Жасуша метаболизмі.Катаболизм.Анаболизм 11 страница
Биоинформатиканы тәжірибелік қолдануының негізгі облысы ол жаңа ұрпақ дәрісін жасау, ол қазіргі медицинаны толықтай түрлендіріп жібереді. Бүгін бір дәріні жасау үшін, АҚШ –та орта есепппен 10-12 жыл көлеміндегі уақытты алатын болады. Ал құнды $300—500 млн. құрайды.
Биоинформатика бұл цифрларды екі есе қысқартады. Data Mining аппаратын сүйене отырып биоинформатика жаңа дәрі-дәрмектерді зерттеудің дофармакологиялық фазасын жылдамдатады және арзандатады.
Биоинформатика дамуы мына мәселелерді шешуі мүмкін:
1.Әрбір адамның жеке генетикалық ерекшеліктерін ескере отырып, емдеу мен аурудың алдын алу стратегиясына көшуге мүмкіндік береді.
2.Биологиялық құбылыстарды түсіну және жаңа дәрілік өнімдерді жасауда аз шығын жұмсалуды.
3.Адам генінің көп мөлшерін және гендік вариацияларын зерттеп білуге мүмкіндік туғызады.
4.Медикаментозды құралдарды тандауға, көрсеткіш/қарсы көрсеткішті анықтауға, емдік процедураларға бағдарлануға, тиімді ем қолдануға, тағайындалған емдік курстың шығыстарын айтып беруге көмектеседі және т.б.
5.Полигенді аурулардың биологиялық түп-тамырын айқындауға. Ол ау-руларға адамзаттың көптеген барлық аурулары: жүрек-тамыр, онкологиялық және нейродегенеративті аурулары жатады.
|
|
|
6.Жекелеген пациенттердің ауруы сипаты мен оның ауырлығын алдын ала болжауға
7.Жатырда тұқым дамуындағы кемістіктерді, моноген және хромосома ауруларын ерте кезден болжап білу, тұқым қуалайтын ауруға шалдыққан балалардың туылуын алдын ала ескерту ана мен бала денсаулығын қорғау.
8.ДНҚ тізбігінде кодтайтын гендерді, промоутерлерді табу, әр түрлі ағзалардан келген гендердың тізбектерін салыстырып ағзалардың туыстығын анықтау, гендердің экспрессияның профайлдарын жасау, әр түрлі аурулардын диагностикасы молекуларлы биология, статистика тәсілдері арқылы жүзеге асару.
9.Деректерді интеллектуалды талдау және фармацевтикалық және медициналық талдаулар арқылы жаңа дәрілер жасауға керекті ақпараттарды алу
77.78.79.80.Биоэтика.Анықтамасы.Пән.Қағидалары.Мақсаты және міндеттері. Принциптері.
Этика – адамның түрлі қызметінде кеңінен таралған ұғым. Сондықтан да, философия саласы, яғни философиялық ғылым деп түсіну қажет. Этика (грекше ēthiká ếthos – салт, таным, мінез) ғылым ретінде адамның ар-ұяты мен танымын зерттейді. сондай-ақ, алғашқы Аристотельмен қолданылған зерттеудің түрлі саласын білдіретін термин. Этика адам қоғамының түрлі даму дәуіріндегі наным-сенім, құндылықтар, моральды ұстанымдардың қалыптасу задылықтарын қарастырады. Дұрыс, рұқсат етілген әрекеттер, моральды және аморальды, гуманистік және адамға қайшы қылықтар тарихи кезеңге байланысты мағыналық метоморфозға ұшыраған болатын. Яғни, қоғамның даму мен перспективалық қажеттіліктеріне байланысты.
|
|
|
Этиканың қосалқы мағыналары адамдардың қарым-қатынасындағы нормаларда, тәжірибелік қызметте, басылымдарды қолданылады. Аса тарағаны –профессионалы этика. Бұл қызметке қарасты салт-дәстүр, ой бөлісу, идеялар, көзқарастардың қосалқы жүйесі болып табылады.дәрігерлік және мейірбикелік этика, ғылыми медициналық зерттеулер ұғымы планетаның бүкіл даму барысында дамыған этикалық қағидалар. Мұндағы аса зер қоятыны медицина қызметкерінің міндеті, профессионалды компетенттілік, деонтология.
|
|
|
Қазіргі кезде медициналық этика қағидалары биомедициналық этика ұғымына жинақталған. Ол медицина қызметкер тұрлғасын, оның құқығы мен профессионалды қызметін орындау барысында заң бойынша және санасы бойынша әрекет етуін қолдайды.
«Биоэтика» деген терминді алғаш рет американдық дəрігер В.Р.Поттер ұсынған. Ол өзінің «Биоэтика: болашақтың көпірі» деген (1971) кітабында экологиялық этиканың ерекше вариантын белгілеу үшін қолданған. Онда ол адамның жануарлар мен өсімдіктерге қатысты қарым-қатынасы проблемасын көрсету мақсатында пайдаланған
Биоэтика — биологиядағы этикалық мәселелерді қарастыратын ғылым. Адам ғұмырын ұзарту, жасанды адамдарды өмірге келтіру және бейімдеу, талантты тұлғаларды генетикалық тәсілдермен сұрыптау, тұқым қуалайтын сырқаттармен күрес, адам ағзаларын дәрігерлік мақсаттарға пайдалану, т.б. қазіргі заманның өзекті мәселелеріне айналып отыр.
Биоэтикалық зерттеулерде моральдік қасиеттер бүкіл тіршілікті қамтитын эволюция арқылы сарапталады, оның алға жылжуына септігін тигізетіні — оң құндылыққа, қарсы әрекет ететіні теріс құндылыққа жатады. Биоэтика эволюциялық этика, экологиялық этика, әлеуметтік биология сияқты ағымдармен қатар дамыды. Биоэтиканың дамуына үлес қосқан ғалымдар: Г. Спенсер, Тейяр де Шарден, К. Уоддингтон, Д. Козловский, т.б. Биоэтикалық мәселелер қазіргі ғаламдық парадигмалармен тығыз байланысты.
|
|
|
Бүгінде биомедициналық этика төрт түрлі формада берілген:
1. Гиппократ моделі. Бұл модельдің негізгі қағидасы – «зиян тигізбеу». Дәрігер науқастың әлеуметтік сенмділігін алады. Гиппократпен берілген дәрігерлік ету қағидалары (460-377гг.) дәрігерлік этика бастаулары мен Гиппократ антында айтылады.
2. Парацельс моделі (1493-1541 гг.) – «жақсылық жасау»,орта ғасырда қалыптасқан. Бұның негізінде дәрігер мен науқастың эмоционалды сұхбаты жатыр. Оның негізінде емдік үрдіс қалыптасады.
3. Деонтологиялық модель немесе дәрігерлік этика, 1840 жылы қалыптасқан. (авторы Петров). Негізгі қағидасы намыс тазалығы мен міндеттік нақты орындалуы. Ол медицнақауымымен бекітілген ар—ұят кодексіне негізделген.
4. Биоэтика – дәстүрлі биомедициналық этиканың жаңа түрі. Оныңнегізінде адамның құқығы мен құндылықтарын сыйлау қағидасы жатыр.
Биоэтика философиялық ғылымның маңызды нүктесі, ол жаңа заман медицинасының технологиялық жабдықталуымен, генді инженерия ғылымының пайда болуы, трансплантологии, адам өмірін сақтауға арналған құралдардың болуына байланысты. Бүгінде аборт, бала көтеру, жасанды ұрықтандыру, клондау, сексология, эвтаназияға байланысты этикалық
ахуалдар көп. Сенім орнату, дәрігердің науқасқа түсінікпен, жақсы, саналы қарау делінген. Деонтологиялық этикаға қарағанда биоэтикада құқықтар шағылысы аса маңызды, яғни ұрықтың өмір сүру құқығы, әйелдің түсікжасату құқығы – жүкті болу құқығы, эвтаназия құқығы –жақсы өлім.
Биоэтиканың міндеттері мен мәселелері.
Биоэтиканың негізгі міндеті — биомедициналық ғылым мен практиканың тоқтаусыз тудырып жатқан «туындыларына» қатысты күрделі моральдық проблемалар бойынша əр түрлі ұстанымдардың туындауына ықпал ету. Мысалы:
• адамды клондауға бола ма;
• генетикалық əдіс-тəсілдермен адамдардың (жоғары дене жəне интеллектуалдық сапалы) жаңа «породаларын» жасауға жол беруге бола ма;
• қайтыс болған адамның туысының рұқсатын сұрау қажет пе, егер оның дене мүшесін басқа адамға ауыстырып салғанда.
Биоэтика келесі мәселелерді қарастырады:
-эвтаназия;
-өзін-өзі өлтіру;
-трансплантология;
-өлім дерегінің ұйғарымы;
-хопсистерді ұйымдастыру;
-адамдар мен жануарларға жүргізілетін эксперименттерді ұйымдастыру;
-әртүрлі психикалық ауруларға шалдыққан адамдармен қарым-қатынас жасау;
-дәрігер мен пациент арасындағы қарым-қатынас;
-балакөтеру (сурогат аналық ,гендік инженерия, т.б.)
Сонымен қатар, биоэтиканың өзекті мәселелеріне стерилицация мен контрацепция, жүктілікті жасанды тоқтату(аборт) жатады. Олардың бәрі организмнің репродуктивтік функциясына араласатын заманауи түріне жатады.
1.1. Жасанды ұрықтану.
Биоэтика жасанды ұрықтану мәселесін де қозғайды. Бір жағынан, репродуктивті жаңа технологиялар адамзаттың баға жетпес құндылықтың бірі болып келетін некенің табиғатын бұзады. Екінші жағынан қарасақ- бұл кейбір бала туа алмайтын ерлі-зайыптылар үшін жалғыз ғана мүмкіндік.
Жасанды ұрықтану негізінен дін жағынан қарсылықтармен кездесед.
Мысалы:
Католик шіркеуі жасанды ұрықтандыруды табиғи емес және антиморальды деп есептейді, сондықтан оны барлық жағынан қабылдамайды. Католик шіркеуі «жасанды ұрықтандыру некенің бірлігіне, ерлі-зайыптылардың қадір-қасиетін, ата-ана кәсібін және баланың туылуына нұқсан келтіретін және некеге тұрған нəрсеге жəне осы некенің нəтижесінде туындайтын құқықтарына қайшы келеді» деп үйретеді.
Буддизм мектептері арасында жасанды ұрықтандыру туралы көзқарастар ерекшеленеді. Осылайша, дәстүрлі ТМД елдеріндегі буддистер бұл технологияны теріс бағалайды, өйткені олар жүктіліктің бұл жолы адамның туылуының табиғи процесіне қайшы келетініне сенеді. Сонымен қатар Карма Кагю мектебінің өкілдері медицина жетістіктерін құттықтайды, әйелдерге аналар болуға мүмкіндік беретінін атап көрсетеді. Сонымен бірге, «ұрықтандырылған эмбриондардың өліміне ойланбастан қарауға болмайды және олардың барлығы аман қалу үшін барлық жолмен ұмтылуы керек» екеніне назар аударылады.
1.2. Суррогат аналық.
Биоэтика қарастыратын аса даулы мәселелердің бірі-суррогат аналық. Бұл әдісте туған ата-анасынан алынған ұрықтанған жұмыртқажасушасын басқа әйелдің жатырына енгізеді. Бұл суррогат ана бала көтеру үшін қажет. Босанған кейін, суррогат ана туған нәрестені биологиялық ата-анасына береді.Бұл баланың тәндік табиғатына жасалынатын манипуляцилар болғанымен, кейбір жұптар үшін бұл- толық отбасы құрудың жалғыз амалы.
Суррогат ана болуының қарсыластары балаларды тауардың түріне айналдырудың зорлық-зомбылықтан қорқады, байлар әйелдерді ұрпақтарын көтеру үшін жалдауға қабілетті жағдай жасайды. Көптеген феминисттердің пікірінше, мұндай тәжірибе әйелдерді пайдалануды білдіреді және діни қайраткерлер неке мен отбасының қасиеттілігін бұзатын азғындық үрдісті көреді.
Суррогат ана болуын қолдайтыңдардың пікірі бойнша, бұл отбасылар үшін серіктестердің қабілетсіздігінен немесе әйелдің жемісін беру қабілетсіздігінен туындағандықтан, бұл жұбайлардың екеуіне де генетикалық түрде байланысатын немесе тек күйеуі. Олар бұл процедура бала асырап алудан мүлдем өзгеше екенін көрсетеді. Олардың пікірінше, бұл бала туудың коммерциялануы емес, махаббат пен ынтымақтастықтың терең адами әрекеті. Суррогат ана болудың жақтаушылары оны әйелдерді пайдаланудың нысаны деп есептемейді, олар өз еркімен суррогат ана болуға шешім қабылдаған әйелге бұл үшін материалдық өтемақы және моральдық қанағаттану басқа адамдарға пайда әкеледі.
1.3. Клондау әдісі.
Адамды клондау әдісі гендік инженерияның жаңа әзірлемелерін қолдану арқылы ғана жүзеге асырыла алады. Қазіргі уақытта клондау әдісі туралы екі түрлі көзқарас бар. Біріншісі- клондау әдісі абсолютті этикалық әрі адамзат пен қоғам үшін қауіпсіз. Бұл көзқарасты қолдаушылардың айтуынша, клондау әдісі өлімсіздік пен түрлі дерттерді жоятын жол. Бұған қарама-қарсы көзқарас- клондау әдісінің аморальдігі. Бұл көзқарас бойынша, бұл әдіс ғылыммен толық зерттелмегендіктен, үлкен қауіп-қатер туғызады.
Клондау (ағыл.cloning,грек. κλών - «ұрпақ») - ең жалпы мағынада - объектіні нақты клондау. Клондау нәтижесінде алынған заттар клон деп аталады.Адам клондау - эмбрионның қалыптасуы мен адамның генотипі бар эмбрионнан кейінгі немесе бұрыннан бар өсімдіктерді қалыптастырудан тұратын болжамды әдіснама.
Клондау, термині бастапқыда микробиология мен селекцияда кейін генетикада қолданылды, оның табыстарынан нәтижесінде ол қолданысқа енгізілді. 2017 жылы біреудің адамның клонын жасай алғаны туралы ешқандай құжат жоқ.
Қоғамға клондау қатынасы – 2007 жылы Ұлыбританияның патшайымы Елизавета II Долли қойдың жасаушылардың бірі Иэн Уилмут рыцарь лауазымды берді.Психиатрия жағдайлары анықталған жаңа фобия пайда болды. Психиатр Виктор Яровой 2008 жылдың желтоқсан айында осындай бұзылулардың жаңа тұжырымдамасын - клондалған адамдардан қорқуды яғни клондаған адамадар физикалық, моральдық және рухани дамудағы асуын мүмкін деп анықтады.
1.4. Трансплантология әдісі.
Аса ауыр құқықтық пен этикалық сұрақтарды қозғаған- трансплантология әдісі. Бүгінгі күні жүрек пен бауыр, өкпе, сүйек кемігі, т.б. аса маңызды органдар ауыстырылып орналастырылады. Бұл әдістің мәселелері донор міндеттері мен құқықтарына, сонымен қатар, оның туыстарына, медициналық қызметкерлерге тиеді.
Трансплантология (ағылш. transplantation of organs and tissues; нем. Transplantation von organen und Geweben; лат. transplantare - қайта отырғызу) — зақымданған, тозған ағзаны, оның бөлігін немесе тіндерді ауыстыру (немесе ауыстырып қондыру), өмірді құтқару құралы және адамның денсаулығын қалпына келтіру болып табылады; заңнамалар мен адам құқықтарын сақтау негізінде жүзеге асырылады.
1.5. Эвтаназия.
Этикалық мәселердің ішінен аса көп талқыланатыны- эвтаназия. Эвтаназия - Әлдебір әрекетпен немесе құралдармен, соның ішінде оның өмірін жасанды ұстап тұрған аспаптың жұмысын тоқтату жолымен, төзгісіз аурумен ауыратын науқастың өлімін тоқтату тәжірибесі. "Эвтаназия" термині қазір әртүрлі мағыналарда қолданылады: ауыр азапты бастан кешіріп жатқан адамдардың өлімін тездету; артық, қажеті жоқ адамдардың өмірлерін тоқтату (Мысалы, Т-4 бағдарламасы); өмір мен өлім арасындағы адамдарға көрсетілетін қамқорлық, көмек (мысалы, хоспис); адамға өлу мүмкіндігін беру. Сонымен қатар, "эвтаназия" деп кейде зертханалық және кезбе жануарларды қоса алғанда жануарларды ұйықтату саналады. Бұл әдіс барлық діни конфессиялардың көзқарастары, сонымен қатар Гиппократ антына қайшы келгенімен, сол мезетте шешім тапқан мәселеге жатқызылмайды.
1.6. Деонтология.
Этикалық принциптермен қатар медициналық қызметкердің профессионалді деонтологиясы, мейірбикенің деонтологиясы үзіліссіз байланысқан.
Деонтология – ғылым емес, белгілі бір мамандықта, белгілі бір жағдайда сөйлесу және өзін өзі ұстаудың, принциптер мен дәстүрлерді қиыстыру өнері. Деонтология – бұл термин, медицинада медцина мамандарының қарым қатынастарында, сонымен қатар диагностика үрдісі қатысушылары, емі және алдын алуда жиі қолданылады
Дата добавления: 2018-02-28; просмотров: 1286; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!