Цыденова Жэгмэд Дылыковна
Хайрата эжы абынгаа мүнхэ дурасхаалда
I
Ах, нелегкий это труд - идти навстречу к людям, открыто,
смело, с добротой!
К твоим стихам, написанным так поздно,
Что и не знала ты, что ты – поэт,
Сорвавшимся, как брызги из фонтана
Настанет свой черед…
В подражание М. Цветаевой
Мы ждали совсем недолго, вот и увидела свет вторая книга стихов Сэсэгмы Храмцовой. В этих стихах мы увидим портреты знакомых, побываем в милых уголках нашей малой родины, испытаем вместе с ней много эмоций. Это – и удивление, и открытие, и огорчение от несовпадений с нашим представлением о чем-то, о ком-то, и восхищение от увиденной красоты вокруг нас, ведь нам всегда не хватает воздуха, «кавказской» картины Баргузинских хребтов и зеленого коридора дороги, опоясанной розовой дымкой багульника и иван-чая.
Язык этой поэтессы нам так понятен, он понятен всем, независимо от того, откуда ты родом, и в то же время этот наш «баргузинский» бурятский можно узнать, - все просто, с одной стороны, красиво и лаконично, с другой стороны. Чувство меры великолепное.
Всех творческих людей, к коим относится Сэсэгма Надмитовна, объединяет огромная жизненная энергия, направленная на созидание, создание нового, пытливый ум и житейская мудрость, свойственная нашему народу, удивительная альтруистическая направленность, свойственная незаурядным людям, верность своим идеалам, любовь к народу родного края.
|
|
|
Меня, как читателя, поражает ее толерантное и восхищенное отношение к тем, чей портрет она пишет, «рисует». Особенно мне интересно ее благоговейное отношение к старшему поколению, современникам ее родителей, к своим друзьям, одноклассникам, ровесникам.
У нее очень цепкая память. Выехав давно за пределы своей малой родины, живя в мегаполисе многие годы, она как будто бы все время жила рядом с нами, видимо, связующая нить с ее родовыми корнями, с родителями, с малой родиной никогда не разрывалась.
Есть юмор, есть вопрос, откровение, философия в ее произведениях, рожденных так внезапно, в результате, может, легкого вдохновения или лирического настроения, инсайта – озарения или долгого размышления…
Читатель, который возьмет в свои руки книгу Сэсэгмы Храмцовой, опять удивится, поразится, посмеется, согласится, в общем, не останется равнодушным.
Есть слияние с Вселенной!
Вы обращали внимание на обложку?
Для обложки своего первого сборника стихов из множества известных, красивых видов Санкт-Петербурга, Сэсэгма Надмитовна почему-то выбрала этот. Она вспоминает: «Когда-то, в классе девятом, приснился сон: на берегу огромной реки, у стены какого-то здания я спала на раскладушке. Через пару лет приезду в Ленинград, я увидела наяву и узнала это место, Зимний дворец и Набережная реки Невы! Надо отметить, что до приезда в Ленинград я и открыток - то с видами Ленинграда не видела. И вот, возвращаясь из издательства с готовыми книгами по Дворцовому мосту, мимо здания Зимнего Дворца, меня вдруг пронзило - я опять вспомнила свой сон! И подумала: вот почему я подсознательно подобрала этот вид. Этому есть объяснение, это же тот самый мой сон… это место, этот вид! Что это было: мистика, вещий сон»?
|
|
|
Возможно, это было сновидение, приводящее к ощущению экзальтации, к расширению сознания и чувству слияния с Вселенной. Сэсэгма обладает пси-феноменом, когда «впечатление уже увиденного» часто посещает ее. Экстраверты, несомненно, к ним относится она, люди открытые для всего нового, не боящиеся новых теорий, иных мировоззрений, видимо, более чувствительны. Сон на раскладушке на берегу Невы вновь напомнил об этом месте через столько лет! Кстати, ученые до сих пор не могут объяснить сей феномен, но я бы сказала: Удивительное рядом! Есть контакт с Вселенной!
|
|
|
… Откуда мы пришли?
Куда свой путь вершим…?
Ибн Сина
Сэсэгма Надмитовна Храмцова (Раднаева) родилась 27 ноября 1951 года
в с.Аргада в многодетной и работящей семье Раднаевых Надмит-Цырена Бадмаевича и Самажап Тарбаевны. Детство и юность прошли в с.Аргада Баргузинского ( ныне Курумканского) района Республики Бурятия. В семье было восемь детей, самый старший брат, затем Сэсэгма, остальные - младше. В 1959 году поступила в 1 класс Аргадинской средней школы, полный курс которой окончила в 1969 году. После школы поработала один год, заработала на дорогу и поехала, сама того не ведая, в город из своего сна, в Ленинград.
Сэсэгма всегда помнила, что она старшая в семье и надеялась только на себя. Учитывая, что семья большая, считала, что просить денег у родителей некрасиво, наоборот, надо как можно скорее начинать им помогать, поэтому поступила на вечернее отделение медицинского училища. 19-летней устроилась работать в больницу, здесь ей предоставили жильё. Хотела учиться дальше, но не решилась на такой шаг, надо было самостоятельно обеспечивать себя всем необходимым. Этот вопрос даже не обсуждался с родителями. Хотя, тогда обучение было бесплатное, никому и в голову не могло прийти, что оно когда-то станет платным.
|
|
|
В 1974 году, окончив медицинское училище, продолжала работать там же, до рождения ребенка после замужества. Затем перешла работать в железнодорожную поликлинику.
Муж, Храмцов Константин Владимирович – коренной ленинградец, русский по национальности, работал машинистом электропоезда. В семье родились двое детей, в 1977 году - сын, в 1980- дочь. В данное время дети, получив высшее образование, состоялись: сын, Кирилл, работает финансовым директором строительной компании, а дочь Татьяна живет со своей семьей в Нью-Йорке.
Имеет четверых сладких внуков.
Сэсэгма Надмитовна продолжает работать по специальности, в сфере медицины. В свободное время занимается цветоводством, огородом на дачном участке, шитьем и вязанием, принимает участие в профессиональных конкурсах, где занимает призовые места. И, конечно же, пишет стихи. Творчество помогает ей выразить свои сокровенные мысли, реализоваться в полной мере. Сэсэгма Надмитовна никогда не теряла связей с малой родиной, со своим народом. Она вспоминает: «несколько лет назад, в самом начале творческого пути, когда я делала первые шаги к поэзии, в поезде познакомилась с вдовой поэта Чимит - Рыгзена Намжилова Дулма-Хандой Балдановной, которая похвалила мои сочинения и сказала, чтобы я продолжала писать, тем самым благословила меня на дальнейшую творческую работу». Главным человеком, который сподвиг на издание первой книги стихов, был М.Г. Елбонов, известная творческая личность, знаменитый артист, педагог, оказался, что он не только сам Творец, но и имеет блестящий «нюх» на талантливых, творческих людей. Открывать звезды для него – не новость.
Летом 2016 году в Аргаде работала творческая группа, итогом этой поездки стала презентация песни на слова поэтессы С.Н. Храмцовой и создание клипа. О своей совместной работе над созданием песни и клипа к ней Сэсэгма Надмитовна вспоминает: «Идея создания песни витала в воздухе давно, так как стихи, положенные на музыку, имеют и аудиторию пошире, и силу воздействия на души людей. Искала композитора, который написал бы музыку, созвучную содержанию текста. А композитора Сэндэр Дашцырена из Монголии опять же нашел М. Елбонов, затем познакомил меня с ней поближе. С самого начала исполнителем нашей песни я хотела и видела самого М.Г. Елбонова. Это было мое заветное желание. Аранжировку, запись в студии, переговоры с телеканалом "Мир Бурятия", организацию поездки вплоть до мелочей по снятию клипа, я доверила ему же, профессионалу.
После выхода песни и клипа наступило какое-то успокоение в моей душе. Это был настоящий катарсис, очищение и успокоение. То ли это было моё покаяние, то ли меня простили родители, то ли их души успокоились. Перестала как-то страдать, теперь не ношу груза вины, сожаления, как раньше, хотя светлая грусть меня не покидает.
Выход клипа на экран телеканала был приурочен к моему юбилею.
Самая сильная реакция была у моего четырехлетнего внука. Просто рыдал и не мог успокоиться. Сказал, что не надо было уезжать из Аргады, надо было переждать пять ночей и родители выжили бы... Он меня часто спрашивает: "Бабушка, а кто разрушил твой дом?"
Слушая песню, наблюдая клип, люди даже не знающие языка, плачут... такое сильное воздействие на нас имеют эти слова и музыка, выразительное исполнение.
Спасибо, моим соавторам, композитору и исполнителю»!
Для того, чтобы расти в личностном и творческом плане, иногда нам бывает, нужна не только рефлексия, но и на определенном этапе творческой работы, нужны «аплодисменты» и оценка деятельности со стороны значимых, уважаемых людей. Пожелаем ей вдохновения, успехов, удач и новых встреч на творческой волне. И что немаловажно, на своем жизненном пути встретить таких же добрых и светлых людей.
Цымжидма Дулмацыреновна Цыремпилова,
Заслуженный учитель Республики Бурятия,
Победитель конкурса лучших учителей РФ
/ПНП «Образование»,
лауреат премии президента РФ В.В. Путина,
Победитель республиканского конкурса
«Лучший муниципальный служащий Республики Бурятия».
Гунгаа Гомбоевич Чимитов -
Мантан манай поэт
Минии түрүүшын алхамда:
ҮНДЭҺЭН БУРЯАД ХЭЛЭМНАЙ ДЭЛГЭРЭГ
Буряад хэлэн дээрээ зохёол бэшэхэ бэлиг шадабарияа туршагшад һүүлэй үедэ олошоржо байнхай. Илангаяа буряад хэлэнэй багшанар, мүн буряад хэлэеэ һайн мэдэхэ ондоошье мэргэжэлтэй хүнүүд һанаан бодолыень эзэлэн байһан дурсалга, гуниг гашуудал, баяр баясхалан, инаг дуран гэхэ мэтэ али олон үйлэ хэрэгүүдые яһала зохидоор харуулан бэшэнэ. Энэмнай тон дэмбэрилтэй хэрэг мүн. Юуб гэхэдэ, мүнѳѳ ном судар хэблэлгын бэрхэтэй байдалда ороод байһан үедэ иигэжэ сэдьхэлэйнгээ оюун бодолые саарһан дээрэ бэшэжэ, уншагшадай анхаралда табихадаа, үндэһэн буряад уран зохёолойнгоо саашадаа таһалдангүй хүгжэхэ хэрэгтэ хубитаяа оруулалсана бшуу.
Иимэ эдэбхитэдэй нэгэн болохо Сэсэгма Храмцовагай гуйһанай ёһоор, намда эльгээһэн шүлэгүүдынь уншажа, Баргажан үндэһэтэнэй жэнхэни хэлэн дээрэ бэшэгдэһэн зарим үгэнүүдые ниитэ буряад хэлэндэ оруулжа, бага-сага заһабари хэбэб.
Хүн гээшэ холын газарта ябахадаа, түрэһэн тоонто нютагаа ехээр һанажа уйдан гажардаг, нютагайнгаа шэнжэ түхэлые сэдьхэлдээ дулааханаар дурсан ябадаг гээшэ бэзэ. Сэсэгма Надмитовна эгээл иимэ мэдэрэлэй нүлээндэ абтахадаа, сэдьхэлэйнгээ гунигые шүлэгѳѳр зураглахые оролдодог. Сэсэгмагай шүлэгүүд хэлбэри маягайнгаа талаар дутуу дундатай юм бэзэ, зүгѳѳр һонирхон уншама гүнзэгы удха шанартай. Гол түлэб түрэһэн нютагтаа, аба эжыдээ, хани нүхэдтѳѳ зорюулһан шүлэгүүдэйнь сооһоо хэдэн мүрнүүдые эндэ дурадхая:
Эжы аба хоёрни
Энэ дэлхэй дээрэ хойтодоо
Огто харагдахаа болёо гэжэ
Этигэжэ ехэ ядадагби.
Хажуудаа хаража һуухада
Хэды ехэ жаргал һэм!
Мэндэ хоюулаа һуухадань
Мүнхэ байхаар һанагдаха.
Дүшѳѳд жэлдэ нютагһаа холо байхадаа, он жэлнүүдэй ошохо бүри түрэлхи хэлэеэ, үндэһэн ёһо заншалаа наринаар химгадан сахидаг. Эжы абынгаа һургаал заабари, хани нүхэдэйнгѳѳ аза абари сэдьхэлдээ бѳѳмэйлэн хадаглажа ябадагынь шүлэгүүд сооһоонь элирнэ. Жэшээнь:
Үнгэржэ ошоһон жэлнүүд,
Урдын сагай хүнүүд
Үзэлэй гоё үльгэр мэтэ
Ухаандам ходо һанагдадаг.
Залуу поэт Сэсэгма Храмцовагай шүлэгүүдые шэнжэлхэдээ, ехээр заһангүйгѳѳр, авторай найруулан бэшэдэг түхэл маягые шадахыса зандань үлээхые оролдоһон байнаб. Юуб гэхэдэ, автор бүхэн зохёол бэшэхэдээ, тон ѳѳрын онсо дүй дүршэлтэй байдаг, тэрэ дүршэлыень заатагүй ниитэ хэбтэ оруулхые оролдоһоной хэрэггүй гэжэ һанагдана.
Сэсэгма Храмцовагай шүлэгүүдые ном болгожо хэблэхэ гэһэн авторай зорилгые дэмжэхэ байнаб. Түрэһэн нютагһаа холо байгаад, түрэһэн тоонто, түрэл гарал, хани нүхэд тухайгаа домоглоһон, сэдьхэлдээ арюуханаар дурсан ябадаг һанал бодолынь уншагшадта, илангаяа Баргажан, Хурумхаан нютагаархидтань һонирхолтой байхань дамжаггүй.
Буряад арадаймнай басаган Сэсэгма Надмитовна үндэһэн буряад хэлэндээ анханай дуратай байһан тула саашадаа улам шуналтайгаар шүлэгүүдээ бэшэжэ байха гэжэ найдаад, алтан гуурһаяа улам хурсадхахыень үреэлнэб.
2012 оной январиин 6.
Гунгаа Чимитов, поэт.
Гунгаа Гомбоевичэй
Мүнхэ дурасхаалда
Хэдышье үндэр наһа эдлэбэл,
Хайратайл байна даа бидэндээ
Гунгаа Гомбоевич Чимитовнай
Газар дэлхэй орхиходоо.
Мантан арадамнай поэт
Мэдээ орохоһоомнай хойшо
Манай ухаанда байдагтаа
Мүнхэ байхаар һанагдаа…
Һаруул, гүнзэгы ухаатай,
Һайхан, сэбэр сэдьхэлтэй
Бурхан шэнги хүн намайе
Баяртайгаар гэртээ угтаа һэн.
Нэгэшье ехэрхүү бэшэ,
Нэгэшье бардам бэшэ,
Дээрэһээ шамайе харанагүй,
Дэмжэхэ ехэл хүсэлтэй.
Ямар буянтай байһандам,
Ямар ехэ золтой хадам
Хэзээ нэгэтэ танилсаха
Хуби намда дайралдаба?
Үшѳѳ нэгэ золголдожо,
Олон юумэ һураха гэжэ
Хүсэлһѳѳр байтараа баһал
Хожомдобоб даа, халагни.
Сагаан ябадалтай хүн
Сагаан һара соо мордобо,
Мүнхэ байдаг һаа гэжэ
Минии сэдьхэл гунигтай.
Диваажанай ороной үндэрһѳѳ
Дэмжэдэг заншалаараа бидэндээ
Шүлэгүүдые олоор зохёогоод,
Шэбэнэн байхаар һанагдана …
2014 оной февралиин 12.
Сагаан һарын шэбэнээн
Зургаан жэлэй тэндэ
Зүүдэн шэнги болоод,
Сагаан һарын һүнинүүд
Шүлэгүдые намда шэбэнээ…
Гэнтэ һүни һэреэд,
Гуурһа, саарһа шүүрэжэ,
Мартахаһаа түрүүн мүрнүүдээ
Мэтэр дороо бэшэхэш.
Газар зальгижа гаргаад,
Гүрмэл хорхойн мүльхиһэндэ,
Сэдьхэл зүрхэн хоёр соогуураа
Шүүжэ тэрэнээ гаргахаш…
Хаанаһаа бии болодогынь
Хэлэхын арга үгы,
Шүлэг гэжэ сэгнээгүйб,
Шалгаха, мэдэхэ хүн олдоогүй.
Аза талаан боложо,
Арбан оной Сагаалганаар
Михаил Гомбоевич Елбонов
Манайда айлшалжа ерэлэй!
Уншажа үзѳѳд хэлэбэ:
«Удхатай шүлэгүүд байна,
Ном болохо аад, энэшни
Нэгэ заа үсѳѳн байна.
Олон болгожо үзэ,
Оролдожо үшѳѳ бэшэ,
Толилхо болоо һаашни
Түдхэмжэ хэдышье хэхэбди!»
Олон тайзан дээрэһээ
Уншажа зониие танилсуулаа,
Нютаг соомни нэрыем
Нилээд удаан суурхуулаа.
Гунга Гомбоевич Чимитов
Гуурһым заһажа үгѳѳ,
Хандуевна « Үнэн» соо хэблээ-
Хамта ном толилообди!
Номоо асаржа ерэхэдэм,
Нютагаархидни намайгаа
Халуун гэгшээр угтаа,
Хүн бүхэн баярлаа!
2013 оной декабриин 21.
II
ЭЖЫ АБА ХОЁРНИ
Нэрэеэ суурхуулха гэжэ
Нэгэтэшье һанадаггүйб.
Намайе таниха хүнүүд
Нютагтамни үсѳѳрѳѳ…
Омогорхохо гэнэгүйб, зүгѳѳр
Ондоо хүнэй сэдьхэл
Оножо, уяруулжа шадабал,
Одоо hанаамни дүүрэхэ.
Бэшэхэ бүреэ бархиржа,
Уншаха бүреэ уяржа,
Сэдьхэлэйнгээ нюусые
Саарhан дээрэ гарганам…
Эжы абамни мэндэ hаа,
Энэ бэшэhэниием уншаад,
Хэр хоюулаа hонирхожо,
Хэр зэргээр сэгнэхэ hааб?..
Али, хѳѳрхэй хоёрни,
Забдан ороһон хэрэгтэм
Заабари үгэхэ һанаатай,
Замбуулинһаа адаглан байна гү?
Сагаан hарын үедэ
Шэбэнэhэн шэнги байдаг:
Хэлэжэ үрдеэгүй юумэеэ
Хэлүүлхэеэ намаараа hанана гү?
Эжы абынгаа нэрэ
Эрхимээр үргэжэ ябаhайб,
Мэндэ ябаһан сагтаа
Мүнхэ болгожо шададаг hайб!
2010 оной февралиин 15
*****
Эжынгээ гар h аа эдижэ,
Эсэгэдээ булта эрхэлжэ
Үнгэргэһэн на h амнай
Эрьен h ѳѳргѳѳ ерэдэг h ай…
Хүн наһанай зам дабахадаа һѳѳргѳѳ хараха баатай болоно. Залуу наһанда, эжы абынгаа хүсѳѳр, эжы абынгаа буянгаар ябахада, хамаг юумэн ойлгосотой, эли, бэлэн шэнги. Хамаг асуудалнуудта бэлэн харюунууд байха. Хажуудаа байһан юумэ оножо харахагүйш. Эжы абашни мүнхэ байхаар һанагдаха. Би хэдышье үбшэн, ядуу байхадань ямар үбшэнтэйень мэдэһэншье һаа, хожомоо харахагүйб гэжэ һанагшагүй һэм. Эжы аба хоёройнгоо мэндэ һуухадань hайса ойлгоогүйб, хэhэн юумыень үнэн сэн соонь сэгнэжэ шадаагүйб гэжэ сэдьхэлни ехэ зободог.
Нэгэ хүн хайшан гэжэ тиимэ ехэ ажал, хэрэг бүтээдэг байгаа гээшэб?!
Һүниин хоёр сагта бодожо, эжымни ажалдаа гараха. Совхозой хорёод, ѳѳрынгѳѳ таба-зургаан үнеэдые hааха. Тиигэжэ ерээд, саашань хэрэгээ үргэлжэлүүлхэ: тогоо нэрэхэ, һүеэ, зѳѳхэйгѳѳ худхаха, гахай нохойгоо эдеэлхэ гэхэ мэтэ.
Тиигээд, арба нэгэн сагта хоёрдохи һаамай болотор нэгэ зали абажа, унтаад абаха. Ехэбшэлэн амарха аргань болхошьегүй.
Үбэлэй хүйтэн сагта ажалынь бүришье ехэ, бүришье хүндэ. Амаралтын үдэр, отпуск гэжэ үгы. Халуун, хүндэ гэгшын бурдаг хүнэгѳѳр удхажа абаад, үнеэдээ эдеэлхэ. Доро нүхэн соо орожо, хүрэһэн силос һүхѳѳр сабшажа үйрүүлээд, ѳѳдэнь үргэжэ гаргаад, хотондоо зѳѳхэ. Үбһэ зѳѳжэ оруулха, тэрэнээ асаар үргэлжэ, үнеэн бүхэнэй урда хэжэ үгэхэ. Аргааһынь аршажа, шарга дээрэ тээжэ, тэрэ нойтон хүндэ юумэ хээрэ абаашажа хаяха.
Бүхы ажалынь дурдажа хэлэхэ болобол тоогүй олон!
Хайшан гэжэ тэнсэжэ, хаанаһаа тамир абажа ябадаг байгаа юм ааб гэжэ, ходо хайрладагшье, гайхадагшьеб баарһанаа!
Эдэ бэшэжэ байһан мүрнүүдни эгээ хүндэнүүдынь: таараха, ойлгуулхаар үгэнүүдшье олдоногүй, сэдьхэлдэмшье хэлэшэгүй хүндэ…
Элүүр энхэ найман үринэрые түрэжэ, үргѳѳ. Гэр бүлэдѳѳ олоншье һаа, нэгэтэшье үлдэжэ, дааража үзѳѳгүйбди. Бултандамнай хубсаһа хунарыемнай оёхо, нэхэхэ. Арһа элдэхэ, шүрмүүһэ томохо, нооһо ээрэхэ . Гуталнуудые уллаха: түрииень бүдѳѳр, улыень элдэһэн арһаараа. Ута үбэлдэ хүрэхѳѳр хошоогоод холбоо бээлэйнүүдые, оймһодые нэхэхэ. Үшѳѳ нэхэй арһаар бээлэйнүүдые оёхо. Тэрэнһээ амяараа, ажалда үмдэхэ хубсаһа, бээлэй оёхо, нэхэхэ хэрэгтэй. Ганса гэр бүлэдѳѳ бэшэ, тоогүй олон зондо оймһо, бээлэйнүүдые нэхэжэ, бэлэглэхэ!
Сагаан эдеэгээр: зѳѳхэй тоһоор, тогооной архяар, аарса бозоор яһалхан олон зониие садхаагаа - Аргатаһаа эхилээд, Санкт-Петербург хүрэтэр!
Магазин соо «частик» консервэһээ бэшэ юумэнэй үгы байдаг сагта, ондоо нютагһаа ерэһэн элдэбын ажалшадта танихашьегүй аад, зѳѳхэй, тоһо эльгээхэ. Тэрэшье сагтаа, һүүлдэшье, танил болоходоо, би эльгээгээб гэжэ хэлүүлхэгүй.
Гэртэмнай ходол холо ойрын айлшад дүүрэн байха. Баабайтаймнай хамта хүдэлдэг зониие бултыень ганса эдеэгээр бэшэ, үшѳѳ шогтой зугаагаараа садхаагаад табиха! Тэрэ сагтаа юрэ һуухагүй, нооһо ээрэжэ гү, юумэ нэхэжэ гү, али оёжо һууха. Ябадал дундаа юумэ угаагаад, аршаад абаха. Гараа баряад һуухагүй, нэгэ юумэеэ нюхажа байнгүй, элдэбын хэрэгүүдые зэргэ хэгты гэдэг һэн. Амияа табитараа юумэ оёһоор, нэхэһээр - үрѳѳлэ оймһон дутаг нэхэгдээд үлѳѳ…
Эхэ хүн хадаа биигээ үри хүүгэдтээ хүртээхэеэ оролдожо, бидэндээ Санкт- Петербург үүсын мяха эльгээхэ. « Байг, мяхан хаанашье бии» гэхэдэш: «эжынгээ гарһаа эдиг гэжэ эльгээнэ ха юмбиб даа» гэхэ. Тэрэнь арбан зургаан хоног соо посылкаар тэрэ зандаа, гутангүй хүрэжэ ерэхэ. Нэгэ ѳѳрын оньһотой байгаа. Тиимэ сагнай эрьехэгүйгѳѳр ошобол даа…
Хуушан юумэ ударжа, шэнэ болгохо. Ударһан утаһаяа хаяхагүй, дахин оёдолойнгоо машинын онгосодо оройжо оёхо. Хаяжа шаданагүйб гэгшэ һэн. Хүшэр ажабайдалай амта аяар бага наһанһаа үзэһэн, биигээ буйлуулжа, арьбалжа, гамнажа һураһан заншалынь шэнгэжэ, наһан соонь дахажа ябаа юм ааб даа. Ородоор: « с миру по нитке - голому рубашка» гэдэг.
Бидэндээ, үри хүүгэдтээ, ходо зүрхэнэйнгѳѳ үбдэтэр, нойроо алдатараа һанаагаа зобоохо. Намайе баалажа эдеэлэгшэ һэн. «Яба эди, шамда хойтоо иигэжэ, эхэ мэтэ, хүн яарахагүй!»- гэжэ байгаад.
Ехэ хурсаар шэбшэхэ, оньһотойгоор хэлэхэ. Би дотор эдихэ дурагүй, шүлэн соо саашань илгаруулаад һуухадамни: « Хожомоо пооторхогүй мал баряарай!» гэхэ. Тэрэнь эгээл тиимэ болобол даа…
Ерээд оной хатуу сагта хүдѳѳгѳѳрхид мүнгэеэ арьбалжа, хилээмэеэ ѳѳһэдѳѳ баридаг болоо. Тэрэнээ хэлэхэ: «Ельциндэ спасибо»- хилээмэ барюулжа һургаа».
Мүнѳѳ хүнүүд бэе бэеэ нэрэ обогоорнь нэрлэдэг, түрэһэн үдэрѳѳ нэгэ жэлһээ эхилжэ тэмдэглэдэг болонхой. Тэрээн тухай хэлэхэ: «Бидэндэ имя отчество үгы, день рождени үгы»
Зүрюу, үгэдэ ородоггүй хүниие: «үргүүлһэн үхэр шэнги буруу тээшээ буляалдаха»; муу заншалаа харуулдаг зониие: « зуудаг морин шэнги, хулмаганана» гэдэг һэн.
Һамгандаа мэдүүлһэн, ѳѳрын эрхэгүй эрэнэрые: « Альмиин порооболхо шэнги» ,
сухалдаад, иишэ тиишээ гэшхэлһэн хүниие: »Болоһон уушха шэнги хүбхэлзэнэ» -гэхэ.
Наагуур һайн, зосоогоо бирагүй хүниие: «облицовкэһээ бэшэ юумэн үгы», нобшоор юумэ хэхэдэ: «түрэһэн нохой шэнги тойролдоно»
Эжы аба хоёрни эдирхэн бага наһандаа үншэржэ, тэрэ сагтаа хэды ехээр үлдэжэ, дааража, доромжолуулжа, хүнэй нюдэ адуулжа, хүнэй гар хаража, зобожо ябаа гээшэб! Тэрэ байдал тухайнь хѳѳрэхэ болоо һаа, аминдаа нэгэ ном болохо.
Тиигэбэшье, нэгэтэшье хүн тухай, юүмэн тухай муугаар һанадагшье, хэлэдэгшьегүй һэн. Тиимэ хадань юм гү, али үнэхѳѳрѳѳ тиимэ байгаа юм гү, намда нютаг соомни нэгэшье муу хүн, тэрэ сагта болоһон муу юумэн һанагдадаггүй.
Эжы абынгаа дали доро байһан саг юунтэйшье жэшээлхээр бэшэ, һайханаар һанагдадаг.
Баабаймнай баһал бэрхын бэрхэ хүн байгаал даа - шадахагүй юумэн гэжэ үгы!
Бии юумэеэ буйлуулжа, хуушан,, эбдэрһэн юумэ хаяхагүй – шэнэлжэ, заһажа, зѳѳри болгохо. Хаа - яа үгэ хэлэхэ, хаа -яа энеэхэ. Аниргүй байхань нэгэ, ямар бэ даа, ѳѳрын удхатай. Юун гэнэб гэжэ бэшэ, юун тухай аниргүй байнаб гэжэ бултадаа бодолдо абтадаг һэмди. Тобшохоноор нэгэ - хоёр үгэ хэлэхэдэнь, юун тухайб гэжэ багсаажа, тайлбарижа үзэхэш. Хажуудань юрэ һуухада ехэ дулаан, аятайагша һэн.
Хойноһоонь ѳѳрынь, айлнуудай багашуул булта дахалдахадань, Пэлжээн нагаса - эгэшэнь : «Надмит-Сэрэн түрэһэн гахай шэнги» гэжэ энеэдэг һэн.
Айлнууднай : »монтёр», «монтёртон» гэхэ.
«Хүн хүндэ туһатай байха ёһотой», «Нюдэ мэхэлжэ юумэ хэнхаар, хэнгүй орхёошонь дээрэ», «Хүн үдэшэ, унтахаяа орондоо ороходоо, үглѳѳдэртѳѳ бодоод, юу хэхэбиб гэжэ түсэбтэй байха ёһотой» гэхэ мэтэ һургаалынь ходол һанагдадаг.
Ѳѳрѳѳ тэрэ журамаа Бурханай орондо ябатараа алдаагүй…
Бага наhанhаамни хажуудаа дахуулжа, залхуу бэшээр, заража, ажал хүүлжэ hургаhанайнь хүсѳѳр хүн болооб , хүшэр саг дабажа шадааб гэжэ мэндэ байхадань ойлгожо, сэгнэжэ, хѳѳрхэй хоёртоо хэлэжэ үрдеэгүйб гэжэ ехэ шаналдагби.
Табан наһатай байхадамни, үнеэ һаажа һурахыемни, эжымни үбдэг дээрэмни һуулгаад, үнеэнэй хүхэн доро табяа һэн. Һаалишад ехэ гайхаа бэлэй.
Тэрэ сагта гэрэйнгээ ажал: аягадаа угааха, шорой богоо хамаха, оронуудаа зохёохо, дүүнэрэйнгээ һуура угааха гэхэ мэтэ олон уялгатайгай байгааб. Тэдэ хэрэгүүдээ, зүрхэ алдангүй, ехэ дуратайгаар хэгшэ һэм.
Зуһаланай халуун пубааран соо үдэр бүри, бүхэли үдэртѳѳ лепёошхо барижа гарахаш. Арбаадхан наһатай байгаалби. Ѳѳрѳѳ зуураад, шэрэм хубардаан соо хуурайгаар гү, али шара тоһон соо шарахаш. Шараха бүреэ үшѳѳ амтатай болохыень оролдохош.
Нэгэтэ зузаан гэгшын лепёошхо хубардаан соо хээд, пилтаа дээрэ табяад, хуурайгаар шаража, эжынгээ ажалһаа орожо ерэхэдэнь аймшагтай баяртай хүн байбаб. Харамсаараа: «Энэшни хайшан гээд, хэзээ болохо юм?! Арбатай болотороо лепёошхо барижа шадахагүй, ямар иимэ тулюур амитан байдаг юм!» - гэжэ сухалдаба.
Бинь нэгэ айлда тиимэ амтатай, пүсхэгэр лепёошхо эдеэд, ехэ гоёшоожо, ѳѳртѳѳ бариха гэжэ бодоо юм аабзаб даа. Эһээжэ гү, али сода хэжэ үргэдэг юм гэжэ арбатай басаган хаанаһаа мэдэхэб даа. Һүүлдэнь һанахадамнай гайхалтайшье, энеэдэтэйшье байгша һэн.
Тэрэ бариһан лепёошхошни ѳѳдѳѳ болоо гэжэ үгы. Дүүнэршни газаашань зѳѳхэ, саанань үшѳѳ хүршэ айлнуудай үхибүүд хүлеэжэ байха. Үгѳѳгүй хадамни, саашаа хараад байһандамни, газаа тээһээ ханын забһараар порооболхоор гохолоод абагша һэмди гэжэ дүү хүбүүн хѳѳрэдэг. Арбан литрэй хѳѳтэй самбаар бусалгаад, шэрээ дээрэ үргэжэ гаргаад, лепёошхоёо табяад, эжынгээ бодоходо бэлэн болоод, арбатай басаган байгша һэм. Аяар һүүлдэ: «Халуун самбаар үргэхэдэмни яажа айдаггүй байгаабши?» -гэхэдэмни эжымни харюу үгѳѳгүй…
Бурханай орондо мордоһон хойнонь, хѳѳрхэймни, тэрээн тухай шэбшэхэшье сүлѳѳгүй байгаа гэжэ ѳѳрѳѳ ойлгооб.
Пэлжээн нагаса - эгэшэ: «Иимэ олон аманда энэ бүхэли лепёошхо хайшан гэжэ үрдижэ баринабши?» гэжэ намһаа һурахадань: «Юрэдѳѳ заримынь түүхэйгээр хаяжа үгэдэгбэй!»- гээһэнши гэжэ ходо энеэдэг һэн.
Аба эжыгүй жаахан үхибүүд лэ үншэрдэг гэжэ һанагша һэм. Наһатай хүн үншэрдэг, ухаагаараа ойлгожо, бүри ехээр зободог гэжэ мэдэхэгүй байгааб. Амар мэндэ һуухадань дүтэ байгаагүй, гушаад жэлэй хугасаа соо амаралтын үедэ нютагаа ерэхэдээ, удааншье болонгүй, баһал һѳѳргѳѳ байрадаа бусахаш. Заримдаа таба зургаан жэл соо нютагаа ерэхэ арга үгы байдаг һэн. Тэрэмни ехэл харамтай.
Мэндэ һуухадань сэгнэгдээгүй, хэлэгдээгүй юумэнүүдээ хойноһоонь хуугайлжа байнан шэнги, Михаил Елбоновой нютаг соомни уншахадань, эжы аба хоёртомни Бурханай орондо дуулдаха шэнгеэр һанагдаа…
Эдэ бэшэһэн мүрнүүдыемни, сэхынь хэлэхэдэ, хүн һонирхожо уншаха гэжэ һанаагүйб.
Поэт Гунгаа Гомбоевич Чимитовта, шүлэг бэшэлгын оньһо мэдэхэ, хүндэтэй хүндэ харуулжа, зүб тээшэнь заһуулаад, зүбшѳѳл абажа, «Буряад үнэн» сониндо түрүүшынгээ мүрнүүдые гаргаа һэм.
Буряад хүн ехэ уян, зѳѳлэн сэдьхэлтэй. Бэшэһэниием уншаад, бархираад үзэдэг зон бии гэлдэдэг. Тиигэхэдээ намайе нютагһаа холо гэжэ ойлгодог, хайрладаг, хүн зондоо баһа ѳѳртэнь тааруу, дүтэ мүрнүүд дайралдадаг хэбэртэй.
Үтэлхэ наһанай дүтэлхэдэ нютаг ехэ һанагдадаг юм гэлдэхэдэ, энэнһээ залуу ябахадаа, намда хүрэжэ ерэхэ гэжэ һанадаггүй һэм.
Олон жэл соо нютагһаа холо байхадаа, хүн һанаагаа хубаажа, «Свой среди чужих, чужой среди своих» гэһэншүү болодог хэбэртэй.
****
Холын харгыдв ябахадаа
Эжынгээ үреэл һанадагби,
Холын харгыда ябахадаа
Эсэгынгээ захяа һанадагби.»
Цырен - Дулма Дондогой
Эжы аба хоёрни
Эжы аба хоёрни
Энэ дэлхэй дээрэ хойтодоо
Огто харагдахаа болёо гэжэ
Этигэжэ ехэ ядадагби.
Хажуудаа хаража байхада
Хэды эхэ жаргал һэм!
Мэндэ хоюулаа һуухадань
Мүнхэ байхаар һанагдаха.
Холо газарта байдагтаа,
Хэды олон жэлнүүд соо
Хаа - яа харалсажа,
Хороогооб ѳѳрынгѳѳ жаргал.
Урин һайхан шарайнуудынь
Үдэр бүри нюдэндэм,
Хэлэһэн үгэнь, хэhэн хэрэгынь
Ходол ухаандам байдаг.
Эжымнай аймшагтай бэрхэ:
Хэжэшье, хэлэжэшье шадаха,
Хамаг юумэн тухай
Холо саашань шэбшэхэ.
Эсээб гэжэ һуухагүй,
Ээрсэг шэнги эрьелдэжэ,
Амарха гээшые мэдэхэгүй
Алгынгаа хойноһоо ябаха.
Хада уулын зэргэ
Хониной нооһо эдлээ,
Сээл далай шэнги
Сагаан эдеэ бэлдээ.
Зүүдэндээшье үзэхэдэм
Зүүгээ бариһан зандаа,
Хэдышье үбшэн хадаа
Ходол юумэ хэһээр…
Дархан угтай абамнай
Дүйтэй гээшэнь гайхалтай,
Хүнэйшье, ѳѳрыншье зѳѳридэ
Хэмгүй гамтайгаар хандаха.
Хамаг совхозой техникэ
Ходо гансаараа заһаха,
Ном һудар шагаангүй,
Нюдѳѳрѳѳ хараад багсааха.
Дээдын һургуулитай ноёд
Доро дохижо ерэхэ,
Сэнгээ нэмээжэ байнгүй,
Сагтаа хэрэгынь бүтээхэ.
Үри хүүгэдээ зонхилжо,
Ѳѳрынгѳѳ эрдэмдэ һургаа,
Хүдѳѳгэй олон залуушуул
Хүндэлжэ хойноhоонь дахаа.
Аалихан бүтүү заншалтай-
Абяа гарахань хомор-
Аман сооһоо хаа - яахан
«Алта унагаагаад» абаха.
Үүдэниинь ходо сэлеэтэй,
Үдэр бүри олон
Холо ойрын айлшад
Хэзээшье гэртэнь дүүрэн.
Холо һуудаг хүүгэдтээ
Хоёр ехэ яараха:
Ходол сэржэм үргүүлжэ,
Хонходожол бидэндээ байха.
Аба эжыгэймнай буян
Аша үринэртэнь хүртэжэ,
Ажабайдалымнай харгы
Аршалан мүнѳѳшье байдаг…
23.02.07 - 04.02.08
Хүсэл
Эжы аба хоёройнгоо
Эрьежэ һѳѳргѳѳ ерэдэг hаань,
Үдэр бүри урдань
Үбдэг дээрээ мүргэхэ hэм.
Хажууhаань холо ошонгүй,
Ходол гэртээ hууха hэм.
Хатуу үгэ хэлэhэндээ
Хүлисэл ехэ гуйха hэм.
Олон түмэн юумэнүүдые
Ойлгожо абахаяа һураха һэм,
Альган дээрээ үргэжэ,
Ашыень харюулжа үзэхэ hэм…
2011 он.
****
Эжы абынгаа мэндэ һаань,
Иигэжэ би хандаха һэм:
Эжы аба хоёрнай
Амиды Бурханда тоотойт,
Бурханай заяагаар түрэһэн
Бидэнэр тандаа мүргэнэбди!
Эжы абынгаа дали доро
Амагалан тэнюун ябанабди,
Уулзажа, хаража һуухадамнай
Ухаан сэдьхэлнай дүүрэн.
Хэһэн хэрэгытнай сэгнэжэ,
Хэлэһэн үгэдэтнай этигэжэ,
Олон түмэн юумэ
Ойлгожо абаха ёһотойбди.
Эжын зүрхэн эгээ халуун,
Эжын нэдэн эгээ дулаан,
Эжын үгэ эгээ сэнтэй,
Эжын эдеэн эгээ амтатай!
Абын үгэ хүсэтэй,
Абын захяа сэнтэй,
Абынгаа нэрэ
Үринэр, ашанар зүүдэг.
Эжымнай, абамнай!
Элүүр энхэ бэетэй
Ута наһа эдлэжэ,
Үшѳѳ удаан бидэнэрээ
Үргэжэ байгыт гэжэ,
Үдэр бүри Бурхандаа
Үри хүүгэдшни мүргэнэ!
2014 оной сентябриин 14.
****
Аялга дуундаа магтанам
(дуун)
Аба эжы хоёрни
Алиш сагта зүрхэндэм.
Мэндэ амар амгалан
Мүнхэш байхаа яагааб даа…
Дабталга:
Эжы абын буянгые
Эльгэн соогоо бѳѳмэйлэн,
Алдар нэрынь үргэжэ,
Аялга дуундаа магтанам.
Аба эжы хоёрни
Альган дээрээ үргѳѳл даа ..,
Дэлхэйн жаргал урилжа,
Дээдын замби мордоол даа…
Дабталга.
Энэ минии жаргалан
Эжы абын буянһаа.
Үри хүүгэд бидэндээ
Уряал захяа орхёол даа…
Дабталга.
****
Хараасгайн ниидэжэ ерэхэдэ
Хүхюун абаһаар болодог,
Хэзээ үнгэрһэн эдир наһанайм
Хонгёо сууряа зэдэлүүлдэг…
Эжы абынгаа дали доро
Эдлэжэ һууһан жаргалшни
Эрьежэ ерэхэгүй гэһэндэл
Эндэ тэндэ хашхаралдаха.
2015 оной май
****
Дайда дэлхэй хооһороо…
Нютагаа нэгэтэ ошоходом
Наран һулаар шараһандал,
Хада уулыншье үнгэ
Хубариһан шэнгеэр харагдаа…
Түрэл нютаг гэхээр бэшэ-
Таниха хүнүүд дайралдаагүй,
Галаб дээрэ гансаараа үлэһэндэл
Гэнтэ намда һанагдаа…
Эжы абымни үгыдэ
Элшээ наран татаа,
Шэртээд дайда үзэхэдэм
Шэрүүнээр урдаһаам гэтээ…
2013 оной мартын 23.
****
Хооһон гэрэймни сууряан
Эжы абынгаа мэндэдэ
Эрьежэ Гэртээ ерэдэг һэм,
Үншэрѳѳд мүнѳѳ байхадаа
Айлшалжа нютагаа ошоном…
Хари гүрэнүүд ойрохон,
Хилын саана гарангүй,
Арга тухатай боломсаараа
Аргатаяал хүрээд байдагби.
Хүгшэн зонһоо бэшэнэр
Хүнүүд танигдахаяа болёо,
Халаг, эжы абымни үетэн
Харагдахаяа болижол байна…
Үсѳѳхэн үлэһэн хүгшэдые
Уулзахадаа ехэ баясадагби.
Сэржэм нютагтаа үргэжэ,
Сэдьхэлээ зааха амаруулдагби.
Хооһон гэрэймни сууряан
Хойноһоомни дахажа ябадаг.
Хон-жэн болохо гэжэ
Хэн, Бурхан, һанаа юм!
Энэ болохо саг тухай
Эжынгээ хэлэжэ hуухада,
Ѳѳртѳѳ хүрѳѳгүй юумэндэ
Этигэхээр бэшэ байгаа һэм..
2013 оной январиин 14
****
Эжыгэймни бэшэһэн шүлэг
Хангал харымни хүлhые
Хадань үндэр аад, адхаруулна.
Харахан нюдэнэйм нёлбоhые
Хүбүүдни холо аад, адхаруулна…
Унаган борымни хүлhые
Уулань үндэр аад, адхаруулна.
Улархай нюдэнэйм нёлбоhые
Үринэрни холо аад адхаруулна…
Аглагхан борымни хүлhые
Арань үндэр аад, адхаруулна.
Алагхан нюдэнэйм нёлбоhые
Ашанарни холо аад, адхаруулна…
Аргада
(1997 оной январиин 24-дэ бэшэг соо ерэһэн)
****
III
Т ү рэлхидт ѳѳ
« Һанаан сэдьхэлэйм хаа-яахан
Һабажа гэнтэ асатаа һаань,
Һайхан урихан зангаараа
Һанааем заһажа табидаг …»
Г .Г. Чимитов
Хайрата Сэрэнжаб ахынгаа
Мүнхэ дурасхаалда
Наран шэнги дулаан,
Һара шэнги һаруул,
Сагаан һайхан бодолтой,
Сэдьхэлээр баян ахамни.
«Намда» гээшые мэдэхэгүй-
Ном уншажа садаха,
Хэнэйшье урдаһаа
Хатуу үгэ хэлэхэгүй.
Үринэрээ үргэжэ үрдеэгүй,
Ашанар зээнэрээ хараагүй,
Дүшэншье наһа хүрэнгүй,
Диважанай орондо мордоһон…
2011 оной ноябрь
****
Хайрата Дэнсэма эжынгээ
Мүнхэ дурасхаалда
Гэмэржэ нэгэтэшье байдаггүй,
Гэрэлтэ һайхан эжытэй һэмди,
Ходо бидэнэрээ хүлеэжэ,
Халуун эдеэтэй байха.
Бултандамнай ехэ мээхэй,
Бидэншье ехэ дуратай һэмди.
Ураггүйбди гэжэ хэндэмнайшье
Урданьшье, мүнѳѳшье һанагдаагүй.
Бурханай орондо амараад,
Бусажа һѳѳргѳѳ ерэдэг һаань,
Бултадаа ехэ баярлан,
Бѳѳмэйлэн абаха бэлэйбди…
2011 оной ноябриин 25
****
« Анханайш нүхэрһѳѳ найдалтай хүн
Алтанхан дэлхэйдэш үгы байхал.»
С. Ангабаев.
Минии нүхэр ород аад,
Муу буряадhаа дээрэ -
Манай ёhо хүндэлдэг,
Манай Бурханда мүргэдэг.
Хэрэг бүтээхэ болобол,
Харгы гаргахын түлѳѳ
«Һура Дасанhаа» гэжэ,
Һануулан намда байдаг.
2010 оной мартын 11.
Абганартаа
Арад зон соо хүндэтэй,
Аалихан зохид заншалтай
Абымни дүү - Сандажаб
Ага нютагта ажаһуудаг.
Ажалша бэрхэ зандаа
Ашанар зээнэрээ адуулжа,
Арадай хэрэг бүтээжэ,
Амарха мүнѳѳшье cүлѳѳгүй.
Бархан нютагта байдалтай
Баабаймни дүү- Баясхалан
Буряад орон соогуураа
Бодхоожол байдаг хүүргэнүүдые.
Баянголдо хадамтай
Баабаймни дүү - Дарисо
Абга - эгэшэмни намдаа
Эхэ мэтэ һанагдадаг.
Хамаг юумэндэ дүйтэйнүүд,
Хайшаашье тэгшэ бэрхэнүүд,
Ажалай хойноһоо булта,
Амияа табин, ябадаг.
Ашанар зээнэртээ ходо
Арга соогоо туhалжа,
Yри хүүгэдээ ѳѳгшѳѳжэ,
Ѳѳдэнь үргэжэ табидаг.
Бадма абгамни, хѳѳрхэй,-
Баабаймни ехэ аха
Yнинэй Бурханай орондо
Yтэлжэшье үрдингүй мордоһон…
Эдирхэн бага наһандаа
Эжы абагүй үншэржэ,
Эрхэ ямбада хүртѳѳгүй,
Элдэбын зоболон үзэһэн.
Хоёр ехэ аханарынь
Хамта хүсэеэ эблүүлжэ,
Дүүнэрээ дахуулжа шадаһан,
Дээдын һургуули дүүргүүлһэн.
Абаяа үгылжэ уйдахадаа,
Абганарайнгаа мэндэдэ баяртайб,
Ута наһа эдлэжэ,
Удаан бидэнээрээ ябаһай!
2007 оной ноябриин 24
Нагаса-эгэшэнэртээ,
Бүлэнэртээ
Тарбайн Шэмэд гэдэг
Түрэлэй бэрхэ эхэнэр
Нагаса-эжы манай
Нэгэтэшье амаржа үзѳѳгүй.
Үлэн туранха сагта
Үри хүүгэдээ үргэжэ,
Үшѳѳ олонхон зээнэрээ
Үтэлтэрѳѳ үдэшэhэн.
Хорин дүрбэн зээнэр соонь
Хүбүүдшье басагадшье бии,
Ходол ганса Дулмаанай гэхэ,
Хэнhээньшье үлүү hанаха.
Хүгшэн зониие харахадам,
Хэндэшье Дулмаанайнууд бии-
Хажуудаа тэбэриһэн хүүгэниинь
Хоншуун байдаг юм ааб даа.
Мандари дүү басагаяа
Минии эжы осоо һанаха,
Сэдьхэлэйнь һайханиие,
Сэбэр бодолыень сэгнэхэ.
Үгэ хэлэхын орондо нагаса-эгэшэ
Урдаһааш энеэбхилээд байха.
Хошоо үринэр шэнги
Хоёр адли шарайтай һэн.
Хүшэр хүндэ ажалда
Хүүгэдээ үргэхын түлѳѳ
Бэедээ анхарал табингүй,
Бүхэли наhандаа ябаа.
Бүхэли наhан гээшэнь
Балайшье ута бэшэл даа-
Жаргажа hайса үрдеэгүй,
Жарашье хүрѳѳгүй мордоhон…
Найман бүлэнэрэй эжы-
Нагаса - эгэшэ Таня
Аалиханаар үгэеэ хэлэбэшье
Аймшагтай шанга хуулитай.
Үри хүүгэдынь булта
Эжынгээ үгэһѳѳ гарадаггүй,
Эгэшэ, ахаяа хүндэлжэ,
Эбтэй эетэй ажаhуудаг.
Санжидма нагаса-эгэшые
Самажаб эгэшэнь - эжымни
Хүүгэн наhанһаань эхилжэ,
Хадамда гаратарнь дахуулһан.
Арга шадалаар оборхоншье аад,
Эхэдээ туһалха хүсэлтэй,
Хоол умдаяа хубаалдажа,
Хүлынь дүрѳѳдэ хүргэһэн.
«Бүлэ хүн бѳѳриhѳѳ хүйтэн»- гээд,
Буряадууд юундэ хэлсэгшэб?
Эгэшэмнай гээд, намайгаа
Энхэрэн булта угтагшал.
2013 оной январиин 3
****
Ахын хүбүүн
Алесей Раднаевта түрэһэн үдэртэнь
Хорин наhан гээшэмнай
Хэды гоё саг бэ!
Хамаг хэрэгүүд урдаш,
Хэзээшье бүтэхээр hанагдаха.
Ухаан бодолойнгоо хурсада,
Yе мүсынгѳѳ уянда,
Yдэр бүриин түсэбтэй,
Урагшаа шунан дабшаха.
Yды гэжэ hанахадаш,
Yни үнгэрhэн байха-
Yдэр hүнинүүд hубарин,
Урилдаhан мэтэ гүйлдэхэ.
Үды гэжэ байтараа,
Үндэр наһатай болошоод,
Хайран сагаа үнгэргѳѳд,
Халаглажа ехэ зобохош.
2007 оной октябриин 19
Цыденова Жэгмэд Дылыковна
Нагаса – бэригэндээ
Үри хүүгэдые олоор,
Ѳѳрын, хүнэй гэжэ илгангүй,
Ухаан сэдьхэлээ гамнангүй,
Үтэлтэрѳѳ харууһалаа.
Бага наһанһаань эхилжэ,
Бултыень ѳѳдэнь үргѳѳ,
Дээдын һургуули дүүргүүлжэ,
Дипломуудые бултандань барюулаа.
Yгэжэ һураһан гарынь
«Үгы» гэжэ үзѳѳгүй,
«Намдаа» гэжэ хэлэхэеэ
Наһатай болотороо мэдэдэггүй.
Жэгтэй хурса ухааниинь
Жэлэй ошоходо мохоороогүй,
Жэшээ болон байдаг
Жэгмэд бэригэмнай бидэндээ.
Ная гараһан наһандаа,
Наадалһан шэнги залуушуулые,
Гэртээ гансаараа һуугаад,
Гэр газаагаа бодхоогоо!
Холошье, ойрошье харадаггүй,
Хурдааршье ябажа шададаггүй,
Харин, хурса ухааниинь,
Харбуур мэтэ түргэн.
Хонходожо, ажалшаниие олоод,
Холын тужаһаа модо асаруулаад,
Хүндэтэй нэрэеэ урдаа баряад,
Хамаг хэрэгээ бүтээгээ.
Үшѳѳ саашань тэрэнээ
Үринэр, зээнэртээ оролдожо,
Улан-Yдэ ябуулжа,
Үүдэн хүреэ соонь табюулаа…
2007 оной февралиин 27
Дураяа бидэндээ хубаадаг
Дээрээ харадаг бэригэмнай
Диваажанай орондо мордожо,
Дайда дэлхэй хооһорбо…
2008 он.
****
Балсанова Самадай Гомбоевна-
Нагаса - бэригэнэйнгээ
Наян на h анай найрта
Хѳѳрхэй Һамадай бэригэмнай
Ханилһан нүхэрѳѳ алдабашье,
Хүбүүд басагадаа гансаараа
Хүл дээрэнь гаргаа.
Уйдхарта дарагдажа байдаггүй,
Урагшаа шуумайн гэшхэлхэ,
Хэдышье ехээр зобоо һаа,
Хүхижэшье, хүхеэжэшье шадаха.
Ухаан бодол гээшэнь
Уулын оройдол үндэр,
Хүл гарайнь хүдэлсэ,
Хүлэг моринһоо хурдан.
Хурса ухаагаа гүйлгэжэ,
Холые хаймадан хаража,
Хамаг хэрэгүүдээ бүтээхынь
Хүүгэдтээ ойлгуулжа байдаг.
Амарха гээшые үзэнгүй,
Ашанар, зээнэрээ дахуулаа,
Айлнууд бултыень болгоһон,
Аалихан гушанараа адуулна.
2007 оной мартын 3
****
Монголтомни
Эдирхэн бага наhандамни
Эгээ ехээр намайе
Эрхэ монсогоор адуулhан,
Эгэшэ мэтэ Янжимамни!
Намаараа нааданхай хэжэ,
Налайжа ѳѳрѳѳ наадаха:
Хүйтэн бороогой уhан соо
Хүхэртэрни угааха.
Халуун hү уулгаад.
Хүнжэл соо орёожо унтуулаад,
Хажуудамни hуудагаа
Хѳѳрэдэг hэн Янжимамни…
Олон дороо дүүнэртэй
Айлай ехэ басаганда
Ѳѳрынгѳѳ гэртэ эрхэлхэ
Арга туха олдоогүй.
Эрьен hѳѳргѳѳ, hанахадамни
Эрхэлhэн газарни – Монголтон,
Эгэшэ, аханарни мэтээр,
Энхэрэн татадаг һэн намайгаа…
Ходо айлшалжа ошоходоо,
Хүльбэрдэг hэм дуран соогоо.
Амтатай эдеэгээр хүндэлхэ,
Альган дээрээ үргэхэ.
Он жэлнүүд ошожо,
Ѳѳрымнишье наhан нэмэжэ,
Нүгшэhэн зониие үгылжэ,
Нюдэмни ходо уhатадаг…
Үдэрэй тодхор боложо,
Үтэлхэ наhа эдлэнгүй,
Баарhан Юрэ нагасатамнай
Бурханай орондо мордоо һэн…
2011 оной апрелиин 1.
****
Магтаал
Хэлэ амандаа бэрхэ
Хуряахай манай Чингис,
Хаалгаатай байбал үүдэнэй,
Хамаагүй , сонхоорнь орохо.
Yльгэр түүхэдэ бэрхэ,
Уг гарбалаа хүндэлдэг,
Хамаг урагуудаа дахуулдаг
Хуряахай манай Чингис!
***
Захяа
Үеэлэ басаган Дарима!
Үргэһэн абаяа хүндэлжэ,
Уяруулан хаа - яа байгаарай,
Түрэһэн аба эжыгээ, гомдонгүй,
Тахижа ухаандаа ябаарай…
Эхэ эсэгэеэ хайрлаха‑
Үри хүүгэдэй буян,
Хүгшэн хүниие хүндэлхэ-
Хойтын наhанай хэшэг .
2007 оной феврвлиин 26
****
IV
Үлгы нютагни
Холын харгыда ябахадаа
Нютагаа сэгнэжэ һурадагби,
Холын харгыда ябахадаа
Арадайнгаа нэрые һанадагби.
Цырен-Дулма Дондогой
Үлгы
Эжынгээ хүхэ хүхэжэ,
Альган дээрэнь тэршэлжэ,
Хүн боложо түрэхэдѳѳ
Хүльбэрhэн - бага үлгымни!
Амгалан гоё сагта
Аятайгаар намайе үргэhэн,
Аршалан байдаг Бурхадуудтай
Аргата - ехэ үлгымни!
2011 оной ноябриин 10.
Алдар суута Аргатамнай
Адуу малаар баян,
Ажалша зоноор олон,
Аймаг соогоо суутай
Аргатын совхоз байдаг һэн…
Халюун үргэн Хүнтэй
Хабар намар бүри,
Хүгжэм мэтэ хүнхинэн,
Холоhоо галаа яларуулха.
Томо ехэ машинанууд
Түшэгэнэн үдэр бүри,
Талха-таряа зѳѳжэ,
Тооһо бурьюулан гүйлдэхэ.
Һүниндѳѳ бодожо һамгадууд
Һаалияа хурайжа эхилхэ,
Амаралта гээшые мэдхэгүй
Алгынгаа хойноһоо ябаха.
Үбһэ сабшалгын үедэ
Унтаха, хэбтэхэ сүлѳѳгүй,
Үдэр һүниин һубаряан соо
Үбһээ хашаандаа оруулха.
Хэдышье ехээр эсэбэл,
Хэдэг ажалаа орхингүй,
Хайшаншье гэжэ хүсэлжэ,
Хэрэгээ бүтээхэеэ оролдохо.
Халуун хүйтэниие илгангүй,
Хара хүлһѳѳ адхажа,
Хамтадаа оролдожо бүтээһэн
Хайран ехэ хэрэгынь
Хожомоо сэгнэгдэхээ болижо,
Хоёр үдэрэй хугасаада
Хоггүй болон һандаагдажа,
Хооһон сууряан болонхой…
2007 оной март
*****
Аргада
(оршуулга)
У подножия южных гор
Зазывает просторная Аргада,
Как солнце в зените,
Процветает она.
Аргада, прекрасная Аргада -
Мирная родина моя!
Словно музыка журчит
Прозрачной Аргады теченье.
Я, любуясь, смотрю на волненья
Хлебных полей Куйтуна.
Аргада, прекрасная Аргада -
Мирная родина моя!
И ключи из вершин Иликчина
Заполняют надеждой и счастьем,
И чисты души тружеников наших,
И в песнях восславим свою Аргаду.
Аргада, прекрасная Аргада-
Мирная родина моя!
2016 оной февралиин 26
ТУРААХИМНИ
Буряад орон гээшэмнай-
Бурханай табиhан нютаг,
Баргажан нютаг гээшэмнай-
Баабай эжын дайда юм.
Аргата нютаг гээшэмнай—
Аба эжын тоонто юм.
Тоонто нютаг гээшэмнай-
Түбидэ мүндэлһэн газарнай.
Эдир наhаяа үнгэргэhэн
Эгээ hайхан дайда-
Эхэ эсэгымни бууса
Энэ минии Тураахин.
Хайшаашье харахада һайхан
Хада уула тойронхой,
Баруун - хойто зүгтѳѳ
Бархан Уула үндэртэй.
Сэбэр һайхан агаартай,
Сэнхир хүхэ тэнгэритэй.
Аршаан шэнги тунгалаг
Аргата мүрэн урдадаг,
Амгалан дайдын нюрганда
Адуу малнууд бэлшэдэг,
Сагаан эдеэн дэлбэржэ,
Садхалан байдал оршодог.
Уужам hайхан Тураахимни
Ухаандамни ходо байдаг,
Хѳѳрхэй хоёрымни үгыдэ
Хооhон шэнгеэр hанагдадаг.
Зээнэр ашанарынь булта,
Зун бүри алдангүй,
Зуhаландань налайжа амархаяа
Зорижо холоhоо ошодог hэн…
Эсэгэдээ булта эрхэлжэ,
Эжынгээ гарhаа эдижэ,
Эндээ үнгэргэhэн жэлнүүднай
Эрьен hѳѳргѳѳ ерэдэг hай…
2007 февралиин 24.
*****
Хүндэтэ хүршэнэртөө
Эртэ урдын сагһаа хамта
Эбтэй хүршэлжэ һууһан
Айл ашаанарни намдаа
Аргатымни шарай болоно.
Хариин нютагта һуухадаа
Ходол тэдэнээ һанадагби,
Холын урагһаа дүтэ гэжэ
Худлаар хэлэгдэнэ бэшэ.
Эжы аба хоёрни
Эльгээһэн юһарым дэлгээжэ,
Баран айлнуудаа суглуулаад,
Баяраа дундаа хубаадаг һэн…
Хүхюухэн булта зугаатай
Хам-дүм гэлдээд,
Хүнэй ѳѳрын гэнгүй,
Хэрэгээ эблэжэ бүтээхэ.
Хэзээ ерэхэнь ааб гэжэ
Ходол хүлеэнги байха,
Харгын талаанай мүнгэ
Хармаанаарни дүүрэсэ үгэхэ.
Үри хүүгэдэймни ошоходо
Ѳѳрын шэнгеэр угтаха.
Нэгыньшье хүүгэдни мартаагүй-
Нютаг гэжэ сэгнэдэг.
Айл бүхэниие дурдабал,
Амяараа нэгэ түүхэ.
Аса тармуур хэдэг
Аймшагтай бэрхэ Дархан
Гүнтэб дедушкэмнай бидэнээ
Гүримдээд хаа яа үзэдэг һэн.
Үхибүүнэй «уйлахада»
Үтэр дедушкэмнэй ерэжэ,
Сэржэм - сагаа үргэжэ,
Саг доронь болюулха.
Наран сэсэгтэй жэшээлмээр
Намдуухан заншалтай Сэсэг
Энеэбхилэн ходол байха,
Эжымнай бултанда болохо.
Боди Очирович ноён
«Бообшэм сээлэм» гээд,
Бүхы заимкаяа занхилаад,
Бэрхээр ажалаа ябуулха.
Шиндагар тарган тугадые
Шэмэдхээн тугашан адуулха,
Һайн гартай гэлдээд,
Һаалишад ходол магтаха.
Лосолов Сэбэгжабай шог
Ленинград хүрэтэр дуулдадаг,
Оршуулаад эндэ хѳѳрэхэдэм,
Анекдот гэжэ энеэлдэдэг.
Бүдэма эгэшэтэйнь хоёр
Бага наһанһаа нүхэсѳѳбди,
Бэрхэшье багша байһан,
Баташье нүхэр бэлэй…
Ангууша бэрхэ Санжа
Олзоёо бултанда хубаажа,
Ангай мяхаар, загаһаар
Айл бүхэнѳѳ садхааха.
Нэрэтэн хоёр Сэдүүнүүд:
Нэгэниинь Монтёрой,
Нүгѳѳдэнь Санжиин
Нүхэр хүбүүд байха.
«Санжиин» гэһэнээ багашуул
«Ангиин» гэжэ хэлэдэгынь
Ангинскоб ябан боложо,
Арад соо нэрэ хоноһон.
«Аргата нютаг соомнай
Ородто хадамтай гурбан:
Пышняк Бүтэд,
Тараа Маруша,
Манай Сэсэгма» гэжэ байгаад,
Намайе эжынши хадхана гэжэ,
Нэгэ заа уунхай
Манай газаа нэгэтэ
Маруша эзии һуугаа бэлэй…
«Эбтэйл хадаа бидэнэр
Үүдэн хүреэһээ гарангүй,
Ураг дундаа оронобди» гэжэ
Алексей хүршэ хэлэдэг.
Хүлеэгдээгүй үшѳѳ байтар,
Хэнһээшье түрүүн Тарасовтан
Һайндэрнүүдэй болоходо
Һамаргангүй амаршалха.
Сагай үнгэрһэн хойно
Сэнгынь ойлгожо байнам,
Мэндын тэмдэг нютагһаам
Мүнѳѳ юунһээшье сэнтэй!
Арьяагай Дарисо нэгэтэшье
Айлда орожо ерэхэгүй,
Шабгансын сай гэртэнь
Садатараа уугша һэмди.
Эрхэмгэй байгаа юм гү Сэржэма,
Үгэ балай даахагүй.
Манай эжы тоомгүй -
Мугнажал тэрэнээ байха.
Хамта айлнууд суглараад,
Харганын хамжаа ошохо,
Уһа ойможо шадахагүй,
Эжы тэмсэн хѳѳхэ.
Сэб байса абаад,
Сэржэмаань нюргандаа үргэлхэ.
Зайдаар тэрэнээ унаад,
Забааржа дээрэнь һууха.
« Үшѳѳ юумэ хэлээд үзѳѳрэй,
Уһа руу хаяхаб шамайе,
Урдажа арилаарай саашаа!-гэжэ
Уурлаад Сэржэмань абаха.
Хоёр хамта банида ороод,
Харанхылжа унаба эжы,
Үргэлжэ баһал, хѳѳрхэй,
Ойро айлда абаашаба.
Байд гээд, баһа эжы юун гээ юм,
Бүтүү юундэ байхань Сэржэма:
« Үхэхэеэ байһанииеш шамайе
Үргэлжэ би асараа һэм!» гэбэ.
Одоо эжы, бүришье налайжа:
«Омууһагүй эзии гүйжэ байг лэ гээд,
Үхээшэн болоод хэбтээ һэм» гэхэдэнь:
«Талииш-шаа!
Тэрэнһээ үлэхэгүй амитанши,
Үхэжэшье байгаа һааш хойтоо
Орой хажуудаш ошохогүйб!»
Иимэ хорогүйгѳѳр
Атар-тутар гэлдэжэ,
Үглѳѳдэрынь энеэдэн болгожо,
Айлнууд эбтэй һуугша бэлэй.
Ажалша бэрхэ Бадматан
Үхэр малаар баян,
Бурханай заяаһан табилга-
Буряад хүнэй бизнес.
«Бидэнээ мартааш»- гэжэ
Бадма хүршэмни һануулба,
Хэлэһэнииень тон зүбшѳѳжэ,
Хүлисэл бултанһаа гуйнам.
Шүлэг соо ороогүй хүршэнэр
Сухалдажа, гомдожо байбат.
Бултанайтнай шарай һанажа,
Бархиржа байжа бэшэнэм.
Зүрхэнэй, давлениин эмүүдые
Зэргэ уужа байгаад,
Эжы абадаа һанажа,
Энхэрэн таанараа дурданам.
2013 оной январиин 1.
****
Эжы абынгаа үетэндэ
Нэрэгүй баатарнууд
Yнгэржэ ошоhон жэлүүд,
Урдын сагай хүнүүд
Yзэлэй гоё үльгэр мэтэ
Ухаандам ходо hанагдадаг.
Нарин нягта ябадалтай,
Номгон дорюун заншалтай
Аба эжымни үетэн
Аятай зохидоор харагдадаг.
Бэеэ ѳѳдэнь үргэнгүй,
Бүтүүхэн ажалаа хэдэг
Баатарлиг бэрхэ зониие
Бэдэрэлтын хэрэг үгы.
Нэгэтэшье нэрэеэ суурхуулаагүй,
Нэгэшье шанда хүртѳѳгүй
Нютаг соомнай ажалшад
Ниилээд олон байха.
Олзо зѳѳридэшье хүртѳѳгүй,
Орден, медальшье абаагүй,
Бурханай үгѳѳшэдэ баяртай,
Буянтай хүнүүдээр баянбди!
2007 оной октябрь
******
Хомор баяр
Нютагаа ошожо налайгааб,
Нагаса - бэригэндээ таалуулааб,
Гэртээ орожо бархирааб-
Гунигта ехээр дарагдааб...
Сэржэм - дээжэеэ үргүүлжэ,
Сэдьхэл һанаагаа амаруулааб.
Ээм - далаяа эльбүүлжэ,
Эльбэшэнэй домдо хүртѳѳб.
Урда хадын саанаhаа
Улаан наранай гарахань -
Yни хүлеэгдэhэн ушар
Yдэр бүри дайралдаа.
Һая хараһан юумэдэл
Һүниин тэнгэри гоёшоогооб,
Һарын толоной гэрэлдэ
Һонирхожо нэгэтэ ябааб.
Сэбэр hайхан агаараар
Сээжээрээ дүүрэсэ амилааб,
Сасуутан нүхэдѳѳ золгожо,
Сайлажа хүхин hуугааб.
Хүнжэл хэхэ hанаатай
Хониной нооhо уряаб,
Хэрэгээ ехэбшэлэн бүтээжэ,
Хариха сагни ерэшэбэ.
Байрадаа хүрэжэ ерээд,
Баһал һѳѳргѳѳ яарахаб,
Бүхы hанаамни тиишээ
Булай ехээр тэгүүлхэ.
2007 оной сентябриин 28
****
Гуниг
Ургы сэсэгэй hалбархые
Yрѳѳhэншье нюдѳѳрѳѳ хараhайб,
Шэнэhэн тужын агаараар
Сэжээрээ дүүрэсэ амилhайб.
Тэрэнгиин сэсэглэхэ үедэ
Тунгалаг агаараар амилhайб,
Ягаан hайхан сэсэгүүдынь
Яажашье нэгэтэ хараhайб.
Хүдѳѳ талын хүгжэм
Хабарай эхиндэ шагнаhайб,
Нугын hайхан сэсэгуүүдые
Нэгэшье ошожо үнэрдэhэйб…
2007 оной февралиин 28
****
Буусаяа зүдэрүүлхэдэ сээртэй…
Хайша-яашаа һальжииһан
Хаб-хара болоһон
Хэзээнэй хаягдаһан гэрнүүд
Хайратайгаар урдаһаам гэтэнэ:
«Үри хүүгэдээр олон,
Үнэр баян ажаһуудаг
Бидэниие эзэлдэг айлнууднай
Бурханай орондо мордонхой.
Буусаяа зүдэрүүлжэ байһанаа
Басагад хүбүүдынь сээрхэнэгүй,
Үншэржэ бидэ хооһорбобди,
Унахаяа мэнэ байнабди.
Хүгшэн талхи боложо,
Хүндэ хэрэгээ болибобди,
Эзэгүй болоһон бидэнэрые
Үхэр мал түйбэнэ.
Ондоо яһатаниие харахада,
Ѳѳрын гэхэ гэр үгыдѳѳ
Холын холоһоо зорижо,
Хүдѳѳлүүлһэн газартань ошодог…
Үбэлэй хүйтэндэ дааруулаагүйб,
Үлэн туранха ябуулаагүйб,
Эжы абынгаа гэртэ
Эрьежэ юундэ ерэнэгүйбта?
Гуламтаяа тахинагүй гэжэ,
Галай хубүүд гомдодог,
Сэржэм удаан хүлеэжэ,
Сабдагууд сухалдадаг хэбэртэй…
Хамаг юумэн мартагдаа гү,
Хайратай юумэн үгы гү,
Сэдьхэл һэшхэл хоёртнай
Сээр-нүгэлые мэдэхэ гү?»-
Гэхэ мэтээр һураһандал
Гэрнүүдэй нюдэд - сонхонуудай
Урдам бархиржа байхадань
Уйлажа хажуугаарнь ябааб…
2014 оной октябриин 16
****
Нютагай хүсэн
Ангириин дуунай аялга
Аргатым хабар hануулдаг,
Тохорюунай хушуураад ниидэхэдэ
Тураахинайм намар hанагдадаг…
Сэбэр агаарта гарахадам
Шанхайн үнэр хүлеэгдэдэг -
Хангал hайхан үнэрынь
Хамарым хаанашье сохидоггүй.
Огторгой ѳѳдэ гэтэхэдэ
Одо мүшэд hуланууд,
Хаанаhаа наранай гарадагынь
Харахын эндэ аргагүй.
Эжы абымни үетэн
Эгээ намда аятай,
Шэбхын үнэр гоё -
«Шанель» духиhээ үлүү.
Эдеэн хэдышье амтатай hаа,
Эжыгэйм шанаhанда хүрэдэггүй,
Хотын байдал гоёшье hаа,
Хүдѳѳгэй байдал амгалан.
Тураахин гэжэ дачамни
Түрэл нютагтайм холбоотой-
Тэрэ холо дайдаһаа
Тэрэнги асаржа таринхайб,
Жаблайн сѳѳрмэг соо налайжа,
Жаахан баханууд тамардаг,
Сэреновой аллеин дундуур
Сэсэгүүд дүүрэсэ ургадаг.
Хүрзэ гартаа барихадаа,
Хүнэгѳѳр юумэ зѳѳхэдѳѳ,
Газар дээгүүр гэшхэхэдээ
Гэрээ ходол hанадагби…
Хүхэ ногоо сабшахадаа
Хүдѳѳгэй нэгэ үхэрэй
Хээлииень дүүргэдэг һаа гэжэ
Ходол ухаанда гэмшэдэгби.
Орон соогоо нюдѳѳ аняад,
Үйлсын голоор зайдагби,
Али гэртэ ямар айлай
Ажаhуудагынь hанадагби…
Айл зон алга нэгэтэй гэhэн
Арад зоноймнай заншал
Эндэ хараад үзэхэдэ,
Эмээл үхэртэ тохоhондо.
Хашартай болотороо хүнүүдтэ
Хонходожол ходо байдагби,
Нютагаа һанана гэжэ
Намайе зариман ойлгодоггүй.
Нэгэ заа залуу ябахадаа
«Нютаг һанагдана гү?»- гэхэдэ
«Үгы» гэдэг харюугаа
Ѳѳрѳѳ мүнѳѳ гайханам.
Эжы абынгаа мэндэдэ
Эльгэ сэдьхэл дүүрэн,
Харагдахаяа болёод байхадань
Ходол һанаанда дутуу…
Хүн бүхэн hанадаг юм гү,
Хүнhээ ѳѳрсэ юм гүб ? -
Хоногоор ерэhэн шэнги,
Хамаг hанаамни тиишээ.
Үлэн туранха саг бэшэ,
Ядаһан тулиһаншье бэшэб,
Ямар хүсэн иигэжэ
Яатараа нютагым һануулна?
2013 оной октябриин 24.
******
V
Хани нүхэдэйм зүрхэн халуухан лэ
« Хани нүхэдэйм альган дулаахан лэ,
Хани нүхэдэйм зүрхэн халуухан лэ ,
Хани нүхэдэйм нюдэн һаруулхан лэ ,
Дата добавления: 2019-02-22; просмотров: 491; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!