ГЭРА мен ЖИА екшеу-іріктеу диагнозы 8 страница
Классификациясы. СЭ жалпы қабылданған классификациясы жоқ. Қолданылып жүрген классификацияның қысқартылған варианты:
1. Этиологиясына қарай:
Инфекциялық СЭ
Паразитарлық СЭ
Токсикалық СЭ
Дәрілік СЭ
Алиментарлық СЭ
Радиациялық СЭ
Жіңішке ішекке жасалған операциядан кейін СЭ
Ішектің туа болған кемістіктері мен энзимопатиялары
Илеоцекальді өзек пен үлкен дуоденальдық емізік жетіспеушілігіндегі СЭ
Екінші ретті (басқа ауруларда болатын) СЭ
2. Басым орнына қарай:
Созылмалы еюнит
Созылмалы илеит
Созылмалы энтерит
3. Жіңішке ішектегі морфологиялық өзгерістер сипаты:
Атрофиясыз энтерит
Орташа дәрежелі парциальді бүрлі атрофия бар СЭ
Субтототальды бүрлі атрофия бар СЭ
4. Клиникалық даму барысы:
Жеңіл даму барысы
Орташа ауыртпалықты даму барысы
Ауыр даму барысы
5. Аурудың фазасы:
Өршу фазасы
Ремиссия фазасы
6. Жіңішке ішектегі функциональдық бұзылыстар сипаты:
Асқорыту жетіспеушілігі (мальдигестия) синдромы
Ішекте сіңу жетіспеушілігі (мальабсорбция) синдромы
Экссудатты энтеропатия синдромы
|
|
|
Жіңішке ішектің көп функциональды жетіспеушілігі синдромы (энтеральдық жетіспеушілік).
Клиникасы. СЭ барлық клиникалық белгілері жергілікті және жалпы белгілер болып бөлінеді.
Жергілікті, біріккен жалпы «ішек диспепсиясы» деп аталатын белгілерге (себебі олар негізінен қуыстық және қабырғалық ішектік ас қорытудың бұзылуынан пайда болады) дәретке отырудың бұзылуы, метеоризм, ішектің шұрқырауы мен аударылып – төңкерілу сезімі, кіндік айналасының немесе барлық іш маңының ауыруы жатады.
Дәретке отырудың бұзылысы диарея түрінде көрініс береді. Энтеритте үлкен дәрет өте ауқымды (тәулігіне 300 г жоғары), сұйық, кейде ботқа тәрізді, ақшыл-сары түсті болып келеді, онша жиі емес (тәулігіне 3-8 рет), жиі ертеңгі және кешкі уақытта (ас қорытудың шыңына жеткен кезде) байқалады, құрамында қорытылмаған тамақ қалдықтары (лиентерия), бұлшық ет талшықтары (креаторея), май тамшылары (стеаторея) болады. Нәжісте қан мен кілегейдің болуы ауруға тән емес. Кейде тамақ қабылдағаннан кейін өте күшті үлкен дәретке отыру сезімі пайда болады, мұндай дәрет көлемді және өте сұйық болып келеді. Дефекацияға қоса жалпы әлсіздік, қолдардың дірілдеуі, тахикардия және артериялық гипертензия байқалады. Бұл белгілер функциональдық демпинг – синдромының белгілері болып табылады және тамақтың ішек бойымен тез қозғалысының, тез сіңуінің және инсулиндік аппаратты тітіркендіруден пайда болады. Іріңдеу процесі басым болған жағдайда нәжістің сасық иісі және сілтілік реакциясы болады, ал ашыту процесі басым болса, онда нәжісте ауа көпіршіктері болады, нәжістің реакциясы қышқыл болып келеді. Созылмалы энтеритте диарея ішектік гиперсекреция мен экссудация, жіңішке ішекте осмотикалық қысымның көтерілуі, нәжістің ішек бойымен тез қозғалуының нәтижесінде туындайды.
|
|
|
Метеоризм ең жиі күннің екінші жартысында байқалады, оған қоса іштің орташа дәрежеде ауыруы, жүрек соғуы байқалады, кейде ол тәтті тағамды, сүтті және құрамын-да сүт бар тағамдарды көтере алмау түрінде белгі береді, газ кетіп, дефекация болғаннан кейін азаяды. Метеоризмге жиі қоса іштің шұрқырауы мен аударылып – төңкерілу белгі-лері болады.
|
|
|
Созылмалы энтеритте болатын ауырғандық кіндіктің айналасында (еюнитте) және мықын аймағында (илеитте) болады, кейде барлық ішке тарайды. Пайда болу тегіне қарай ауырғандық спастикалық ауырғандық (ұстама тәрізді, кіндік айналасында болады), метеоризмге байланысты пайда болған (тұрақты, газ кеткеннен кейін азаяды), мезентериалдық ауырғандық (мезадениттен кейін туындайды, тұрақты болып келеді, дефекация мен газ кеткеннен кейін және спазмолитиктерден кейін тоқтамайды), ганглионит салдарынан болған ауырғандық (тұрақты, күйдіріп ауыру, дефекация және газ кеткеннен кейін тоқтамайды) және аралас сипатты ауырғандық (көбіне спастикалық ауырғандық пен метеоризм нәтижесінде пайда болған ауырғандық қосылғанда байқалады) болып келеді.
Іштің шұрылдауы мен ақтарылып – төңкерілуі әдетте тағамдық аллергияның (сүтке аллергияның) және ішекте лактаза ферментінің жетіспеушілігінде байқалады.
|
|
|
Науқас адамды тексергенде төмендегідей жергілікті энтеральдық симптоматика табылады:
1) тілдің ақшыл – сұрғылт жамылғымен жабылуы;
2) іштің кебуі, көбіне кіндік айналасының кебуі;
3) Образцов симптомы (соқыр ішекті сипап тексергенде шалпыл және шұрқырау белгілерінің анықталуы);
4) мезаденитке байланысты анықталатын ауырғандық нүктелері: а) Поргес нүктелері – кіндіктің сол жағында және жоғары ХІІ кеуде және І бел омыртқа деңгейі; б) Штернберг нүктесі: 1-ші – ащы ішек – соқыр ішек аймағы; 2-ші – кіндіктің оң жағында ІІ бел омыртқа деңгейі.
Жалпы энтеральдық симптоматика СЭ орташа ауыртпалықты және ауыр даму барысында байқалады және мальдегистия синдромы (жіңішке ішекте ас қорытылудың бұзылуы) мен мальабсорбция синдромының (ішектің сіңіру функциясының бұзылуы) салдарынан туындайды. Науқас адамда жалпы әлсіздікке, дел-салдыққа, еңбекке қабілеттің төмендеуіне, көңіл-күй бұзылысына, тәбеттің төмендеуіне, жадының әлсіреуіне шағым болады. Кей науқаста функциональдық демпинг – синдромының белгілері болады. СЭ болатын жалпы белгілерге әр түрлі зат алмасу бұзылуының белгілері, эндокриндік дисфункция белгілері және басқа органдардың зақымдану белгілері кіреді. Барлық жағдайда бұл симптомдардың себебі – ферментопатия және ішекте сіңу процесінің бұзылуы нәтижесінде туындайтын ас қорытудың бұзылуы.
Белок алмасу бұзылысының белгілеріне дене массасының азаюы, бұлшық еттердің семуі, гипопротеинемия және гипопротеинемиялық ісіктер (экссудатты энтеропатия мен нәжіс арқылы белок жоғалту) жатады.
Май алмасудың бұзылуы дене массасының азаюы, тері асты шелдің жойылуы, стеаторея, қанның липидтік спектрінің өзгеруі (холестериннің, фосфолипидтердің, триглицеридтердің азаюы) түрінде көрініс береді.
Көмірсу алмасуының бұзылысы ашыту диспепсиясының белгілерімен (іштің кебуі, іштің шұрылдап, ақтарылып – төңкерілуі, метеоризм, диарея), гипогликемияға бейімділік, сүтті көтере алмау белгілерімен, глюкозамен жүктеме бергеннен кейінгі гипогликемиялық қисықтың көлбеу болып келуімен сипатталады.
Минералдық зат алмасу бұзылысы белгілеріне гипокальциемия белгілері (қанда кальцийдің азаюы, нервті – бұлшық ет қозғыштығының күшею симптомдары – аяқ – қолдың, тұлғаның құрысуы, бұлшық еттердің ауыруы, оң мәнді Хвостек, оң мәнді Труссо симптомы, остеопороз), темір жетіспеушілік белгілері (теміржетіспеушілік анемия), су – тұз тепе-теңдігінің бұзылу белгілері (әлсіздік, бұлшық еттің ауыруы, жүрек айну, құсу, экстрасистолия, гипотензия) жатады.
Орташа ауырпалықта және ауыр даму барысы бар науқастың бәрінде дерлік гиповитаминоз белгілері болады.
С витаминінің жетіспеушілігінде қызыл иектің қансырағыштығы, мұрыннан қан кету, теріде геморрагиялық бөртпелер болады.
В12 витамині мен фолий қышқылының жетіспеушілігінде В12-жетіспеушілік анемия белгілері байқалады.
А витаминінің жетіспеушілігінде «ақшам соқырлық» бой көрсетеді (кеш пен түнде көрудің нашарлауы).
В1 витаминінің жетіспеушілігінде полинейропатия симптомдары (аяқтың күйдіріп, шымшып ауыруы, дене үстінде «шыбын-шіркей жүрген» сезім, аяқтың әлсіздігі, сіңір рефлекстерінің төмендеуі) анықталады.
В2 витаминінің жетіспеушілігінде ангулярлық стоматит («езулік»), хейлит (еріннің қызыл жиегінің қабынуы), мұрын қанаттары мен мұрын – ерін қатпарлары аймағында дерматит белгілері байқалады.
К витаминінің жетіспеушілігінде гипопротромбинемия және қансырағыштық кездеседі.
Д витаминінің жетіспеушілігі гипокальциемия тудырады.
СЭ орташа ауыртпалықты және ауыр даму барысында 35-40% жағдайында гипоталамо – гипофиздік жетіспеушілік белгілері (әлсіздік, кахексия, артериялық гипотензия, жыныс мүшелерінің семуі т.б.), қалқанша без гипофункциясының белгілері (беттің іспектенуі, тоңғақтық, жадының төмендеуі, дауыстың өзгеруі, брадикардия, гипотензия т.б.), бүйрек безі қыртысы гипофункциясының белгілері (жүдеу, тері пигментациясы, гипотония және т.б.), жыныс бездері гипофункциясының белгілері (әйелдерде етеккірдің бұзылуы, еркектерде – импотенция) болады.
СЭ ұзаққа созылған жағдайда патологиялық процеске басқа органдар қосылады, созылмалы гастриттің, реактивті гепатиттің, созылмалы панкреатиттің белгілері пайда болады.
Созылмалы еюнитте қанттың, сүттің, саңырауқұлақтардың, крахмалдың құрамында болатын және жіңішке ішектің проксимальды бөлігінде ыдырайтын дисахаридтерді көтере алмау белгілері көрініс береді – іштің ауыруы, іштің кебуі, іштің өтуі, құсу (осы тағамдарды қолданғанда). Сирек теміржетіспеушілік анемия белгілері кездеседі.
Созылмалы илеитте қалыпты жағдайда ішектің дистальді бөлігінде іске асатын өт қышқылдарының абсорбциясы бұзылады. Илеит хологондік диареямен, оң жақ мықын аймағында іштің ауыруымен, кебуімен, шұрқырауымен сипатталады. В12-жетіспеушілік анемия, гипокальциемия, остеопороз байқалады. Ұзақ болған диареяда өт қышқылының айналымы бұзылады, оның өзі өт тасы ауруын тудырады.
СЭ ауырлығының 3 дәрежесін бөледі:
І дәрежесі (жеңіл түрі) жергілікті белгілердің басым болуымен сипатталады, дене массасы 5 кг дейін азаяды.
ІІ дәрежесінде (орташа ауырпалықты) құнарлы қоректенуге қарамастан дене массасының анағұрлым азаюы (10 кг дейін) болады, жалпы белгілер басым болмағанмен айқын көріне бастайды.
ІІІ дәрежесі (ауыр түрі) дене массасын үдемелі жоғалтумен, жалпы белгілердің басым болуымен, ішкі органдарда дистрофиялық белгілердің пайда болуымен сипатталады.
Қосымша тексерулер:
Қанның жалпы анализінде микро- макроцитарлық анемия, ЭТЖ өсуі болады.
Қанның биохимиялық анализінде гипопротеинемия, гипоальбуминемия, гипокальциемия, гипокалиемия, гипонатриемия, гипоферремия, гипохолестеринемия, фосфолипидтердің, b-липопротеидтердің, глюкозаның азаюы.
Копрологиялық анализде полифекалия анықталады, нәжіс сабан-сары немесе жасыл-сары түсті, лиентерия, стеаторея, креаторея, амилорея анықталады, нәжісте энтерокиназа мен сілтілі фосфатаза көп болады. Копрологиялық тексеруде дисбактериоз анықталады: бифидо- және лактобактериялар азайған, гемолитикалық және лактонегативті эшерихиялар, патогендік стафилококк, протей, гемолитикалық стрептококк көбейген.
Жіңішке ішектің сіңіру функциясын бағалау үшін Д-ксилоза қолдану тестісі мен Шиллинг тестісі қолданылады.
а) Д-ксилоза қолдану сынамасы: ксилозаның 5 г ішке қабылдағаннан кейін оның несеп арқылы бөлінуін 5 сағат бойы анықтайды. Қалыпты жағдайда ішке қабылданған ксилозаның 30% бөлінеді. СЭ-те ксилозаның несеп арқылы бөлінуі азайған.
б) Шиллинг сынамасы: науқас ішке радиоактивті кобальтпен таңбаланған В12 витамин қабылдайды, 2 сағаттан кейін В12 витаминін парентеральді егеді. Кейін В12 витаминінің тәулік бойы несеп арқылы бөлінген мөлшерін анықтайды; қалыпты күйде енгізілген витаминнің 10% бөлінеді, оның 3% төмен бөлінуі ішектің сіңіру функциясының төмендегенін көрсетеді.
Жіңішке ішектің бөлу функциясын зерттеу. Ең қарапайым әдіс – Трибуле сынамасы: нәжістің 10% эмульсиясының 6 мл-іне сондай мөлшерде сулеманың қаныққан ерітіндісін қосады. Ертіндіні сілкіп араластырып, бөлме температурасында қалдырады. Белок көп бөлінген жағдайда тұнбаның жоғарғы жағы ағарған болады.
Ішектің қозғалыс функциясын зерттеу. Ең ыңғайлы әдіс рентгенконтраст зат барий сульфатының ішек бойымен қозғалысын тексеру. Қалыпты жағдайда барий ащы ішекті 25-30 минуттан кейін, мықын ішегін – 3-4 сағаттан кейін, барлық тоқ ішекті 34 сағаттан кейін толтырады; тоқ ішек барийдан 48-72 сағат бойында толық босайды. СЭ жіңішке ішектің қозғалыс функциясы күшейген.
Жіңішке ішектің ас қорыту функциясын зерттеу үшін ішек сөлінде, нәжісте және жіңішке ішектің кілегей қабығында энтерокиназа мен сілтілі фосфатазаның активтігін анықтайды. Қалыпты жағдайда он екі елі ішек құрамындағы энтерокиназаның мөлшері 48-225 ЭБ/мл, сілтілі фосфатазаның мөлшері – 10-45 ЭБ/мл құрайды. СЭ-те бұл көрсет-кіштер анағұрлым азайған.
Рентгенологиялық тексеру: ішектің кілегей қабығының бедері біркелкі емес қалыңдаған, деформацияланған, қатпарлары жадағайланған; ішектің сіңіру функциясы бұзылғандықтан ішек қуысында сұйықтық пен газ жиналған, жіңішке ішектің моторикасы күшейген.
Эндоскопиялық тексеру. Қолданылатын құралдар фиброгастродуоденоскоп және интестинальдық фиброскоп. Соңғы құрал жіңішке ішектің барлық бөлігін қарауға мүмкіндік береді. Бірақ әдіс өте күрделі және ауру адам үшін ауыр болып келеді. Қараған кезде жіңішке ішектің кілегей қабығы қызарған, ісінген, тамырлары кеңіген, қатпарлары жалпақтанып, қалыңдаған. Процесс ұзаққа созылғанда – кілегей қабық бозарған, семген, қатпарлары жұқарған, тегістелген.
Кілегей қабық биопсиясы: жіңішке ішектің кілегей қабығында қабыну – дистрофия өзгерістері, әр дәрежедегі атрофия көрінеді.
Асқынулары. СЭ асқынулары:
1) созылмалы холецистит;
2) бауырдың майлы дистрофиясы және созылмалы персистенциялық гепатит;
3) созылмалы панкреатит;
4) созылмалы гастрит;
5) несеп жолдарының инфекциясы (пиелит, цистит).
Диагнозын қою және екшеу-іріктеу диагнозы. СЭ диагноз қою критерийлері:
1. Ауруға тән «ішек» симптомдары.
2. Нәжістің патологиялық өзгерістері:
а) копрограмманың сәйкес өзгерістері;
б) микрофлораның өзгеруі (дисбактериоз);
в) нәжісте ферменттердің көбеюі.
3. Мальабсорбция синдромы (айқындығы әр дәрежедегі).
Екшеу-іріктеу процесінде ең алдымен еюнитті илеиттен ажырата білу керек. Еюниттеполифекалия байқалады, дәретке отыру жиілігі тәулігіне 1 реттен 3 ретке дейін, нәжіс ботқа тәрізді, сасық иісті болады, стеаторея, функциональдық демпинг – синдром анықталады. Илеитте полифекалия, стеаторея және демпинг – синдром белгілері болмайды. Илеитте нәжіс сұйық, көпіршікті, дәретке отыру жиілігі тәулігіне 6-8 рет, жиі илеоцекальді сфинктер жетіспеушілігінің белгілері, оксалатурия және уролитиаз анықталады.
Дата добавления: 2019-07-17; просмотров: 169; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!