Рецепт на настойку пустырника 26 страница

⇐ ПредыдущаяСтр 26 из 53Следующая ⇒

γ-Аминомай қышқылы(ГАМҚ) биогенді заттарға жатады. ОЖЖ болады және мидағы нейромедиаторлық және метаболикалық үдерістерге қатысады. ГАМҚ рецепторларының лигандалары психика мен орталық жүйке жүйесі бұзылуларының әртүрлерін емдеуге арналған болашағы бар заттар ретінде қарастырылады, мұндай аурулар қатарына Паркинсон және Альцгеймер аурулары, ұйқы бұзылулары (ұйқысыздық, нарколепсия), қояншық аурулары жатады. ГАМҚ орталық тежелу үдерістеріне қатысатын негізгі нейромедиаторлар болып табылады. ГАМҚ әсерінен мидың энергетикалық үдерістері белсендіріледі, ұлпалардың тыныс алу белсенділігі жоғарылайды, мидың глюкозаны өтелдеуі жақсарады, қанмен қамтылуы артады.

ОЖЖ-не ГАМҚ әсері оның телімді ГАМКергиялық рецепторлармен өзара байланысуы арқылы жүзеге асырылады, оларды соңғы жылдары ГАМҚ-А- және ГАМК-Б-рецепторлары мен басқаларына бөледі. Бірқатар орталық нейротроптық заттардың (ұйықтататын, тырысуға қарсы, тырыстыратын т.б.) әсер ету механизмінде олардың ГАМҚ-рецепторларымен агонистік және/немесе антагонистік өзара байланысы маңызды рөл атқарады. ГАМКергиялық және бензодиазепиндік рецепторлар арасындағы тығыз байланыс анықталған. Бензодиазепиндер ГАМҚ әсерін күшейтеді.

Пептидтер(грекше πεπτο — қоректік) – молекулалары пептидтік (амидтік) қосылыстармен тізбек түрінде байланысқан α-аминқышқылдарының қалдықтарынан құралады. Бұл ондаған, жүздеген немесе мыңдаған мономерлік тізбектер – амин қышқылдарынан тұратын табиғи немесе синтетикалық қосылыстар. Полипептидтер аздаған ғана амин қышқылдарынан (10-50 көп емес) құралатын олигопептидтер мен қарапайым пептидтерге (10 дейін) қарағанда жүздеген амин қышқылдарынан тұрады. Көбіне 10-20 амин қышқылдық қалдықтардан кем мөлшердегі пептидтерді, олигопептидтер, ал аминқышқылдық тізбектер саны көп заттарды — полипептидтер деп атайды. Опиоидтық пептидтер — опиаттармен (морфин, кодеин т.б.) опиоидты ағзаның рецепторларымен байланыса алатын қасиетімен ұқсас табиғи және синтетикалық пептидтер тобы. Эндогендік морфин тәріздес заттар алғаш рет 1975 жылы көгершіндердің, теңіз шошқаларының, егеуқұйрықтардың, қояндардың, тышқандардың тұтас миы мен гипофизінен бөлініп алынған, ал 1976 жылы мұндай олигопептидтердің фракциялары адамның жұлын сұйықтығы мен қанында анықталған.

Бұл олигопептидтердің әр түрлері эндорфиндер мен энкефалиндер атауына ие болды. Опиоидтық рецепторлардың лигандалары көптеген шеткері мүшелерде, ұлпаларда және биологиялық сұйықтықтарда да анықталған. Опиоидтердің гипоталамус пен гипофизде, қанның сары суында, жұлын сұйықтығында, асқазан-ішек торабында, өкпеде, репродуктивтік жүйе мүшелерінде, иммунокомпетентті ұлпаларда тіптен теріде болуы көрсетілінген. Эндорфиндермен қатар экзорфиндер немесе ас қорытылуы кезінде айқындалатын параопиоидтар — опиоидтік пептидтер деп аталатын заттар да анықталған.

Қазіргі уақытта опиоидтік рецепторлар мен олардың эндогендік лигандалары сүт қоректілердің, сонымен қатар, қарапайымдыларға дейінгі төменгі жіктемедегі жануарлардың барлық дерлік мүшелері мен ұлпаларында анықталған. Қазіргі уақытта энкефалиндердің (метионин-энкефалин мен лейцин-энкефалин) негізгі көздері ағзада басым түрде бүйрек үсті бездерінде шоғырланатын проэнкефалин А болатыны анықталған.

Көптеген физиологиялық белсенді заттар нейромодуляторлық ықпал (аденозин, АТФ т.б.) рөлінде синаптикалық берілу механизмі түрінде медиатор синтезіне (левадоп), сонымен қатар, тиісті рецепторларды ынталандыру (наркотикалық анальгетиктер, бензодиазепиндер) және басқа үдерістерге қатысуы мүмкін.

Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілік заттарды шартты түрде келесі топтарға бөлуге болады:

1) Жалпы медиаторлық әсердегі заттар (дофаминдік, серотониндік және пуринергиялық рецепторлар);

2) Наркозға арналған заттар мен этил спирті (жалпы әсер);

3) ГАМҚ-рецепторларына әсер ететін заттар (ұйықтататын, тырысуға қарсы және паркинсонға қарсы заттар);

4) Анальгетикалық заттар (опиоидтық рецепторлар).

7.5 Оқыту мен сабақ беру әдістері (аз топтар, дискуссия, ситуациялық есептер, жұппен жұмыс, презентациялар, кейс-стади және басқалар.).

- семинар;

- аз топтармен жұмыс;

- жұмыстың орындалуы;

- анализ нәтижелерінің есептелінулері.

7.6 Әдебиеттер тізімі

Негізгі әдебиеттер:

1. Фармакология с общей рецептурой: учебник.Харкевич Д.А. – М., Гэотар – Медиа, 2010. – 350с.

2. Лекарственные средства.Машковский.-М.,2010.

Қосымша әдебиеттер:

1. Клиническая фармакология:учебник + CD.- 2-е изд., перераб. И доп. – М., 2009.-272с.

2. Фармакология с рецептурой. Гаевый М.Д., Петрова В.И. – Ростов-на-Дону, «Март»,2009.

3. Фармакология: конспект лекций Малевская В.Н. – Ростов-на-Дону, «Феникс», 2008.

4. Фармакология с общей рецептурой.-3-е изд., испр.Майский В.В., Аляутдин Р.Н. – М.,2010.-240с.

5. Практикум по фармакологии: учебное пособие для мед.училищ и колледжей. Созонова И.В.-Ростов-на-Дону,2005.

6. Фармакология:учебное пособие для мед.училищ и колледжей.Федюкевич Н.И.-Ростов на Дону.2004.

7.7 Бақылау (сұрақтар, тестілер. тапсырмалыр, т.б.)

1. Орталык жүйке жүйесінің қызметін реттейтін дәрілер.

2. Негізгі нейромедиаторлар, орталық жүйке жүйесінің нейромодуляторлары (нора- дреналин, серотонин, дофамин, ацетилхолин, аминқышкылдар, пептидтер, пурин- дер жэне баскалар)

3. олардың ОЖЖ эртүрлі қызметтерін реттеудегі рөлі.

4. Синапстағы берілудің әртүрлі сатыларына дэрілік заттардың әсері.

5. ОЖЖ әсер ететін дәрілік зазтардың жіктелуі.

7.1 Тақырып №14 Аралық бақылау №2

7.2 Мақсаты:Өткен тақырыптар бойынша студенттердің білімін сынау.

7.3 Оқытудың міндеті

- есептерді шығара білу;

- берілген сұрақтарға дұрыс және нақты жауап беру;

7.4 Тақырыптың негізгі сұрақтары

1. Жеке фармакология

2. Нейротропты заттар. Анықтамасы.Жіктелуі.

3. Афферентті иннервацияға әсер ететін дәрілік заттар

4. Афферентті жүйкелер ұштарының сезімталдығын төмендететін немесе олардың қозуына әсер ететін дәрілік заттар. Жіктелуі.

5. Анестезиялаушы заттар (жергілікті анестетиктер). Анықтамасы. Жіктелуі.

6. Беткейлік анестезияда қолданылатын заттар

7. Инфильтрациялық және өткізгіштік анестезияда қолданылатын заттар

8. Анестезияның барлық түрінде қолданылатын заттар

9. Тұтастырғыш дәрілер (танин, емен кабығының кайнатпасы, висмуттыңын негіздік нитраты, өсімдіктен жасалған дәрілер), жіктелуі, әсер ету механизмі, негізгі әсерлері, қолдану көрсетімдері, жағымсыз әсерлері, қарсы көрсеткіштері.

10. Бүркеуіш (каптағыш) (крахмал шырышы) дәрілер, жіктелуі, әсер ету механизмі, негізгі әсерлері, қолдану көрсетімдері, жағымсыз әсерлері, қарсы көрсеткіштері

11. Сіңіргіш (белсендірілген көмір) дәрілер, жіктелуі, әсер ету механизмі, негізгі әсерлері, қолдану көрсетімдері, жағымсыз әсерлері, қарсы көрсеткіштері

12. Тітіркендіргіш (амииак ертіндісі, ментол, қыша қағазына) дәрілер, жіктелуі, әсер ету механизмі, негізгі әсерлері, қолдану көрсетімдері, жағымсыз әсерлері, қарсы көрсеткіштері

13. Холинорецепторларта эсер етегін дэрілер (холинергиялық дәрілер).

14. Мускаринді жэне никотинді холинорецепторлардың орналасуы

15. Мускаринді холинорецепторларға сипаттама беру, олардың түрлері.

16. Никотинді холинорецепторларға сипаттама беру, олардың түрлері.

17. Холинергиялык синапстарда қозуды өткізуге әсер ететін дәрілердің жіктелуі.

18. М-және Н-холиноренепторларға әсер ететін дәрілер. Анықтамасы. Жіктелуі.

19. М- жэне Н-холиномиметикалық дәрілер(ацетилхолин, карбахолин)

20. Ацетилхолиннің негізгі әсерлері (М- және Н-холиномиметикалық)

21. Карбахолин әсерінің ерекшеліктері

22. Антихолинэстеразды дәрілер (прозерин, галантамин гидробромиді, физостигмин салицилаты, фосфакол). Жіктелуі. Әсер ету механизмі. Негізгі әсерлері. Препараттардың салыстырмалы сипаттамасы және қолданылуы.

23. Антихолинэстеразды дәрілердің жағымсыз және уытты әсерлері. Улануды емдеу.

24. М- және Н- холиноблокаторлық дәрілер (циклодол).

25. М-холиноренепторларға әсер ететін дәрілер.

26. М- холиномиметнкалык дәрілер(пилокарпин гидрохлориді, ацеклидин).

27. Негізгі фармакологиялық әсерлері. Көзге (қарашықтың көлеміне, көз іші қысымына, аккомодацияға), ішкі ағзалардың тегіс бұлшықеттеріне, бездер секрециясына әсері.

28. Препараттардың салыстырмалы сипаттамасы, колданылуы.

29. Мускариннің уытгы әсері. Улануды емдеу.

30. М-холиноблокаторлық дәрілер (атропин сульфаты, беладонна сығындысы, платифиллин гидротартраты, метацин). Қолданылуы.

31. Атропиннің көзге, жүрек-қантамыр жүйесіне, тегіс бұлшықеттерге, бездерге тигізетін әсері. ОЖЖ-не тигізетін әсерлерінің ерекшеліктері. Қолданылуы.

32. Итжидек (белладонна) препараттары.

33. Атропинмен улану және көрсетілетін жәрдем.

34. Таңдамалы әсер ететін М – холиноблокаторлар (пирензепин, ипратропиум бромиді)

35. Н-холинорецепторларға әсер ететін дәрілер.

36. Н-холиномиметикалық дәрілер (цититон, лобелин гидрохлориді).

37. Негізгі эсерлері. Қолданылуы.

38. Никотиннің уытты әсері.

39. Н - холиномиметикалық заттарды темекі тартумен күрес жүргізуде колдану.

40. Н - холиноблокаторлык дәрілер.

41. Ганглиоблокаторлык дәрілер (бензогексоний, пентамин, гигроний, пирилен). Жіктелуі. Әсер ету механизмі. Негізгі әсерлері. Қолдану көрсетілімдері. Жағымсыз әсерлері.

42. Шеткерлік әсердегі миорелаксанттар (тубакурарин хлориді, панкуроний бромиді, дитилин). Жіктелуі.

43. Адреномиметикалык дәрілер.

44. Адренорецепторлардың әртүрлі түрлеріне әсер етуіне қарай тіке эсердегі адреномиметиктердің жіктелуі.

45. Альфа- жэне бета-адренорецепторларды стимуля- ция жасайтын заттар.

46. Адреналиннің негізгі қасиеттері (жүрек-кантамыр жүйесіне, тегіс бұлшықеттерге, көзге, заттар алмасуына эсері), норадреналин эсерлерінің ерекшеліктері, оларды қолдану.

47. Альфа - адреномиметиктер.

48. Мезатонның негізгі эсерлері және қолданылуы.

49. Нафтизиннің, галазолиннің әсер ету жэне қолданылу ерекшеліктері.

50. Альфа - адре- номиметик (клофелин).

51. Бета-адреномиметиктер.

52. Селективті емес адреномиметиктер (изадрин) фармако- динамикасының ерекшеліктері. Бета - адренорецепторлар (добутамин) мен бета 2 - адренорецепторларға (салбутамол, фенотерол) эсер ететін дэрілер. Қолданылуы.

53. ¥зақ эсер ететін бета 2 - адреномиметиктер (формат, салмет).

54. Тікелей емес эсер ететін адреномиметиктер (симпатомиметиктер).

55. Эфедриннің эсер ету механизмі. Негізгі әсерлері. Қолданылуы.

56. Адреномиметиктердің жағымсыз эсерлері, олардың алдын алу жэне жою шаралары.

57. Адреноблокаторлык дәрілер (фентоламин, празозин, пропранолол, метопролол)

58. Альфа-адреноблокаторлардың фармакодинамикасы.

59. Селективті жэне селективті емес альфа - адреноблокаторлар. Колданылуы. Туындайтын асқынулар.

60. Бета - адреноблокаторлардың негізгі қасиеттері және қолданылуы.

61. Таңдамалы әсердегі (атенолол) жэне ішкі симпатомиметикалықбелсенділіктегі (окспренолол) бета-адре- ноблокаторлар.

62. Бета - адреноблокаторлардың жағымсыз әсерлері.

63. Симпатомимети- калык дәрілер.

64. Октадин және резерпшшің шектелуі, әсер ету механизмі және негізгі эсерлері, олардың салыстырмалы сипаттамасы. Қолданылуы. Жағымсыз эсері.

65. Дофаминорецепторларга (дофаминергиялык дәрілер) әсер ететін дәрілер (дофамин)

66. Дофаминдік рецепторлар, орналасуы, олардың түрлері.

67. Дофаминдік рецептор- лар қозуының негізгі әсерлері.

68. Дофаминнің әсер ету жэне колдану ерекшеліктері. Жағымсыз эсерлері.

69. Тікелей емес дофаминомиметиктер - мидантан, купренил.

70. Серотониндік рецепторлар, ораласуы, олардың түрлері.

71. Серотониндік рецептор- лар қозуының негізгі әсерлері.

72. Серотониннің эсер ету және колдану ерекшеліктері. Жағымсыз әсерлері.

73. Апоморфин («Құстыратын жэне қүсуға қарсы дэрілер» тақырыпшасына қараңыз), бромокриптин.

74. Дофаминдік рецепторларды тежейтін дэрілер («Психозға карсы қолданылатын дәрілер» тақырыпшасын караңыз).

75. Пуринергиялык синапстардыц козуына әсер ететін дэрілер (фосфоден, рибоксин)

76. Пуриндік рецепторлар, орналасуы, олардың түрлері.

77. Пуриндік рецепторлардың қозуымен байланысты негізгі эсерлер.

78. Аденозиндік рецепторларға әсер ететін дэрілер. Жіктелуі. Негізгі әсерлері. Аденозиномиметиктердің колданылуы.

79. Аденозиндік рецепторлардың блокаторлары - ксантин туындылары («Психостимуляторлык дәрілер» және «Бронхолитикалық дәрілер» тақырыпшасын қараңыз).

80. Орталык жүйке жүйесінің қызметін реттейтін дәрілер.

81. Негізгі нейромедиаторлар, орталық жүйке жүйесінің нейромодуляторлары (нора- дреналин, серотонин, дофамин, ацетилхолин, аминқышкылдар, пептидтер, пурин- дер жэне баскалар)

82. олардың ОЖЖ эртүрлі қызметтерін реттеудегі рөлі.

83. Синапстағы берілудің әртүрлі сатыларына дэрілік заттардың әсері.

84. ОЖЖ әсер ететін дәрілік зазтардың жіктелуі.