Змест вучэбнага матэрыялу

Беларуская мова

(вучэбна-метадычны дапаможнік

для студэнтаў 1-га курса спецыяльнасці Лагістыка)

Віцебск, 2011 г

Белаурская мова (вучэбна-метадычны дапаможнік для студэнтаў 1-га курса спецыяльнасці Лагістыка). - Віцебск, 2011. - с.247

Аўтар-складальнік: Грабеншчыкова І.Ф., старшы выкладчык кафедры ГіКПД

Вучэбна-метадычны дапаможнік абмеркаваны на пасяджэнні кафедры СГД Віцебскага філіяла Установы адукацыі Федэрацыі прафсаюзаў Беларускай «Міжнароднага інстытута працоўных і сацыяльных адносін»

Рэцэнзент:.

Рэкамендаваны да друку навукова-метадычнай камісіяй Віцебскага філіяла Установы адукацыі Федэрацыі прафсаюзаў Беларускай «Міжнароднага інстытута працоўных і сацыяльных адносін»

«» 2011 г. Пратакол №

Змест:

№		стар.
1.	Уводзіны
2.	Вучэбная праграма дысцыпліны	5-27
3.	Матэрыялы семінарскіх заняткаў па дысцыпліне	28 -33
4.	Тэмы рэфератаў	34-36
5.	Тэставыя заданні	37-47
6.	Патрабаванні да заліку	48-49
7.	Тэксты для аналізу і развіцця мовы	50-57
8.	Тэксты для перакладу	57-63
9.	Слоўнік лагістычных тэрінаў	63-77
10.	Правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі	77-247

1.Уводзіны

Асноўнымі мэтамі сацыяльна-гуманітарнай падрыхтоўкі студэнтаў ў вну выступаюць фарміраванне і развіцце сацыяльна-асобасных кампетэнцый, заснаваных на гуманітарных ведах, эмацыянальна-каштоўнасным і сацыяльна-творчым вопыце, забяспечваючых рашэнне і выкананне грамадзянскіх, сацыяльна-прафесійных, асобасных задач і функцый. Сфарміраванасць у студэнта сацыяльна-асобасных кампетэнцый садзейнічае развіццю сацыяльна-прафесійнай кампетэнтнасці як інтэграванага выніку адукацыі ў вну.

Высокая моўная культура - неад’емная частка падрыхтоўкі кожнага спецыяліста. Агульнае прызнанне мовы найгалоўнейшым інструментам інфармацыйнага ўздзеяння на асаблівасці моўнай і сацыяльнай сітуацыі ў нашай краіне, павышенне матывацыі публічнай маўленчай дзейнасці патрабуюць ад вышейшай школы рыхтаваць не проста спецыяліста, а камунікатыўна развітую асобу, білінгвістычна падрыхтаваную, якая б на дастатковым узроўні магла наладжваць зносіны на роднай мове ў прафесійна-справавой сферы.

Мэта практычнага курса беларускай мовы - вывучэнне асноўных звестак з адпаведных раздзелаў сістэматычнага курса мовы, падрыхтоўка пісьменнага чалавека, выпрацоўка трывалых навыкаў валодання спецыяльнай лексікай, умення весці дзелавыя гутаркі і афармляць навуковыя паперы на беларускай мове.

Задачы курса:

– выпрацаваць і замацаваць практычныя ўменні і навыкі граматнага карыстання вуснай і пісьмовай мовай;

– развіць моўна-эстэтычны густ студэнта, звязаны з чысціней і правільнасцю мовы;

– пашырыць і ўзбагаціць прафесійны лексічны запас будучага спецыяліста, выпрацаваць уменне практычнага карыстання тэрміналогіяй і прафесійнай лексікай па абранай спецыяльнасці;

– фарміраваць устаноўку на практычнае ўкараненне атрыманых студэнтамі ведаў у іх прафесійнай дзейнасці;

– выхоўваць любоў і павагу да мастацкага слова, духоўнай і інтэлектуальнай спадчыны беларускага народа, пачуцце нацыянальнай самапавагі і самаідэнтыфікацыі.

Аб’ектам курса з’яўляецца мова як камунікатыўная сістэма. Праграма арыентавана на замацаванне і ўдасканаленне навыкаў характарыстыкі лексічных груп, асаблівасцей тэрміналагічнай лексікі, асаблівасцей функцыянальных стыляў, тэкстаў розных жанраў, свядомага карыстання моўным матэрыялам адэкватна стылю, мэце, сітуацыі і тэме выказвання; стылістычнымі нормамі адэкватна сітуацыі прафесійных або справавых зносін.

У выніку вывучэння дысцыпліны студэнт павінен:

1) ведаць:

- ролю мовы і маўлення ў працэсе сацыялізацыі асобы;

-функцыі беларускай мовы як асноватворнага кампанента нацыянальнай культуры;

- месца і ролю беларускай мовы ў славянскай і еўрапейскай супольнасці народаў і моў;

- канцэпцыі паходжання і этапы развіцця беларускай мовы;

- сістэму лексічных, граматычных і стылістычных сродкаў беларускай мовы;

- поўны набор прафесійнай лексікі;

-тэрміналагічныя слоўнікі і даведнікі па адпаведных сферах навукова-прафесійнай дзейнасці;

- персаналіі заснавальнікаў беларускай лінгвістыкі.

2) умець:

- граматна карыстацца вуснай і пісьмовай мовай;

- адэкватна ўспрымаць прафесійныя тэксты і навуковую галіновую інфармацыю;

- перакладаць, анатаваць і рэферыраваць прафесійна арыентаваныя тэксты;

-складаць і весці на беларускай мове дзелавую дакументацыю, рыхтаваць навуковыя і публічныя выступелнні;

- выконваць тэсты і тэставыя заданні, якія садзейнічаюць замацаванню вучэбнага матэрыялу.

Вучэбна-метадычны дапаможнік складзены ў адпаведнасці з праграмай “Практыкум па беларускай мове” і прызначаецца для студэнтаў спецыяльнасці “Лагістыка”. Ен арыентуе студэнтаў на замацаванне арфаэпічных, арфаграфічных і пунктуацыйных норм, засваенне спецыяльнай эканамічнай лексікі, выпрацоўку трывалых навыкаў карыстання мовай у розных сферах грамадскіх адносін. Дапаможнік прадугледжвае азнаямленне студэнтаў са спадчынай выдатных прадстаўнікоў беларускай культуры. Засваенню беларускай лексікі, выпрацоўцы нарматыўнага літаратурнага вымаўлення будуць спрыяць пераклады тэкстаў эканамічнага характару, падрыхтоўка паведамленняў, вусных выказванняў.

Дапаможнік уключае ў сябе тэматычны план курса, спіс асноўнай і дадатковай літаратуры, тэмы рэфератаў. Студэнтам прапануюцца тэксты для аналізу, якія будуць садзейнічаць замацаванню набытых моўных навыкаў.

Змест вучэбнага матэрыялу

Модуль 1. Беларуская мова і яе месца ў сістэме агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей.

Тэма 1. Мова і соцыум. Беларуская мова сярод славянскіх моў. (2 гадзіны)

Паняцце мовы. Гіпотэзы паходжання мовы. Паняцце соцыуму. Формы беларускай нацыянальнай мовы. Функцыі мовы ў грамадстве. Мова і міждысцыплінарныя сувязі. Месца нацыянальнай мовы ў сістэме гуманітарных навук. Нацыянальная мова і духоўная культура народа.

Паняцце білінгвізму. Аспекты беларуска-рускага білінгвізму: псіхалагічны, педагаічны, сацыялінгвістычны.

Месца беларускай мовы сярод славянскіх моў. Характарыстыка славянскай моўнай супольнасці. Агульнаславянская мова - аснова. Выдзяленне ўсходнеславянскай мовы (VI - VII ст. н.э.). Фарміраванне беларускай народнасці і беларускай мовы (XIV - XVI ст.ст.) Беларуская мова як ключ да разумення іншых славянскіх моў. Параўнанне тэкстаў беларускай, польскай, рускай, украінскай, балгарскай і чэскай моў.

Тэма 2. Гістарычныя этапы фарміравання і развіцця беларускай мовы. (2 гадзіны)

Аналіз канцэпцый паходжання беларускай мовы і яе гістарычных каранёў. Асаблівасці і адметнасці беларускай фанетыкі і граматыкі на ранніх этапах фарміравання і развіцця беларускай мовы.

Перыядыязацыя беларускай мовы.

Дзяржаўны статус беларускай мовы ў ВКЛ. Старажытныя рукапісныя і друкаваныя помнікі на беларускай мове. Роля беларусаў і беларускай мовы ў культурна-асветніцкім жыцці ўсходняга славянства. Беларускае пісьменства і друк. Роля беларусаў ва ўдасканаленні кірыліцы.

Лёс беларускай мовы ў Рэчы Паспалітай, прычыны заняпаду. Лёс беларускай мовы ў Расійскай імперыі. Першая адраджэнская хваля. Роля Яна Чачота, Францішка Багушэвіча, Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча ў працэсе адраджэння беларускай мовы. Працэсы ўнармавання беларускай мовы ў 20-я гады ХХ стагоддзя.

Роля асобы Б. Тарашкевіча і яго першай “Беларускай граматыкі для школ” (1918 г.). пашырэнне грамадскіх функцый беларускай мовы ў 20-я гады ХХ стагоддзя.

Роля беларусізацыі і Інбелкульта ў распрацоўцы і станаўленні афіцыйна-справавога і навуковага стыляў беларускай мовы. Беларускія мовазнаўцы (Я. Карскі, П. Бузук, Я. Лёсік, С. Некрашэвіч, М. Байкоў, браты Гарэцкія).

Першыя лексікаграфічныя працы (перакладныя, тлумачальныя слоўнікі).

Моўныя рэформы савецкага часу (1933 г., 1957 г.). Уплыў моўных рэформаў на стан сучаснай літаратурнай мовы на лексічным, граматычным і фанетычным узроўнях.

“Закон аб мовах у БССР” (1990 г.). Праграма беларусізацыі. Захады па рэфармаванні правапісу беларускай мовы на працягу 90-х гадоў. Новыя правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі.

Модуль 2. Лексічная сістэма беларускай мовы

Тэма 3. Лексікалогія. Слова. Лексічнае занчэнне слова. Класіфікацыя беларускай лексікі. (2 гадзіны)

Лексікалогія і прадмет яе вывучэння. Лексічнае значэнне слова. Лексіка паводле значэння. Адназначныя і мнагазначныя словы, амонімы, сінонімы, антонімы, паронімы.

Лексіка паводле паходжання: спрадвечна беларуская лексіка, запазычаная лексіка. Змены ў лексічнай сістэме беларускай мовы: актыўная і пасіўная лексіка.

Агульнаўжывальная лексіка і лексіка абмежаванага ўжывання (дыялектызмы, прафесія-налізмы, спецыяльная тэрміналагічная лексіка, жарганізмы). Адрозненне тэрміналагічнай і прафесійнай лексікі.

Тэма 4. Тэрміналогія беларускай мовы. Лексікаграфія. (2 гадзіны)

Паняцце тэрміна. Слова і словазлучэнне ў ролі тэрміна. Тэрміналогія. Тэрміналагізацыя і дэтэрміналагізацыя. Асаблівасці словаўтварэння беларускай тэрміналогіі. Тэрміны, запазычаныя з іншых моў. Іх асваенне ў беларускай мове.

З гісторыі беларускай навуковай тэрміналогіі.Асноўныя прынцыпы яе выпрацоўкі ў 20-30-я гг. 20 ст. Крыніцы фарміравання беларускай тэрміналогіі. Роля жывой народнай мовы ў складванні i развіцці беларускай тэрміналагічнай лексікі. Беларуская навуковая тэрміналогія на сучасным этапе.

Тыпы слоўнікаў. Тэрміналагічныя слоўнікі i даведнікі, ix роля i месца ў лексікаграфічнай сістэме беларускай мовы. Сістэма падачы тэрмінаў у тлумачальных i перакладных слоўніках, у слоўніках іншамоўных слоў.

Звесткі з гicтopыi беларускай тэрміналагічнай лексікаграфіі. Тэрміналагічная лексікаграфія 20-30 х i 90-х гадоў ХХ ст.

Модуль 3. Функцыянаванне беларускай мовы ва ўмовах білінгвізму

Тэма 5. Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці фанетычнай сістэмы беларускай мовы. Асноўныя патрабаванні беларускага вымаўлення і правапісу (2 гадзіны).

Паняцце білінгвізму. Моўная інтэрферэнцыя як вынік білінгвізму. Віды інтэрферэнцыі (фанетычная, акцэнтная, лексічная, марфалагічная, сінтаксічная, словаўтваральная).

Паняцце моўнай нормы.

Асаблівасці фанетычнай сістэмы мовы.

Арфаэпічныя нормы беларускай літаратурнай мовы i прычыны ix парушэння. Асаблівасці беларускага літаратурнага вымаўлення ў параўнаннг з рускім. Графіка.

Асноўныя асаблівасці беларускай арфаграфіі. Новыя правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі.

Тэма 6. Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці марфалагічнай сістэмы беларускай мовы (2 гадзіны)

Назоўнік (несупадзенне ў родзе, ліку, скланенні; канчаткі –у (ю), -а (я) ў родным склоне; чаргаванне канцавых зычных к//ц, г//з, х//с у месным і давальным склонах; канчаткі назоў-нікаў у месным склоне; скланенне назоўнікаў на –мя; скланенне асобавых і ўласных назоўнікаў).

Прыметнік. Утварэнне і ўжыванне формаў ступеняў параўнання якасных прыметнікаў. Выкарыстанне элятыўных форм у беларускай і рускай мовах. Прыналежныя прыметнікі. Іх утварэнне.

Лічэбнік (родавае адрозненне, скланенне лічэбнікаў). Асаблівасці ўжывання лічэбнікаў у бел. мове. Асаблівасці спалучэння лічэбнікаў. Спалучэнне лічэбнікаў два, тры, чатыры з назоўнікамі).

Асаблівасці ўтварэння займеннікаў; асаблівасці ўжывання займеннікаў.

Дзеяслоў. Спецыфіка спражэння. Асаблівасці канчаткаў І і ІІ спражэння дзеясловаў у 3-й асобе адзіночнага ліку (піша, садзіць); асаблівасці ўтварэння дзеепрыметнікаў і дзеепрыслоўяў, варыянтнасць словаўтваральных форм дзеепрыметнікаў. Спосабы перадачы дзеепрыметнікаў у складзе тэрміналагічных словазлучэнняў пры перакладзе на беларускую мову.

Асаблівасці кіравання дзеясловаў і выкарыстання прыназоўнікаў (ужыванне прыназоўніка па з месным склонам назўніка; прыназоўнік з пры дзеясловах смяцца, жартаваць, кпіць, здеквацца; ужыванне дзея-словаў руху пры вызначэнні мэты з прыназоўнікам па+Він.склон.; ужыванне прыназоўнікаў праз, да, паводле; асаблівасці пабудовы пытальнага сказа з часціцай ці.

Прыслоўе. Асаблівасці ўтварэння i ўжывання формаў ступеней параўнання ў адрозненне ад рускай мовы.

Тэма 7. Заняткі 9. Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці беларускага сінтаксісу. (2 гадзіны)

Словазлучэнне. Адрозненні ў будове некаторых словазлучэнняў у рускай і беларускай мовах. Кардынацыя дзейніка і выказніка. Асаблівасці кіравання дзеясловаў у бел. мове.

Асаблівасці ўжывання простых і складаных сказаў. Структура і граматычныя асаблівасці простага сказа. Структура і граматычныя асаблівасці складанага сказа. Тыпы складаных сказаў.

Модуль 4. Функцыянальныя стылі маўлення

Тэма 8. Функцыянальныя стылі беларускай мовы. (2 гадзіны)

Стылістыка як лінгвістычная дысцыпліна. Функцыянальныя стылі беларускай мовы, іх класіфікацыя.

Асноўныя падстылі і функцыі навуковага стылю (уласна навуковы, (акадэмічны), навукова-папулярны, вучэбна-навуковы і інш.). Адметныя асаблівасці навуковага стылю.

Афіцыйна-дзелавы стыль і яго асноўныя падстылі Канцылярскі,юрыдычны, дыпламатычны). Функцыі і характэрныя асаблівасці афіцыйна-дзелавога стылю.

Асаблівасці публіцыстычнага стылю. Узаемапранікненне стыляў.

Навуковы стыль

Тэма 9. Навуковы тэкст. Моўныя сродкі навуковага стылю. (2 гадзіны)

Навуковы стыль і яго функцыянальна-камунікатыўныя характарыстыкі (аб’ектыўнасць, лагічнасць, яснасць, дакладнасць, доказнасць).

Сістэма моўных сродкаў навуковага стылю (агульна навуковая, тэрміналагічная лексіка; сродкі лагічнай сувязі).

Марфалагічныя асаблівасці навуковага стылю (пашырэнне функцый назоўнікаў, аддзеяслоўных назоўнікаў, назоўнікаў у родным склоне; дэсемантызацыя дзеясловаў; дзеясловы-звязкі, формы трэцяй асобы дзеясловаў; пашыранае ўжыванне дзеепрыслоўяў, дзеепрыметнікаў). Асаблівасці сінтаксісу навуковага стылю. Выкарыстанне ўскладненых і складаных сінтаксічных канструкцый, ўстаўныя канструкцыі, разгорнутыя сінтаксічныя структуры.

Тэма 10. Структура і моўнае афармленне. Сістэма жанраў навуковай літаратуры. (2 гадзіны)

Жанравая разнастайнасць навуковага тэксту і вуснага выступлення (артыкул, даклад, рэферат, анатацыя, рэзюме). Патарбаванні да іх напісання і афармлення.

Кампазіцыйна-стуктурная арганізацыя навуковага тэксту: а) з пункту гледжання характару зместу (тэма, падтэма); б) з пункту гледжання спосабаў выкладання інфармацыі (апісанне, апавяданне, разважанне, доказ).

Лексіка-граматычныя сродкі арганізацыі навуковага тэксту. Марфалагічныя асаблівасці: абстрактныя назоўнікі, высокая частотнасць назоўнікаў роднага склону; зваротныя дзеясловы, неасабова-прэдыкатыўныя словы; асаблівасці ўжывання дзеепрыметнікаў. Сінтаксічныя канструкцыі ў залежнасці ад спосабу выкладання навуковай інфармацыі. Ужыванне пасіўных канструкцый, ускладненых складаназалежных сказаў. Роля злучнікаў і злучальных слоў у навуковым тэксце.

Сродкі сувязі на ўзроўні сказаў, абзацаў, адрэзкаў тэксту (лексічныя паўторы, указальныя і асабовыя займеннікі, пабочныя словы).

Кампазіцыйна-структурны і лексіка-граматычны аналіз тэкстаў па спецыяльнасці. Прынцыпы разгортвання інфармацыі ў навуковым тэксце. Структурна-семантычныя прынцыпы кампрэсіі інфармацыі. Трансфармацыя складана-залежных сказаў у простыя. Адпрацоўка трансфармацыйных прыёмаў кампрэсіі і разгортвання інфармацыі. Выдзяленне асноўнай і дадатковай інфармацыі.

Кампазіцыйна-змястоўная і лінгвістычная арганізацыя анатацыі, рэферата.

Жанр рэзюмэ і яго асаблівасці.

Лексіка-сінтаксічныя канструкцыі афармлення вывадаў, высноў.

Даведачна-бібліяграфічны апарат навуковай літаратуры. Афармленне цытат.

Афіцыйна-справавы стыль

Тэма 11. Рысы і моўныя сродкі афіцыйна-справавога стылю. (2 гадзіны)

Асноўныя рысы афіцыйна-справавога стылю (пераважна пісьмовая форма, уніфікаванасць, стандартызаванасць мовы дакументаў, дакладнасць фармулевак, лагічнасць маўлення, экспрэсіўная нейтральнасць, монасемічнасць лексікі).

Моўныя сродкі афіцыйна-справавога стылю (шырокае выкарыстанне наменклатурных назваў, пашыранасць аддзеяслоўных назоўнікаў, ужыванне назваў асобы паводле сацыяльнага становішча і сферы дзейнасці ў форме мужчынскага роду, абмежаванае выкарыстанне займеннікаў, расшчапленне выказнікаў, канструкцыі са складанымі злучнікамі і адыменнымі прыназоўнікамі і інш.)

Тэма 12. Структура і моўнае афармленне. Віды афіцыйна-справавых тэкстаў. Справавыя лісты: моўнае афармленне і рэдагаванне. (2 гадзіны)

Паняцці “дакумент” і “службовы дакумент”. Лексіка-граматычныя асаблівасці мовы справавых папер і службовых дакументаў. Паняцце канцылярскага штампа.

Групы афіцыйна-справавых дакументаў па сваім функцыянальным прызначэнні: асабістыя распа-радчыя, адміністрацыйна-арганіцыйныя, інфармацыйна-даведачныя, справавыя лісты, фінансавыя і ўліковыя дакументы. Тэкст службовага дакумента. Віды запісу тэкстаў: лінейны запіс, трафарэт, анкета, табліца, тэкст-аналаг. Правілы афар-млення дакументаў. Выкарыстанне скарачэнняў у тэкстах дакументаў. Паняцце рэквізіта, фармуляра і бланка.

Спосабы выкладання матэрыялу ў дакуменце: канстатацыя, паведамленне, апісанне. Патрабаванні да іх. Суразмерансць частак дакумента. Рубрыкацыя: абзац, нумараванне, загалоўкі, падзагалоўкі.

Асабістыя дакументы, іх кампазіцыйнае і моўнае афармленне. Распарадчыя дакументы (загад, пастанова, распараджэнне), іх кампа-зіцыйнае і моўнае афармленне. Адміністрацыйна-арганіцыйныя дакументы (план, справаздача, кантракт, дамова), іх кампазіцыйнае і моўнае афармленне.

Інфармацыйна-даведачныя дакументы (даведка, дакладныя і службовыя запіскі), іх кампазіцыйнае і моўнае афармленне.

Класіфікацыя справавых лістоў. Справавыя лісты. Групы справавых лістоў па функцыянальным прызначэнні: лісты, якія патра-буюць адказу (ліст-запытанне, ліст-просьба, ліст-зварот, ліст-прапанова), лісты, якія не патрабуюць адказу (ліст-папярэджанне, ліст-напамін, ліст-запрашэнне, суправа-джальны ліст). Класіфікацыя справавых лістоў паводле аспектаў. Справавая і камерцыйная карэспандэнцыя.

Кампазіцыя, моўныя канструкцыі справавых лістоў: ліст-просьба, ліст-адказ, ліст-адмова, ліст-запытанне, суправаджальны ліст, ліст-запрашэнне. Моўныя канструкцыі справавых лістоў.

Модуль 5. Культура прафесійнага маўлення.

Тэма 13. Маўленне. Культура маўлення. Моўныя нормы. Тэхніка і выразнасць маўлення. Публічнае выступленне. Маўленчы этыкет і культутра зносін. (2 гадзіны)

Мова і маўленне. Маўленне – маўленчая дзейнасць – агульная культура чалавека. Прафесійна арыентаванае маўленне.

Культура маўлення. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення: правільнасць, дакладнасць, лагічнасць, чысціня, багацце,дарэчнасць, вобразнасць. Правільнасць маўлення і моўныя нормы. Тыповыя маўленчыя памылкі, іх прычыны, спосабы выпраўлення.

Тэхніка і выразнасць маўлення (голас, маўленчае дыханне, дыкцыя, інтанацыя). Узаемадзеянне вербальных і невербальных сродкаў маўлення. Публічнае выступленне. Асноўныя якасці-паказчыкі паспяховага выступлення. Маўленчы этыкет і культура зносін.

3. Вучэбна-метадычная карта дысцыпліны “Беларуская мова (прафесійная лексіка)” (дзенная форма навучання”) Спецыяльнасць “Лагістыка”

№ Тэ-мы	Найменне тэмы, пералік вывучаемых пытанняў	К-сць аўдыт. заняткаў	Матэрыяль-нае забеспячэнне заняткаў	Літаратура	Форма кантролю
	Модуль 1. Беларуская мова і яе месца ў сістэме агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей.	ПЗ
	Мова і соцыум. Беларуская мова сярод славянскіх моў 1. Паняцце мовы. Гіпотэзы паходжання мовы. 2. Соцыум. Формы беларускай нацыянальнай мовы. 3. Функцыі мовы ў грамадстве. Нацыянальная мова і духоўная культура народа. 4.Характарыстыка славянскай моўнай супольнасці. Агульнаславянская мова - аснова. Вылучэнне ўсходнеславянскай мовы (VI - VII ст. н.э.). 5. Білінгвізм. Аспекты беларуска-рускага білінгвізму. 6. Р/м Мая радзіма – Беларусь.			ВМД, табліцы, слайды	[1] с. 5-7, [3], [25], [11], [12], [36], [60].	Апытанне, напісанне самастойнай работы, тэставы кантроль
	Гістарычныя этапы фарміравання і развіцця беларускай мовы 1. Фарміраванне беларускай народнасці і беларускай мовы (XIV - XVI ст.ст.). 2. Першае беларускае Адраджэнне. 3. Прычыны заняпаду беларускай мовы ў Рэчы Паспалітай. 4. Беларуская мова ў 20-я гады 20 стагоддзя. 5. Моўныя рэформы на Беларусі. 6. «Закон аб мовах». Праграма беларусізацыі. Правілы беларуская арфагарфіі і пунктуацыі. 7. Р/м Гістарычнае мінулае беларускага народа.			ВМД	[1], с. 5-12, [3], [25], [11], [12], [36], [60].	Апытанне, напісанне самастойнай работы, тэставы кантроль.
	Модуль 2. Лексічная сістэма беларускай літаратурнай мовы
	Лексікалогія. Слова. Лексічнае значэнне слова. Класіфікацыя беларускай лексікі. Лексікалогія. Слова як асноўная адзінка мовы. Лексічнае і граматычнае значэнне слова. Прамое і пераноснае значэнне. Монасемантычныя і полiсемічныя словы. Лексіка паводле паходжання. Агульнаўжывальня лексіка і лексіка абмежаванага ўжытку. 4. Р/м Мой горад. Культурныя здабыткі майго горада.			ВМД	[1], с. 69-111, [3], [7], [9], [11], [23], [33], [34], [45], [47], [48], [49], [52], [54], [59], [61], [62]	Апытанне, самастойная работа, тэст. Падрыхтоўка справаздач аб наведванні культурных устаноў горада
	Тэрміналогія беларускай мовы. Лексікаграфія. 1. Беларуская тэрміналогія. 2. Гісторыя развіцця беларускай тэрміналогіі. Шляхі ўтварэння тэрмінаў. 3. Лексікаграфія. Тыпы слоўнікаў. 4. Тэрміналагічныя слоўнікі беларускай мовы. 5. Р/м Культурная спадчына беларускага народа.			ВМД	[1], с. 69-111, [3], [10], [11], [14], [21], [22], [33], [34], [53].	Франтальнае апытанне, тэставы кантроль, самастойная работа.
	Модуль 3. Функцыянаванне беларускай мовы ва ўмовах білінгвізму
	Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці фанетычнай сістэмы беларускай мовы. Асноўныя патрабаванні беларускага вымаўлення і правапісу. 1. Білінгвізм як аб¢ектыўная рэальнасць у краінах свету. 2. Паняцце моўнай інтэрферэнцыі. Віды інтэрферэнцыі (фанетычная, акцэнтная, лексічная, марфалагічная, сінтаксічная, словаўтваральная). 3. Фанетычная сістэма беларускай мовы. 4. Арфаэпія. Графіка. Асаблівасці беларускага правапісу. Новыя правілы беларускага правапісу. 5. Р/м. Мая будучая прафесія.			Табліцы, слайды, ВМД	[1], с. 142 -287, [3], [4], [5 ], [6], [7], [11], [12], [21], [22], [27], [31], [34], [44], [50].	Франтальнае апытанне, тэставы кантроль, самастойная работа.
	Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці марфалагічнай сістэмы беларускай мовы. 1. Назоўнік як часціна мовы.Пастаянныя катэгорыі назоўніка. 2. Асаблівасці скланення назоўнікаў у беларускай мове. 1. 3. Асаблівасці ўтварэння ступеняў параўнання прыметнікаў. 2. 4. Асаблівасці скланення прыметнікаў. 5. Лічэбнік (родавае адрозненне, скланенне лічэбнікаў). 6. Займеннік. Асаблівасці ўтварэння займеннікаў. 7. Асаблівасці спражэння дзеясловаў. Канчаткаў І і ІІ спражэння дзеясловаў у 3-й асобе адзіночнага ліку. 8. Асаблівасці ўтварэння дзеепрыметнікаў і дзеепрыслоўяў, варыянтнасць словаўтваральных форм дзеепрыметнікаў. 3. Р/м Славутыя беларускія мовазнаўцы (Мае славутыя землякі).			Табліцы, слайды, ВМД	[1], с. 142 -287, [3], [7], [8], [12], [21], [27], [35], [42].	Праверка пад- рыхтаваных матэрыялаў.
	Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці беларускага сінтаксісу. 1. 1. Просты сказ. 2. Складаны сказ. 3.Асаблівасці кіравання дзеясловаў і выкарыстання прыназоўніка. 4. Ужыванне прыназоўнікаў праз, да, паводле; асаблівасці пабудовы пытальнага сказа з часціцай ці; спалучэнне лічэбнікаў два, тры, чатыры з назоўнікамі). 5. Р/м Эканоміка Беларусі і шляхі яе развіцця.			Табліцы, слайды	[2], [5], [7], [11], [21], [22], [26], [28], [29].	Праверка пад-рыхтаваных матэрыялаў.
	Модуль 4. Функцыянальныя стылі маўлення
	Функцыянальныя стылі беларускай мовы 1. Стылістыка як лінгвістычная дысцыпліна. 2. Агульная характарыстыка навуковага стылю. 3. Агульная характарыстыка афіцыйна-дзелавога стылю 4. Агульная характарыстыка публіцыстычнага стылю. 5. 3. Р/м Знакамітыя дзеячы беларускай навукі.			Табліцы, слайды	[1], [21], [24], [32], [37].	Апытанне, са-мастойная работа.
	Навуковы стыль Навуковы тэкст. Моўныя сродкі навуковага стылю 1. Навуковы стыль і яго функцыянальна-камунікатыўныя характарыстыкі. 2. Сістэма моўных сродкаў навуковага стылю. 3. Марфалагічныя асаблівасці навуковага стылю. 4. Асаблівасці сінтаксісу навуковага стылю. 5. Р/м Вышэйшая адукацыя ў Беларусі. Структура і моўнае афармленне. Сістэма жанраў навуковай літаратуры. 1. Жанравая разнастайнасць навуковага тэксту і вуснага выступлення. 2. Кампазіцыйна-стуктурная арганізацыя навуковага тэксту. 3. Лексіка-граматычныя сродкі арганізацыі навуковага тэксту. 4. Сродкі сувязі на ўзроўні сказаў, абзацаў, адрэзкаў тэксту. 5. Кампазіцыйна-структурны і лексіка-граматычны аналіз тэкстаў па спецыяльнасці. 6. Кампазіцыйна-змястоўная і лінгвістычная арганізацыя анатацыі, рэферата. 7. Жанр рэзюмэ і яго асаблівасці.8. Даведачна-бібліяграфічны апарат навуковай літаратуры. Афармленне цытат. 8. Р/м Мая будучая прафесія.			Табліцы, слайды, камп’ютэрная прэзентацыя.	[1], [21], [24], [32], [37].	Самастойная работа.
	Афіцыйна-справавы стыль Рысы і моўныя сродкі афіцыйна-справавога стылю. 1. Асноўныя рысы афіцыйна-справавога стылю. 2. Моўныя сродкі афіцыйна-справавога стылю. 3. Р/м. Пераклад тэкстаў афіцыйна-справавога стылю. Структура і моўнае афармленне. Віды афіцыйна-справавых тэкстаў. Справавыя лісты. 1. Лексіка-граматычныя асаблівасці мовы справавых папер і службовых дакументаў. 2. Групы афіцыйна-справавых дакументаў. Правілы іх афармлення. 3. Спосабы выкладання матэрыялу ў дакуменце: канстатацыя, паведамленне, апісанне. 4. Класіфікацыя справавых лістоў. 5. Кампазіцыя, моўныя канструкцыі справавых лістоў 6. Р/м. Складанне тэкстаў афіцыйна-справавога стылю.			Камп’ютэрная прэзентацыя, ВМД	[1], [21], [24], [32], [37]. [53], [57], [38].	Апытанне, са-мастойная работа.
	Модуль 5. Культура прафесійнага маўлення
	Маўленне. Культура маўлення. Моўныя нормы. Тэхніка і выразнасць маўлення. Публічнае выступленне. Маўленчы этыкет і культутра зносін 1. Мова і маўленне. Прафесійна арыентаванае маўленне. 2. Культура маўлення. 3. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення. Правільнасць маўлення і моўныя нормы. 4.Тэхніка і выразнасць маўлення. 5. Узаемадзеянне вербальных і невербальных сродкаў маўлення. 6. Публічнае выступленне. Асноўныя якасці-паказчыкі паспяховага выступлення. 7. Маўленчы этыкет і культура зносін. Р/м. Падрыхтоўка публічнага выступлення.			ВМД, слайды	[37].	Франтальнае апытанне.
Разам

Вучэбна-метадычная карта дысцыпліны “Беларуская мова (прафесійная лексіка)” (завочная форма навучання”) Спецыяльнасць “Лагістыка”

№ Тэ-мы	Найменне тэмы, пералік вывучаемых пытанняў	К-сць аўдыт. заняткаў ПЗ	Матэрыяль-нае забеспячэнне заняткаў	Літаратура	Форма кантролю
	Модуль 1. Беларуская мова і яе месца ў сістэме агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей.
	Мова і соцыум. Беларуская мова сярод славянскіх моў 1. Паняцце мовы. Гіпотэзы паходжання мовы. 2. Соцыум. Формы беларускай нацыянальнай мовы. 3. Функцыі мовы ў грамадстве. Нацыянальная мова і духоўная культура народа. 4.Характарыстыка славянскай моўнай супольнасці. Агульнаславянская мова - аснова. Вылучэнне ўсходнеславянскай мовы (VI - VII ст. н.э.). 5. Білінгвізм. Аспекты беларуска-рускага білінгвізму. 6. Р/м Мая радзіма – Беларусь.	На самаст.вы-вучэнне	Табліцы, слайды, камп’ютэрная прэзентацыя электронны дапаможік	[1] с. 5-7, [3], [25], [11], [12], [36], [60].	Адказ на пытанін да тэмы, падрыхтоўка да заліку
	Гістарычныя этапы фарміравання і развіцця беларускай мовы 1. Фарміраванне беларускай народнасці і беларускай мовы (XIV - XVI ст.ст.). 2. Першае беларускае Адраджэнне. 3. Прычыны заняпаду беларускай мовы ў Рэчы Паспалітай. 4. Беларуская мова ў 20-я гады 20 стагоддзя. 5. Моўныя рэформы на Беларусі. 6. «Закон аб мовах». Праграма беларусізацыі. Правілы беларуская арфагарфіі і пунктуацыі. 7. Р/м Гістарычнае мінулае беларускага народа.		электронны дапаможік	[1], с. 5-12, [3], [25], [11], [12], [36], [60].	Апытанне, напісанне самастойнай работы, тэставы кантроль.
	Модуль 2. Лексічная сістэма беларускай літаратурнай мовы
	Лексікалогія. Слова. Лексічнае значэнне слова. Класіфікацыя беларускай лексікі. 1. Лексікалогія. Слова як асноўная адзінка мовы. Лексічнае і граматычнае значэнне слова. 2. Прамое і пераноснае значэнне. Монасемантычныя і полiсемічныя словы. 1. 3. Лексіка паводле паходжання. 2. 4. Агульнаўжывальня лексіка і лексіка абмежаванага ўжытку. 5. Р/м Мой горад. Культурныя здабыткі майго горада.	На самаст.вы-вучэнне	электронны дапаможік	[1], с. 69-111, [3], [7], [9], [11], [23], [33], [34], [45], [47], [48], [49], [52], [54], [59], [61], [62]	Адказ на пытанін да тэмы, падрыхтоўка да заліку
	Тэрміналогія беларускай мовы. Лексікаграфія. 1. Беларуская тэрміналогія. 2. Гісторыя развіцця беларускай тэрміналогіі. Шляхі ўтварэння тэрмінаў. 3. Лексікаграфія. Тыпы слоўнікаў. 4. Тэрміналагічныя слоўнікі беларускай мовы. 5. Р/м Культурная спадчына беларускага народа.	На самаст.вы-вучэнне	ВМД, Электронны дапаможнік	[1], с. 69-111, [3], [10], [11], [14], [21], [22], [33], [34], [53].	Адказ на пытанін да тэмы, падрыхтоўка да заліку
	Модуль 3. Функцыянаванне беларускай мовы ва ўмовах білінгвізму
	Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці фанетычнай сістэмы беларускай мовы. Асноўныя патрабаванні беларускага вымаўлення і правапісу. 1. Білінгвізм як аб¢ектыўная рэальнасць у краінах свету. 2. Паняцце моўнай інтэрферэнцыі. Віды інтэрферэнцыі (фанетычная, акцэнтная, лексічная, марфалагічная, сінтаксічная, словаўтваральная). 3. Фанетычная сістэма беларускай мовы. 4. Арфаэпія. Графіка. Асаблівасці беларускага правапісу. Новыя правілы беларускага правапісу. 5. Р/м. Мая будучая прафесія.		Табліцы, слайды ВМД, Электронны дапаможнік	[1], с. 142 -287, [3], [4], [5 ], [6], [7], [11], [12], [21], [22], [27], [31], [34], [44], [50].	Франтальнае апытанне, тэставы кантроль, самастойная работа.
	Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці марфалагічнай сістэмы беларускай мовы. 1. Назоўнік як часціна мовы.Пастаянныя катэгорыі назоўніка. 2. Асаблівасці скланення назоўнікаў у беларускай мове. 4. 3. Асаблівасці ўтварэння ступеняў параўнання прыметнікаў. 5. 4. Асаблівасці скланення прыметнікаў. 5. Лічэбнік (родавае адрозненне, скланенне лічэбнікаў). 6. Займеннік. Асаблівасці ўтварэння займеннікаў. 7. Асаблівасці спражэння дзеясловаў. Канчаткаў І і ІІ спражэння дзеясловаў у 3-й асобе адзіночнага ліку. 8. Асаблівасці ўтварэння дзеепрыметнікаў і дзеепрыслоўяў, варыянтнасць словаўтваральных форм дзеепрыметнікаў. 6. Р/м Славутыя беларускія мовазнаўцы (Мае славутыя землякі).	На самаст.вы-вучэнне	ВМД, Электронны дапаможнік	[1], с. 142 -287, [3], [7], [8], [12], [21], [27], [35], [42].	Адказ на пытанін да тэмы, падрыхтоўка да заліку
	Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці беларускага сінтаксісу. 2. 1. Просты сказ. 2. Складаны сказ. 3.Асаблівасці кіравання дзеясловаў і выкарыстання прыназоўніка. 4. Ужыванне прыназоўнікаў праз, да, паводле; асаблівасці пабудовы пытальнага сказа з часціцай ці; спалучэнне лічэбнікаў два, тры, чатыры з назоўнікамі). 5. Р/м Эканоміка Беларусі і шляхі яе развіцця.	На самаст.вы-вучэнне	Табліцы, слайды ВМД, Электронны дапаможнік	[2], [5], [7], [11], [21], [22], [26], [28], [29].	Адказ на пытанін да тэмы, падрыхтоўка да заліку
	Модуль 4. Функцыянальныя стылі маўлення
	Функцыянальныя стылі беларускай мовы 1. Стылістыка як лінгвістычная дысцыпліна. 2. Агульная характарыстыка навуковага стылю. 3. Агульная характарыстыка афіцыйна-дзелавога стылю 4. Агульная характарыстыка публіцыстычнага стылю. 5. 3. Р/м Знакамітыя дзеячы беларускай навукі.		ВМД, Электронны дапаможнік слайды	[1], [21], [24], [32], [37].	Апытанне, са-мастойная работа.
	Навуковы стыль Навуковы тэкст. Моўныя сродкі навуковага стылю 1. Навуковы стыль і яго функцыянальна-камунікатыўныя характарыстыкі. 2. Сістэма моўных сродкаў навуковага стылю. 3. Марфалагічныя асаблівасці навуковага стылю. 4. Асаблівасці сінтаксісу навуковага стылю. 5. Р/м Вышэйшая адукацыя ў Беларусі. Структура і моўнае афармленне. Сістэма жанраў навуковай літаратуры. 1. Жанравая разнастайнасць навуковага тэксту і вуснага выступлення. 2. Кампазіцыйна-стуктурная арганізацыя навуковага тэксту. 3. Лексіка-граматычныя сродкі арганізацыі навуковага тэксту. 4. Сродкі сувязі на ўзроўні сказаў, абзацаў, адрэзкаў тэксту. 5. Кампазіцыйна-структурны і лексіка-граматычны аналіз тэкстаў па спецыяльнасці. 6. Кампазіцыйна-змястоўная і лінгвістычная арганізацыя анатацыі, рэферата. 7. Жанр рэзюмэ і яго асаблівасці.8. Даведачна-бібліяграфічны апарат навуковай літаратуры. Афармленне цытат. 8. Р/м Мая будучая прафесія.	На самаст.вы-вучэнне	Табліцы, слайды, камп’ютэрная прэзентацыя. ВМД, Электронны дапаможнік	[1], [21], [24], [32], [37].	Самастойная работа.
	Афіцыйна-справавы стыль Рысы і моўныя сродкі афіцыйна-справавога стылю. 1. 1. Асноўныя рысы афіцыйна-справавога стылю. 2. 2. Моўныя сродкі афіцыйна-справавога стылю. 3. 3. Р/м. Пераклад тэкстаў афіцыйна-справавога стылю. Структура і моўнае афармленне. Віды афіцыйна-справавых тэкстаў. Справавыя лісты. 1. Лексіка-граматычныя асаблівасці мовы справавых папер і службовых дакументаў. 2. Групы афіцыйна-справавых дакументаў. Правілы іх афармлення. 3. Спосабы выкладання матэрыялу ў дакуменце: канстатацыя, паведамленне, апісанне. 4. Класіфікацыя справавых лістоў. 5. Кампазіцыя, моўныя канструкцыі справавых лістоў 6. Р/м. Складанне тэкстаў афіцыйна-справавога стылю.	На самаст.вы вучэнне	Камп’ютэрная прэзентацыя, ВМД, Электронны дапаможнік	[1], [21], [24], [32], [37]. [53], [57], [38].	Адказ на пытанін да тэмы, падрыхтоўка да заліку
	Модуль 5. Культура прафесійнага маўлення
	Маўленне. Культура маўлення. Моўныя нормы. Тэхніка і выразнасць маўлення. Публічнае выступленне. Маўленчы этыкет і культутра зносін 1. Мова і маўленне. Прафесійна арыентаванае маўленне. 2. Культура маўлення. 3. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення. Правільнасць маўлення і моўныя нормы. 4.Тэхніка і выразнасць маўлення. 5. Узаемадзеянне вербальных і невербальных сродкаў маўлення. 6. Публічнае выступленне. Асноўныя якасці-паказчыкі паспяховага выступлення. 7. Маўленчы этыкет і культура зносін. Р/м. Падрыхтоўка публічнага выступлення.	На самаст.вы вучэнне	ВМД, Электронны дапаможнік	[37].	Адказ на пытанін да тэмы, падрыхтоўка да заліку
Разам

4. Інфармацыйна-метадычная частка

4.1 Асноўная літаратура:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

2. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.2: Сінтаксіс: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 222 с.

Дадатковая літаратура:

Вучэбныя дапаможнікі

3. Кривицкий А.А., Подлужный А.И. Учебник белорусского языка: Для самообразования. - Мн.: Выш. шк., 1994. – 349 с.

4. Беларуская мова: Дапаможнік для абітурыентаў. - Мн.: Выд. У.М.Скакун, 1998. – 384 с.

5. Беларуская мова: Зб.дыктантаў: Вучэб.дапам. - Мн.: Выш. шк., 1998. – 287 с.

6. Куліковіч У.І. Беларускі правапіс: правілы, заданні, кантрольныя работы. - Мн.: «Завігар», 1998. – 280 с.

7. Сучасная беларуская літаратураная мова: Практ.заняткі: Вучэбны дапаможнік /Н.В.Гаўрош і інш. - Мн.: Выш. шк., 1995. – 287 с.

8. Сучасная беларуская літаратурная мова: Марфалогія: Вучэбны дапаможнік /Н.В.Гаўрош, М.Ц.Кавалева, Н.М.Нямковіч і інш./ Пад рэд. праф.М.С.Яўневіча. - Мн.: Выд. У.М.Скакун, 1997. – 288 с.

9. Лепешаў І.Я. Фразеалогія сучаснай беларускай мовы: Вучэб.дапам. - Мн.: Выш.шк., 1998. – 271 с.

10. Курсавыя і дыпломныя працы па беларускай мове: Вучэб.дап./ Пад рэд. Л.С.Васюковіч. - Мн.: Універсітэцкае, 2000. – 248 с.

11. Бордович А.М. и др. Сопоставительный курс русского и белорусского языков: Учеб.пособие. – Мн.: Універсітэцкае,1999. –223 с.

12. Блінава Э.Д. Беларуская мова. - Мн.: Выд. Выш.шк., 1996.

Вучэбна-метадычныя комплексы:

13. Беларуская мова: Вучэбна-метадычны дапаможнік для студэнтаў спецыяльнасци «Правазнаўства» / Грабеншчыкова І.Ф. - Віцебск, 2006. – 95 с.

Навуковая літаратура:

14. Тэорыя і практыка беларускай тэрміналогіі/ Навук.рэд. А.І.Падлужны. - Мн.: Бел.навука, 1999. – 175 с.

15. Беларуская лінгвістыка. Вып. 49 /Рэдкал.: Падлужны А.І. і інш. – Мн.: Беларуская навука, 2000. – 95с.

16. Беларуская лінгвістыка. Вып. 50 /Рэдкал.: Падлужны А.І. і інш. – Мн.: Беларуская навука, 2001. – 96с.

17. Беларуская лінгвістыка. Вып. 51 /Рэдкал.: Падлужны А.І. і інш. – Мн.: Беларуская навука, 2001. – 103 с.

18. Яскевіч А.А. Старабеларускія граматыкі: да праблемы агульнафілал. цэласнасці. – Мн.: Беларуская навука, 2001. – 352 с.

19. Беларуская лінгвістыка. Вып. 52 /Рэдкал.: Падлужны А.І. і інш. – Мн.: Беларуская навука, 2002. – 112 с.

20. Беларуская лінгвістыка. Вып. 53 /Рэдкал.: Падлужны А.І. і інш. – Мн.: Беларуская навука, 2003. – 136 с.

21. Плотнікаў Б.А. Антанюк Л.А. Беларуская мова. Лінгвістычны кампедыум. – Мн.: Інтэрпрэссэрвіс, Кніжны дом, 2003. – 672 с.

22. Лепешаў І.Я. Практыкум па бел.мове: Вучэбны дапаможнік для філал.фак. пед. Ін-таў /Пад рэд. Ф.М.Янкоўскага. - Мн., 1988.

23. Малажай Г.М. Сучасная беларуская мова: Слова. Перыфраза. Фразеалагізм. - Мн., 1992.

24. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

25. Янкоўскі Ф.М. Гістарычная граматыка беларускай мовы. - Мн., 1989.

26. Яўневіч М.С., Сцяцко П.У. Сінтаксіс сучаснай беларускай мовы. - Мн., 1987.

27. Беларуская мова: Фанетыка. Марфалогія. /Пад рэд.Я.М.Адамовіча. - Мн., 1987.

28. Беларуская мова: Сінтаксіс. Пунктуацыя /Пад рэд.Я.М.Адамовіча. - Мн., 1987.

29. Бурак Л.І. Пунктуацыя беларускай мовы. - Мн., 1982.

30. Кавалева М.Ц., Падгайскі Л.П. Беларуская мова. - Мн., 1986.

31. Камароўскі Я.М. Сучасная беларуская арфаграфія. - Мн., 1985.

32. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

33. Красней В.П. Лексіка і фразеалогія беларускай мовы. - Мн., 1982.

34. Сучасная беларуская мова: Лексікалогія. Фанетыка. Арфаграфія. - Мн., 1984.

35. Сучасная беларуская мова: Марфалогія. - Мн., 1980.

36. Шакун Л.М. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы. - Мн., 1989.

37. Асновы культуры маўлення і стылістыкі: Вучэбны дапаможнік/ У.В. Анічэнка і інш.; Пад рэд.У.В. Анічэнкі. – Мн.: Універсітэцкае, 1992.

38. Организация работы с документами: Учебник/В.А. Кудряев и др. – М., 1998.

39. Бацькаўшчына: Зб.гіст.літ./ Уклад. С.С.Панізнік. - Мн.: Юнацтва, 2000. - 382 с.

40. Беларуская міфалогія: Дапам./ Уклад. У.А. Васілевіч. - Мн.: Універсітэцкае, 2001. - 208 с.

41. Яначкіна Г.С. Зборнік алімпіядных заданняў па беларускай мове і літаратуры: Дапаможнік. - Мн.: Універсітэцкае, 2002. - 159 с.

42. Старычонак В.Д. Беларуская мова: Узоры моўнага аналізу. Трэніровачныя заданні. Тэсты: У дапамогу абітурыентам і школьникам. - Мн.: Выш.шк., 2002. - 172 с.

43. Тэсты: Беларуская мова: Матэрыялы для падрыхтоўкі да цэнтралізаванага тэсціравання/ УА Рэсп.ін-т катролю ведаў.- Мазыр: ТАА ВД "Белы Вецер", 2003. - 117 (3) с.

Слоўнікі:

44. Арашонкава Г.У., Лемцюгова В.П. Слоўнік цяжкасцей баларускай мовы. Мн., 1987.

45. Баханькоў А.Я., Гайдукевіч І.М., Шуба П.П. Тлумачальны слоўнік беларускай мовы:Для сярэдняй школы. 3-е выд. Мн., 1979.

46. Беларуска-рускі слоўнік: У 2 т. 2-е выд. Мн., 1989.

47. Булыка А.М. Слоўнік іншамоўных слоў у 2 т. - Мн., 1999.

48. Клышка М.К. Слоўнік сінонімаў і блізкароднасных слоў. Мн., 1976.

49. Лепешаў І.Я. Фразеалагічны слоўнік беларускай мовы: У 2 т.Мн., 1993.

50. Лабан М.П., Суднік М.Р. Арфаграфічны слоўнік: Для сярэдняй школы. Мн., 1982.

51. Русско-белорусский словарь. В3 т. Мн., 1994.

52. Санько З.Ф. Малы руска-беларускі слоўнік прыказак, прымавак, фразем. Мн., 1991.

53. Сорока В.А. и др. Русско-белорусский словарь делопроизводственной и архивной терминологии. - Мн., 1997.

54. Старычонак В.Д. Слоўнік амонімаў беларускай мовы. Мн., 1991.

55. Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: У 5 т./Пад рэд. Атраховіча А.А. /К.Крапівы/ Мн., 1977-1984.

56. Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5 ч. Мн., 1984-1987.

57. Бичик С.В., Даморацкая А.С. Словарь экономических терминов. – Мн.: Універсітэцкае, 1998.

58. Гаўрош Н.В. Слоўнік эпітэтаў беларускай мовы. - Мн.: Выш.шк., 1998.

59. Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы/ Пад рэд.М.Р.Судніка, М.Н.Крыўко. - Мн.: БелЭн, 1999.

60. Гістарычны слоўнік беларускай мовы. Вып.17. Лесничий - Местский/ Пад рэд. А.М.Булыкі. - Мн.: Беларуская навука, 1998.

61. Аксамітаў А. Прыказкі і прымаўкі: Тлумач.слоўнік. - Мн.: Беларуская навука, 2000.

62. Русско-белорусский словарь общеупотребительной лексики/ Сост. Н.Н.Кривко. - Мн.: ООО «Аверсэв», 1999.

63. Готовец О.А., Мясникова В.В. Белорусско-русский и русско-белорусский словарь: 30000 слов. - Мн.: ТетраСистемс, 2001.

3. Матэрыялы семінарскіх заняткаў па дысцыпліне

Тэма 1. Мова і соцыум. Беларуская мова сярод славянскіх моў.

(2 гадзіны)

План

1. Паняцце мовы. Гіпотэзы паходжання мовы.

2. Соцыум. Формы беларускай нацыянальнай мовы.

3. Функцыі мовы ў грамадстве. Нацыянальная мова і духоўная культура народа.

4.Характарыстыка славянскай моўнай супольнасці. Агульнаславянская мова -

аснова. Вылучэнне ўсходнеславянскай мовы (VI - VII ст. н.э.).

5. Білінгвізм. Аспекты беларуска-рускага білінгвізму.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

Дадатковая:

1. Блінава Э.Д. Беларуская мова. - Мн., 1996.

2. Янкоўскі Ф.М. Гістарычная граматыка беларускай мовы. - Мн., 1989.

3. Шакун Л.М. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы.-Мн.,1989.

Тэма 2.

Гістарычныя этапы фарміравання і развіцця беларускай мовы.

(2 гадзіны)

План

1. Фарміраванне беларускай народнасці і беларускай мовы (XIV - XVI ст.ст.).

2. Дзяржаўны статус беларускай мовы ў ВКЛ.

3. Прычыны заняпаду беларускай мовы ў Рэчы Паспалітай.

4. Беларуская мова ў 20-я гады 20 стагоддзя.

5. Моўныя рэформы на Беларусі.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

Дадатковая:

1. Блінава Э.Д. Беларуская мова. - Мн., 1996.

2. Янкоўскі Ф.М. Гістарычная граматыка беларускай мовы. - Мн., 1989.

3. Шакун Л.М. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы. - Мн., 1989.

Тэма 3. Лексікалогія. Слова. Лексічнае занчэнне слова. Класіфікацыя беларускай лексікі (2 гадзіны)

План

1. Лексікалогія. Слова як асноўная адзінка мовы. Лексічнае і граматычнае значэнне слова. Прамое і пераноснае значэнне. Монасемантычныя і полiсемічныя словы.

2. Лексіка паводле паходжання.

3. Агульнаўжывальня лексіка і лексіка абмежаванага ўжытку.

4. Лексіка і тэрміналогія.

5. Лексікаграфія. Тыпы слоўнікаў. Тэрміналагічныя слоўнікі беларускай мовы.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

Дадатковая:

2. Малажай Г.М. Сучасная беларуская мова: Слова. Перыфраза. Фразеалагізм. - Мн., 1992.

3. Красней В.П. Лексіка і фразеалогія беларускай мовы. - Мн., 1982.

Тэма 4. Тэрміналогія беларускай мовы. Лексікаграфія. (2 гадзіны)

План

1. Паняцце тэрміна. Слова і словазлучэнне ў ролі тэрміна. Тэрміналогія. Тэрміналагізацыя і дэтэрміналагізацыя. Асаблівасці словаўтварэння беларускай тэрміналогіі. Тэрміны, запазычаныя з іншых моў. Іх асваенне ў беларускай мове.

2. З гісторыі беларускай навуковай тэрміналогіі.Асноўныя прынцыпы яе выпрацоўкі ў 20-30-я гг. 20 ст. Крыніцы фарміравання беларускай тэрміналогіі. Роля жывой народнай мовы ў складванні i развіцці беларускай тэрміналагічнай лексікі. Беларуская навуковая тэрміналогія на сучасным этапе.

3. Тыпы слоўнікаў. Тэрміналагічныя слоўнікі i даведнікі, ix роля i месца ў лексікаграфічнай сістэме беларускай мовы. Сістэма падачы тэрмінаў у тлумачальных i перакладных слоўніках, у слоўніках іншамоўных слоў.

4. Звесткі з гicтopыi беларускай тэрміналагічнай лексікаграфіі. Тэрміналагічная лексікаграфія 20-30 х i 90-х гадоў ХХ ст.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

Дадатковая:

2. Малажай Г.М. Сучасная беларуская мова: Слова. Перыфраза. Фразеалагізм. - Мн., 1992.

3. Красней В.П. Лексіка і фразеалогія беларускай мовы. - Мн., 1982.

3. Тэорыя і практыка беларускай тэрміналогіі/ Навук.рэд. А.І.Падлужны. - Мн.: Бел.навука, 1999. – 175 с.

Тэма 5. Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці фанетычнай сістэмы беларускай мовы. Асноўныя патрабаванні беларускага вымаўлення і правапісу (2 гадзіны).

План

1. Паняцце білінгвізму. Моўная інтэрферэнцыя як вынік білінгвізму. Віды інтэрферэнцыі (фанетычная, акцэнтная, лексічная, марфалагічная, сінтаксічная, словаўтваральная).

2. Паняцце моўнай нормы.

3. Асаблівасці фанетычнай сістэмы мовы.

4. Арфаэпічныя нормы беларускай літаратурнай мовы i прычыны ix парушэння. Асаблівасці беларускага літаратурнага вымаўлення ў параўнаннг з рускім. Графіка.

5. Асноўныя асаблівасці беларускай арфаграфіі. Новыя правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

Дадатковая:

1. Бордович А.М. и др. Сопоставительный курс русского и белорусского языков: Учеб.пособие. – Мн.: Універсітэцкае,1999. –223 с.

Тэма 6. Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці марфалагічнай сістэмы беларускай мовы (2 гадзіны)

План

1.Назоўнік (несупадзенне ў родзе, ліку, скланенні; канчаткі –у (ю), -а (я) ў родным склоне; чаргаванне канцавых зычных к//ц, г//з, х//с у месным і давальным склонах; канчаткі назоў-нікаў у месным склоне; скланенне назоўнікаў на –мя; скланенне асобавых і ўласных назоўнікаў).

2. Прыметнік. Утварэнне і ўжыванне формаў ступеняў параўнання якасных прыметнікаў. Выкарыстанне элятыўных форм у беларускай і рускай мовах. Прыналежныя прыметнікі. Іх утварэнне.

3. Лічэбнік. Асаблівасці спалучэння лічэбнікаў. Спалучэнне лічэбнікаў два, тры, чатыры з назоўнікамі).

4. Асаблівасці ўтварэння займеннікаў; асаблівасці ўжывання займеннікаў.

5. Дзеяслоў. Спецыфіка спражэння. Асаблівасці канчаткаў І і ІІ спражэння дзеясловаў у 3-й асобе адзіночнага ліку. Спосабы перадачы дзеепрыметнікаў у складзе тэрміналагічных словазлучэнняў пры перакладзе на беларускую мову. 6. Прыслоўе. Асаблівасці ўтварэння i ўжывання формаў ступеней параўнання ў адрозненне ад рускай мовы.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

2. Бордович А.М. и др. Сопоставительный курс русского и белорусского языков: Учеб.пособие. – Мн.: Універсітэцкае,1999. –223 с.

Дадатковая:

1. Блінава Э.Д. Беларуская мова. - Мн., 1996.

2. Лепешаў І.Я. Практыкум па бел.мове: Вучэбны дапаможнік для філал.фак. пед. Ін-таў /Пад рэд. Ф.М.Янкоўскага. - Мн., 1988.

3. Кривицкий А.А., Подлужный А.И. Учебник белорусского языка: Для самообразования. - Мн., 1994.

Тэма 7. Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці беларускага сінтаксісу. (2 гадзіны)

План

1.Словазлучэнне. Адрозненні ў будове некаторых словазлучэнняў у рускай і беларускай мовах. Кардынацыя дзейніка і выказніка. Асаблівасці кіравання дзеясловаў у бел. мове.

2. Асаблівасці ўжывання простых і складаных сказаў. Структура і граматычныя асаблівасці простага сказа. Структура і граматычныя асаблівасці складанага сказа. Тыпы складаных сказаў.

Асноўная літаратура:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.2: Сінтаксіс: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 222 с.

Тэма 8. Функцыянальныя стылі беларускай мовы. (2 гадзіны)

План

1. Стылістыка як лінгвістычная дысцыпліна. Функцыянальныя стылі беларускай мовы, іх класіфікацыя.

2. Асноўныя падстылі і функцыі навуковага стылю (уласна навуковы, (акадэмічны), навукова-папулярны, вучэбна-навуковы і інш.). Адметныя асаблівасці навуковага стылю.

3. Афіцыйна-дзелавы стыль і яго асноўныя падстылі Канцылярскі,юрыдычны, дыпламатычны). Функцыі і характэрныя асаблівасці афіцыйна-дзелавога стылю.

4. Асаблівасці публіцыстычнага стылю. Узаемапранікненне стыляў.

Асноўная літаратура:

1. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

2. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

3. Асновы культуры маўлення і стылістыкі: Вучэбны дапаможнік/ У.В. Анічэнка і інш.; Пад рэд.У.В. Анічэнкі. – Мн.: Універсітэцкае, 1992.

Тэма 9. Навуковы тэкст. Моўныя сродкі навуковага стылю. (2 гадзіны)

План

1. Навуковы стыль і яго функцыянальна-камунікатыўныя характарыстыкі

2. Сістэма моўных сродкаў навуковага стылю (агульна навуковая, тэрміналагічная лексіка; сродкі лагічнай сувязі).

3. Марфалагічныя асаблівасці навуковага стылю.

Асноўная літаратура:

1. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

2. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

Тэма 10. Структура і моўнае афармленне. Сістэма жанраў навуковай літаратуры. (2 гадзіны)

План

1. Жанравая разнастайнасць навуковага тэксту і вуснага выступлення (артыкул, даклад, рэферат, анатацыя, рэзюме). Патарбаванні да іх напісання і афармлення.

2. Кампазіцыйна-стуктурная арганізацыя навуковага тэксту.

3. Лексіка-граматычны.

4. Сродкі сувязі на ўзроўні сказаў, абзацаў, адрэзкаў тэксту (лексічныя паўторы, указальныя і асабовыя займеннікі, пабочныя словы).

5. Кампазіцыйна-структурны і лексіка-граматычны аналіз тэкстаў па спецыяльнасці.

6. Кампазіцыйна-змястоўная і лінгвістычная арганізацыя анатацыі, рэферата. Жанр рэзюмэ і яго асаблівасці. Лексіка-сінтаксічныя канструкцыі афармлення вывадаў, высноў.

Асноўная літаратура:

1. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

2. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

Тэма 11. Рысы і моўныя сродкі афіцыйна-справавога стылю. (2 гадзіны)

План

1. Асноўныя рысы афіцыйна-справавога стыл.

2. Моўныя сродкі афіцыйна-справавога стылю

Асноўная літаратура:

1. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

2. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

План

1. Паняцці “дакумент” і “службовы дакумент”. Лексіка-граматычныя асаблівасці мовы справавых папер і службовых дакументаў. Паняцце канцылярскага штампа.

2. Групы афіцыйна-справавых дакументаў па сваім функцыянальным прызначэнні.

3. Спосабы выкладання матэрыялу ў дакуменце. Віды дакументаў.

4. Класіфікацыя справавых лістоў. Справавыя лісты. Групы справавых лістоў па функцыянальным прызначэнні. Кампазіцыя, моўныя канструкцыі справавых лістоў.

Асноўная літаратура:

1. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

2. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

План

1. Мова і маўленне.

2. Культура маўлення. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення.

3. Тэхніка і выразнасць маўлення (голас, маўленчае дыханне, дыкцыя, інтанацыя). Узаемадзеянне вербальных і невербальных сродкаў маўлення. Публічнае выступленне. Асноўныя якасці-паказчыкі паспяховага выступлення. Маўленчы этыкет і культура зносін.

Асноўная літаратура:

1. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

2. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

4. Тэмы рэфератаў

1. ”Беларуская граматыка для школ” Б.Тарашкевіча.

2. «Арыфметыка» Л. Ф. Магніцкага.

3. «Залаты век» у гісторыі 6еларускай дзяржавы.

4. «Катэхізіс» С. Буднага -першая беларуская кніга.

5. Iван Луцкевіч - вястун нашаніўскай пары.

6. Iгнат Дамейка - сын Беларусі i народны герой Чылі.

7. Аляксандр Кавалеўскі - славуты вучоны -6іёлаг

8. Аляксандр Чыжэўскі - Леанарда да Вінчы ХХ ст.

9. Антон Жэбрак - вядомы вучоны-генетык i селекцыянер.

10. Аркадзь Смоліч i яго «Геаграфія Беларусі».

11. Асноўныя тэндэнцыі сучаснага развіцця беларускай тэрміналогіі.

12. Барбара Радзівіл - чорная дама Нясвіжскага замка.

13. Белавежская пушча.

14. Беларускія мовазнаўцы (Я. Карскі, П. Бузук, Я.Лесік, С. Некрашэвіч, М. Байкоў, браты Гарэцкія і інш.).

15. Бярэзінскі запаведнік.

16. Вацлаў Ластоўскі - выдатны палітычны i культурны дзеяч.

17. Возера Нарач.

18. Возера Свіцязь.

19. Геалагiчныя помнiкi прыроды Беларусі.

20. Герман Мінкоўскі - выдатны нямецкі матэматык i фізік.

21. Группы афіцыйна-справавых дакументаў па сваім функцыянальным прызначэнні.

22. Группы справавых лістоў па функцыянальным прызначэнні.

23. Грыбы Беларусі (ix назвы ў 6еларускай i рускай мовах).

24. Да ісціны - найпрасцейшым шляхам: Васіль Ермакоў.

25. Давыд Гарадзенскі - слаўны а6аронца Айчыны ад крыжакоў‑заваёўнікаў.

26. Дрэвы -помнікі на Беларусі.

27. Замкі на зямлі Беларусі.

28. Зыгмунт Мінейка -сын Беларусі i нацыянaльны герой Грэцыі.

29. Казімір Лышчынскі - выдатны 6еларускі гуманіст.

30. Казімір Семяновіч - вынаходнік шматступеневай ракеты.

31. Карл Шыльдэр - «ракетны генерал».

32. Кастусь Астрожскі - славуты гетман Вялікага княства Літоўскага.

33. Кастусь Каліноўсхі - змагар за Бацькаўшчыну.

34. Кветкі - жывыя барометры.

35. Культура выступлення.

36. Купала, Я. Колас аб мове.

37. Лёс i трагедыя: Усевалад 1гнатоўскі.

38. Літаратурная норма. Кадыфікацыя.

39. Мая Радзіма – Белая Русь.

40. Мікалай Капернік - стваральнік навуковай карціны свету.

41. Мікалай Радзівіл Чорны - магутны рыцар нашай незалежнасці.

42. Мікола Гусоўскі i яго паэма «Песня пра зубра».

43. Мітрафан Доўнар-Запольскі - 6ацька беларускай гістарычнай навукі.

44. Міхаіл Гамаліцкі - прафесар фiзiялoгii.

45. Мова ў Вялікім княстве Літоўскім.

46. Моўная палітыка на Беларусі. Выкананне Закона аб мовах.

47. Моўныя рэформы на Беларусі.

48. Параўнальная характарыстыка рускай і беларускай фанетычных сістэм.

Дата добавления: 2015-12-17; просмотров: 12; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒

Мы поможем в написании ваших работ!