КА мен БЖК екшеу-іріктеу диагнозы 9 страница
Өт жолдарының дискинезиясын дуодениттен қосымша тексеру әдістерінің мәлімет-теріне сүйене отырып ажыратады, себебі созылмалы дуодениттің клиникасында заңды пайда болатын белгілер болмайды: ауырғандықтың орны айқын емес, айқын кезектесу белгілері болмайды, ауырғандық төс артына тарауы мүмкін.
Созылмалы панкреатиттің диагнозын қою ауырғандықтың сипатын анықтауға, рентгенологиялық және ультрадыбыстық зерттеулердің мәліметтеріне, ұйқы безінің сыртқы секреция көрсеткіштеріне, қан мен несепте амилазаны және басқа да ферменттерді анықтауға, копрологиялық тексеру нәтижелеріне негізделеді.
Клиникалық диагнозды тұжырымдауда бірінші ретті өт жолдарының дискинезиясының диагнозы негізгі ауру болып тұжырымдалады және диагнозда оның түрі көрсетіледі, екінші ретті дискинезияда әуелі негізгі ауыр, одан кейін ӨЖД және оның түрі көрсетіледі.
Диагноз тұжырымдау мысалдары:
1. Өт жолдарының дискинезиясы, гипермоторлы түрі.
2. Он екі елі ішектің жара ауруы, қайталау фазасы. ӨЖД, гипермоторлы түрі.
3. Микседема. ӨЖД, гипомоторлы түрі.
Емі. Мүмкіндігі алғанша әр нақтылы жағдайда аурудың этиопатогенездік ерекшелігін анықтап, соған сәйкес ем қолдану керек. Емнің жалпы принципі - өт бөлінудің нейрогуморальдық механизмдерін жақсарту, вегетативтік дистонияны және өт қабы мен өт түтіктерінің бұлшық еттеріне келетін патологиялық рефлекстерді жою.
|
|
|
Невроздық және диэнцефальдық бұзылыстарды азайту үшін еңбек және тұрмыс жағдайларын жақсарту керек, дау-жанжалдарды жою керек, ұйқыны дұрыстау керек.
Церебральды невроз симптомдары бар науқастарға транквилизаторлар (элениум, седуксен, феназепам, рудотель) беруге болады. Оларды еңбек қызметі тез және қозғалыс реакциясын қажет қылатын адамдарға беруге болмайды.
Гиперкинетикалық дискинезияда № 5, 5 А (Певзнер бойынша) диеталарды, седативті әсері басым нейротропты дәрілерді (бром, транквилизаторлар, новокаин) беру ұсы-нылады.
Дәрілерден берілетіндер:
1. Спазмолитиктер
а) холинолитиктер: гастроцепин, атропин, метацин, платифиллин;
б) миолитиктер: но-шпа, галидор, феникаберан, папаверин, нитраттар (әсері ұзартылған – нитросорбит т.б.) нифедипин.
Барлық дәрі 7-10 күнге тағайындалады.
в) егер ұстама етеккір келер кезеңнің алдында болатын болса, онда етеккір басталғанға дейін прогестеронның майлы ертіндісінің 1 мл күнге 4 рет етке егеді.
|
|
|
2. Өт қабының тонусын азайтатын (холеретиктер) және оның жиырылу ырғағын сирететін өт жүргізгіш дәрілер тағайындалады:
а) оксифенамид 0,25-0,5 күнге 3 рет, тамақтан 30 минут бұрын;
б) холосас 1 шай қасық 3 рет күнге, тамақтан 30 мин. бұрын;
в) холестил (гинекромон) 1 дражеден күнге 3 рет, тамақтан 30 мин. бұрын;
г) фламин 0,05 күнге 3 рет, тамақтан 30 мин. бұрын;
д) холензим 1-2 таблеткадан күнге 3 рет тамақтан кейін;
е) жүгері шашағының қайнатпасы 10 г 200 мл суда қайнатып, 1/2 стаканнан 2-3 рет, тамақтан 15 минут бұрын;
ж) жалбыз тұрындысы 5 г судың 200 мл тұндырып, 1/2-1/3 стаканды күнге 3 рет тамақтан 15 мин. бұрын;
з) шайқұрайдың, итмұрынның, жылан таранның, қаз табанның, шайшөптің тұрынды-лары мен қайнатпалары.
3. Зондсыз дуоденальдық тюбаж: минеральдық сулармен немесе жүгері шашағының қайнатпасымен аптасына 1-3 рет жасалады (ем курсіне 4-8 процедура).
Бұл науқастарға зонд қолданбаған кезде аз минеральды, газы аз, ыссы күйіндегі сулардың (Славянская, Смирновская, Ессентуки №4, 20, Нарзан) 500-1000 мл дейін күнге 5-6 рет беруге болады; жылыту процедураларын, физиотерапиялық ем әдістерін (новокаин, папаверин, магний сульфаты) қолдануға болады.
|
|
|
Дискинезияның гипомоторлық түрінде ішінде өт жүргізуге жеткілікті тағамдар бар диеталар (Певзнер бойынша №5, №15 диета) беріледі, олардың құрамына өсімдік майын (1-2 ас қасықты тамақ алдында күнге 3-4 рет қабылдау), қаймақ, құймақ, жұмыртқа, жемістер, көкөністер, қара нан, қатты өсімдік клетчаткасы көп тағамдар (қарақұмық ботқасы, сәбіз, сүзбе, капуста, қызанақ, алма, ет, итмұрын қайнатпасы) қосылады.
Аптасына 1 рет «соқыр» тюбаж (карлвар тұзы, күкіртқышқылды магнезияның 25% ертіндісі, зәйтүн майының 130 мл, сорбит, 4-8% ксилит қолданылады) жасалады, барлығы 4-8 процедура және 2-3 аптада 1 реттен сирек емес дуоденальдық зонд салу қолданылады.
Дәрімен емдеу:
1. Өт қабының ширақтығы мен жиырылуын стимуляциялайтын препараттар:
а) спазмолитикалық дәрілер: беллоид, беллатаминал, кофетамин 1 таб. күнге 3 рет, тамақтан 30 мин. бұрын қабылдау керек, ем курсі 2-4 апта;
|
|
|
б) он екі елі ішектің дискинезиясын жойып, өт бөлінуді жақсартатын прокинетиктер. Оларға цизаприд, церукал немесе домперидон жатады;
в) қытай лимоннигінің, жень-шеннің, элеутерококктің, пантокриннің тұнбасын 30-40 тамшыдан күнге 3 рет 30 мин. тамақ алдында қабылдау, ем курсі – 1 ай.
2. Холекинетиктер - өт қабының жиырылуын және Люткенс, Одди сфинктерлерінің босаңсуын тудыратын өт жүргізуші дәрілер:
а) холецистокинин – октапептид 50-100 мг мұрын ішіне;
б) циквалон 0,1-0,2 күнге 3 рет, тамақтан 30 минут бұрын;
в) берберин бисульфаты 0,005 күнге 3 рет тамақтан 30 минут бұрын;
г) ксилит немесе сорбиттің 10% ертіндісі, 50-100 мл күнге 3 рет, тамақтан 30 мин. бұрын;
д) карлвар тұзы (1/2-1 шай қасығын 1/4-1/2 стакан суға ерітіп тамақтан 30 мин. бұрын);
е) танафлон 1-2 ас қасықтан күнге 3 рет тамақтан 30 минут бұрын;
ж) ақжелкен қайнатпасы (1/2 стаканын 200 мл суға) 1/2 стаканнан күнге 3 рет, тамақтан 15 минут бұрын;
з) бақбақтың, мыңжапырақтың, шалғынның, бөріқарақаттың қайнатпалары мен тұрын-дылары.
Науқас адамдарға жоғары минеральды (Ессентуки №17, Арзни) бөлме температурасындағы сулардың 150-200 мл күнге 3 рет тамақтан 30-90 мин. бұрын қабылдауды ұсынады; тәулігіне 500-600 мл артық қабылдаудың қажеті жоқ.
Қолданылатын физиотерапевтік емдер – фарадизация, гальванизация, ширақтық ЕДТ.
Еңбекке қабілеттіліктің қалпына келу критерийлері – айқын дискинезиялық бұзылыстардың жойылуы.
Еңбекке қабілеттілік сараптамасы. Гиперкинетикалық дискинезияның ұстамасын тоқтатқаннан кейін пациент 3-5 күнге жұмыстан босатылады, әрі қарай еңбек болжамы туралы сұрақ ойластырылады. ӨЖД гипермоторлық түрімен ауыратындарға ұшқыш, машинист, қала транспортын жүргізуші, қоршаған адамдарға қауіп тудыратын жұмыста істеуге болмайды; өте күш түсетін жұмысты орындауға шек қойылады.
ӨЖД гипомоторлық түрінде пациент жұмыстан босамайды. Оған гиподинамиямен, дененің бір қалыпта тұруымен байланысты, өт қабында іркіліс тудыратын жұмыстарды ауыстыру туралы кеңес беріледі.
Су ішетін курорттарда емделуге болады.
Прогнозы жайлы.
Профилактикасы еңбек пен демалыс режимін сақтау, ой қызметі мен дене қызметін қосып орындау, жүйелі қоректену, ӨЖД тудыратын ауруларды мезгілінде емдеу керек. Шылым шегу, алкогольдік ішімдік ішуге және майлы тамақ ішуге тиым салынады.
Күшті салқын тию және ыстықтау, денеге ауыр күш түсумен байланысты жұмыстармен шұғылдануға болмайды.
Созылмалы тассыз холецистит
Созылмалы тассыз холецистит (СТзХ) – алты айдан ұзаққа созылатын өт қабы қабырғасының қабынуы. Созылмалы холециститтің кездесу жиілігі 6-7% құрайды, әйелдерде жиі кездеседі (еркектермен салыстырғанда 3-4 есе жиі).
Этиологиясы және патогенезі. Созылмалы холециститтің ең жиі себептері – ішек таяқшасы (40%), стафилококктар, энтерококктар (15%), стрептококтар (10% жоғары), гепатит вирусы (10%), оларға қарағанда сиректеу себептеріне протей, іш сүзегінің таяқшасы, паратиф, ащытқы саңырауқұлақтар жатады. Өт қабының қабынуы паразиттар инвазиясымен (лямблиоз, описторхоз, фасциолез, стронгилоидоз, аскаридоз, клонорхоз) байланысты болады. Холециститтің себебіне аллергия мен панкреатобилиарлық рефлюкс-ті жатқызады.
Инфекция қоздырғышы әдетте гематогендік және лимфогендік жолмен келіп енеді, сирегірек – ішектен (он екі елі ішегінен) өрлеп келіп енеді. Холецистит даму үшін тек инфекцияның енуі жеткіліксіз. Холециститтің дамуына өттің іркілісі (тамақтану ырғағының бұзылуы, психоэмоциональдық фактор, гиподинамия, іштің қатуы, екіқабаттылық, семіздік, қант диабеті, өттің қозғалысына органикалық кедергілер т.б.), өт қабы қабырғасының зақымдануы (тастармен зақымдану, ұйқы безі ферменттерінің тітіркендіруі, құрамы өзгерген өттің әсер етуі, өт қабының жарақаты), инфекцияға аллергияның дамуы жағдай жасайды.
Этиологиялық факторлар мен жағдай жасаушы факторлардың қоса әсер етуінен қабыну процесі дамиды, ол катаральды, флегмонозды және гангренозды болып келеді.
Кейін қабыну процесі көрші органдарға тарауы мүмкін (перихолецистит, гепатит, холангит, дуоденит). Өт қабындағы қабыну процесіне қоса гипер- және гипомоторлы типті өт жолдарының дискинезиясы қосылады.
Патоморфологиясы. Өт қабы кішірейген, оның қабырғасы қалыңдаған, фиброзды өзгерген, кейде әк шөккені анықталады. Өт қабының ішінде лайлы, ұйыған өт болады. Өт қабының кілегей қабығында ұсақ жаралар болады, кейде кілегей қабық толық талқандалған, гистологиялық тексергенде қанның іркілісі және инфильтрация анықталады.
Классификациясы.
Ауырлық дәрежесіне қарай:
Жеңіл түрі (қайталауы жылына 1-2 рет)
Орташа ауыртпалықты түрі (қайталау жылына 3 рет және одан жоғары)
Ауыр түрі (қайталауы айына 1-2 рет және одан да жиі)
Процестің фазасына қарай:
Қайталау
Қайталаудың саябырлауы
Ремиссия (тұрақты және тұрақсыз)
Өт қабы мен өт жолдарының функциональды күйіне қарай:
ӨЖД гиперкинетикалық – гипертониялық типі
ӨЖД гипокинетикалы – гипотониялық типі
ӨЖД аралас типі
Ағытылып (шығып) қалған өт қабы
Клиникасы. Клиникалық тұрғыдан аурудың нағыз және атипиялық түрлерін бөледі. Аурудың атипиялық түрі кардиалгиялық, эзофагалгиялық, ішектік болып бөлінеді.
СТзХ нағыз түрі. Науқас адамның басты шағымы – оң жақ қабырға астының, сирегірек – төс астының ауыруы. Ауырғандық оң жақ жауырынға, бұғанаға, иық буынына және иыққа, сирек – сол жақ қабырға астына қарай тарайды, сипатына қарай тұйық және сыздап ауырғандық болады, ол бірнеше сағатқа, бірнеше күнге кейде бірнеше аптаға созылады. Ауырғандықтың пайда болуы және оның күшеюі жиі диетаны бұзғаннан болады (майлы тамақ, қуырған тамақ, жұмыртқа, салқын және газды ішімдіктерді, шарап, сыра, өткір тамақ қабылдау), денеге күш түсумен, салқын тиюмен, инфекция қосылуымен, кейде көңіл-күй күйзелістерімен байланысты туындайды. Өте күшті ұстама ауырғандық өт қабының мойны мен түтігі қабынғанда байқалады, тұрақты ауыру оның түбі мен денесі қабынғанда байқалады.
Ауырғандыққа қоса диспепсиялық шағымдар болады: жүрек айну, құсу, кекіру, ауызда қышқылтым дәм сезу, тәбеттің өзгеруі, іш қату және іш өту.
Холециститтің өршу фазасының маңызды симптомы – дене қызуының көтерілуі. Субфебрильді температура катаральды холециститте, фебрильді температура флегмонозды холециститте немесе холангитте, гектикалық температура – флегмонозды – гангренозды холециститте байқалады.
Қайталаудың саябырлауы кезінде көрсетілген белгілер алдыңғыдай айқын болмайды.
Ремиссия кезінде барлық белгілер жойылып кетеді немесе анағұрлым азаяды, қабыну белгілері болмайды.
Аурудың қайталамалы даму барысында аурудың өршуі (қайталауы) мен ремиссия кезектесіп отырады.
Аурудың монотонды даму барысында ремиссия болмайды.
Аурудың ұстамалы даму барысында ауырудың айқын клиникалық белгілерінің фонында мезгіл – мезгіл әр дәрежеде қызба немесе өт коликасы қосылған аурудың өршуі болып тұрады.
СТзХ-ке сарғыштық болуы тән емес.
Саусақпен басқанда ауырғандық анықталатын нүктелер: Маккензи нүктесі – іштің тік бұлшық етінің сыртқы шеті мен оң жақ қабырға доғасының қиылысқан жері:
Боас нүктесі – кеуде торының артқы бетінде оң жақ паравертебральды сызық бойында Х-ХІ кеуде омыртқаларының тұсы.
Пальпация кезінде анықталады:
- Кер симптомы - өт қабы аймағын терең сипап тексергенде ауырғандықтың болуы;
- Мерфи симптомы – науқас адамның отырған қалпында оның артында тұрған дәрігер қол ұшын қабырға астына терең енгізеді, науқас терең дем алғанда іштің керілуіне байланысты қол өт қабымен жанасып, ауырғандық тудырады;
- Ортнер-Греков симптомы – қолдың қырымен қабырға доғасын қаққанда ауырғандықтың болуы;
- Лепене-Василенко симптомы – демді ішке алған кезде оң жақ қабырға доғасынан төмен қаққанда ауырғандық анықталуы;
- Мюсси-Георгиевский симптомы – оң жақ төсбұғана – емізік бұлшық етінің аяқтарының арасынан диафрагма нервісін басқанда ауырғандық анықталуы.
Оң жақ қабырға асты мен оң жақ жауырын астында парестезия зонасы (Захарьин – Гед зонасы) анықталуы мүмкін.
Қосымша тексерулер
- дуоденальды зонд салып тексеру: өт қабының өтінде (В порциясы) қабыну белгілері [өттің лайлануы, оның ішінде үлпектер, кілегей, көп лейкоцит пен цилиндрлі эпителий болуы, өттің рН 4,0-5,5 дейін төмендеуі (норма 6,5-7,5), оның салыстырмалы тығыздығының төмендеуі (қалыпты күйде 0,016-1,035 кг/л)];
- холецистографияда: 1) өт қабының көлеңкесінің болмауы; 2) өт қабының концен-трациялау функциясы мен қозғалыс функциясы бұзылған (ішіндегі құрамнан өте баяу босау); 3) өт қабының деформациясы (шетінің тегіс болмауы);
- УДЗ: өт қабының мөлшері кішірейген немесе үлкейген, қабырғалары қалыңдаған (3 мм жоғары), деформацияланған, өт қабының жиырылуы бұзылған.
Холециститпен ауыратын адамдардың 1/3 оның атипиялы түрі кездеседі.
Аурудың кардиалгиялық түрінде ұзаққа созылатын ауырғандық жүрек тұсында байқалады, онымен қатар, көбіне экстрасистолия түріндегі аритмия байқалады. Экстрасистолия тойып тамақ ішкеннен кейін, науқас адамның жатқан қалпында анықталады. ЭКГ-да – қарыншалық комплекстін соңғы бөлігінің өзгерісі – Т тісшесінің жадағайлануы, кейде инверсиясы тіркеледі.
Дата добавления: 2019-07-17; просмотров: 155; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!