Гельминтоспориозды тамыр шірік ауруы 10 страница
27. Қазақстандағы психология ғылымының негізгі зерттеу бағыттарын сипаттаңыз Психоанализ. Негізін қалаған австриялық психиатр, спихолог Зигмунд Фрейт болды. Ол тоқыраудан шығудың жолын медицина және психологияға өзіндік байланыстарын отырды. Фрейт өзінің ғылыми ізденістері психотерапевтік тәжірибеден талдаудан және жинақтаудан бастауы кездейсоқ емес, одан кейін жинақтаған тәжірбені психологиялық теорияға айналдырды. Фрейт үшін негізгі ұғымдарға сана және санасыздық жатады. Бихоевиризм. XX ғ. бас кезінде қалыптасқанн психологиялыққ бағыттардың бірі. Бұл кезде АҚШ-та мінез-құлық мәселесі жақсы дамыды. Бихеовиризм бағытының көрнекті өкілі ағылшын ғалымы әрі психологі Уотсон болды. Қазақша аударғанда мінез-құлық деген мағынаны білдіреді. Ол психологияны сана емес, мінез-құлық деп айтты. Ол адамның туылғанынан өлгенге дейінгі мінез-құлықты зерттейді. Гуманистік психология. Ол бихеовиризм мен психоанализ теориясына қарсы бағытталған. Негізін салушы басты мақсаты мен адам проблемасын түсіндіргенде бихеовиризм мен фрейдизм кемшіліктерін түзету және бірден-бір дұрыс өмірлік психологияны таңдау болып табылады. Оның негізгі өкілі Маслау болды. Маслау адам іс-әрекетінің мінез-құлқының қайнар көзі адамның үздіксіз өзін-өзі тануға, анықтауға ұмтылуы деп түсіндірді. Өзін-өзі айқындауға қажеттілік әртүрлі қызметті қажеттілік. Демек, адамға жақсылық істеуге ұмтылу. Когнитивті психология. Қазіргі кездегі кең таралған ғылыми бағыт. Бұл бағыт 60жылдары АҚШ-та пайда болды. Бұл негізінен бихеовиризмге танымдық процестер мен дамуды жоққа шығаруға қарсы бағыт болды. Когнетивті психологияның белгілі өкілдеріне Бруннер, Фестенгер, Саймон жатады. Қазіргі кезде бұл бағыттың бірнеше нұсқалары қалыптасты. Когнитивті психологияның негізгі зерттеу саласы-таным процестері- ес, тіл мен сөйлеудің психологиялық негіздері, қабылдау, есептерді шешу, ойлау, қиял және когнитивтік даму. Гештальт психологиясы. Психологиялық бағыт ретінде Германияда пайда болды және XX ғ. I жартысында көптеген ЕУропа елдерінде жүргізіліп жатқан психологиялық зерттеулерге ерекше әсер етті. Оның ішінде біздің елімізде кеңінен тарады(соғысқа дейінгі жылдарды). Гештальт психологтар психикалық құбылыстардың қиын да тұтас жүйесін қалыптастырудың өзіндік заңының өмір сүруі және жұмыс істеуі туралы айтқан болатын. 28. Сыртқы сөйлеудің ерекшеліктеріне сипаттама беріңіз. Сыртқы сөйлеу ауызша (бүл тілдің ең көп және кең тараған түрі) және жазбаша сөйлеу болып, ал ауызша сейлеудін өзі диалог және монолог69 Ауызша сөйлеу — сөйлеудің негізгі түрі болғандықтан оның қалған түрлері де соның төңірегіне қүрылады. Мәселен, жазу сөзіндегі әріптер ауызша сөздің түрлі дыбыстарын белгілейді. Былайша айтқанда, жазу сөзі ауызекі сөздің қағаздағы таңбасы, оның ерекше бір варианты. Ауызша сөйлеудің негізгі бір түрі — диалогтық сөйлеу^ Диалогтық сөйлеу дегеніміз екі немесе бірнеше адамның тілдесуі. Диалог сөздің кейбір психологиялык ерекшеліктері төмендегідей: 1) Диалог сөз бөгелмей еркін айтылады, ол ойды кең жайып жатуды тілейді; 2) Үнемі кезектесіп айтылатындықтан ықшам келеді, тек өңгімелесуші адамдардың өздеріне түсінікті болады. Мәселен, "келе жатқан тоғызыншы" деген сөйлемді осындай нөмірлі автобусты күтіп түрған адамдар түсіне алады. 3) Диалогтық логикалық жағы (жоспарлылығы, дәлелділігі т. б.) кемдеу болады; 4) Диалог сөз ым-ишаралармен, бет пен көздегі мәнерлі қозғалыстармен (қолдың, ауыздың, көздің, қабақтын қозғалысы т. б.) толықтырылады; Монологтық сөйлеу дегеніміз бір адамның сөзі, яғни баяндамашының, лектордың сөздері. Монолог сөзге тән кейбір психологиялық ерекшеліктері томендегідей: 1) Монолог сөз үнемі белгілі жоспарға сәйкес қүрылады, бүл алдын ала даярлықты тілейді; 2) Монолог сөздерге логикалық жағынан қатаң талаптар қойылады (мәселен, баяндамашы мен лектор сөзінің магыналылығы мен түсініктілігіне ерекше көңіл бөледі); 3) Монолог сөз мәнерлі, өсер ететін моменттерді (созді сазына келтіріп айту) кобірек қажет етеді. Диалог және монолог создер кобінесе беттің мимикасының озгеруімен, ымдау сипатындағы түрлі қозгалыстармен қосарланып отырады. Орынды ымдар біздің сезімімізді мәнерлі етумен қатар, оның өзімізге де, жүртқа да түсінікті болуына жағдай туғызады. Бірақ, осындай ым-ишаралардың дербес күйінде аса үлкен маңызы жоқ. Адам мүны комекші қүрал ретінде пайдаланады. Ауызша сойлеуде (оның диалог және монолог түрлерінде де) актив және пассив сөздер болады. Актив сөздер күнбе-күнгі жиі қолданылатын сөздер. Пасив сөздер тілімізде сирек пайдаланатын, мағынасына түсінгенмен күн сайын айтылмайтын создер. Мүндай создерге кобінесе ғылыми-техникалық атаулар және ескірген сөздер жатады. Актив создің мол болуы адамның сөйлеу орекетіне, айналысқан кәсібіне байланысты. Егер ересек адамдардың актив создері орта есеппен 6000—7000 болып келсе, жазушылар мен ақындардың, галымдардың актив создері 10000—13000 созге жетіп отырады. Мәселен, Шекспирдің создік қоры 12000-дай болған. Сойлеудің ерекше бір түрі — жазбаша сөйлеу. Жазбаша сөйлеу арнаулы одістер арқылы меңгерілетін сойлеудің түрі. Мүны игеру оңайлықпен түспейді. Жазбаша сөйлеу адам бал асы хат танырлықтай дәрежеге жеткенде, ауызша сойлеудің біршама дамыған кезінде пайда бола бастайды. Жазбаша сойлеудің кейбір ерекшеліктері: 1) Жазатын адамның қасында сойлесетін адам болмағандықтан, мүнда ешбір ым-ишара қолданылмайды. 2) Жазбаша сойлеудің логикалық жағына аса қатаң талап қойылады. Мәселен, белгілі тақырыпқа шығарма жазған кезде адам осындай талаптарды орындауға тырысады, коп ойланып, толганады. Өйтпейінше, бүдан нәтиже шығару қиын. 3) Жазуда грамматиканың ережелері де қатты ескеріледі. 4) Жазу кезінде адам қатты зейін қойып, әр созін ойлап қүрастырады, мағыналы соз іздейді. Бүл үлкен ой жүмысын қажет етеді. Мәселен, адам озінің туысқанда-рына, таныстарына хат арқылы ойын білдіргенде осы жағдай байқалады. Жазбаша сойлеудің түрлері мен стильдері әр алуан. Олардың бастылары ғылыми, публицистика, коркем әдебиет, іс-қағаздық т. б. Сөздер. 29. Тұлғаның мотивациялық сферасы. А. Маслоу концепциясын талдап түсіндіріңіз Мотивация – бұл жеке тұлғаны немесе топты ішкі немесе сыртқы әсерлер ықпалнан өз қажеттіліктерін қанағаттандыру және ұймның мақсатына жету процессі. Бұл міндеттерді шешу үшін мотивацияның әр түрлі әдістері қолданылады. Ең бірінші және ең көп тараған әдіс бұл жазалау және кешіру әдісі. Бұл әдіс көбінесе өз қажеттіліктерін қанағаттаныру үшін қолданылған. Бұл әдістің негізгі ойы бұл- сен бірденкеге жете аласын немесе жете алмасан алдындағы қорқыныш.Бірақ бұл жерде көбінесе қамшы жұмыс істейді. Мысалы жұмысты кешк қарай бітіру өте қажет болса онда бұл саған стимул береді. Немесе сіз бәрібір кешке қарай кетіп қаламын десеніз, ал жұмысты сосын аяқтаймын десеніз стимул оданда күштірек болады. Бірақ бұл әдіс уақыт өтісімен администрациялық жүйе мен экономикалық санкцияға және стимулға айналып кеткен. Шпор қарама, ағай келе жатыр, ойнап айтам 100% алллл)))))) Адамдық фактордың көтерліуімен психологиялық мотивация әдістері пайда болған. Психологияның көз қарасы бойынша, мотивация –Адамды белгілі бір мақсатқа тарту күші немесе қажеттілік. Қажеттіліктер — бұл, не адам ішінде пайда болып және сонда болады, яғни, әр түрлі адамдарға жалпы жеткілікті болуы, бірақ сол уақытта әрбір адамға айқын дара көрінуі. Мотив — адамды айқын әрекеттерге шақырады. Мотив адамның » ішінде » болады, “ арнайы ” мінез-құлығы болады, адамның сыртқы және ішкі күшіне әсер ететін факторларға тәуелді болады , сонымен қатар оған паралель әрекет ететін басқа мотивтерге де тәуелді. Адам өз мотивіне ықпал ете алад, ол оны көтемелей алады немесе кейбір бәсекелестіктерді алып тастай алады.Мотивациялау – адамда белгілі бір мотивтер туғызып олар адамға белгілі бір іс-әрекет жасататын процесс. Мотивациялау адамды басқару негізі болып табылады. А. Маслоу концепциясы қажеттіліктер пирамидасы — адамның қажеттіліктерін сипаттайтын иерархиялық моделдің жалпы атауы. Толығырақ оның ой тұжырымдары 1954 жылғы "Құлшыныс пен Тұлға" (Motivation and Personality) атты кітапта берілген. Маслоудың өзі иерархилық қатарға коймай 5 деңгейлік қажеттілік атап көрсетеді : 1. Физиологиялық: аштық, шөл, жыныстық қатынасқа талпыныс және т.б. 2. Қауіпсіздік: өмір сүруге қауіпсіздік, комфорт, өмір сүру жағдайларының тұрақтылығы. 3. Әлеуметтік: әлеуметтік байланыс, тілдесу, жақындық, басқаға және өзіне көңіл бөлу, бірге жұмыс істеу. 4. Абыройлық: өзіне құрмет, сырт адамдардан құрметке ие болу, басқалар мойындап абыройлы болу, табысқа жету мен жоғары баға алу, қызметте өсу. 5. Рухани: тану, өзін орнын табу, өзіндік сипаттау, өзін өзі тану. Одан толығырақ санатталған иерархия да бар. Жүйеде жеті деңгейлі (приоритеттер) қажеттілік бар: 1. Физиологиялық (ең төменгі) 2. Қауіпсіздік 3. Махаббат/бір нәрсеге тиеселілік 4. Құрмет 5. Білім алу 6. Эстетикалық 7.Өзінің маңызын түсіну 30. Ерік түсінігі, ерік әрекеті және ерікті реттеуге сипаттама беріңіз. Ерiк деп адамның өзiнiң психикасы мен қылықтарын саналы басқару қабiлетiнен көрiнетiн қасиеттi атайды. Ол саналы қойылған мақсатқа жету жолында кездескен кедергiлердi жеңуден көрiнедi. Ерiк адам психикасының маңызды құрауышы болып табылады және мотивтермен, таным және эмоциялық процестермен тығыз байланысты. Ерiктiң негiзгi функциясы (қызметi) өмiр әрекетi барысындағы қиын жағдайларда белсендiлiктi саналы түрде реттеуден тұрады. Сонымен қатар, ерiктiң өзге екi қызметiн бөлiп көрсетуге болады: белсендiрушi және тежеушi. Ерiктiң арқасында адам өз қалауы бойынша, саналы ұғынылған қажеттiлiктен шыға отыра, алдын ала ойлаған, жоспарлаған әрекеттерiн жүзеге асыра алады. Ерiк белгiленген мақсатқа жету жолында адам бойын кернеген эмоция мен сезiмдердi тежеп отыратын, қуаныш пен қызығу тудырмайтын, алайда қажеттi iс үшiн жағымды жайттардан бас тартуға мәжбүрлейтiн мiнез-құлықтың реттеушi қасиетi боп табылады. Сонымен, ерiк бiр жағынан, адамның әрекетiн бағыттайды не тежейдi, екiншi жағынан, белгiлi бiр талаптар мен мiндетттерден шыға отыра психикалық iс-әрекеттi ұйымдастырады. Ерiк күшi. Алға қойылған мақсатқа жету жолында туындайтын елеулi қиындықтарды жеңу қабiлетiнен көрiнетiн ерiк сапасын ерiк күшi деймiз. Мақсатқа жету жолында сiздiң жеңген кедергi, бөгеттерiңiз неғұрлым күштi болса, соғұрлым сiздiң ерiк күшiңiз мықты. Ерiктiк күш салу арқылы жеңген кедергiлер ерiк күшiнiң объективтi көрсеткiшi боп табылады.Мақсатқа ұмтылушылық. Iс-әрекеттiң белгiлi бiр нәтижесiне жете бiлуден көрiнетiн, тұлғаның мақсатқа саналы және белсендi бағыттылығы мақсатқа ұмтылушылық деп аталады. Мақсатқа талпынған адам ұсақ-түйекке көңiл бөлмей, алған бетiнен қайтпай қайткен күнде де оған жетудi көздейдi. Батылдық. Мақсатты таңдау мен оған жету жолын анықтаудың шапшаңдығы мен ақылға сайлығынан көрiнетiн жеке адамның ерiктiк қасиетi батылдық деп аталады. Батыл адам әрекет мақсаттары мен оларға жету тәсiлдерiн жан-жақты және терең ойлап, қабылданатын шешiмнiң маңызын түсiнiп, олардың мүмкiн болар нәтижесi жөнiнде өзiне-өзi есеп берiп отырады.Батылдық - жекее адамның еркiнiң жоғары дәрежеде екендiгiн көрсететiн қасиет. Батылдық әсiресе мақсатқа бет алыс сәтiнде, сол сияқты, қабылданған шешiмдi жүзеге асыру барысында айқын көрiнедi.Табандылық. Мiнез-құлықты ұзақ уақыт бойы белгiлi бiр мақстқа сай бағыттап, бақылап отыру қабiлетiнен көрiнетiн жее адамның ерiктiк қасиетiн табандылық деп атайды. Мұндай қасиеттке ие адам, қойылған мiндеттi үнемi санасында ұстап, өз мiнез-құлқын соның шешiмiн тездететiндей етiп құрады. Табанды адам жағдайды дұрыс бағалайды., одан мақсатқа жетуге көмектесетiн нәрселердi таба бiледi. Ұстамдылық. өстамдылық немесе сабырлылық деп мақсатқа жетуге бөгет жасайтын психикалық көңiл-күйдi және шаршап-шалдығуды жеңе бiлу қабiлетiнен көрiнетiн жеке адамның ерiк сапасын айтады. Адамға кейде күрделi жағдайларда, мысалы денсаулығы мен өмiрiне зиян келтiретiн жеке басының және қоғамның намысын, абыройын қорғауға тура келетiн т.б. осындай жағдайда әрекет жасауға тура келедi. өстамды адам мұндай кезде жағдайға сай келетiн және өз қылығын ақтайтын белсендiлiк дәрежесiн таңдап алады. өстамдылық дегеiмiз- адамның өз ерiк-жiгерiн билей бiлу қасиетi.Дербестiк. Өзi талаптанып алдына мақсат қоя, оған жету жолдарын таба бiлетiн және қабылданған шешiмдердi практикалық орындай алатын адамның ерiктiк қасиетi дербестiк деп аталады. Дербес адам мәселелердi бөтеннiң жетегiнде кетпей, өз бiлiмiмен, сенiм-қабiлетiмен шешуге тырысады.Дербес адам басқаның көмегiнсiз-ақ проблемалық жайттың бетiн ашады, оны ескере отырып, алдына мақсат қояды. Ол өзiне басқа адамдардың айтуын, нұсқауын күтiп отырмайды. Мұның үстiне ол өз көзқарасын, мiндет, мақсат және оны жүзеге асыру жөнiндегi өз түсiнiгiн жалтақсыз дәлелдеп қорғай алады. Адамның еркi батылдық, ер жүректiлiк, ерлiк, төзiмдiлiк, тәртiптiлiк сияқты басқа да қасиеттермен сипатталады. Бiрақ олар, едәуiр дәрежеде жоғарыда қаралып өткен ерiк сапаларының даралана ұштасуы болып есептеледi. Ерiктiң дамуы мен оны тәрбиелеу адамның бүкiл өмiр iс-әрекетi процесiнде жүрiп отырады. Ерiк өзге де жоғары психикалық процестер сияқты адамның жас кезеңiне байланысты қалыптасады. Мәселен, жаңа туған балада шартсыз рефлектер түрiндегi ырықсыз қозғалыстар ғана болады. Сондықтан шын мәнiсiндегi ерiктi әрекеттер бұл кезеңде болмайды. Ерiктiк, саналы әрекеттер кейiн қалыптасады. Алғашқы кездерде баланың тiлектерi тұрақты болмайды, тез бiр-бiрiне алмасып отырады. Тек төрт жасқа қараған шағында баланың тiлегi азды-көптi тұрақты сипат ала бастайды. Баланың еркiн тәрбиелеудi неғұрлым жас кезiнен бастау қажет. “Баланы жастан, қатынды бастан” деп халық бекер айпаған. 4.2.Эллективті пәндер бойынша 1.Генетикалық токсикология зерттеу нысандары, мақсаты мен міндеттерін және проблемаларын баяндаңыз.
Дата добавления: 2018-02-15; просмотров: 364; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!