Митохондрияда,пластидтер мен цитоплазмада болады
14.РНҚ бөлінеді: рибосомалық,тасымалдаушы,ақпараттық
15. Инсулинді алғаш рет тапты: E.coli бактериясынан
16.Бір типтегі организмнен алынған генді басқа типтегі организмге енгізуді атайды:
Гендік инженерия
17.Гендік инженерияның өнімдері: инсулин, самотропин, гемофилия ауруына
қолданылатын vlll фактор
18.Микроорганизмдер жасушалары мен ферменттерді пайдаланып əртүрлі заттар мен
өнімдерді алу процесі аталады: биотехнология
19.Жасушалалық макромалекулалардың (нуклеин қышқылдары мен нəруыздың)
синтезі саласында өте маңызды зерттеу жұмыстарын жүргізді: М.Ə.Айтхожин
5.1 Жоғарымолекулалықосылыстархимиясытуралытүсінік.Алуәдістері
Полимерлер- ОНДАҒАН МЫҢ ЖӘНЕ ЖҮЗДЕГЕН МЫҢ КЕЙДЕ МИЛЛИОНДАҒАН АТОМДАРДАН ТҰРАТЫН ҮЛКЕН МОЛЕКУЛАЛАР
Химиялық таза полимерлердіңмакромалекулаларыотыратынтұратын…..құралады- ҚҰРЫЛЫМДЫҚ БУЫНДАРДАН
Полимерленудәреже- ҚҰРЫЛЫМДЫҚ БУЫНДАРДЫҢ САНЫ ОНЫҢ МӘНІ 1000 НАН БАСТАП 1МЛН ҒА ЖУЫҚ БОЛУЫ МҮМКІН
Ісжүзіндекезкелген полимер-ҚҰРАМЫ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ БІРДЕЙ ТЕК ҚҰРЫЛЫМДЫҚ БУЫН САНЫ ӘРТҮРЛІ БІРНЕШЕ МАКРОМОЛЕКУЛАНЫҢ ҚОСПАСЫ
Полимер синтезделетінкішімолекулалызат – МОНОМЕР ДЕП АТАЛАДЫ
Mr<500 болса – КІШІ МОЛЕКУЛАЛЫ ҚОСЫЛЫС
|
|
|
Mr>5000 болса- ЖОҒАРЫ МОЛЕКУЛАЛЫ ҚОСЫЛЫС
500<Mr<5000болса- ОЛИГОМЕР
Полимерлердіңмакромолекуларыныңпішіні-СЫЗЫҚТЫҚ,ТАРМАҚТЫ, ТОРЛЫ , КЕҢІСТІКТІК
Тармақтықұрылымдыполимерлергежатады-КРАХМАЛ ПОЛИПРОПИЛЕН
Құрылымдықкеңістіктік- ЖҮН, РЕЗЕҢКЕ МЕН ФЕНОЛФОРМАЛЬДЕГИД
Полимерлердіңфизикалыққасиеттерітәуелді- ПОЛИМЕРЛЕНУ ДӘРЕЖЕСІ МЕН ПОЛИМЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫМЫНА
Ұсақмолекулаларбірімен-бірітүйінарқылыжалғасып…..пішіндеболады- ШАРБАҚ НЕМЕСЕ ТОРКӨЗ ТӘРІЗДІ
Төркөздердіңүшөлшемі:биіктігі,ұзындығыжәнееніболғандықтанаталады-ТРИМЕРЛІ МОЛЕКУЛА
Өндіруәдісінеқарайполимер бұйымдарыбөлінеді- КОНСТРУКЦИЯЛЫҚ ПЛАСТИКТЕР,ЭЛАСТОМЕРЛЕР,ТАЛШЫҚТАР МЕН ЖІПТЕР,ҚАБЫРШАҚТАР,ЛАКТАР,БОЯУЛАР
Пластиктер-БӨЛІНУ БЕРІКТІГІ 50-200 КГ/СМ БОЛАТЫН ҚАТТЫ ЗАТТАР
Эластомерлергежатады-КӨКСАҒЫЗ,РЕЗЕҢКЕ ЖӘНЕ ОСЫЛАРҒА ҰҚСАС МАТЕРИАЛДАР ЖАТАДЫ
Эластомерлергетәнқасиет- ЖОҒАРЫ ИІЛІМДІК,СОЗЫЛҒЫШТЫҚ,ДЕФОРМАЦИЯЛЫҒЫ ҚАЙТЫМДЫ
Жоғарысапалырезеңкеніңсозылғыштығы-500% жетеді
Талшықтыматериалдар- БЕРІКТІГІ,ИІЛІМДІЛІГІ,ҚАТТЫЛЫҒЫ КЕЙДЕ ТЫҒЫЗДЫҒЫ ДА АНИЗОТРОПИЯЛЫҚ БОЛАДЫ
|
|
|
Қабыршақтар,лактар,бояуларерекшелігі-АЛДЫН АЛА ПІШІН ЖАСАУҒА БОЛМАЙДЫ.ОЛАРДЫ ҚОРҒАЛАТЫН ЗАТТЫҢ БЕТІНЕ ЖҰҚА ҚАБАТПЕН ЖАҒЫП,ҚОЛМА ҚОЛ ПАЙДАЛАНАДЫ
Жоғарымолекулалықосылыстардыалудыңнегізгіәдістері-ПОЛИКОНДЕНСАЦИЯЛАНУ ЖӘНЕ ПОЛИМЕРЛЕНУ РЕАКЦИЯЛАРЫ
Кішімолекулалымономерлердіңбірігуініңүштүрліәдісі-ЕСЕЛІ БАЙЛАНЫСЫНЫҢ ҮЗІЛУІ НЕМЕСЕ ТҰЙЫҚ ТІЗБЕКТЕРДІҢ АШЫЛУ ЕСЕБІНЕН; ЭФИРЛІК БАЙЛАНЫСТАРДЫҢ ТҮЗІЛУІ ЕСЕБІНЕН; ФУНКЦИОНАЛДЫҚ ТОПТАР АРҚЫЛЫ АМИДТІК БАЙЛАНЫСТАРДЫҢ ТҮЗІЛУ ЕСЕБІНЕН
Поликонденсация реакцияларынақатысады-КОСФУНКЦИЯЛЫ НЕМЕСЕ КӨПФУНКЦИЯЛЫ МОНОМЕРЛЕР
Полимерленуреакциясы-ЕСЕЛІ БАЙЛАНЫСТАЛДЫҢ ЕСЕБІНЕН НЕМЕСЕ ТҰЙЫҚ ТІЗБЕКТЕРДІҢ АШЫЛУ САЛДАРЫНАН ЖҮЗЕГЕ АСАДЫ
Инициатор ретіндеқолданылады-БОС РАДИКАЛДАРҒА ЖЕҢІЛ АЙЫРЫЛАТЫН ЗАТТАР ҚОЛДАНЫЛАДЫ
Полимерленудіңаралықөнімдері-ТҰРАҚСЫЗ БӨЛШЕКТЕР
Тізбекекі радикал өзаракездескендесондай-ақ радикал басқа молекула әсеріненнемесеыдысқабырғасынасоқтығысыпжойылғанкезде-ҮЗІЛЕДІ
|
|
|
Полимердіңмолекулалықмассасы-ОНЫҢ ҚАСИЕТТЕРІНІҢ МАҢЫЗДЫ СИПАТТАМАСЫ
Кішімолекулалыполистирол-ӨТЕ СЫНҒЫШ НӘЗІК БОЛАДЫ СӘЛ СОҚҚЫДАН ҰНТАҚ БОЛЫП ШАШЫЛЫП КЕТЕДІ
Сополимер- МӨЛДІРЛІГІМЕН СЕРПІМДІЛІГІМЕН ЖӘНЕ БЕРІКТІГІМЕН ЕРЕКШЕЛЕНЕДІ.ОЛАР МАТАНЫ,СЫМДАРДЫ ҚАПТАУҒА ҚОЛДАНЫЛАДЫ
Сополимерленуәдісіарқылы-ПОЛИМЕР МАТЕРИАЛДАРЫНЫҢ АЛУАН ТҮРЛЕРІН АЛУ МҮМКІНДІГІ АШЫЛДЫ
Хлорвинил мен винилацетаты қосыпполимерлесеалынады-СОПОЛИМЕР
Полимер өндіруқызметі-МАШИНА ЖАСАУ,РАДИО ЖӘНЕ ЭЛЕКТРОТЕХНИКА,ҚҰРЫЛЫС,КЕМЕ,АВТО,ҰШАҚ, ЗЫМЫРАН ЖАСАУ ӨНДІРІСІ
5.2ПОЛИМЕРЛЕРДІҢ ҚАСИЕТТЕРІ
Жоғарымолекулалықосылыстардыңбіріншіерекшелігі-МҮЛДЕ ЖАҢА ОРТАША МОЛЕКУЛАЛЫҚ МАССА ТҮСІНІГІНІҢ БОЛУЫ
Полимергомологтар-ҰЗЫНДЫҚТАРЫ ӘРТҮРЛІ БІРАҚ БІРДЕЙ ХИМИЯЛЫҚ БУЫНДАРДАН ТҰРАТЫН МАКРОМОЛЕКУЛАЛАР
Жоғарымолекулалықосылыстардыңмолекулалықмассасыөскенсайын-ЕРЕКШЕ БУЛАНУ ҚҰБЫЛЫСЫ БАЙҚАЛМАЙДЫ
Жоғарымолекулалықосылыстар-МҮЛДЕ ҰШПАЙТЫН ГАЗ КҮЙІНЕ АУЫСПАЙТЫН ЗАТТАР
Кішімолекулалықосылыстардыңагрегаттықкүйлері-ГАЗ СҰЙЫҚ ҚАТТЫ
|
|
|
Жоғарымолекулалықосылыстарагрегаттықкүйлер- ҚАТТЫ ЖӘНЕ СҰЙЫҚ
Қыздырғандабайқалатынөзгерістерінесәйкесполимерлікматериалдарбөлінеді-ТЕРМОПЛАСТЫ ЖӘНЕ ТЕРМОРЕАКТИВТІ
Термореактивтібұл- ҚЫЗДЫРҒАНДА ДА СУЫТҚАНДАДА ӨЗДЕРІНІҢ БАСТАПҚЫ ҚАСИЕТТЕРІН САҚТАЙ АЛМАЙТЫН ПОЛИМЕРЛЕР
Полимерлеркөпшілікжағдайда-Ерімейді
Полимерлердіңмаңыздықасиеті-МЕХАНИКАЛЫҚ БЕРІК ӘСІРЕСЕ КЕҢІСТІКТІК ҚҰРЫЛЫМДЫ ПОЛИМЕР
Берікткікқасиетібайланысты-ТАРМАҚТАЛУ ДӘРЕСЕЖІ МЕН ТИПІНЕ
Полимер биіктігінеәсерететінфакторлар-МОЛЕКУЛАЛЫҚ МАССА ТАБМҒАТЫ МАКРОМАЛЕКУЛАЛАРДЫҢ БАҒДАРЛАНУЫ ҚҰРЫЛЫМДАРЫНЫҢ СИПАТЫ ТІЗБЕКТЕРІНІҢ ТҮЗІЛУ ДӘРЕЖЕСІ
Электрлікқасиеттерінеқарайполимерлербарлықденелерсияқтыбөлінеді-ДИЭЛЕКТРИКТЕР,ЖАРТЫЛАЙ ӨТКІЗГІШТЕР, ЭЛЕКТРӨТКІЗГІШТЕР
Полимерлердіңэлектрлікқасиеттерінежатады-ЭЛЕКТРӨТКІЗГІШТІК,ЭЛЕКТРЛІК БЕРІКТІЛІК,ДИЭЛЕКТІРЛІК ШЫҒЫН,ДИЭЛЕКТРЛІК ӨТІМДІЛІК, ЭЛЕКТРЕТТІК ЭФФЕКТ, ТЕРМОПОЛЮССІЗДЕНУІ
5.3 Пластмассалар. Маңызды өкілдері
Пластмассалар-йілгіштік қасиеті бар,сондықтанбелгілі бір жағдайда тиісті пішінге келтіруге1.
болатын,жоғарғы молекулалы органикалық заттар негізінде жасалатын материалдар.
Иілгіштік қасиеті бар:пластмасса,ермексаз,саз
Пластмассаоар құралады:шайырдан(полиэтилен мен этиленнің полимерленуі)
Пластмассалардың механикалық беріктігін арттырады:ағаш ұнтағы,мата,талшықтас(асбест)
Пластмассаоар 2 типі:термопластикалық(термопласттар),термореактивті(реактопластар)
Термопластикалық шайырлар:полиэтилен,полихлорвинил)сызықтық полимерлер жатады
Термопластикалық шайырлар қыздырғанда:жұмсарады,йілгіш болады да суытса, қайта қатайып,өздерінің алғашқы қасиеттерін сақтап қалады
Термопластикалық шайырлар қыздырғанда йілгіштік қасиетінен айрылады,балқымайтын және ерімейтін күйге туседі
Термореактивті шайырлар:фенолформальдегид
Пластмассалардың қасиеттері:механикалық беріктігі жоғары,тығыздығы аз,хим төзімді,жылу,электроқшаулағыштығы жақсы
Пластмассалардың қолданылуы саласы(5 ке) конструкциялық,электр және радиотехникалық,антикоррозиялық және бүлдіргіш орталарға тұрақтылық,дыбыс және жылуоқшаулағыштар
Өте жеңіл пластмассалар:пенопласт(болаттан 100 есе жеңіл,жылу мен дыбыс өткізбейді)
Пенопласт қолданылады:суға батып кетуден сақтайтын құралдар,жеңіл жиһаз,дыбыс пн жылу өткізбейтін материалдар,ұшақ вагон жасау өндірісі
Өндіру ауқымы тұрғысынан пластмассалар полимерлі материалдар арасында 1-ші орында
Полиэтилен-термопластикалық шайыр ,қолға ұстағанда май тәрізді білінеді,ақ түсті,сыртқы түрі жағынан парафинге ұксас,судан жеңіл,көгілдер түсті жалынмен жанады,70° с- тан жоғары қыздырғанда ісініп,
көміртекке(тетрахлорметанда),трихлорэтанда,толуолда,ксилолда ериді (…-СН2-СН2-СН2-СН2—СН2-…)n
Полиэтиленге су өтпейді,ал ултракүлгін сәулелер жақсы өтеді
Полипропилен(-СН2-СН(СН3))n-aқ Түсті,қатты
Стереореттелген жм полимерін алу үшін:триэтиалюминий (С2Н5)АL,тетрахлортитанTICL4 өршіткілері қолданылады
Полипропилен:ақ,қолға майдай сезіледі,термопластикалы,Mr:300-700,p=920кг/м3.Полиэтиленнен айыпмашылығы:берік,(160-170) жұмсарады
Полипропилен 80°с тан жоғары t да қыздырғанда ароматты көмірсутектер мен хлорлы парафинге ериді
Полипропиленнен жасайды:оқшаулағыштар,түтіктер,машина тетіктері,хим құрылғылар,арқан ,тор,тех мата
Фенолформальдегид полимерлі ароматты карботізбекті полимерге жатады
Фенолформальдегид фенол мен формальдегидтің 7:6 қатысында суды бөле жүрсе,жаңа лак (Mr=1300) сызықтық полимер түзіледі
Фенолды формальдегидтің артық мөлшері мен поликонденсацияласа,тармақталған полимер-резиттер алынады
Фенолформальдегидтен бұйымдар алынады(ол-жылуға,ылғалға төзімді,механикалық берік келеді жне электрооқшаулағыш.
Фенолформальдегид ұнтақталған шайыр мен толықтырғыш ретінді ағаш ұнтағын араластырып пресұнтақ алынады
Пресұнтақтан:электроайырғыштар,патрондар,штепсельдік розеткалар,жасайды
Фенолформальдегидке тотықтырғыш ретінде қысқа талшықты материалдар қолданып волокониттер алынады
Волокониттер берік болғандықтан:панельдер,рейкалар,сермелер(маховиктер),роликтер тех ж/е өнеркәсіптік маңызы бар
Формальдегидке тотықтырғыш ретінде мақта маталар пайдаланылса текстолит алынадыформальдегидке шыны талшықтарды падаланып шыныпластиктер алынады
Шыныпластиктерден:жеңіл ж/еөте берік материалдар,машина,кеме жасау,тұрғын үй құрылысына қажетті бұйымдар
Пластмассалар t әсеріне қарай:термопластикалық,термореактивті
Пластмассаларасамаңыздыөкілдері:полиэтилен,полипропилен,полихлорвинил,полистирол(полимерлену арқылы алынады);
поликонденсация реакциясы арқылы фенолформальдегид алынады
5.4 КӨКСАҒЫЗ
Көксағыз-майысқақ созылшығ,серпімді,үйкеліске төзімді,берік эластикалық мстериал
Таусағыз,көксағыз құрамында кездеседі
Бразилия Гевея ағашы-ң құрамында 30% каучук бар
Каучук-(као чау)ағаштың көз жасы
Көксағыздың практикалық маңыздылығы:серпімді,эластикалық қасиеті
Көксағызға сұрасыныс:2500000₸
Көксағыздысинтездік жолмен алды:Лебедев(бутадиенді пайдаланды
Табиғи көксағыз-изопренді көксағыз
Көксағызды синтездік жолмен өндіріле бастады:1932 жыл
Вулканизация дегеніміз-көксағыз бен күкіртті қосып қыздырған кезде жүреді
Вулканизация тек күкірт қана емес,күкірттің қосылыстарын,күйені,борды қосады
Вулканизация процесін 1839 жылы Генкокок пен Гудьир ашты
Көксағыздан вулканизациялау арқылы алынған өнім:реезеңке
ВулКанизациялау нәтижесінде көксағыз:серпімділігі,беріктігі,эластикалығы,t-ға ж/е тұрақтылығы артады,бастапқы ұзындығынан 2 есеге дейін ұзарады
Көксағызғда күкірт мөлшері (45%)болса,онда майыспайтын зат -эбонит алынады
Эбонит электр тогын өткізбейді
Көксағыздар алынатын мономерлер:бутадиен(дивинил),изопрен,хлорпрен,олефин,этилен-пропилен,изобутилен
Бензин мен майдың әсеріне төзімді көксағыз алу үшін акрилонитрилмен бірге полимерлейді
Көксағыздың маңызды қасиеттері:серпімділігі,эластикалығы,созылғыштығы
Көксағыздан алынады:аяқкиім ,мата,құрылыс материалдары,шиналар,таспалар,түтіктер,қайыстар,электротехникада қолданылады
5.5 СИНТЕЗДІК ТАЛШЫҚТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ МАҢЫЗДЫ ӨКІЛДЕРІ
Мата жасалатын барлық талшықтар 2 топқа бөлінеді : ТАБИҒИжәне ХИМИЯЛЫҚ талшықтар деп бөлінеді. Табиғи талшыққа : МАҚТА, КЕНДІР,ЖҮН , ЖІБЕКтәрізді табиғи материалдардан талшықтар жасалады.
Жасанды талшықтар жоғары молекулалы табиғи қосылыстарды химиялық тәсілмен өңдеу нәтижесінде алынады.
Синтездік талшықтар синтездік жоғары молекулалы қосылыстардан алынады.
ТАЛШЫҚТАР : 1) Табиғи; 2) Химиялық
1) ТАБИҒИ: а)Өсімдіктекті ,в) Жануартекті ;
А) Өсімдіктекті: МАҚТА, ЗЫҒЫР, КЕНДІР
В) Жануартекті: ЖҮН , ЖІБЕК
2) ХИМИЯЛЫҚ: а) жасанды, в) синтездік
А) Жасанды: ВИСКОЗА, МЫС-АММИАК АЦЕТАТЫ
Дата добавления: 2021-03-18; просмотров: 112; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!