Гендер мен хромосомалар. 4 страница
Летальды нәтижедегі генетикалық факторлардың маңыздылығы өлудегі сыртқы факторлардың мағыздылығын жоққа шығармайды және иландырмайды, тек қалыпты балалармен салыстырғанда аномальды генотипі бар балалардағы зақымдаушы әрекеттердің өлімге әкелетінін көрсетеді.
Көптеген тұқым қуалаушы аурулар тұқым қуалайтын патологиясы бар науқастардың көбісінің өлуіне әкеледі және ол тұқым қуалайтын аурулардың ағымын қиындататын жағымсыз көрініс болып табылады.
Балалар өліміне хромосомалық аурулар және муковисцидоз, гипотиреоз, адреногенитальды синдром, фенилкетонурия сияқты гендік аурулар өз үлесін қосады.
Патологиялық мутациялар этиологиялық фактор сияқты созылмалы аурулардың себебі болуы мүмкін.
Тұқым қуалаушы аурулар егер мутация эмбриондық, ерте балалық шақ кезінде летальды әсерлерге әкелмесе, онда ол мутация әсерінің нәтижесі ретінде ылғи созылмалы процестерге жатқызылады.
Созылмалы ағым гендік және хромосомалық ауруларға тән.
Тұқым қуалаушы аурулардың көбісі прогредиентті ағым ретінде сипатталынады.
Гендік мутациялар арнайы көріністерде ғана байқалмайды, сонымен қатар ол ағзаның аурумен күресуін төмендетудегі арнайы емес көріністерде де байқалады.
|
|
|
24. Клинико-генеалогиялық әдіс.
Тұқым қуалайтын аурулар моногенді және полигенді форма болып 2ге бөлінеді. Моногенді аурулар аутсомды-рецессивтік немесе Х—тіркескен рецессивті тип бойынша тұқымқуалайды.
Ал тұқымқуалаушылықа бейім аурулардың полигенді табиғатын дәлелдеу үшін 3 негізгі әдіс қолданылады: клиникалық-генеалогиялық, егіздік және популяциялық-статистикалық.
Тұқымқуалайтын бейімдіктің клинико-генеалогиялық дәлелдері. Біршама нақты дәлелдер генеологиялық әдістердің қолданылған 3 тәсілдерінің ішінде біреуінің көмегімен алынады.
Клинико-генеологиялық әдіс
1. Пробандаларды ата-тегінде ауру бар болуына байланысты топтарға бөледі. Осындай мәліметтер сараптамасы тек ауру пробандаларға жасалады, олардан осы аурумен ауырған туыстарына арналған генеологиялық мәліметтер алған. Мысалы, гипертониялық ауруы бар адамнан тірі және өлген атан-анасының бары туралы мәліметтер жинайды. Сосын барлық пробандаларды топтарға бөледі: а) ата –аналарының гипертониялық ауруы жоқ б) ата-анасының біреуі ауруға шалдыққан; в) ата-атасының екеуі де ауруға шалдыққан. Қорытындысында алынған топтардың сандық салыстырулары жүргізіледі.
|
|
|
2. Туыстар арасындағы ауру адамдардың жиілігі ауру пробандалар тобында салыстырылуы мүмкін және арнайы таңдалынып алынған бақылау тобында салыстырылуы мүмкін. Клинико – генеологиялық мәліметтерді жинақтау бойынша барлық жұмыстарды туыстық дәрежесі сәйкес келетін туысқандары үшін қатал түрде жүргізеді. Мысалы, көптеген студенттердің ішінен топтың үлкендігіне байланысты екеуін таңдап алады: жара ауруымен ауыратындар және дені сау студенттер.
Одан кейін ата-анасының, бауырларының, әпкелерінің жара ауруларының бары туралы клинико – генеологиялық мәліметтер жинақталады. Сосын, дені сау туыстары мен ауруға шалдыққан студенттердің жара ауруының жиілігін салыстырады.
3. Ауру адамдардың отбасындағы аурушаңдықты (жалпылама) осы аурудың популяциялық жиілігімен салыстыруға болады.
Бұндай тәсіл – клинико – генеологиялық және популяциялық – статистикалық әдістердің қисындасуы.
|
|
|
Оны шизофрения, аллергия, ревматизм және т.б аурулардың тұқымқуалаушылық табиғатын зерттеу үшін кеңінен қолданған
25. Шежіре құрастыру. Адам генетикасы. Адамның тұқым қуалаушылық және өзгергіштік қасиетін зерттейтін генетика ғылымының бір саласын антропогенетика деп атайды. Адамның биологиялық пісіп-жетілуі, мінез-құлық қасиеттері тұқым қуалайтын гендердің бақылауында болады. Адамның денесі 500 триллиондай жасушадан тұратын болса, оның әрбір дене жасушасы 46 хромосомадан, ал жыныс жасушаларында 23 хромосома болады. Ұрықтану кезінде жыныс жасушалары (гаметалар) қосылады, соның нәтижесінде жасушада хромосомалардың толық, жиынтығы қалпына келеді. Қазір ғалымдардың болжауы бойынша, адамның генотипінде 26 мыңнан 40 мыңға дейін ген бар. Олардың керінуі сыртқы ортаға, әлеуметтік жағдайға және тәрбиеге тығыз байланысты. Тұқым қуалаушылықтың заңдылықтары барлық тірі организмдерде, оның ішінде адам үшін де бірдей. Адамның көптеген белгілерінің тұқым қуалауы Мендель зандылықтарына сәйкес беріледі. Адамда да басқа организмдер сияқты доминантты және рецессивті белгілер бар.
|
|
|
Шежіре құрастыру әдісі
Бұл әдіс бойынша туыстық қатынастарды, туыстар арасындағы аурулардың бірнеше ұрпақ бойы тұқым қуалау сипатын, оның шыққан тегіне шежіре құрастыру арқылы зерттеп анықтайды. Шежіре әдісінің негізгі мақсаты — жиналған деректер бойынша шежіре үлгісін құрастыру және оны талдау. Шежіре құрастыруды бастайтын адамды пробанд деп атайды. Оның іні-қарындастарын сибстер деп белгілейді. Шежіреде талданатын ұрпақтар:
І Ата ұрпағы
ІІ Әке ұрпағы
ІІІ Өзінің ұрпағы
ІV Балалар ұрпағы
V Немерелер ұрпағы
VІ Шөберелер ұрпағы
VІІ Шөпшектер ұрпағы
Тұқым қуалайтын аурулардың көріну жиілігі некелердің түріне де байланысты болады. Жер бетінде көп тараған некенің түрі — туыс емес некелер. Осымен қатар туыстық некелер де кездеседі. Туыстық неке деп әке-шеше жағынан туыс адамдардың бір-бірімен некелесуін айтады. Қазір мұндай некелер сирек кездеседі. Ерте заманнан бастап-ақ біздің ата-бабаларымыз туыстық некеге рұқсат бермеген. Әр адамның генотиігінде жағымсыз рецессивті гендер болады. Бұл гендердің сол ұрпақта көрінбеу себебі — ол гетерозигота күйінде болады. Ал туыстық неке кезінде жағымсыз гендер бойынша гетерозиготалы ата-анадан ауру ұрпақ тууының мүмкіндігі артады. Себебі рецессивті гендер гомозиготалы күйге көшуге мүмкіндік алады. Сонымен туыстық некелерде балалардың ауруы және өлуі, туыс емес некелермен салыстырғанда едәуір көп болады. Мысалы, тұқым қуалайтын ихтиоз (тері) ауруы 1 миллион адамның біреуінде немесе екеуінде кездеседі. Ал туыстық неке жағдайында (бөлелер) 16 мың адамға біреуі кездеседі. Туыс емес некелерде фенилкетонуриямен ауыратын балалар 1000:1 кездессе, ал туыстық некеде 6—7 есе артық кездеседі. Туыстык неке бойынша гетерозиготалы ата-анадан ауру бала тууының ықтималдығы: Ұрпақ Гомозиготалы және гетерозиготалы даралар Гомозигота АА,аа Гетерозигота(ата-ана) Аа х Аа
І ұрпақ 1АА+2Аа+1аа 50% 50%
ІІ ұрпақ 6АА+4Аа+6аа 75% 25%
ІІІ ұрпақ 28АА+8Аа+28аа 87.5% 12.5%
ІV ұрпақ 120АА+16Аа+120аа 93.75% 6.25%
V ұрпақ 496АА+32Аа+496аа 96.87% 3.13%
VІ ұрпақ 2016АА+64Аа+2016аа 98.47% 1.53%
VІІ ұрпақ 8128АА+128Аа+8128аа 99.222% 0.78%
Кестеде жеті ұрпақ бойы туыстық некеде (бөлелер) ауру ген бойынша гетерозиготалы ата-анадан науқас бала тууының ықтималдығы берілген. I ұрпақта ауру рецессивті гені бар гетерозиготалардың саны 50% болса, ал VII ұрпақта оның мөлшері бір пайызға да (0,78 %) жетпейді. Демек, бұл жеті атадан кейінгі ұрпақта мутантты гендердің әсері байқалмайтынын көрсетеді. Сондықтан біздің бабаларымыз жеті атадан соң кейбір ағайындар арасында қыз алысуға рұқсат еткені белгілі. Бұл құбылыс шығыс халықтарының ішінде еврейлерде, Өзбекстанның кейбір аудандарында, жапондықтарда кездеседі. Шежіре әдісі дәрігерлік-генетикалық консультацияларда тұқым қуалайтын ауруларды алдын ала ескертуге мүмкіндік береді. Оқушылар өз ата-баба шежіресін айта және жаза білуі қажет. Бұл мектеп қабырғасынан басталуы керек. Өз шежіресін білу туыстар арасындағы жақындықты, бауырлар арасындағы сүйіспеншілікті, ата-баба, апа-әжелерді есте сақтауға көмектесіп, туыстық некенің болуын азайтады. Неміс, еврей және ағылшындар отбасылары өз шежіресін болашақ ұрпаққа қалдырып отырады екен.
26. Генеалогиялық сараптама.
ГЕНЕАЛОГИЯЛЫҚ ӘДІС
Генеологиялық әдіс — шежіре әдісі, яғни шығу тегі бір мүшелердің арасындағы туыстық байланыстытың типін көрсету арқылы отбасындағы немесе түрлердің ауруын бақылау.
Медициналық генетикада бұл әдіс клиникалық-генеологиялық деп аталады, себебі бұл кезде клиникалық тексерістер арқылы патологиялық белгілерге бақылау жүргізіледі.
Генеологиялық әдіс теориялық және қолданбалы мәселелерді шешуде кеңінен қолданылады:
1)белгінің тұқымқуалаушы сипатын анықтау үшін
2) тұқым қуалау типін анықтауда және геннің пенетранттылығы кезінде;
3) гендердің тіркесуіне сараптама жасауда және хромосомаларды карталауда;
4) мутациялық процестердің қарқындылығын зерттеуде;
5) гендердің әсерлесу механизмін түсіндіруде;
6) медициналық-генетикалық кеңес беруде.
Генеологиялық әдіс екі кезеңнен тұрады: шежірелік және генеологиялық сараптама жасау. Отбасы туралы мәліметтерді жинақтау пробандадан немесе кеңес алушыдан басталады. Кеңес алушы деп дәрігерге немесе зерттеушінің қарамағына түскен адамды айтады. Пробанд — науқас немесе зерттелінетін белгіні тасымалдаушы. Көптеген жағдайда кеңес алушы және пробанд бір адам болып шығуы мүмкін. Бір ата-ананың балалары сибс деп аталынады. Отбасы деп тұпкі мағынада ерлі-зайыптылар мен олардың баласын атайды, бірақ кей кезде қандас туыстардың кең ауқымды тобын атайды, алайда соңғы жағдайда тек терминін қолданған дұрыс.
Генеалогиялық сараптама
Шежіреге сараптама жасаудағы бірінші міндет болып белгінің тқымқуалайтын сипатын анықтау табылады. Егер шежіреде бір белгі бірнеше рет кезігетін болса, онда тұқымқуалау туралы айтуға болады. Алайда бәрінен бұрын фенокөшірменің болуын болдырмау керек. Мысалы, егер патогендік фактор әйел адамға жүктіліктің барлық кезеңінде әсер еткен болса, онда бұндай әйел бірдей туа пайда болған ақауы бар бірнеше бала тууы мүмкін.. Басқа мысалы: бір кәсіби зияндылық немесе сыртқы факторлар бір отбасы мүшелерінде ұқсас ауруларды тудыруы мүмкін. Егер ұқсас сыртқы факторлардың әсері болдырылмаса, онда аурудың тұқымқуалайтындығы туралы айтылады. Генеологиялық әдістің көмегімен көптеген тұқымқуалайтын аурулар ашылды.Аурудың тұқымқуалайтын сипаты анықталғаннан кейін тұқымқуалаудың типін анықтау керек. Ол үшін генетикалық сараптама принцптері және зерттеу міндеті болып табылатын бір емес, бірнеше тектес адамдардың мәліметтерін өңдеудің әртүрлі статистикалық әдістері қолданылады. Науқас балалардың санының сау балалардың санына қатынасын есептеудегі көптеген жағдайлар тұқымқуалаудың типі туралы дұрыс түсінік бермейтіндігін түсіну қиын емес, өйткені мысалы, рецессивті ауру кезінде дәрігердің қарауына тек сау балалар туылған тасымалдаушы отбасылар түспейді. Теория жүзінде патологиялық ген бойынша гетерозиготалы ерлі-зайыптыларды толық анықтауға болады, соның ішінде сау балалары барларды. Практика жүзінде тіркеу үнемі ауру ұрпақтан басталады.
Бұндай жағдайда анықталмаған отбасылар, мысалы бір бала кезінде және тұқымқуалаудың доминантты типінде ½-ні құрайды, ал рецессивті кезде — 3/4.
Анықталмаған гетерозиготалы отбасылардың бір бөлігін тұқымқуалаудың әртүрлі типі кезіндегі балалардың кез келген санына байланысты анықтауға болады. Соған сәйкес, науқас және сау балалардың қатынасын есептеуде анықталмаған отбасылардың бір бөлігіне жөңдеу еңгізу керек.
27. Тұқымқуалайтын аутосомды-доминантты аурулар.
Тұқым қуалайтын аутосомды-доминантты аурулар.
Моногенді ауруларға жатады, яғни жеке геннің мутациясы болып табылатын тұқым қуалайтын ауруларды айтады. Тұқым қуалаудың аутосомды-доминантты типі бойынша былайша сипатталады:
1.патологиялық ген бойынша аурудың гетеро-, гомозиготалыларда көрініс беруі;
2.ата-анадан мутантты геннің балаларға (екі жынысқа да) 50% мүмкіндікпен берілуі;
Доминантты аурулар мутантты геннің пенентранттылығы әртүрлі болуымен, антиципация феноменімен немесе аурудың келесі ұрпақтарда ауыр түрде көрінуімен сипатталады. Адамның ең таралған моногенді аурулары: отбасылық гиперхолестеринемия, Марфан синдромы, Гентингтон хореясы, Жетілмеген остеогенез,, І типті нейрофиброматоз жатады. Мысалы, жетілмеген остеогенез – өте жиі кездесетін аутосомды-доминантты ауруларының бірі, әр жаңа туған балаға шаққанда 1:10000. Бұл аурудың негізгі клиникалық белгілері – сүйек ұлпаларының түзілу үдерісінің бұзылуы болып табылады. Аурудың төрт варианты кездеседі: 1 типті ЖО – үш белгі: көгілдір аққабық, көптеген сүйек сынықтары, саңыраулық. 2Типті ЖО – ауру бала ана жатырында немесе перинатальды кезеңде шетінеп кетеді. Белгілері: туа біткен салмағы төмен болуы, қысқа таңқы мұрын, кеуде қуысының көлемі азайған. 3 типті ЖО – туа біткен бойы аласа болып келеді, ана жатырында жатып ұзын түтікті сүйектірінің сынуымен сипатталады, үш бұрышты бет, микрогнатия, тістің дентиногенезі бұзылуы. 4Типті ЖО – аурудың клиникалық көрністері 1 типті ЖО-мен ұқсас, тек ақабығы көгілдір түсті емес, бірақ дентиногенез бұзылуы айқын көрінеді.
Аутосомно-доминантное и аутосомно-рецессивное наследование болезней и неблагоприятных признаков обусловлены мутациями генов, локализованных в аутосомах. Из 94-х наиболее распространённых нарушений в геноме человека, вызывающих проблемы со здоровьем, 77 приходится на аутосомы: 45 нарушений в аутосомах характеризуются полным доминированием (косоглазие, дальнозоркость), 6 нарушений проявляют неполное доминирование (безглазие, эллиптоцитоз), остальные 26 нарушений — аутосомно-рецессивные (альбинизм,галактоземия). Таким образом, в количественном отношении доминантных генетических заболеваний, передающихся через аутосомы, больше, чем рецессивных.
Аутосомно-доминантные заболевания часто передаются по наследству от больных родителей к их детям, имея семейный характер. Ребёнок, рождённый от гетерозиготного носителя доминантной мутации (если второй родитель не имеет аналогичного генетического нарушения), с вероятностью 50 % будет больным.
Этот тип наследования характеризуется тем, что для развития болезни достаточно унаследовать мутантный аллель от одного из родителей. Для большинства болезней этого типа характерны такие патологические состояния, которые не наносят серьёзного ущерба здоровью человека и в большинстве случаев не влияют на его способность иметь потомство. Родословные таких лиц, особенно описанные в прошлом, когда в браках было много детей, дали возможность установить наиболее характерные признаки аутосомно-доминантных форм наследственной патологии.
1. Болезнь встречается в каждом поколении родословной, что называют передачей болезни по вертикали.
2. Соотношение больных и здоровых приближается к 1:1.
3. У нормальных детей больных родителей все дети нормальные.
4. Соотношение больных мальчиков и девочек равное.
5. Больные мужчины и женщины одинаково передают болезнь своим детям - мальчикам и девочкам.
6. Чем тяжелее болезнь отражается на репродукции, тем больше пропорция спорадических случаев (новые мутации).
7. Гомозиготы могут рождаться от двух больных родителей. Болезнь у них протекает обычно тяжелее, чем у гетерозигот.
Доминантно наследуемые состояния характеризуются полиморфизмом клинических проявлений не только в разных семьях, но и среди членов одной семьи. Например, при нейрофиброматозе у одних больных в семье могут быть множественные нейрофибромы, а у других - лишь единичные кожные проявления. Особенность ряда доминантных болезней - высокая вариабельность сроков начала болезни даже в пределах одной семьи. Наглядным примером служит хорея Гентингтона. Распределение больных по возрасту начала болезни описывается нормальным распределением со средним значением 38-40 лет.
При тяжёлых заболеваниях, когда у больных ограничены возможности иметь потомство (сниженная фертильность), родословные не являются типичными, так же как и в тех случаях, когда мутация возникает впервые в зародышевых клетках (спорадические случаи).
Наиболее часто в широкой практике врачей встречаются следующие генные болезни с аутосомно-доминантным типом наследования: нейрофиброматоз 1-го типа (болезнь Реклингхаузена), синдромы Марфана, Элерса-Данло, ахондроплазия, несовершенный остеогенез, миотоническая дистрофия, хорея Гентингтона.
28.Тұқымқуалайтын аутосомды-рецессивті аурулар.
Гендік аурулар — гендік деңгейде мутациямен шартталған клиникалық көрінісі бойынша әртүрлі болып келетін аурулар тобы.Адамдарда тұқымқуалайтын ауруларды шарттайтын гендік мутациялардың келесідей түрлері сипатталған: миссенс, нонсенс, тігу ауданының жылжуы, делеция, орналастыру (инсерция), сплайсингтің бұзылуы, үшнуклеотидтік қайталанулардың санының артуы.Мутациялардың бұл түрлерінің кез келгені тұқымқуалайтын ауруларға әкеліп соқтыруы мүмкін.Тіпті бір аурудың өзі әртүрлі мутациялармен шартталуы мүмкін. Мысалы, муковисцидоздың генінде келесі түрдегі 200-ге жуық мутация ауруларын тудыратындар сипатталған: делеция, миссенс, нонсенс, тігу ауданының жылжуы, сплайсинг бұзылуы. Фенилкетонурия гені үшін 30-ға жуық патологиялық мутациялар белгілі. Егер гендік ауруларды клиникалық көзқарас бойынша қарастыратын болсақ, олар 4000-ға жуық, ал генетикалық көзқарас бойынша олардың мөлшері бірнеше есе көп.Генетикалық принцпке сай гендік аурулардың жіктелуін тұқымқуалау типіне байланысты бөлуге болады: аутосомно-доминантты, аутосомно-рецессивті, Х-тіркескен доминантты, Х-тіркескен рецессивті, Y-тіркескен және митохондриалық.
1) Аутосомды-рецессивті тұқым қуалау типінде зерттелетін белгі аутосомда орналасады. Ата-анасында білінбей, ұрпағында көрінеді. Мұндай ауруларға альбинизм (пигментсіз), алькантонурия гомогентизин қышқылын артық бөледі, идиопатиямишықтың өзгеруі, фенилкетонурия — кемақыл жатады.Бұл топқа жататын 1600 ауру белгілі.Рецессивті аллельдің экспрессиясы доминантты аллель болған кезде мүмкін емес.Сондықтан аурулардың барлығы генотипі бойынша рецессивті гомозиготалы болады.Егер ауру бір белгіге жауап беретін әр түрлі гендердің экспрессиясы бойынша анықталатын болса,ауру адам екі рецессивті аллель бойынша дигетерозиготалы болады.Летальды рецессивті гендер табиғатта аз кенздеседі.Яғни аутосомды-рецессивті аурулардың белгілері тек ген гомозиготталы рецессивті және аралас гетерозигота болғанда ғана көрінеді.Бұл аурулар тобы ферменттер қызыметінің бұзылысынан туындайды.Ал құрылымдық белоктар қызыметінің бұзылуы ауру белгісінің пайда болуына әсер етпейді.Бұл ауру әйелдер мен ер адамдар арасында бірдей жиілікпен таралады.Бұл аурулар тобына толық пенетрантылық және жоғары экспрессивтілік тән.Фенотиптік полиморфизм ау.доминантты ауруларға қарағанда аз көрінеді.Сау ата-анадан туылған балада ауру белгілерінің болуы рецессивті аллельдің мутацияға ұшырауынан пайда болады.Оны тек ата-аналардың хромосомаларын молекулалық-генетикалық талдадағанда ғана анықтауға болады.Егер хромосомаларды талдаудың мүмкіндіктері болмаса ата-аналардың екеуі де гетерозигота болады.Аутосомды-рецессивті ауруларды тудыратын ген 44 аутосомалардың біреуінде орналасады.Ал 44 аутосома ата-ананың екеуінде де бірдей болады.Сондықтан әйел мен ер адамдарда бұл ауру бірдей болады.Аутосомды рецессивті аурулар балалық шақта көрінеді.Бірақ аурулардың көбі орта жаста байқалады.Бұл аурудың жаңа туылған балада болу мумкіндігі:
- 100%, егер ата-ананың екеуіде рецессивті ген бойынша гомозиготалы болса; - 50%,егер ата-ананың біреуі рецессивті ген бойынша гомозиготалы ал екіншісі гетерозиготалы болса;
- 25%,егер ата-ананың екеуі де рец.ген бойынша гетерозиготалы болса;
Аут.рецессивті аурулар:гемохроматоз,недостаточность альфа1-антитрипсина, гемоглобинопатии,гиперлипопротеидемий, муковисцидоз и лизосомалық аурулар.Аурулардың көбі гормондардың жетіспеушілігінен туындайтын эндокринді аурулар,акуыздар метаболизімінің және гликоген синтезінің бұзылуынан туындайтын және лизосомды аурулар болып табылады.
29.Тұқымқуалайтын Х-тіркескен доминантты аурулар.
Х-тіркескен доминантты аурулардың негізгі белгілері:
1)ауру ер адамдарда да әйел адамдарда да кездеседі,бірақ әйел адамдарда екі есе көп;
2)ауру ер адам мутантты аллелін тек қыздарына ғана тасымалдайды.ұлдарына мутантты аллель өтпейді,өйткені ұлдар әкесінен тек У-хромосомасын ғана алады.
3)ауру әйел адам мутантты аллельді жынысқа тәуелсіз 50 пайыз ұлдарына 50 пайыз қыздарына тасымалдайды.
4)гетерозиготалы болып келетін әйел адамда гемизигота болып табылатын ер адамдарға қарағанда ауру ауыр формада жүреді.Ауру гетерозиготалы әйелдерде жоғары вариабильділікке ие.
5)ауру ер балаларда ауру туған ағасы және анасы жағынан ауру дядясы болу мүмкін.
6)жаңа мутациялар спорадициялық және изоляцияланған болады.
7)ауру ағасы бар қыздар 50 пайыз патологиялық генді тасымалдайшылар болып табылады.
8)Сау,бірақ патологиялық генді тасымалдаушы гетерозиготалы әйел адам пат.генді 50п. Ұлдарына 50п. Қыздарына тасыиалдайды.
9)Сау ер адамдар ауруды тасымалдау мүмкін емес.
Бұл топқа жататын аурулардың негізгі ерекшелігі:әйел адамдарда екі Х жыныс хромосомасы,ал ер адамдарда бір Х жыныс хромосомасы болады.Ата-анадан тұқым қуалаған патологиялық аллельге ие болатын әйел адам-гетерозигота болса,ал ер адам гемизигота болып табылады.Мысалы Мартин Белл синдромы. Өзгерген Х-хромосомасы бар ақыл есінде кемістігі бар синдром Мартин-Белл синдромы деп те аталады.
Мартин-Белл синдромы Даун ауруынан кейін ең жие кездесетін ақыл есәнде кемітігі бар синдром.Жер бетіндегі аурудың таралу жиілігі 1:2000-1:5000 құрайды.Көбінесе ауруға ер адамдар әйел адамдарға қарағанда көбірек шалдығады.Ер адамдарда ауру ұзақ және ауыр өтеді. Бұл ауру Шепрман парадоксі деп те аталады. Ең алғаш бұл ауру белгілері 1934 жылы ағылшын отбасында туылған балаларда анықталды.Осы отбасыда 11 ер адамда олигофренді ақыл кемістігі болса,2 әйел адамда ақыл есі кемістігінің жеңіл формасы байқалды.1969 жылы H.Lubs цитогенетикалық талдау жасап Х-хромосомасының ұзын иығының локусында-Хq27-28-ді анықтады.Жана туылған балалар ауруының таралу жиілігі1:1000-1:2000-ды құрады. Синдром хромосомадағы FMP1 генініің мутацияға ушырау нәтижесінде пайда болады.Мутацияның бұл генде кездесуі ер мен әйелдерде әт түрлі.259 әйелдің біреуі ғана ауруға шалдығады;Ал 2000 ер адамның біреуі ғана шалдығады.Қайталанушы ЦГГкодонының экспансиясы ДНҚ-ның FMR1 ген промоторінің гиперметилденүіне әкеледі және оның экспрессиясын тоқтатады.Болжам бойынша Xq27 3 локусындағы FMR1 промоторінің аномальдық метильденуі ақыл есі кемістігі бар Х-ның түзілуіне әкеледі. FMR1 генінің мутациясы FMR1 белоктың транскрипциясын бұзады.Белгілері:Көбінесе бас үлкен болып келеді;Бет:үлкен құлақтар,сорайған бет пішіні,шығынқы жақ,ашық-кең мандай,тегіс мұрын сүйегі,дөрекі бет кескіні.Гениталии:үлкен жұмыртқалар;ЦНС:гипотония,нашар координациясы болады. Гипермобильді аяқ сүйектрі 64%;Митральдік клапан пролапсі 55%; Сіңір тарту 58% (ЭЭГ похоже на BRS);Тегіс табандылық 65%;
Дата добавления: 2016-01-04; просмотров: 18; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!