ТЭОРЫЯ І ПРАКТЫКА ПЕРАКДАДУ НАВУКОВЫХ ТЭКСТАУ 3 РУСКАЙ МОВЫ НА БЕДАРУСКУЮ
У цяперашні час ужо не выклікае сумнення неабходнасць лінгвістычнага вывучэння тэорыі і практыкі перакладу навуковай і тэхнічнай літаратуры. Дадзеная дысцыпліна ўзнікла на мяжы лінгвістыкі з аднаго боку, і навукі і тэхнікі - з другога. Таму перак- лад навуковай і тэхнічнай літаратуры неабходна разглядаць і з мо- вазнаўчых (пры даследаванні агульнамоўных пытанняў), і з наву- кова-тэхнічных (пры разглядзе тэрміналогіі) пазіцый.
Калі скульптар высякае скульптуру з каменю, ён кіруецца не толькі сваёй першапачатковай задумкай, але і канкрэтнымі ўласці- васцямі і якасцямі таго матэрыялу, які ёсць перад ім. Яму неабход- на прымаць пад увагу тое, як крышыцца камень пад разцом, якая яго супраціўляльнасць, цвёрдасць, зыходныя недахопы. Інакш ка- жучы, медыум (матэрыял) адыгрывае ў працэсе творчасці актыў- ную ролю і, у вядомым сэнсе, азначае канчатковы вынік. «ТЬе те<ііііт із і'е тезза§е (Медыум ёсць паведамленне, пасланне)» - пісаў Маршал Мак Люан. Гэта значыць, што пры перакладзе адна мова адыгрывае ролю пасрэдніка, медыума, пры дапамозе якога перадаецца сэнс выказанага на іншай мове. Пры гэтым, канечне, неабходна ўлічваць уласцівасці, якасці і магчымасці мовы, на якую робіцца пераклад. Даслоўны пераклад рэальна не існуе. Нават пры перакладзе з адной блізкароднаснай мовы на другую некаторыя змяненні непазбежны.
Змест паняцця «пераклад»
Перакладаюцца з адной мовы на другую вершы, мастацкая проза, навуковыя і навукова-папулярныя кнігі з розных галін ведаў, дыпламатычныя дакументы, дзелавыя паперы, артыкулы палітыч- ных дзеячаў і выступленні аратараў, газетныя матэрыялы, гутаркі, кінастужкі, мультфільмы і да т.п.
|
|
|
Для таго, хто перакладае, важную ролю адыгрываюць два на- ступныя палажэнні:
> мэта перакладу - як мага бліжэй пазнаёміць чытача ці слу- хача, які не ведае мовы арыгінала, з даным тэкстам або зместам вуснага выступлення;
> перакласці - значыць выказаць дакладна і поўна сродкамі адной мовы тое, што ўжо выражана сродкамі другой (у дакладнасці і паўнаце перадачы - адрозненне перакладу ад пераказу).
Пераклад можа быць трох тыпаў.
Унутрымоўны пераклад - перадача тымі або іншымі срод- камі данай мовы такога ж зместу, які першапачаткова быў выказа- ны іншымі сродкамі гэтай жа мовы.
Практычна гэта тычыцца тых выпадкаў, калі тэкст напісаны ў пэўным стылі, напрыклад, навуковым або афіцыйна-дзелавым, а яго пераказваюць у больш простай і даступнай форме пры дапамозе агульнаўжывальнай лексікі і спрошчанага сінтаксісу. Напрыклад:
Афект - гэта моцны і адносна кароткачасовы эмацыянальны стан, які суправаджаецца выяўленымі рухальнымі і вегетатыў- нымі праяўленнямі (ДэфСД, с. 15). - Ой! Дзяўчаты, сёння са мною быў поўны афект. Спачатку ад пачутага я моцна ўзбудзілася, а потым ледзь не страціла прытомнасць (Размова студэнтак).
|
|
|
Міжмоўны пераклад або пераклад ва ўласным сэнсе - гэта аднаўленне сродкамі адной мовы такога ж зместу інфармацыі, які быў выказаны раней сродкамі іншай мовы. Напрыклад:
В завнснмостн от преобладання того нлн нного эмоцнональ- ного фона можно выделнть два основных внда органнческого нн- фантшшзма: неустойчнвый - с пснхомоторной расторможенностью, эйфорнческнм оттенком настроеншя ш шмпульсшвностью ш тормо- зшмый - с преобладаншем поншженного фона настроеншя, нерешш- тельностью, боязлшвостью.
У залежнасці ад пераважання таго ці іншага эмацыянальнага фону можна выдзеліць два асноўныя віды арганічнага інфантыліз- му: няўстойлівы - з псіхаматорнай растарможанасцю, эйфарычным адценнем настрою і імпульсіўнасцю і тармазімы - з пераважаннем паніжанага фону настрою, нерашучасцю, баязлівасцю.
Пераклад са звычайнай чалавечай мовы на нямоўную сістэ- му ўмоўных знакаў, якія прынятыя ў той ці іншай навуцы. Напрыклад:
А - дамінантны ген; а - рэцэсіўны ген; с - інверсія; со - ацэн- трычная храмасома.
|
|
|
Роля мовы пры перакладзе тая ж, якую яна заўсёды выконвае ў жыцці грамадства: гэта найважнейшы сродак чалавечых зносін.
Працэс перакладу распадаецца на два моманты. Каб перакласці, неабходна:
> перш за ўсё зразумець, дакладна ўсвядоміць, растлумачыць самому сабе тое, што перакладаецца (пры дапамозе моўных вобра- заў, г.зн. ужо з элементамі перакладу);
^ знайсці, выбраць адпаведныя сродкі выражэння ў той мове, на якую робіцца пераклад (словы, словазлучэнні, граматычныя формы).
Уменне перакладаць неабходна любому адукаванаму чалаве- ку, які жыве ў рэальна існуючым двухмоўным ці шматмоўным ася- роддзі, бо ўменне перакладаць складаецца з:
> умення правільна ўспрыняць, зразумець змест пачутага ці прачытанага на адной мове;
> умення адэкватна перадаваць гэты змест на іншай мове.
Каб умець перакладаць і карыстацца перакладам у працэсе
моўных зносін, валодаць дзвюма - трыма і больш мовамі недастат- кова. Неабходна ведаць яшчэ і законы перакладу, якія абумоўлены яго складанай і супярэчлівай прыродай, усведамляць патрабаванні, якія да яго ставяцца, ведаць прыёмы, якія дапамагаюць хутка і якасна перакласці і многае іншае.
Уменне перакладаць само сабою не прыходзіць, як уменне чытаць, пісаць і гаварыць. У працэсе перакладу выкарыстоўваюц- ца ўменні аўтаматычнага і творчага характару.
|
|
|
Аўтаматычныя ўменні - гэта веданне гатовых пераклад- чыцкіх адпаведнікаў і навыкі прымяняць іх.
Творчыя ўменні - гэта ўменні знаходзіць аналагі, выбіраць адзін з некалькіх магчымых варыянтаў, а таксама майстэрства вы- конваць адэкватныя замены.
У двухмоўных слоўніках звычайна падаюцца моўныя адзінкі толькі ў тых значэннях, якія з'яўляюцца фактамі мовы. Двухмоў- ныя слоўнікі звычайна ўстанаўліваюць адпаведнасць паміж сло- вамі дзвюх моў толькі на ўзроўні мовы, а не маўлення, без уліку канкрэтнага кантэксту або толькі арыентуючыся на тыповыя кан- тэксты. Слоўнік падае толькі некаторыя з магчымых адпаведнікаў, а не абсалютнае значэнне слова.
Дата добавления: 2018-04-15; просмотров: 285; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!