Белок биосинтезіндегі ДНҚ мен РНҚ ролі
ДНҚ молекуласының құрылымы;
Жасушадағы ДНҚ полинуклеотидтік тізбегі мынандай нуклеотидттерден d-АМФ, d-ГМФ, d-ЦТФ, d-ТМФ, т.б. құрамында дезоксирибоза қанты болады.
Екі полинуклеотидті тізбектің комплиментарлы орналасуы нәтижесінде, ДНҚ молекуласы түзіледі.
ДНҚ молекуласында полинуклеотидті тізбек бір-біріне антипаралельді,бірақ спираль түрінде
Полинуклеотидті тізбектің комплиментарлығы Чаргафф ережесі бойынша анықталады.
Чаргафф ережесі:
ДНҚ молекуласында:
1. Аденин саны Тиминге,Гуанин саны Цитозинге тең.
(А=Т, Г=Ц)
6-жағдайындағы кето тобы бар негіз мөлшері,6-жағдайындағы амин тобы бар негіз мөлшеріне тең,яғни А+Ц=Г+Т.
3.Пуриндік азот негіздері бар нуклеотидтердің қосындысы пириминдік азот негіздері бар нуклеотид қосындысына тең,яғни
(А+Г=Т+Ц)
РНК құрылысы
РНҚ-ның ДНҚ айырмашылғы көп бөлігінде жалғыз тізбекті болып келеді.
РНҚ түрлері- тасымалдаушы (тРНК), рибосомалық(рРНК) и ақпараттық, немесе матрицалық РНК (мРНК)
РНҚ барлық түрі,ДНҚ бір тізбегінің көшірмесі болып келеді.
Жасушадағы м-РНҚ кодтық элементі т.б гендік ақпаратты тасымалдаушы,сонымен қатар ДНҚ-дағы тәрізді,кодон деп аталатын нуклеотид триплеттері атқарады.
Жасушадағы т-РНК триплет нуклеотидтерін антикодон деп атаймыз.
|
|
|
мРНК құрылысы
Матрицалық ДНК нмесе ақпараттық ДНК барлық РНҚ құрамының 3-5 % құрайды.
Бұл бір тізбекті жасуша,транскриция нәтижесінде ДНҚ молекуласының бір тізбегінен құралады.
Жетілген м-РНК молекуласының кодтық элементі сонымен қатар гендік ақпаратты тасымалдаушы ДНК-дағы тәрізді,нулеотид триплеттерін-кодон деп атаймыз.
м-РНК екіншілік құрылымы-доға тәрізді иілген болып келеді,ал үшіншілік құрылым-бір шарғы жіп тірізді болып келеді,
Вторичная структура мРНК - изогнутая цепь, а третичная подобна нити намотанной на катушку,т-РНК рөлі ақпаратты тасымалдау.
М-РНК көп бөлігі жасушада азаған уақыт ғана өмір сүреді.
Мысалы:бактерия жасушаларында бұл уақыт бірнеше минуттармен ғана есептеледі,эритроцит жасушаларында гемоглобин синтезі кезінде бірнеше күнге созылуы мүмкін.
Рибосомалық РНҚ
Рибосома массасының 80% р-РНҚ-дан тұрады,ядрошықта жоғары метилденген рибосомалық РНҚ-ның рибосомалық белоктармен бірге жинақталуы жүреді.
Молекулалақ массасына байланысты р-РНҚ үш типі ажыратылады: 28S-рРНК, 18S-рРНК, 5S-рРНК. Р-РНК реттілік негізі барлық организімдерде бірдей-бактериялардан басталып жоғаргы өсімдіктермен жануарларда.
|
|
|
Р-РНК екіншілік құрылымы шиыршықталған бір тізбекті полинуклеотидті бөліктерге ие.
Белоктармен байланысу арқылы,р-РНК улкен және кіші суббірлікті құрылым түзеді.(р-РНК клубок формасына ие болып оған рибосома белоктары тізбектеліп орналасады)
Тасымалдаушы т-РНК
РНК-ның 15 пайызға жуық бөлігін алып жатыр.
Т-РНК ең қысқа полинуклеотидті тізбекке ие,яғни 80 нуклеодиттерден құралған.
Т-РНК құрылымына нуклеотидтермен қатар минорлық нуклеотидтер кіреді,жалпы нулеотидтердің 10 пайызын алып жатады.Мысалы:риботимидилдік қышқылы р-ТМФ және инизинмонофосфат ИМФ.
Т-РНК ерекше нуклеотидтерге ие: дигидроуридинмонофосфат (Н2-УМФ) және псевдоуридилдік қышқылы (п-УМФ),
Әрбір арнайы тРНҚ басқалардан нуклеотидтер реттілігімен ерекшеленгенмен,олардың барлығы ортақ белгілерге ие.Бірнеше тізбекшелік комплиментарлы учаскелердің арасында барлық тРНҚ екіншілік құрылымды және Жоңышқа жапырағы деп аталатын формаға ие болады.т-РНҚ молекулаларының барлығында төрт негізгі иін бар.
|
|
|
Т-РНК құрылымы
Т-РНК келесі құрылымдық бөліктерден тұрады:
1.Акцепторлы иіні -жұптасқан нуклеотидтер сабағынан тұрады және ол ССА реттілігімен анықталады.Антикодонды иіні м-РНҚ-дағы кодонды немесе нуклеотидті триплетті таниды.
2.Антикодонды иіні –жеті нуклеотидтен құралған. М-РНҚ дағы кодонды немесе нуклеотидті триплетті таниды.
3.Псивдоуридин иіні- жеті нуклеотидттен құралған,жіне міндетті түрде псевдоуридин қышқылының қалдығынан құралады.
Бұл иіннің пентануклеотиді Г-Т-пУ-Ц-Г барлық тРНК түрлері үшін бірдей. Пайымдау бойынша,осы пентануклеотид тРНҚ рибосомаға байланыстырады.
4.Дигидроуридин иіні, немесе D-иіні 8-12 нуклеотид қалдықтарынан тұрады,олардың арасында міндетті түрде дигидроуридин қышқылы қалдығы кездеседі (Н2-УМФ).
D-иіні аминоцил-тРНК синтетазасын байланыстыруга керек,ол т-РНК аминқышқылын анықтауда сонымен қатар аминоцил-т-РНК комплексін анықтауға қатысады деп есептелінеді.
ДНҚ-ның матрицалық синтезі:
|
|
|
Днқ-ның екі еселену процессін-репликация деп атайды. (редупликация).
ДНҚ-екі еселенуі ол-жіпшелердің ажырауы нәтижесінде,және әрбір жіпше матрицалық қызмет атқарады,яғни оған қайтадан комплиментарлы тізбек синтезделеді.
Нәтижесінде екі тізбек синтезделеді,екі шиыршықты,яғни негізгі тізбектен ешқандай айырмашылығы жоқ тізбек синтезделеді.
Осылайша ДНҚ екі еселену процессі-жартылай консервативті деген атақ алды,экспериментті түрде 1958ж М.Мезельсон және Ф.Сталь дәлеледеді.
Дата добавления: 2016-01-04; просмотров: 1; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!