Зах. Бел. пад уладай Польшчы. Бел. эміграцыя
У 1921г. на Рыжскіх мірных перамовах Польшчы пры дапамозе Антанты ўдалося далучыць да св. дзяржавы зах. частку Бел. (Гродзенскую, усх. паветы Віленскай і зах. Мінскай губерняў). Тэр-рыя Зах. Бел. складала 112955км2. Яна была падзелена на 4 ваяводствы: Па-лескае, Віленскае, Навагрудскае і Беластоцкае. У Зах. Бел. пражывала 4,6 млн чал-к, з іх 85% у вёсцы і 15% у горадзе. Пры гэтым беларусы складалі 65%, палякі – 15, яўрэі – 11, украінцы – 4, літоўцы – 2,5, рускія – 2%. Кіруючыя колы Польшчы разглядалі Зах. Бел. то-лькі як крыніцу таннай сыравіны, раб. Сілы і рынак збыту для польскай прамысловасці. Акрамя гэтага ў планах Польшчы ей прызначалася роля ваеннаяга пла-цдарма ў выпадку вайны з СССР. Прамысловасць Зах. Бел. пасля войн аднаўлялася павольна, новыя фабрыкі і заводы не будаваліся. Большасць прамысловых прад-прыемстваў – дробныя фабрыкі і заводы – займаліся пераапрацоўкай прадуктаў с/г і некаторых відаў мяс-цовай сыравіны. Пераважалі харчовыя і дрэваапрацоў-чыя галіны прамысловасці. У выніку пастаяннага ска-рачэння прамысловай вытворчасці, закрыцця фабрык і заводаў у Зах. Бел. зніжаўся жыццёвы ўзровень рабо-чых, з’яўл. вялікая армія беспарцоўных. Па-драпежні-цку знішчаліся прыродныя багацці Зах. Бел. Напр., з 1921 да 1936г. плошча лясоў тут зменшылася больш як на 400тыс. га. Асабліва моцна знішчалася Белавеж-ская пушча. Больш 80% насельніцтва Зах. Бел. займа-лася с/г. У 1921-31гг. польскія ўлады правялі перапіс насельніцтва краіны для вызначэння яго нац. складу. Згодна з гэтым перапісам, у Зах. Бел. пераважалі паля-кі. На самай справе ў 1931г. у Зах. Бел. было больш за 77% беларусаў, палякаў – каля 10%. Робячы махінацыі ў час перапісу насельніцтва, польскія ўлады імкнуліся паказаць св. правы на захопленыя землі, выкараніць у свядомасці бел. народа пачуццё нац. годнасці. Асаблі-ва жорсткія захады рабілі польскія ўлады па ліквіда-цыі бел. мовы. Тых, хто чытаў і пісаў на бел., а не на польскай мове, пазбаўлялі выбарчага права. Польскія ўлады ўпарта праводзілі палітыку выкаранення бел. к-ры. Жорстка праследавалася бел. прэса, закрываліся выдавецтвы, клубы, бібліятэкі, праваслаўныя цэрквы і г.д. Дзеячаў бел. к-ры зневажалі, іх арыштоўвалі і кі-далі ў турмы. Тэрор, масавыя арышты, здзекі і ката-ванні былі звычайнай з’явай у Зах. Бел. Яны з’яўл. асн. сродкам зацвярджэння ўлады і метадам праўлен-ня полькіх кіруючых колаў. Усё гэты выклікала ў на-родзе нянавісць да акупантаў, уздымала яго на бараць-бу за сац. і нац. вызваленне.
|
|
|
Заходняя Б у складзе Польшчы (1921-1939 гг.). Беларускі нацыянальна вызваленчы рух.
У выніку савецка-польскай вайны 1919–1920 гг., паводле Рыжскага мірнага дагавора ад 18 сакавіка 1921 г., вялікая частка тэрыторыі Беларусі з насельніцтвам перайшло ва ўладанне польскай дзяржавы.
|
|
|
Заходняя Беларусь і яе насельніцтва апынуліся ў вельмі цяжкім становішчы.
На заводах і фабрыках працоўны дзень працягваўся 10–11 гадзін. У сярэднім на аднаго працуючага прыходзілася два беспрацоўныя. Людзі згаджаліся на любую работу і любую аплату.
Вельмі цяжка жылося ў вёсцы.
Аграрныя пераўтварэнні вялі да ўзрастання дыферэнцыяцыі сялян, колькасць бедных жыхароў вёскі пачала няўхільна павялічвацца.
Сяляне павінны былі пастаянна выконваць павіннасці.
У пошуках заробкаў, даведзеныя голадам і ўціскам да адчаю, сяляне шукалі выйсця ў эміграцыі.
Вядучую ролю ў паланізацыі беларускага насельніцтва адыгрывала каталіцкая царква.
У Заходняй Беларусі панаваў жорсткі палітычны рэжым і паліцэйскі тэрор.
Такім чынам, сацыяльнае, нацыянальнае і палітычнае становішча працоўных мас на тэрыторыі Заходняй Беларусі штурхала іх на актыўныя антыўрадавыя дзеянні.
У пачатку і сярэдзіне 20-х гадоў сацыяльная і нацыянальная барацьба характарызавалася не толькі эканамічнымі забастоўкамі і антыўрадавымі дэманстрацыямі, але і праявамі ўзброеных выступленняў у форме партызанскага руху.
|
|
|
Ва ўзмацненні сацыяльнага і нацыянальна-вызваленчага руху значную ролю адыгралі партыі і арганізацыі камуністычнага і нацыянальна-дэмакратычнага напрамку.
Выдаваліся газеты, якія па прычыне праследавання ўладамі часта закрываліся.
У студзені 1927 г. улады пачалі ліквідацыю гурткоў і камітэтаў БСРГ. Па ўсім краі прайшлі масавыя арышты яе актывістаў.
Польскія ўлады чынілі розныя перашкоды для стварэння сеткі гурткоў на месцах, а таксама ажыццяўлялі жорсткі ўціск на перыядычныя выданні.
Важную ролю ў грамадска-палітычным жыцці Заходняй Беларусі адыграла культурна-асветная арганізацыя – Таварыства беларускай школы (ТБШ).
За перыяд свайго існавання (да 1937 г.) ТБШ заваявала вялікую любоў насельніцтва Заходняй Беларусі.
Заслуга ТБШ была не толькі ў асветніцкай ролі, але і ў тым, што яна падрыхтавала і выхавала ў вельмі цяжкіх умовах нацыянальнага прыгнёту значную колькасць беларускай творчай інтэлігенцыі.
У канцы 20 – пачатку 30-х гадоў адбыліся значныя палітычныя і эканамічныя змены на тэрыторыі Заходняй Беларусі.
65.Заходняя Бел пад уладай Польшчы. Уз'яднанне беларускịх зямель.
У адпаведнасцị з Ржскịм мịрным дагаворам памịж сав. Р. ị Польшчай да тэрыторый апошняй былị далучаны Гродненская, а т. с. значная частка Мịнскай ị Вịленскай губерняу. Гэтыя тэр. атрымалị назву Зах. Бел. У Польшчы яны называлịся Усходнịмị Крэсамị ị былị падзелены на 4 ваяводствы: Палескае, Навагрудскае, Беластоцкае ị Вịленскае. К верасню 1939г. колькасць насельнịцтва гэтых тэрыторый дасягнула 5 млн чал. Пасля далучэння да Польшчы цяжкае становịшча эканомịкị бел. губерняу не палепшылася. Прамысловасць аднаулялася марудна ị нават у 1939 г. недасягала узроуню 1913. Адзịнай галịнай прамысловасцị, якая набыла значнае, была дрэваапрацоучая. Т. с. атрымала развịцце перапрацоука с/г прадукцыị, асаблịва прадукцыя жывелагадоулị. У галịне с/г Зах. Бел. з'яулялася зонай буйнейшага у Еуропе памешчыцкага землеуладання. К 1939г. на хутары было пераселена 43% сялянскịх гаспадарак. З/п у Зах. Бел. была≈2р. Меньш, чым у Польшчы. С/г рабочыя з/п атрымлịвали амаль цалкам натурай. Асаблịва цяжкịм было становịшча беспрацоуных, большасць з якịх не атрымлịвала нịякай дапамогị, дрэннае мед. Абслугоуванне ị цяжкịя умовы жыцця з'улялịся прыяынай хвароб ị нов эпịдэмịй. З-за цяжкай долị дзесяткị тысяч жыхароу выязжалị у ịнш краịны на сезон работы цị эмịгравалị. З 1921 па 1939 колькасць эмịгрантау склала ≈130 тыс. чал.
|
|
|
Далучэнне Зах. Бел. да БССР
17 верасня 1939г. Чырвоная Армія пачала паход у Зах. Бел. і Зах. Укр. Пераважная больўасць польскіх войск, якія знах. тут, здавалася без бою. Толькі асобныя час-ці аказалі супраціўленне. Згодна з афіцыйнымі даны-мі, у час паходу ў Зах. Бел. і Зах. Укр. загінула 737 і было паранена 1862 салдаты і афіцэры Чырв. Арміі. Большасць насельніцтва Зах. Бел. – рабочыя, сяляне, рамеснікі, працоўная інтэлігенцыя сустракалі савецкіх салдат кветкамі, хлебам-соллю. Да 25 верасня 1939г. Чырв. Армія цалкам вызваліла Зах. Бел. Паўстала пы-танне аб вызначэнні граніцы паміж Германіяй і СССР. 28 верася 1939г. Германія і СССР падпісалі новы дага-вор “Аб дружбе і граніцы”, паводле якога такая грані-ца была праведзена па так званай “лініі Керзона”, выз-начанай яшчэ ў 1919г. Вярх. Саветам Антанты як усх. граніца Польшчы. Гэта была этнічная мяжа паміж бе-ларусамі і палякамі. Да дагавора былі прыкладзены два сакрэтныя пратаколы, згодна з якімі ў сферу ўп-лыву СССР былі ўключаны дадаткова Літва і Фінлян-дыя. Дагавор з фашысцкай Германіяй “Аб дружбе і граніцы” нанёс вялікі ўрон міжнар. Аўтарытэту СССР, дэзарыентаваў антыфашысцкія сілы ў мн. краінах. На вызваленай тэр-рыі Зах. Бел. пачаліся рэвалюцыйныя пераўтварэнні. У ваяводскіх і павятовых цэнтрах былі створаны часовыя ўправы, у мястэчках і вёсках – сяля-нскія камітэты. Гэта былі органы нов. Улады. 28-30 кастрычніка 1939г. у Беластоку адбыўся Нар. сход Зах. Бел. Па дакладах дэпутатаў Прытыцкага і Манцэ-віча Нар. сход прыняў Дэкларацыі аб дзярж. уладзе і аб уваходжанні Зах. Бел. ў склад БССР. Былі прыняты таксама рэзалюцыі аб канфіскацыі памешчыцкіх зя-мель, аб нацыяналізацыі банкаў і буйной прамыслова-сці. 2 і 12 лістапада 1939г. былі прыняты Законы аб уключэнні Зах. Бел. ў склад СССР і ўз’яднанні яе з БССР. На тэр-рыі Зах. Бел. было ўтворна 5 абоасцей – Баранавіцкая, Брэсцкая, Вілейская, Пінская і Беласто-цкая. У зах. абласцях БССР разгарнуліся сац.-эк. пера-ўтварэнні. Былі нацыяналізаваны прамысл. прадпры-емствы і банкі, пачалося будаўніцтва нов. фабрык і за-водаў. К к. 1940г. аб’ём валавой прад-цыі павялічыўся больш чым у 2 разы. У вёсцы беззямельным і малазя-мельным сялянам было раздадзена звыш 1 млн га зям-лі, якая належала польскім памешчыкам. К сяр. 1940г. у зах. абласцях БССР дзейнічала 430 калгасаў, якія аб’ядноўвалі звыш 23 тыс. сялянскіх гаспадарак. Істотныя зрухі адбыліся ў галіне к-ры. У 1940/41 наву-чальным годзе ў зах. абласцях БССР працавала 5958 агульнаадукацыйных школ, у тым ліку 120 сярэдніх. У школы дадаткова пайшлі больш чым 100тыс. дзя-цей, якія раней не маглі вучыцца. К пач. 1941г. дзейні-чала 5 інстытутаў, 12 тэхнікумаў, 100 кінатэатраў, 92 ДК, 220 бібліятэк. Такім чынам, з уз’яднаннем з БССР зах. вобл. Рэспублікі ўключыліся ў агульнасаюзны працэс сац.-эк. і культ. развіцця, быў канчаткова пак-ладзены канец падзелу Бел. Не абышлося і без рэпрэ-сій. У лютым 1940г. ва ўсх. Раёны СССР былі выселе-ны памешчыкі, капіталісты, чыноўнікі, частка кула-коў. Усяго разам з сем’ямі было рэпрэсіравана больш за 100 тыс. чал-к.
Дата добавления: 2018-05-02; просмотров: 339; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!