Урдын сагта угынь харадаг байгаа
Ноён хүн
Ноён хүн угтай байха ёһотой,
Ноён хүн хуулитай байха ёһотой,
Ноён хүн эрдэмтэй байха ёһотой,
Ноён хүн хүндэтэй байха ёһотой.
Мүнгэнэй хүсѳѳр малтажа,
Мэхэ гохо гаргажа,
Ѳѳрынгѳѳ хоолойдо яарагшад
Арад зондо туһагүй.
Мэтэр һунгуулиһаа түрүүн
Мүнгэ алта һаймхарха,
Хоног үнгэрѳѳд байхада
Хүншье гэжэ шамайе һанахагүй.
Иимэ амитадай үгэдэ
Этигэжэ ухаагаа алдангүй,
Хооһоор үбсүүгээ тоншоходонь,
Худал абяаень багсааха.
Үнэн сэдьхэлтэй хүнүүд
Үгытэй зониие хайрладаг,
Шадалгүй хүнэй байдал
Садхалан амитан ойлгохогүй.
2015 оной июль.
*****
Дондоб Очировой шүлэгүүдые
Дуран соогоо уншанам,
Гүнзэгы удхынь hонирхожо,
Гайхажашье, гуниглажашье үзэнэм…
Номоо намда бэлэглэхэдээ
Намайе «коллега» гээ,
Хүхеэжэ, магад, хэлээшье hаань,
Хадуужа ухаандаа ябахаб.
Магтажа хэлээ болоболнь,
Мартахаар бэшэ сэнтэй,
Харин, магтуулха сагни
Хүрэжэ үшѳѳ ерээгүй.
2011 оной июниин 16
****
Дүшэ гаран жэлнүүд соо
Доромжолоогүй намайе ородууд,
Ондоо яһатанши гэжэ
Ѳѳрсѳѳр урдаһаамни хараагүй.
|
|
|
Манай яһатан бэшэ гэжэ
Муушалһан ушар дайралдаагүй,
Нюурһаа уһа уудаггүй гэһэн
(«С лица воду не пьют»)
Нэгэ сэсэн үгэнүүд хэлэгдэдэг.
2011 оной ноябриин 27
****
Бүдүүн ноёдой һабарһаа
Байшан ходолжо абааб.
Коммунис партиин хуули
Хүнэй тала харадаг һэн...
Мүнѳѳ сагай хуули
Мүнгэнэй засаг тогтоонхой,
Зѳѳри, баялигай хүсѳѳр
Зоболониие гаталхаар һанана ха.
Аюул тахалай болоо һаа,
Арга шадалнай нэгэн,
Баянш, үгытэйш ѳѳргүй,
Бурханай урда адли.
2011 оной ноябриин 21.
****
Гомдол
Саарһан дээрэ мүрлүүлхээр
Сэдьхэлэйм оёорто шэнгээгүй,
Намһаа холо хүнүүд
Намда гомдоод абадаг.
Худалдаа наймаанай юумэ
Хүндэ бэлэглэжэ байһандал
«Тэрээн тухай юундэ бэшэбэ?
Тиигээд, нам тухай бэшээгүй»
Гэхэ мэтээр эндэ тэндэ
Гүбэд шэбэд гэлдэдэг,
Бэлэн юм хадань, ѳѳһэдѳѳ
Бэшээд үзэхэеэ яанаб теэд?
2017 оной апрелиин 1.
****
Наһанай удха
Бурханай хубида хүртэжэ,
|
|
|
Басагад хүбүүдые түрэжэ,
Ѳѳдэнь үндылгэжэ табиха-
Эхэ эсэгын уялга.
Аба эжыдээ урматай,
Арад зондоо туһатай
Хүн болгожо табиха-
Хамагһаа шухала хэрэг.
Үри хүүгэдээ айл болгожо,
Ашанар зээнэрээ таалажа,
Амгалан тайбан ажаһууха-
Үтэлхэ наһанай жаргал.
Бэе бэедээ анхаралтай,
Бии юумэндэ баяртай,
Баяр гашуудал нэгэнтэй-
Бултанай ехэ буян.
19.03.2015
****
Агууехэ Илалта
Хүшэр хүндэ байдал тухайгаа
Хүнүүд хѳѳрэхэ дурагүй,
Ямар үгэнүүдые оложо,
Яагаад тэрэнээ ойлгуулхаб теэд?
Үнэхѳѳрѳѳ, хѳѳрэхэ болоболнь,
Эльгэ сэдьхэлээ урбуулжа,
Үшѳѳ дахин бэеэ зобоохо
Амяараа хүсэн хэрэгтэй.
Ухаан бодолдо орохогүй,
Ѳѳртѳѳ хүрѳѳгүй юумэ
Уян сэдьхэлтэй нэгэ
Этигэхэ хүн һонирхохо.
Буу зэбсэгээ бэлдэнхэй,
Баран гүрэнүүдые даранхай,
Хамагые хюдаха хүсэлтэй
Хара хүсэн ерэлэй.
Дүрбэн жэл соо манайхид
Дайсанаа диилэхэеэ оролдожо,
Туугаад саашань орхингүй,
Тойроһон оронуудые абараа.
Энэ бүхэли дайн сэрэг,
Энэ бүхэли аюул тодхор,
|
|
|
Энэ бүхэли уйдхар гашуудал
Эхэ оромнай диилээ!
Нэгэшье үдэр бэшэ,
Нэгэшье жэл бэшэ
Хэды ехэ зоболониие
Хүн бүхэн гаталааб!
Алхам бүринь үхэл,
Амилха бүринь аюул,
Үбдэгтэ хүрэмэ шуһан,
Үдэр һүнигүй буудалдаан!
Хаанаһаа абтаһан хүсэн гээшэб,
Хаанаһаа хүсэтэй этигэл гээшэб,
Хайшан гэжэ тэнсээ гээшэб,
Хайшан гэжэ диилээ гээшэб?!
Хүйтэн нойтониие илгангүй,
Хээрэ газаа хоножо,
Хоол умдагүй, хѳѳрхынэр,
Хара шорой тэбэреэ.
Хахархай удархай хубсаһаяа
Хаана урилдаг байгаа юм ааб,
Хоол умдаяа баһа
Хаанаһаа олодог байгаа юм ааб?
Эсэхэ гэээшые мэдэхэгүй,
Амарха нэгэ залигүй,
Яра шарха гэжэ байха-
Яагаад тэнсэдэг байгааб даа?
Буудуулжа хээрэ унаад,
Бодожо шадахаяа болёод,
Хэды гансаараа зобожо,
Харида хүнүүд хосорооб?!
Амиды үлэхэ хуби,
Амияа табиха үйлэ -
Бурхан буугай тобшо хоёрой
Булай ехэ байлдаан.
Зоболоной ехые үзэһэндээ,
Жаргалай сэн мэдэдэгтээ,
Ажабайдалдаа гомдолгүй,
Үлэһэн наһаяа эдлээ.
Үльгэр соо хэлэгдэдэг
Олон толгойтой могойдол
Ѳѳдѳѳ үндыжэ дайсамнай
Обооржо дахин эхилбэ.
Тэрэ ехэ Илалтымнай
|
|
|
Түйбэхэ һанаатай байна,
Хардаад бидэниие сүхэржэ,
Худалаар бэшэжэ үзэнэ.
Эжы абынгаа бэлэн дээрэ
Үйлын үнэр үзѳѳгүй,
Эхэ ороноо муушалдаг
Ѳѳрымнай амитад олонхон.
Албанһаа тэшхэжэ хорголоод,
Интернет соо орожо һуугаад,
Үшѳѳ бүри: «Сталин муу,
Совдепи, совок» гэлдэжэ байгаад,
Шал-шал гэлдэхэ.
Шамай тэдэниие суглуулаад,
Саласпилс Освенцим мэтын
Амтынь үзүүлхын түлѳѳ
Абаашажа нэгэ хонуулһайб!
Баран гүрэнүүдтэ атаархажа,
Биигээ хайргүй үреэдэжэ,
Хэдышье буруу юумэнүүд
Хорёод жэл соо хэгдээ…
Одоошье мүнѳѳ болоходо
Ухаа ороһон хэбэртэй,
Үнэн сэн ойлгожо,
Эхэ орондоо дурлабабди!
Эхэ орондоо дуранай хүсѳѳр
Энэ Илалта асарһан
Үндэр үбгэдтѳѳ мүргэе!
Хэзээ хойно мартангүй,
Ходол ухаандаа сэгнэжэ,
Эд зѳѳридэ хорхойтонгүй,
Үнэн жаргал эдлэе!!!
Эгээ удхатай һайндэрѳѳр,
Эгээ ехэ Илалтаар амаршалжа,
Үтэлһэн Ехэ Баабайнарайнгаа
Урдань һунажа мүргэнэм!!!
Мохоо байна даа хэлэмни,
Мүрнүүдни ехэл нозоонууд,
Үхаан зүрхэнэйм оёорһоо
Абтаһан үгэнүүднил үнэн.
2015 оной майн 8
****
Жэлэй дүрбэн саг-
Наһанай дүрбэн үе
Үтэлһэн үбэлэй үнгэрхые
Үнинэй байгаали хүлеэнэ,
Үлэхэ, хѳѳрхы, һанаатай
Үүлэ, мана татана.
Хабарай ээлжээниие мэдэбэшье,
Хүсѳѳршье оборхон болоһон аад,
Хаба шадалаа суглуулжа,
Хүйтѳѳр үлеэгээд үзэнэ.
Сухарижа һѳѳргѳѳ ерээд,
Саһа оруулаад абана,
Сагай урда хүсэгүй,
Саашаа ябахал болоно…
Хүхюун залуу хабар
Хамаг юумэндэ баяртай,
Хүсэ орохо һанаатай
Халуун нара хүлеэнэ.
Задаран һая байтарнь,
Зунай эхин ерэжэ,
Хэрэгынь саашань үргэлжүүлжэ,
Хоол умда үгэнэ.
Ѳѳдэнь һайса ургуулжа,
Үрьһэ, жэмэсынь болбосоруулна,
Үндэһынь гүнзэгы болгожо,
Үбэлэй хүйтэндэ бэлдэнэ.
Нойтон намар ерэжэ,
Нажарай налайлган үнгэрнэ,
Нюсэгэн болоторнь үлеэжэ,
Набшаһынь хайргүй хиидхүүлнэ.
Хүгшэн буурал үбэл
Хүйтэн ами гаргабашье,
Хүлдэгшэб гэжэ яаража,
Хүнжэлѳѳр дайдаяа хушана…
2013 оной мартын 11
****
Сагаалган
Уг гарбалаа хүндэлдэг,
Ёһо заншалаа сахидаг,
Буддын шажанда шүтэдэг
Булта буряад арад
Нэгэ үдэр түрэһэндэл,
Нэгэ наһа нэмэһэнээ,
Сагаан һара соо тэмдэглэжэ,
Сэнгэлжэ бултадаа хүхидэг.
Сагаан үнгэ - сэбэрэй тэмдэг,
Сагаан эдеэгээ сэржэм болгожо,
Сахюусандаа далгаа барижа,
Сагаан һараяа угтадаг.
Сагаалган гэжэ найрлажа,
Сагаан һарын туршада
Хадаг, бэлэг барижа,
Хүнүүд дундаа айлшалдаг.
Бэе бэеэ хүндэлжэ,
Баян жаргал хүсэлжэ,
Бурханһаа адиса абажа,
Буян хэшэгтэ хүртэдэг.
Арад зонойнгоо түүхэ,
Эжы абынгаа һургаал
Эрхимээр хододоо үргэжэ,
Үеһээ үедэ дамжуулая.
Сэбэр һайхан сэдьхэлтэй,
Сэсэн һонор бодолтой,
Сахюур сагаан саһан дээрэ
Сагаан мүрнүүдые үлээе!
Сагаалганаар! Сагаан һараар!
2017 оной февралиин 9.
*****
Шэнэ жэлээр!
Хэрэггүй юумэнүүдээ
Хуушан жэлдэ орхижо,
Шэнэ һайниие хүсэлжэ,
Шэнэ жэл хүлеэжэ,
Хүгшэн залуугүй хүхижэ,
Хүүгэдээрээ адли болоод,
Үнэн зүрхэнһѳѳ булта
Онтохондо үнэншэхэ.
Бэлэг сэлэгүүдые барюулжа,,
Бэе бэеэ амаршалха,
Хүн бүгэдэ һонирхожо,
Хасууриин доро шагааха.
Багашуул, бүришье,
Бэлэгээр дүүрэн туламтай
Жабар -Үбгэнэй ерэхые
Жэгтэй ехээр хүлеэдэг.
Бага наһанайнгаа сэдьхэл
Бүхы наһандаа сахижа,
Шэнэ жэл бүхэниие
Сэбэр бодолтойгоор угтая!
2015 оной, декабриин 31
Үтэлхэ дурамни үгы…
Хүшэгээрэй халуун аршаан соо
Хүл гараа шиихажа,
Дом аргадань хүртэжэ,
Дахин залуу болодог hайб!..
Бүгсэхѳѳнэй аршаан хүртэжэ,
Бэеэ зада сэбэрлэжэ,
Бүри залуу болоод,
Бушуу гүйдэг болоhойб!..
2007 оной февраль.
****
Хабар үнгэрѳѳ
Намарай шэнжын ороходо,
Наһан нэмэһэн шэнги,
Наранай элшээ татахада,
Найрлаха саг үнгэрһэн шэнги…
Наһаншье, үнэхѳѳрѳѳ, ошожо,
Наһанаймниш намар дүтэлбэ-
Бэеэ ѳѳрѳѳ адуулһан зандаа
Бурханай орондо мордодог һаа…
2007 оной октябриин 23
****
Ухаан зүрхэн хоёр
Ухаан зүрхэн хоёр
Үгэеэ дундаа ойлголсодоггүй,
Аяар түрэхэһѳѳ хойшо
Арсалдажал ходо ябадаг.
«Бултанда яарааб гэжэ,
Бэеэ бү зобоолго,
Болгоомжотой яба,
Ханилсахаһаа түрүүн
Хаража һайса үзэ,
Хүн бүхэн ямаршье-
Һайтай, муутайшье байха»-
Гэжэ ухаанай хэлэхэдэ:
«Халуун намайе ши
Хүйтэрүүлхэеэ һананаш,
Хайрлаха гээшые мэдэхэгүй
Хаанаһаа намайе ойлгохобши?!» -гэжэ
Хүбхэлзэн зүрхэн сухалдаха.
Ухаанай хэлэһэнтэй дайралдаад,
Уйдхар гашуудал үзэхэдѳѳ
Байд гээд, зүрхэн
Бодолдо абтаад үзэхэ.
Ухааниие хэдышье зүбшѳѳбэл,
Үтэр тэрэнээ мартаха.
Хэдышье хэһэжэ үзэбэл,
Харин сохисонь зандаа.
Һанаагаа зобожо ухааниинь
Һанамжа оруулаад үзэхэ:
«Үтэлхэ сагтаа ойлгохош,
Орой болоод байха даа»
Ойлгохо дурагүй зүрхэн
Арай гэжэ сохилбошье,
«Ай, хѳѳрхэй» гэһэн зандаа
Амияа табиха хэбэртэй…
2016 оной январиин 10.
****
Шаналал
Магтуулжа үзѳѳгүй турлааг
Мэхэтэй үнэгэнэй миһэлзэхэдэ
Хоншоороо урагшань шонтойлгоһон,
Хоёр шэхэеэ тодонхой,
Аятай үгэнүүдынь таашаажа,
Аниргүй һуужа байтараа,
Амаяа гэнтэ ангайлгажа,
Олзоёо газарта алдалай…
Олзошье байгаа юм ааб даа,
Үнэн, худалые илгаруулхагүй,
Гүлмэр, гэнэн амитадта
Гайтай юумэн дайралдадаг.
Мэхэдэ этигэһэнээ голожо,
Мүнѳѳшье тэрэндээ голхордожо,
«Хала-аг, хала-аг! - гэжэ
Хаагуур яагуур хаагалдаг…
2016 оной октябриин 1
****
Амаралта
Ажалтай хүнүүд амаралтаяа
Арбан нэгэ һара хүлеэдэг,
Аятайхан, тааруу газарта
Атарханаар амархаяа хүсэлдэг.
Айлшалжа, нютагаа ошохо гү,
Аршаанда бэеэ аргалха гү,
Хари гүрэн хараха гү
Хүн ѳѳрѳѳ шэлэбэшье,
Харин тэрэнһээ түрүүн,
Буряад хүнүүд болбол,
Бурханһаа зүбшѳѳл абадаг.
Бүгсэхѳѳнэй аршаан хүртэжэ,
Бэеэ аргалха һанаатай
Одоол мүнѳѳ нажартаа
Ошохо аргатай болобоб.
Аршаантай, Бурхантай газарта
Аниргүй, наринаар хандажа,
Бурхандаа ходо зальбаржа,
Болгоомжотой ябаха гэдэг һэн.
Ёһо заншалнай яашоо юм-
Ехэл хүнүүдые гайхааб.
Үглѳѳнэй табан сагта
Унтаһан зоной һэритэр,
Хада уулын доһолотор
Хэжэнгын нэгэ буряадууд
Аман бии һэн гэжэ,
Ангайтараа энеэлдэбэ.
Больница, санатори, гостиницын
Байшан соо эхэнэр эрэгтэйшүүлэй
Хамта байрлахыень хаанашье
Хараһанаа һанагүйлби.
Тиигээд байжа һураһан
Тэндэхид намайе ойлгоногүй.
Байн-байн үгэеэ ойлголсожо,
Байрадаа оробо хэбэртэйб.
Үдэшэлэн боложо байхада
Үүдэ үрхэ нэшэһэн
Галзуу ганиг хоёр басаган
Газааһаа орожо ерэбэ!
Залуу юм гү, балай юм гү-
Зангаар ехэл оборхонууд.
Басагадайнгаа урда бүтүүхэн,
Буландэ эжынь хэбтэнэ.
Нэтэрүү мүнѳѳ хоёрнай
Нохой үшѳѳ асаранхай,
Хоёр зуун таби мянганай гэнэ-
Хүнһээ ехэ эрхэтэй тэрэнь.
Сэнгээ мэдэһэн шэнги,
Сээртэй гэжэ ойлгоһондол,
Орондо уяатай нохойнь
Орой нэгэшье хусабагүй.
Нүгэл буян хоёрые илгаруулхагүй,
Нохойһоо долоон доро,
Эдэ уймар амитадта
Аршаан туһа болохогүй.
Энэ хоёр үхиднай
Ага нютагай гэжэ дуулаад,
Үбэштэйрѳѳ гү агынхиднай гэжэ,
Аршаашад ехэ гайхаба.
Гэртэшье, газаашье халуун,
Гэшхэхэшье тала үгы,
Арбаад хүн нэгэ гэртэ
Арай гэжэ амилна.
Нэгэн унтаха, нэгэн зугаалха,
Нэгэн хурхирха, нүгѳѳдэнь унгаха-
Беженцүүд шэнги болоод,
Буряадууд нютагтаа «амарнабди»
Гэдэргээ ябаха бэшэш,
Газаашье хонохо бэшэш,
Домдо хүртэхэ һанаатай
Дурашьегүй һаа байнаш.
Муушалжа бэшэнэгүйб,
Магад, хүнүүд уншаад,
Иимэ һайхан аршаануудаа
Ѳѳдэнь татажа болохо аалам.
Хажуу тээһээ юумэ хаража,
Хожомоо аршаанда ерэхэдээ
Дискотекэ эндэмнай бэшэ гэжэ
Доро дороо ойлгохо аалам.
2016 оной августын 17
****
Амиды ябаһан сагта
Анхарал хэрэгтэй байдаг,
Нүгшэһэн хүнэй шэхэндэ
Нэгэшье үгэ хэрэггүй…
Мээхэй зѳѳлэн үгэнүүд
Миисгэйдэшье аятай байдаг,
Хожом гэһэн найдал
Худалшье байхань магадгүй.
2013 оной мартын 23
****
Яарал
Үтэлхэ наһанай дүтэлхэдэ
Үдэр бүхэмни харамтай-
Үлэһэн наһанайнгаа үдэрнүүдые
Удхатайгаар үнгэргэжэ шадаһайб.
Элүүр энхэ ябаһаар,
Ажалаа хэһэн зандаа
Бурханай орондо үдэрѳѳр хүрэхэ
Буян намда байдаг һай...
2012 оной июниин 6
****
Намарай аялга
Ѳѳр тухайгаа мартаад,
Олон тээшэ һанаагаа хубаажа,
Урмагүй зондо бэеэ зорюулжа,
Үнгэргэһэн наһамни хайратай…
«Бурханай ёһоор ябаа юм гүб,
Баабай эжыгэйм һургаал юм гү,
Балай ухаамни ехэдээ гү?» - гэһэн
Бодолнууд намайе манадаг.
Оройтожо эхилһэн хэрэгүүдтэм
Үлэһэн наһамни хүрэхэ аа гү?
Буян нүгэл хоёрымни
Бурхан ямараар шүүхэ ааб?
Намарай һалхинда үлеэлгэжэ,
Набшаһаа хаяха үедээ,
Хүсэгүй болоһон наһандаа
Хэр ехээр даараха аабиб?..
2016 оной октябриин 18
****
Петербургһээ Аргата хүрэтэр аян
Жаргалтай һайхан харгыгаар
Замда гараад ерэбэб,
Мүшэн боложо гэрэлтүүлээд,
Михаил Елбонов дахуулба.
Эжы абынгаа нэрые
Эрхимээр үргэхэ хүсэлтэй,
Аялга дуундаа магтажа,
Аргата нютагаа ошобоб.
Баян сэдьхэлтэй нютагаархидни
Баяртайгаар намайгаа угтаба,
Хүнэйшье, ѳѳрыншье түлѳѳ
Хэзээдэшье хүхижэ байдаг.
Эжы абаяа дурдуулжа,
Үетэнэйнь дунда сэнгэлээб.
Мэндэ хоюулаа һуухадань
Магтажа хѳѳрхынэрээ үрдеэгүйб…
Оройтожо юумэ ойлгохо,
Ухаан бодолни мохоо юм гү,
Саг дороо сэгнэһэн хадам
Сэдьхэлни дүүрэн байха һэн гү?
Бэшэһэн мүрнүүдым уншахадаа
Буряад орон соо хүнүүд
Аргата нютагым дурдаха-
Арад зомни хүхихэ.
Аргата һайхан нютаг соом
Аба эжымни дурдуулжа,
Арад зонойнгоо дунда
Алдар нэрэнь магтуулха.
Сэсэн ухаатай арадни
Сэдьхэлээ дүүргэжэ баясана,
Иимэ һайхан хүнүүд
Үгытэй хэзээдэшье байхагүй.
Бархан Уулын хормой доро
Бурьялан байдаг аршаануудтай,
Бурхантай, Сахюусантай нютагаа
Буряад орон соогоо суурхуулхым
Диважанһаа аба эжым занхилна гү,
Дээрэһээ заяаһан уялгатай гүб?-гээд,
Янжима Бурханда мүргэжэ байтараа
Ямар бэ нэгэ бодолдо абтааб…
2016 оной июлиин 18-най үглѳѳ.
IX
Нүхэдэй амаршалга
Хүндэтэ манай Сэсэгмаада!
Хурумхаан нютагайхидаа уулзалгада
Холын город Санкт-Петербургһээ
Хани нүхэдѳѳрѳѳ уулзахаа
Хүрэжэ ерэбэл даа Сэсэгмаа.
Түрүүшынгээ ном хэблүүлжэ,
Түрэлхидѳѳ ехэ баярлуулбаш.
Номтойшни танилсажа,
Нүхэдшни, үетэдшни омогорхонобди.
Заатагүй ном гаргахам гэжэ
Зорёо бэшэш - мэдэнэб!
Сэсэн ухаатай мүрнүүд,
Сэдьхэлэйш һайхан бодолнууд
Саанаһааш түлхинэ - ойлгоноб!
Бэрхэш даа, манай Сэсэгмаа!
Буряад хэлэеэ мартангүй,
Буряадаар ном хэблүүлжэ,
Аргата нютагаа үргэжэ.
Аба эжынгээ нэрые нэрлүүлжэ
Аза талаантай, амжалтатай ябанаш даа!
Аха захатанһаа дэмжэлгэтэй
Үреэл, заабарииень тогтоожо,
Үшѳѳ олон номуудые толилжо,
Үргэн орондоо мэдээжэ болоорой!
Аймаг, нютагайхидаа амаршалбаш,
Анда нүхэдѳѳрѳѳ золголдобош!
Сагаан һараар амаршалнабди,
Сарюун һайханиие хүсэлнэбди!
Золтой, жаргалтай ябыш даа,
Зориһоноо бүтээжэ, урма баяртай,
Зондоо хүндэтэй, согтой залитай,
Дорюун хүнгэн зандаа
Дабшахаш урагшаа болтогой!
Ошорма Дондупова (Шотхоева)
Улан-Удэ 2012он
****
Табяад оной эхиндэ
Түрэжэ хүн болоо бэлэйш,
Тарбайн Һамажабай эбэр дээр
Таршалжа ехэ болоо бэлэйш.
Монтёр Надмидай хүзүүн дээр
Мордожо һуугаад ябаа бэлэйш.
Мяха тоһон соо хүльбэржэ
Монсогор болотороо таргалаа бэлэйш.
Дунда Аргатын сэсэрлиг соо
Дуран соогоо ябаа бэлэйш.
Домботой архияа барижа,
Дүүнэр аханараа угтаа бэлэйш.
Хадын боориин харгыгаар
Халтар морёор ябаа бэлэйш.
Хойноһоо дахаһан хүбүүдые
Хараан шэрээн ябаа бэлэйш.
Хорин наһа хүсэжэ,
Хото Ленинград хүрѳѳ бэлэйш.
Храмцов хүбүүнтэй уулзажа,
Хоёр үхибүүдые түрѳѳ бэлэйш.
Үтэлхэ наһанайнгаа ерэхэдэ
Ууган нютагаа бусаа бэлэйш.
Уран зохёолшо боложо,
Үетэн нүхэдѳѳ баярлуулаа бэлэйш!
Даши-Нима Очиров
Улан-Удэ 2012 он.
****
Харюу
Даши-Нима Шагжиевичта
Шүлэг ѳѳрѳѳ бэшэдэг
Шагжын хүбүүн Даши-Нима
Сэдьхэлэймни оёордохиие
Шагаажа хараһандал багсаана.
Уян сэдьхэлтэй хадаа
Уяржа номымни уншаад,
Ѳѳрынгѳѳ һанаан бодолые
«Үнэн» газетэдэ бэшэбэ.
Намайе үнинэй хараагүй аад,
Нютагаймни хүн хадаа
Наһанаймни намарай аялга
Намһаа түрүүн тайлбарилна.
Хэблэһэн номшни һонин,
Хэһэн хэрэгшни хии бэшэ,
Ходол бэшэжэ бай гэһэн
Халуун хүсэлдэнь дулаасабаб.
2012 оной декабриин 24
****
Нютагай басаган
Сэсэгмаа Храмцова-Раднаевада
Гунигай зоболон
Аяар холын Питерһээ бэшээд,
Амар мэндэеэ хүргөөш.
Альган шэнги номоо бэлэглээд,
Арюун гунигаараа хубаалдааш.
“Бархиржа бэшэһэн” мүрнүүд соошни
Басай-Шонын аялганууд дуулдана.
Уянгалжа урдаһан шуһан соошни
Угайшни түүхын нюусань харагдана.
Аргата нютагай зоригтойхон басаган
Аянай холодо нэтэрүүгээр гаралайш.
Алас холын Ленинэй хото руу
Айдархан наһандаа сэхэхэн зорилойш.
Бусажа гэдэргээ ерэхын түлөө
Буусаһаа гаража, холые зоридог.
Үндэр ургаса абахын түлөө
Урихан хабартаа орооһо таридаг.
Алтан эрдэмэй нарин зүргөөр
Аяар холын Питер хүрөөш.
Аалихан урасхалтай Аргата мүрэнөө
Агуу түүхэтэй Неватай холбоош.
Хүшэрые удаан бэдэрэнгүй,
Хүндэтэй мэргэжэлээ олоош.
Хүндые ехээр шэлэнгүй,
Хүнүүдтэл туһатай эмшэн болоош.
Шоные хурдан хүлнүүдынь тэжээдэг,
Хүниие – хурса ухааниинь.
Бэрхые холын дайда тэжээдэг,
Залхууе – зөөлэхэн нютагынь.
Эхэ эсэгынгээ буянгаар
Эдыхэн замые гаталааш.
Эхэ эсэгэ хоёроо хайрлажа,
Элдин хонгор нютагаа магтааш.
Утахан харгыда ябахада,
Үетэн нүхэд һанагдадаг.
Эжэл нютагһаа холохон байхада,
Эжы аба хоёр һанагдадаг.
Баяр гуниг хоёр нэгэ үндэһэтэй -
Барандаа сэдьхэлэй хүбшэргэйһөө.
Хүнэй зүрхэн шулуун бэшэ –
Хорон үгэһөө тэһэржэш болохо.
Сэдьхэлэйнь хүбшэргэйе дайраад үзэ –
Сэбэр хүгжэмэй аялгаар зэдэлхэ.
Сэсэн үгын удхыень ойлго –
Сэнтэйхэн алтан мэтээр яларха.
Хүнэй сэдьхэл хооһон бэшэ –
Хоёрхон үгэһөө баярлажаш болохо.
Хүнэй гуниг хөөһэн бэшэ –
Ходол шамайе зобоожош болохо.
Эжы аба хоёроо алдаад байхадаа,
Эльгэнэй гунигта хүндөөр дайрагдааш.
Эжэл нютагһаа холохон ябахадаа,
Эгээл ехэ зоболондо баригдааш.
Гүнзэгы ехэ гунигышни
Гунгаа үбгэн таагаа.
Гурбан сэсэн үгөөрөө
Гунигышни түргэн тараагаа.
Зүрхэн соохи туулгыешни
Елбонов ерээд хайлуулаа.
Аадартай байһан Питертэш
Алтан нарые мандуулаа.
Хариин яһанай хүбүүншье һаань,
Хадамдаа гараашашни – хэрэгтэй.
Аласай холохон байгаашье һаа,
Амиды ябаһаншни – сэнтэй.
Холын һайхан Питертэш -
Хойто зүгэй миралзаан.
Хэтын хэтэдэ яларха
Холо газарта олдоһон
Холшор залуугайшни дуран
Хожомынь үшөөл һайханаар задарха!
Гэбэшье, гаралсааһан түрэлсөөһэн олохон аад,
Гансаардаад амидыгаар ябахань халагтайл!
Гансахан энээхэн наһандаа
Гасаланта гунигай зоболон гаталхань түбэгтэйл!
Хүйтэн намарай ерэхэдэ,
Хамхуул болоод хиидэнгүй,
Наһанайнгаа намарай эсэстэ
Налгайхан нютагаа бусаарай.
Нойтоор хоморшог нютагтаа
Нойрсохоёо нэгэтэл унаарай.
Түрэһэн тоонто газартаа
Түрэлнүүдээрээ хамтаржа амараарай.
Эрэ хүнэй хариин газарта хэбтээ һаань,
Эхэ ороноо хамгаалжа,
Эмээл дээрэһээ унаа гэхэл!
Эхэнэр хүнэй хариин газарта унаа һаань,
Эхэ нютагынь энэ дэлхэйдэ үндэһөөрөө үншэршэхэл!
Эльгэндээ дүтэхэн нүхэдөө
Эндэхиин болгожо шадаарай.
Эхэ нютагшни баярлахал,
Өөрынхи болгоод абахал!
Дэлхэйгээр тараһан үхибүүдшни
Дэлгэрхэн Буряадтаа ерэхэл.
Элдинхэн Баргажан нютагышни
Эхымни тоонто гэхэл!
Аяар холын хизаарта
Араг яһаяа хаяхада ямархан юм?
Аалиханаар шамаяа хүлеэдэг
Аргаташни энэ дэлхэйдэ гансахан лэ!
Далайн саагуурхи үхибүүдшни
Далитай болоод ерүүжэн!
Тэрэнгиин ягаахан түүдэгүүдтэй
Түрэһэн нютагыешни танюужан!
Бэшэгээ дахин бэшээрэй,
Бүришье ехээр баярлахаб.
Басай хүнэй – баярынь элбэг,
Шоно хүнэй – сухалынь ехэ.
Мэндэеэ хүргэхэеэ мартаа һаашни,
Миил дуугайхан ябахаб.
Баяраа нэгэтэл дуулгаа һаашни,
Булай ехээр баярлахаб!
Даши-Нима Шагжиевич Хобраков.
Аргата.
02.02.2016
****
Харюу
Даши-Нима Шагжиевичта
Үйлэ хуби
Эдир тэнэг наһандаа
Эхэ эсэгэһээ таһаржа,
Ѳѳрынгѳѳ дураар
Энэ холо ерэлэйб.
Хѳѳрхы хоёртойгоо
Хаа яа харалсадаг һэм,
Аятайгаар зугаалжа үрдеэгүйб,
Ашыень харюулжа шадаагүйб…
Хайшан гэжэ ажаһуудагыень
Хаража хажуудань һуугаагүйб,
Үбшэндэшье дайрагдахадань
Үншэрхэб гэжэ һанаагүйб.
Нютагһаа нүүһэн зон
Нэгэтэл бусажа ерэнэ,
Хоёр хүлѳѳрѳѳ бэшэ -
Хуурсаг соо ороод…
Баабай эжы хоёроо
Бурханай орондо уулзаха,
Хойтын наһанайнгаа хубида
Хэды шэнээн буянтайбиб?
Наһаяа дүүрэхэ саг
Намда нэгэтэ ерэхэ,
Нютагаа эндэһээ бусажа,
Нойрложо тэндээ амархаб…
Х
Элдэбын бодолнууд
Ухааншьегүй бай,
Үгытэйшье бай,
Урматайл байха ёһотой-
Хамаг юумэн хүлисэгдэхэ.
Можешь быть глупым,
Можешь быть бедным,
Но благодарным должен быть -
Всё простится.
Ажалша бэрхэ хүниие
Адаг ноён шоо үзэдэг,
Үһэгыем гэшхэгшэб гэжэ
Ухаагаа ехэ зобоодог.
Ѳѳртѳѳшье, хүндэшье баяргүй,
Ородооршье, буряадааршье «спасибо» үгы,
Һарбайһаар байтар
Һалаабша табиха.
Баян хүн хэнтэг,
Үгытэй хүн үлтэг.
Богатый жаден,
Бедный щедр.
Хомхой хүн хотоёо дүүргэжэ садаха,
Сэсэн хүн сэдьхэлээ дүүргэжэ садаха.
Жадный сыт утробой,
Умный - душой.
Ажал хэдэггүй хүнэй
Аманиинь түрүүн хүдэлдэг:
Урматай хүн
Үрѳѳһэн бээлэйдэ баярлаха.
Эбгүй үринэр
Эжы абадаа урбадаг.
Бэрхэ хүн бэеэ зобоохо,
Тулюур хүн хүниие зобоохо.
.
Үндэһэгүй ургамал үзүүрһээ хатадаг,
Эбгүй урагууд ойроһоо таһардаг.
Үгэхэдэ баяргүй,
Үгэдэ гомдохо,
Үгырхэеэ яарахагүй,
Үгэжэ баярлаха.
.
Тулюур залхуу хоёрой байдал -
Тэдэнэй ѳѳһэдэйнь дуран.
Үбшэн, үншэн, хүгшэн гурбан хайратай .
Абажа hураhан хүнэй
Аманиинь забаан.
Һайн hамган үргэхэ,
Муу hамган зобоохо.
Тулюур нүхэр
Тулуурhаа доро.
Үгэжэ байhан гар
Үгырээ гэжэ байхагүй,
Хэнтэг хүнэй hанаан
Дүүрээ гэжэ байхагүй.
Худал юумэндэ хүн
Хүнгѳѳр үнэншэдэг.
Мүнгэнэйшье мэдэлдэ,
Шүдхэрэйшье мэдэлдэ ороһон хүнэй
Нүгэлынь нэгэн.
Үнгэ нюур харадаггүй
Үнэн сэхэ хүнүүд-
Ѳѳрѳѳ ѳѳртѳѳ дайсан.
Үгэжэ һураһан гар
Эрихэеэ мэдэхэгүй,
Абажа һураһан гар
Һарбайхаяа мэдэхэгүй.
Абажа зээлитэнхаар
Үгэжэ баярлаха.
Ураг шуһаараа болодоггүй.
Кровь определяет родство,
Но не всегда - родственные отношения.
Залуу хүн ойро харадаг,
Хүгшэн хүн холо харадаг.
Молодой близорук,
Пожилой дальнозорок.
Сэсэн хүн муухай байдаггүй,
Тэнэг хүн һайхан байдаггүй.
Умные не бывают некрасивыми,
Глупые – красивыми.
За кулисы лучше не заглядывать.
Люди часто печальны не от утрат и физических недугов,
а от крушения надежд и разочарований.
Самое страшное – зависть.
Самое некрасивое – жадность.
Самое редкое - умение радоваться за других.
Самое прекрасное – умение терпеть и прощать.
Самое мудрое - зреть в корень.
Самое глупое – оправдываться в том, чего не совершал.
Что хуже: разочаровываться или разочаровывать?
Жены бывают разные:
Жены военных,
Жены моряков,
Жены писателей,
Жены артистов,
Жены начальников,
Жены алкоголиков,
Жены больных-это,
Как профессии.
Большие деньги или их отсутствие-
Одинаковое испытание для людей.
Власть, деньги, слава,
Каждый по отдельности или все вместе-
Тяжелое бремя и испытание,
И по плечу не каждому.
С чего начинается Родина?-
С родного языка.
С годами всё прогрессирует:
Умные становятся мудрыми.
Добрые – великодушными.
Глупые – дураками.
Дураки – идиотами.
Нытики – занудами.
Скупые - жадными.
Есть у людей потребность в общении, но нет умения, слушать.
Люди громко выражают своё недовольство и очень тихо - радость.
Покупать всегда дорого,
Продавать всегда дёшево.
Когда очень близко приближаешь человека к себе,
у него появляется возможность нагадить тебе на голову.
Когда раскрываешь душу, некоторые почему-то считают, что в неё надо плюнуть.
Есть такие рациональные люди, которые просчитывают всё наперёд.
Есть другие, которые всё делают на эмоциях, от души, сердцем, потому
непрактичные.
Первые хороши для себя, вторые - для других и против себя.
Праздники и выходные всегда лучше, чем будни.
Правда кратка и суха, а ложь красноречива.
Важно, не что говорят, а кто говорит.
Близкие люди-это не всегда родственники,
Это, скорее, родственные души.
Каким бы не был бескорыстным человек,
в глубине души рассчитывает на взаимность.
Обижаются на тех, кто для тебя что-то значит.
За чертой обиды разочарование, за разочарованием ничего и никого.
Надо сохранять свою культуру без национализма и ложного патриотизма.
Одиночество - это не есть физическое отсутствие кого-то рядом.
Одиночество - это отсутствие духовной общности, любви, взаимопонимания, внимания, связи поколений.
С годами чувство одиночества усиливается.
Дети же, лишь достигнув пожилого возраста, начинают нуждаться в общении, советах родителей.
Но, к сожалению, часто это бывает слишком поздно…
Не такое уж и плохое понятие – разочарование. Убирает иллюзии, раскрывает глаза.
Чем раньше это произойдёт, тем лучше.
Когда начинаешь какое-нибудь большое или трудное дело, надо себе сказать: «когда-то же закончится»
Помогает.
Радеешь за дело - страдаешь сам,
Радеешь за себя - страдает дело.
*****
Мама правду говорит:
Умей радоваться тому, что есть.
Маленькая радость - тоже радость.
Плохого нет - уже хорошо.
Будь благодарным.
Будь благородным.
Будь великодушным.
Будь терпеливым.
Вовремя решай вопросы-
Не превращай их в проблемы.
Возражай, но не груби.
Взрослей, но не стань циником.
С годами ум здоровый
Переходит в мудрость,
Ум омраченный - в маразм.
Береги здоровье,
Которым наделил Бог,
Не забывай того,
Кто тебе подарил жизнь.
Интересуйся делами
Своих близких.
Живи жизнью настоящей
Здесь и сейчас-
Не виртуальной.
18 сентября 2013 года
Х I
МЫСЛИ ВСЛУХ
Дата добавления: 2019-02-22; просмотров: 267; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!