Дифференциал ь ды диагностика сы . 2 страница
Сонымен қатар, ортаның әлеуметтік факторларының да маңызы үлкен.
Жұқпалы аурулардың ерекшеліктері бар:
1. жұқпалы ауру пайда болу үшін этиологиялық агент қажет;
2. жұқпалы аурулардың жұғу қауіпі жоғары;
3. жұқпалы аурулар ағымында кезеңділік байқалады;
4. жұқпалы ауру барысында иммунитет дамиды.
Жұқпалы аурулардың кезеңдері:
1. инкубациялық кезең - адам ағзасына қоздырғыш түскеннен бастап, бірінші клиникалық көріністердің пайда болуына дейінгі кезең;
2. продромальді (бастапқы) кезең - клиникалық көріністердің пайда болуымен басталады, бұл кезеңнің ұзақтығы бір күннен 1-2 аптаға дейін созылуы мумкін;
3. өршу кезеңінде ауруға аса тән клиникалық белгілері дамиды, бұл кезеңнің ұзақтығы әртүрлі болады: бірнеше күннен бірнеше аптаға дейін.
4. реконвалесценция (айығу) кезеңі - өршу сатысынан кейін дамиды.
Инфекциялық үрдістің әр сатысында асқынулар дамуы мүмкін. Асқынулар спецификалық (арнайы) және спецификалық емес (арнайы емес) болып ажыратылады. Арнайы асқынулар – осы аурудың қоздырғышының әсерінен дамитын асқынуы, арнайы емес – барлық микроағзалардың әсерінен дамуы мүмкін.
Жұқпалы аурулар диагностикасының қағидалары мен әдістері
|
|
|
Жұқпалы ауру диагнозын анықтау үшінаурудың даму анамнезі, эпидемиологиялық анамнез, мүшелер мен жүйелердің клиникалық зерттеуі, лабораторлық зерттеулер қолданылады. Клиникалық зерттеу барысында науқас жағдайы бағаланады. Біріншіден аурудың ауырлық дәрежесін, сана сезімін, анықтау қажет. Менингеальді синдромды тексеру тиісті. Тері жабындыларын қарап тексергенде терінің түсіне, ылғалдығына, дермографизмге, бөртпеге назар аударылады. Одан басқа, көрінетін шырышты қабаттардың да түсі өзгеріп, энантемалардың болуы маңызды. Лимфа түйіндердің, бауырдың, көк бауырдың ұлғаюына назар аудару керек. Олар ұлғайған жағдайда көлемін, консистенциясын, ауырлық сезімін, қоршаған тіндермен байланысын анықтау қажет. Бұл синдромдар жайылмалы инфкцияларға тән. Ішкі мүшелер белгілі ретпен тексеріледі.
Эпидемиологиялық анамнезіндежұқпалы аурулармен қатынас туралы, тұрмыс, тамақтану жағдайлары туралы мәлімет жиналады. Жұқпалы аурулардың диагностикасында гемограмма, копрограмма және урограмма көрсеткіштерінің маңызы зор.
|
|
|
Зертханалық зерттеулерге әртүрлі материалдар алынады: қан, нәжіс, зәр, асқазанның жуынды сулары, анқаның жағындысы, жаралардың бөлінділері, жұлын сұйықтығы, қақырық және т.б.
Арнайы әдістерге бактериологиялық, вирусологиялық, микроскопиялық, серологиялық, биологиялық әдістер және терілік-аллергиялық сынамалар жатады.
Соңғы жылдары жұқпалы аурулардың стандартты анықтау қағидалары құрастырылып тәжірибелік жұмысқа енгізіліп жатыр.Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігінің №623 (15 желтоқсан 2006 ж.) бұйрығы бойынша есепке алу және тіркеу кезінде адамның аса қауіпті жұқпалы аурулары жағдайларын анықтау жөніндегі медициналық қызмет саласындағы стандарттар құрастырыған. Есепке алуға және тіркеуге жататын жұқпалы аурулардың тізбесі:
1. Оба.
2. Туляремия.
3. Күйдіргі (түйнеме).
4. Бруцеллез.
5. Конго-қырым геморрагиялық қызбасы.
6. Бүйрек синдромды геморрагиялық қызба.
|
|
|
7. Шешек.
8. Ботулизм.
9. Кенелік энцефалит.
10. Тырысқақ.
Қазір басқа жұқпалы аурулар жағдайларын стандартты анықтамалары құрастырылып жатыр. Жұқпалы аурулар жағдайының стандартты анықтау қағидалары келесі мәліметтерге негізделеді:
ü Жұқпалы аурулардың күмәндану жағдайы;
ü Жұқпалы аурулардың ықтимал жағдайы;
ü Жұқпалы аурулардың расталған немесе дәлеледенген жағдайы.
Жұқпалы аурулардың күмәндану жағдайы аурудың аса тән клиникалық белгілеріне негізделінеді, ықтимал жағдайы эпидемиологиялық мәліметтерге негізделінеді, расталған немесе дәлеледенген жағдайы зертханалық зерттеулердің нәтижелеріне негізделінеді.
Жұқпалы аурулардың күмәндану және ықтимал жағдайы анықталса жедел түрде санэпидстанцияға хабарландыру беру керек. Осы кезден бастап ауруға қарсы алдын алу шаралар жүзеге асыралыды. Жұқпалы аурулардың расталған жағдай анықталса аурудың диагнозы дәлелденіп ресми түрде тіркеуге кіреді.
Е.Н. Павловскийдің табиғи-ошақтық аурулар жайлы ілімі. Е.Н. Павловский табиғи ошақтылықпен сипатталатын аурулардың ерекше тобын бөлген. Табиғи-ошақтыларға табиғи жағдайлар комплексіне байланысты аурулар жатады. Олар белгілі бір биогеоценоздарда адамнан тәуелсіз тіршілік етеді, бірақ адам бұл биогеоценоздарға кірсе залалдануы мүмкін. Табиғи ошақтық аурулардың қоздырғыштары жабайы аңдар арасында тараған және шынайы биогеоценоздардың мүшелері болып табылады.
|
|
|
Мұндай ошақтардың болуын организмдердің үш тобы қамтамасыз етеді: а) ауру қоздырғышы; б) ие ағзасы (ауру қоздырғышының табиғи резервуары); в) егер ауру трансмиссивті жолмен берілсе - тасымалдаушылар. Мысалы, Орта Азияның кейбір аймақтарында пендин жарасы деп аталатын ауру кездеседі. Оның қоздырғышы- қарапайымдылардың бір түрі- лейшмания (Leіshmanіa major). Лейшманияның табиғи резервуары - шөлді жерде тіршілік ететін кеміргіштер. Облигатты тасымалдаушылары - қосқанаттылар отрядына жататын москиттер (бәкене шыбын). Паразитарлы аурулардың көбісі табиғи ошақтық болып табылады. Табиғи ошақтық аурулардың алдын алу шараларын жүргізгенде, қоздырғышты тасымалдаушының және қоздырғыштың резервуары болатын жануарлардың биологиялық ерекшеліктерін білу керек. Табиғи - ошақтық аурулардың таралуын тоқтату үшін, қоздырғыштың айналым тізбегінің бір буынын алып тастау қажет. Табиғи-ошақтық аурулардың басым көп түрі трансмиссивті жолмен беріледі, бірақ берілудің басқа жолдарымен тарайтын аурулар да бар (описторхоз, дифиллоботриоз, трихинеллез).
Облигатты-трансмиссивті жолмен берілетін табиғи ошақтық аурулар оларды тасымалдаушылар ареалының ішінде кездесуі мүмкін. Табиғи-ошақтық аурулардың таралуының шектелуі басқа да жағдайларға (мысалы, климаттық жағдайларға) да тәуелді. Трансмиссивті және табиғи-ошақтық аурулардың ерекшеліктерін диагноз қою және алдын алу шараларын жүргізу кезінде ескеру қажет (С.Ә.Әміреев және соавт., 2005 ж.).
Тек қана адамды зақымдайтын ауруларды антропоноздеп атайды. Бұл аурулардың биологиялық иесі мен ауру көзі тек адам саналады. Мысалы: тұмау, іш сүзегі, шигеллез және т.б.
Қоздырғыштары жануарлардан жұғатын және адамды зақымдайтын ауруларды зооноздар деп атайды. Мысалы: бруцеллез, түйнеме, пастереллез және т.б.
Аурудың көзі қоршаған орта объектілері болып табылса, онда ол сапроноздар тобына жатады. Мысалы: ботулизм және т.б. Зоонозды аурулар кей жағдайларда антропонозды сипаттқа аусуы мүмкін: оба, Қырымдық геморрагиялық қызба, құстардың, шошқалардың гриппі, листериоз және т.б.
Жұқпалы науқастарды емдеу принциптері, әдістері және оны ұйымдастыру.
Жұқпалы науқастарды емдеу – күрделі процесс болып табылады, себебі емді тағайындау барысында нозологиялық түрге, жұқпалы процестің сатысына, негізгі синдромның ауырлық дәрежесіне, ағзаның преморбидтік жағдайына назар бөлу қажет.
Жұқпалы науқастардың емінің негізгі қағидалары:
-қоздырғыштың патогенді әсерін жойып және организмнен шығару мақсатымен (этиотропты терапия);
-жұқпалы процесс барысында дамыған зат алмасу және қызметтік бұзылыстарды қалыптастыруға (патогенетикалық терапия);
-макроағзаның арнайы емес резистенттілігін және толық иммундық жауапқа қабілеттігін жоғарылату мақсатымен;
-асқынуларды алдын-алуға және емдеуге,
сонымен қатар реабилитациялық шараларға бағытталған.
Жұқпалы науқастардың емдік тамақтандыруы (диетасы)
Жұқпалы аурулар кезінде энергия жоғалту процесстері жоғарылайды, асқорыту және қоректі заттардың, дәрумендердің, микроэлементтердің сорылуы нашарлайды, олардың әр түрлі сөлдермен (секреттермен), экскреттермен жоғалуы күшейеді. Бұл өзгерістер белок, май, көмірсулар, минералдар және витаминдер алмасуының бұзылуына және науқастың салмағын жоғалтуына әкеп соғады. Белок аз мөлшерде түсуі, оның сорылуының бұзылуы және секреттермен, экскреттермен жоғалуы иммундық жүйенің бұзылыстарына әкеледі (антиденелер синтезі, иммунокомпетенттік жасушалардың активтілігі, қан сарысуының бактерицидтік белсеңділігі төмендейді).
Жұқпалы аурулардың көбісінде дамитын қызба кезінде зат алмасу жылдамдығы күшейіп, энергияның жұмсалуы жоғарылайды. Энергия жұмсалудың жоғарылауына сіреспе кезінде кездесетін бұлшық еттер құрысуларына әкеледі.
Ішекте белоктардың, майлардың және көмірсулардың сорылуы қызба нәтижесінде пайда болатын асқорыту жолдарының ферменттері активтілігінің өзгерістеріне және ішектің шырышты қабатының қабыну процесіне байланысты бұзылады.
Құсу, диарея, судың, электролиттердің, сонымен қатар ақуыздардың жоғалуына әкеп соғады. Одан басқа, ақуыз термен, қақырықпен, зәрмен жоғалуы да мүмкін.
Витаминдер қажеттілігінің жоғарылауы, олардың ішектен сорылуы және тағаммен түсуінің азаюы полигиповитаминозға әкеледі.
Құнды және реттелген тамақтандыру жұқпалы науқастардың емінің өте маңызды бөлігі болып табылады. Тағам жеңіл қорытылуы қажет, сонымен қатар механикалық, химиялық және термикалық қолайлы болуы керек. Өңдеу барысында тек қана суда және бумен пісіру әдістері қоданылады. Диетаны дәрумендермен толықтыру үшін табиғи жеміс-жидекті шырындар ұсынылады.
Диетаны тағайындаған кезде аурудың ауырлығына және кезеңіне асқазан-ішек жолдарының жағдайына, қосымша патологияларға назар бөлінеді.
Қазіргі кезде жұқпалы ауруханаларда көбінесе № 4, 5, 13, 15 диеталар қолданылады. Іш өтумен көрінетін жедел ішек аурулары кезінде №4 диета тағайындаған дұрыс. Тағам асқазан – ішек жолдарына механикалық және химиялық қолайлы, ішек перистальтикасын және ашыту процестерін күшейтетін өнімдер қосылмайды. Ет сорпалары, шырышты сорпалар, кисель және желе, кептірілген нан, ірімшік, айран, ет, буға пісірілген котлеттер, кнель, фрикадель түрлеріне, асылған балық, үгітілген ботқа рұқсат етіледі. Жемісті шырындар ұсынылады. Диетаға сүт, табиғи кофе, құрамына клетчатка кіретін өнімдер (бұршақ, қырыққабат, қызылша, шалқан, шпинат, атқұлақ (щавель)), тұздықтар, сүрленген өнімдер, тәтті тағамдар кірмейді.
Бауыр зақымдалған кезде (вирусты гепатит, лептоспироз, инфекциялық мононуклеоз т.б.) №5 диета ұсынылады. Оның құрамына тығыз еритін майлар, холестерінге бай өнімдер кірмеуі қажет. Ірімшік, айран, сүтті және көкөністі сорпалар, сүтті ботқалар, салаттар, кисель, жеміс тосабы (компот), жемістер ұсынылады. Майлы емес ет, балық асылған түрде, ақ және қара нан, күнбағыс майы, аз мөлшерде сары май рұқсат етіледі.
Қызбамен өтетін аурулардың жедел кезеңінде (тұмау, ЖРВИ, баспа, пневмония т.б.) №13 (2) диета ұсынылады. Диета физиологиялық қалыпқа сай, құрамына керекті мөлшерде белоктар, майлар, көмірсулар, дәрумендер (әсіресе, аскорбин қышқылы) кіреді. Сүт және құрамына дөрекі клетчатка кіретін өнімдер шектеледі. Барлық тағамдар үгітілген және ұсақталған түрде дайындалады. Көп мөлшерде сұйықтықтар тағайындалады.
№15 диета арнайы тамақтануды талап етпейтін науқастарға, көбінесе жұқпалы аурулардың реконвалесценттеріне ұсынылады. Нәруыз, көмірсу, май құрамы және калориялық деңгейі физикалық еңбекпен айналыспаған сау адамның тамақтану қалыптарына сай. Орталық жүйке жүйесін қоздыратын өнімдер (шай, кофе, шоколад т.б.) және құрамына дөрекі клетчатка мен эфир майлары кіретін өнімдер (сарымсақ, редис т.б.) шектеледі. Кондитерлік өнімдер ұсынылмайды.
Қант диабетімен ауырған науқастарға №9 диета тағайындалады.
Тағамды қабылдау тәртібіне аса назар бөлу керек. Тәулігіне 5-6 рет, аз мөлшерде тамақтанған дұрыс. Жағдайы ауыр науқастарға тағам тәулігіне 6-8 рет беріледі. Көп жағдайларда жұқпалы науқастар көп мөлшерде сұйықтық ішуді қажет етеді. Мысалы, диарея, құсу, терлеу, ентігу кезінде. Сонымен қатар, тәтті сұйықтық, энергия көзі болып табылады. Науқастарға морс, кисель, компот, шай әртүрлі шырындар, минералды су (газсыз), дайын глюкозо-электролиттік ерітінділер (регидрон, цитроглюкосалам) ұсынылады. Жемістер шөлді жақсы қандырады. Сонымен қатар, жемістердің құрамына дәрумендер, минералді элементтер, қанттар кіреді және олар ішек перистальтикасын күшейтеді.
Зонд арқылы тамақтандыру есін жоғалтқан немесе шайнау және жұту қызметтері бұзылған науқастарға көрсетілген. Жұмсақ резинадан немесе пластмассадан жасалған назогастральды зонд қолданылады. Зонд 5-7 және одан көп күнге еңгізіледі. Зондты дәрігер еңгізеді. Шырышты қабаттың зақымдалуын және ойық жараларды алдын алу үшін тәулігіне бірнеше рет зондты ары-бері жылжыту керек. Тағам піспектің (шприц) немесе тамшылатып еңгізуге арналған системаның көмегімен еңгізіледі. Піспек арқылы алдын-ала асқазандағы сұйықтық алынады (бұл кезде хлорлы натрий жоғалады). Зонд арқылы сүт, айран, сорпалар, жеміс шырындары, сары май және басқа жартылай сұйық өнімдер еңгізіледі. Тығыз өнімдерді үгітіп, сұйықтықпен араластырады. Сонымен қатар, зондпен тамақтандыруға арнайы ұнтақ тәрізді концентраттар (энпиттер, инпитан, овалакт, унипиттер) қолданылады. 45-50°С-ге дейін қыздырылған тағамды 100-250 мл көлемінде баяу еңгізеді. Бірінші тамақтандыру – 100 мл. Тағамды еңгізгеннен кейін 20-40 мл жылы су еңгізіледі. Одан басқа зонд арқылы дәрі еңгізуге болады.
Организмнің қажеттіліктерін қамтамасыз ететін басқа әдіс- парентералді тамақтандыру. Бұл әдіс жағдайы ауыр науқастарда немесе ауыз арқылы тағам қабылдау көрсетілмеген жағдайларда (ішектің ауыр қабыну процесі; зондпен тамақтандыру асқынуларға әкеп соғатын жағдайда т.б.) қолданылады.
Дата добавления: 2018-11-24; просмотров: 479; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!