэ для вывучэння канечны вынік творчай дзейнасці пісьменніка – мастацкі тэкст, адрываючы яго ад першакрыніцы ў рэальнай рэчаіснасці і ад мастацка-творчага працэсу. І адна, і другая канцэпцыі апускаюць прамежкавае звяно паміж зыходным зместам і гатовым мастацкім тэкстам – уласна творчы працэс. Яго абсалютызавалі “суб”ектыўна-творчыя” канцэпцыі сутнасці мастацтва. Такім чынам, у л-стве і на сённяші дзень адсутнічае цэласнае ўяўленне пра сутнасць мастацкай творчасці. Усе разгледжаныя канцэпцыі характарызуюцца большай ці меншай аднабаковасцю.
|
|
|
5. Постмадэрнісцкае разуменне сутнасці творчасці.Постмадэрнізм адмаўляе саму рэальнасць, замяняе ці падмяняе яе копіямі без арыгінала, сімулякрамі. Ён паказвае рэчаіснасць як псеўдарэальнасць, у якой культура мае фіналісцкі характар. Ёй няма куды ўжо развівацца, нічога арыгінальнага яна ўжо стварыць не можа. Застаецца толькі аперыраваць асколкамі папярэдніх культур, самапаўтарацца, гуляць з вядомымі культурнымі кодамі. Паколькі сціраецца мяжа паміж “сваім” і “чужым”, усе паўстае прынцыпова аднаўзроўневым, не паддаецца ацэнцы. Адзінай каштоўнасцю выступае працэс стварэння тэксту. Постамадэрнісцкі тэкст – не гатовы твор, а працэс узаемадзеяння аўтара з тэкстам, “генатэкст” – твор, які нараджаецца цяпер і тут.
|
|
|
Такім чынам, у л-стве і на сённяші дзень адсутнічае цэласнае ўяўленне пра сутнасць мастацкай творчасці. Усе разгледжаныя канцэпцыі характарызуюцца большай ці меншай аднабаковасцю.Многія суч. даследчыкі адзначаюць на пераломе тысячагоддзяў вычарпанасць ранейшых навуковых уяўленняў, арыенціраў, ідэалаў і невядомасць, неразгаданасць новых. У аснове новаеўрапейскай культуры ляжаў міф пра ўсемагутнасць навукі і непераможнасць розуму. Аднак акрамя рацыянальнага ёсць і інш. шляхі пазнання свету. Абсалютызацыя навукацэнтрычнага светабачання не магла не прывесці да “страты” чалавека, бо духоўнасць атаясамлівалі з розумам. Найвялікшая фактычная памылка – абсалютызацыя рацыяналістычнай канцэпцыі свету. Якраз розум раз’яднаў элементы свету, якія сапраўдная культура захоўвала ў адзінстве. Сёння прызнаецца множнасць ісцін, адноснасць усіх ідэй і ісцін, прызнаецца ісціна суб’ектыўная.
Дата добавления: 2018-05-13; просмотров: 409; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!