Тізімдер. Циклдік тізімдер. Ортогоналды тізімдер 1 страница
БИЛЕТ 1. Алгоритмдердің объектілері және оның құрамдық бөліктері. Алгоритмдердің физикалық және математикалық аспектілері Қазіргі заманда адам көп істі компьютерді пайдалану арқылы атқарады. Кез келген міндетті орындау алгоритмнің болуын, яғни нәтиже алуға жеткізетін әрекеттердің алдын ала жазылып қоюын қажет етеді. Алгоритмнің негізінде программа түзіледі, яғни есеп шешуінің алгоритмі оны компьютерде орындауға жарамды түрде жазылады. Осыдан барып компьютердің көмегімен есепті шешу процесінің мәні алгоритмі құру екені көрінеді. Алгоритмдік алдын ала жазбаларды құрастыру процесі алгоритмдеу деп аталады.. Алгоритм - информатика пәнінің негізгі ұғымдарының бірі.Компьютерді қоғам өмірінің қай саласында болмасын пайдалана білу үшін алгоритм ұғымын меңгеру керек. «Алгоритм» сөзі мағынасы жағынан нұсқау, жарлық, рецепт, ереже, тәртіп, заң, жоба сөздеріне синоним болып келеді. Алгоритм сөзі Орта Азияның ортағасырлық ұлы ғалымы - Мұхамед ибн Мұса эл-Хорезмидің атымен байланысты шыққан. Ол өзінің «Арифметикалық трактат» деген еңбегінде арифметикалық амалдарды орындау тәртібін ұсынған. Алгоритм үғымын және оның қасиеттерін зерттейтін математиканың бөлімін алгоритмдер теориясы деп атайды. Алгоритмдер теориясының жүйелі түрде зерттеле бастауын А.А.Черчтың 1936 жылы басылып шыққан жүмысымен (Черч тезисі) байланыстырады. Анықтама. Алгоритм деп алдын-ала анықталған мақсатқа жету үшін, есептің шешімін табу үшін орындаушыға (адамға, компьютерге және т.б.) берілген түсінікті нұскаулардың тізбегін айтады. Ақпараттың физикалық және математикалық аспектілері: Физикалық аспектілер: компьютер, ноутбук, тышқан, клавиатура, блок питания, процессор, наушник, колонка, монитор және тағы басқа. Математикалық аспектілер: алгоритмдер, есептер(дискреттік математика, формулалар, алгебралық есептеулер), тапсырма және тағы басқа. 2. Деректер қоры (ДҚ) теориясының негізгі ұғымдары және даму тарихы, сыныпталуы Деректер қоры - дегеніміз ДҚБЖ -ның басқарылуындағы, атауы бар, өзара байланысқан деректердің жиынтығы. Деректер базасы – объектілердің белгілі бір кластарын сипаттайтын ақпарат. Деректер қоры – бұл өзара байланысқан мәлiметтердiң жиынтығы болып табылады. Әдетте деректер қоры бiр нақты пән саласы үшiн, қолданбалы есептердi ұйымдастыру үшiн құрылады. Деректер қорымен жұмыс iстеу үшiн деректер қорын басқару жүйесi (ДҚБЖ) пайдаланылады. Бұл деректердi енгiзудi, iздеудi, сақтауды, түзетудi қамтамасыз ететiн және есеп берудi және деректер қорын пайдаланушылардың сұранысына жауап берудi ұйымдастыратын арнайы бағдарламалар жабдығы болып табылады. Сонымен қатар ДҚБЖ деректердi қорғау мен олардың “жылжуын”, басқа бағдарламалық құралдар арқылы пайдаланылуын қамтамасыз етедi. Қазiргi уақытта көптеген экономикалық және ақпараттық-анықтамалық бағдарламалық кешендер қандай-да бiр ДҚБЖ негiзiнде жүзеге асырылып отырғандығы баршаға белгiлi болып отыр. Бүгiнгi таңда информатика пәнiнен оқу процесiнде орта бiлiм беретiн мектептерде мейлiше танымал бағдарламалық өнiм - MS Access деректертер қорын басқару жүйесi оқытылып келедi. Ол өз жүйесiне мәлiметтер қорының реляциялық графикалық мұқабалы түрiн қамтиды. Мұндай қорлардағы деректер бiртектi жазбалардан тұратын бiр немесе бiрнеше кестелер түрiнде берiледi. Қызмет көрсету жүйесi ЭЕМ-ге мәлiметтердi енгiзу, деректердi қандай-да бiр белгiсi бойынша сұрыптау, мәлiметтер құрылымын түрлендiру, мәлiметтердi шығару және т.б. сияқты жұмыстарды қамтамасыз етедi. Деректер қорын басқару жүйесіндегі барынша айқын көріністер арасынан Lotus Approach, Microsoft Access, Borland dBase, Borland Paradox, Microsoft Visual FoxPro, Microsoft Visual Basic, сонымен қатар, «клиент- сервер» технологиясы бойынша құрастырылған Microsoft SQL Server және Oracle мәліметер қорын атауға болады. Деректер қоры: - Қандай да бір сыртқы орта аясында жұмыс істейді; - Өзінің ішкі архитектурасы бар; - Өзінің жеке лингвистикалық мазмұны бар; - Өзінің сыртқы ортамен әрекеттестік құрылы бар; - Нақты программалық- аппарттық платформада жұмыс атқарады; - Белгілі бір ұйымдастырушылық- технологиялық шаралар шеңберінде қолдау табады. 3. Алфавиттер, тізбектер және тілдер. Тілдерді өрнектеу. Формалдау мәселелері Әліпби деген қандай да бір тілдің мағынасы мәтінін құрастыруға қатысатын символдардың бос емес ақырлы жиыны. Тіл-Белгілі құрылымдары және мағыналары бар ақырлы тізбелер жиыны. Тізбе-берілген әліпбидегі символдардың ақырлы тізбегі. Бос емес тізбе-бір немесе бірнеше әліпби символдарынан құралатын тізбе. Бос тізбе-әліпбидің бір де символын қамтымайтын және ұзындығы 0-ге тең тізбе. Тілдерді өрнектеу: 1)Бірігу; 2)Қиылысу; 3)Тік көбейту; 4)Толықтыру; 5)Айырма; 6)Симметриялық айырма; 7)Конкетанация; 8)Итерация; Тізбек — белгілі бір жиын ішкіжиыны: · Әр натурал санға осы тізбек элементі сәйкес келеді · Бұл натурал сандар сәйкес тізбек мүшесінің нөмірі болып сол мүшесінің тізбектегі орнын көрсетеді · Кез келген тізбек мүшесі үшін келесі тізбек мүшесін көрсетуге болады кез келген жиыны берілсін. | сәйкестігі натурал сандарын берілген жиынына сәйкестендірсе онда ( жиыны элементтерінен тұратын) «тізбек» пайда болады. — тізбектің -шы мүшесі немесе элементі болады, ал реттік нөмірі — оның индексі болады. Келесі түрдегі тізбек жақшалармен қысқаша жазуға болады: или кейде былай да белгіленеді: Былай да кездеседі . Іштізбек - элементтерінің орналасу реті берілген тізбек элементтерінің ретін сақтайтын, осы тізбектің ақырсыз ішжиыны. Мына тұжырым орындалады: Егер берілген тізбек жинақталса, онда осы тізбектің кез келген іштізбегі жинақталады және оның шегі берілген тізбектің шегіне тең болады.[1] 1. Алфавиттер, тізбектер және тілдер. Тілдер теориясын оқуды бастамастан бұрын тіл деген терминді қалай ұғатынымызды анықтап алуымыз керек. Тілдің энциклопедиялық “сөйлесудің маңызды құралы, әрі адамзат қоғамында өзара ой алмасып түсінушілік” деген анықтамасы математикада тіл теориясына жеткілікті анықтама емес. Сондықтан біз тілді абстрактілі түрде математикалық жүйе ретінде қарастырамыз. Бұл бізге формальді тілдерге қатаң анықтау беретін мүмкіндік, ол алдағы уақытта модельденеді. Осы оймен біз төмендегідей анықтамабереміз. АНЫҚТАМА 1.1. Алфавит және сөздік шекті символдар жиыны. Символ дегеніміз не - анықталмайды, қалай анықталмайды, мысалы геометриядағы нүкте сияқты. Алфавитке бірнеше мысалдар: латын тілінде {A,B,…Z}; грек тілінде {α٫β‚…ώ}; бинарлық {0,1}. АНЫҚТАМА 1.2. Сөйлем (жол, сөз) алфавит символдарынан тұратын кез келген шекті ұзындық бауы. Бірде бір символдан тұрмайтын сөйлем, бос сөйлем деп аталады. Ол грек әрпі мен анықталады. Егер V - кез келген алфавит, онда V* - барлық сөйлемдердің жиынымен анықталады, V алфавит символдарынан құралған, бос сөйлемді де қосып алады. V+ - пен анықтаймыз. Жиын V/{E}; Мысалы, егер V{0,1}, онда V*={E,0,1,00,01,10,11,000,…}, a V*={0,1,00,01,10,11,..}. Егер х V*, онда х баудың ұзындығын, х-ті, оны құратын символдар санын білдіреді. Бос баудың ұзындығы , 0-ге тең. АНЫҚТАМА 1.3. Тіл кейбір алфавиттердегі кез келген сөйлем жиыны. Формальды түрде , егер V- алфавит, L-тіл, онда LV*. Әрине 3 сұрақ туады: 1) Тілді қалай ұсынамыз, тілді құрайтын ұсынысты қалай анықтаймыз? 2) Шекті ұсыныс әр тілде бар ма? 3) Шекті ұсынысы бар әрбір тіл класының құрамы қандай? Егер тіл шекті болса, 1-сұраққа жауап беру оңай. Барлық ұсынысты санап олардың тізімін жасау керек. Екінші сұрақтың жауабы керісінше. Анықтау: Тілді құрудың әдісінің бірі берілген тілде берілген сөйлемдердің бар жоқтығын анықтайтын алгоритм беруге негізделген. Ортақ әдісі - тілдегі сөйлемге “иә” деген жауаппен жұмысты аяқтайтын процедура беру, немесе аяқталмайды, тілдегі емес сөйлемге “жоқ” деген жауаппен аяқталады. Сондай алгоритммен процедура тілді анықтайды дейді. Алгоритм емес процедураның көмегімен анықтайтын тілдер бар. Пайда болу. Тілді ұсынудың басқа тәсілі - жүйелік түрде тілдің сөйлемін белгілі бір тәртіппен тудыратын процедура беру. Егер алгоритм мен процедура берілсе, онда ол V – алфавиттінде тілді анықтайды. Сонда алгоритм және процедура механизмі пайда болады. V* көпшілігінің жүйелік генерациялануын тілдің және механизмнің көмегімен тексеруге болады. Бірақ егер қолданылған процедура алгоритмдегі қауіпті сезсе, онда бұл өзгеріс бірінші сөйлемдегі процедура орындалады. Осыған орай процедураны табу үшін оның қатесін тексеру керек. Оны келесі мүмкіндіктерден табуға болады. V- алфавитінде символдар болсын. V*- сөйлеміндегі жиынды жүйедегі Р- санымен қосу бос сөйлемдегі Е арқылы қарастыруға болады. Енінің ұлғаюымен V* сөйлемін тәртіппен нөмірлейміз. Мысалы: егер {a,b,c}, онда V* сөйлемі төмендегідей нөмірленеді. 1.е 5.aa 9.bb 2.a 6.ab 10.bc 3.b 7.ac 11.ca 4.c 8.ba 12. … Соныменсөйлемдержиынындағы V-алфавитісаналынды. № 2 БИЛЕТ 1. Алгоритмдердің математикалық негіздері. Тілдер – объектілерді және үдерістерді бейнелеу әдістері Математикалық үлгі - мынау математикалық арақатынастардың жүйесі - формулалардың , теңдеулердің , теңдіксіздердің және т . д ., объекті қайтарушы маңызды қасиеттері немесе құбылыстың жүйесі. Математикалық үлгі - мынау математикалық арақатынастардың жүйесі - формулалардың , теңдеулердің , теңдіксіздердің және т . д ., объекті қайтарушы маңызды қасиеттері немесе құбылыстың жүйесі. Көптеген мүмкін болатын тәсілдердің ішінен ең қарапайым, сенімді және үнемді тәсіл, бұл ақпараттарды «биттік» деп аталатын түрде өрнектеу мен сақтау тәсілі. Мұндай тәсілде есте сақтау ортасының әрбір бөлшегі мүмкін болатын екі жағдайды иеленеді : ИЯ, ЖОҚ; кернеу бар – кереу жоқ. Бұл бағдарламалық басқару автоматы ретіндегі ДК –дің логикалық ұйымдастырылуы мен физикалық құрылымына байланысты. Ақпараттарды беретін мұндай жүйенің жұмысының негізінде, біз дәлірек қарастыратын есептеудің екілік жүйесі жатыр. Бастапқыда анықтаманы жазып алайық. Есептеу жүйесі XE "Есептеу жүйесі" – бұл белгілі бір сандық мағынасы бар сандарды символдар көмегімен атау мен бейнелеу тәсілі . Сандарды бейнелеу тәсіліне байланысты жүйелер позициялық және позициялық емес болып бөлінеді. Позициялық есептеу жүйесінде әрбір санның сандық мәні олардың сандағы орналасу жағдайына (позициясына) байланысты. Позициялық емес есептеу жүйесіндегі цифрлар олардың сандағы орындарын өзгерткенде өзінің сандық мәндерін өзгертпейді . Позициялық есептеу жүйесінде сандарды бейнелеу үшін қолданылатын цифрлар саны жүйенің негізі деп аталады. Өзімізге балалық кезден таныс ондық позициялық есептеу жүйесінде кез келген санды жазу үшін он цифр қолданылады ( жүйенің негізі 10 ) сонымен бірге әрбір цифр екі ақпарат бере алады: біріншіден өзінің меншікті мәнін 2;3; 4 ....., екіншіден сандарды жазу кезіндегі орнын. Мысалға мына санды қарастырайық : 1579320. Барлық разрядтарды оңнан солға қарай нөмірлейік, әдет бойынша бірлік разрядты нөлдік деп санайық , онда ондық разряд бірінші, жүздік екінші, мыңдық үшінші және тағы ары қарай. Мұндай нөмірлеу толығымен дұрыс, себебі бірлік – бұл 10-ның нөлінші дәрежесі, ондықтар – 10-ның бірінші дәрежесі, жүздіктер – 10-ның екінші және т.с.с. , яғни әрбір цифрдың сандар жазылуындағы орналасуы 10-ның қандай дәрезесі оны алмастыра алатындығын көрсететін нұсқау. Ал цифрдың өзінің мәні 10-ды қанша дәрежеге шығару керектігін көрсетеді. Сол себептен, біздің санымыз келесі түрде жазылады: 1*106+5*105+7*104+9*103+3*102+2*101+0*100 . Ендігі жерде позициялық 2 есептеу жүйесінің мүмкін болатын негіздерінің ең азын таңдап алайық және еркін натурал сандарды екінің дәрежесінің қосындысы көмегімен қалай жазуға болатынын қарастырайық. Екілік сандарды жазу үшін тек қана екі цифр 0 мен 1 қолданылады. Екілік сандардың жазылу үлгісі 101110. Бастапқыда ауыстыру кестесін жазайық : Ондық жүйе = екілік жүйе 0=0*20 1=1*20 2=1*21+0*20 3=1*21+1*20 4=1*22+0*21+0*20 5=1*22+0*21+1*20 6=1*22+1*21+0*20 7=1*22+1*21+1*20 8=1*23+0*22+0*21+0*20 9=1*23+0*22+0*21+1*20 10=1*23+0*22+1*21+0*20 Ондық сандарды екілік сандарға ауыстыру үшін қарапайым алгоритмді қолдануға болады: 1. Санды 2-ге бөлеміз. Қалдықты (0 немесе 1) және бөліндіні белгілейміз. 2. Егер бөлінді 0-ге тең болмаса, онда оны тағы да 2-ге бөлеміз, және осылай бөлінді қашан 0-ге тең болғанша жалғастырамыз . Егер бөлінді 0-ге тең болса, онда алынған қалдықтарды біріншісінен бастап оңнан солға қарай жазып шығамыз. A. Мысалға, 23 санын екілік формаға келтірейік. Алатынымыз: 10111. Кері операцияны орындау үшін, екіліктердің дәрежелерін сәйкес келетін сандар жазылуының нөлдік емес разрядтарына қосу керек. Жалпы жағдайда Р негіздегі есептеу жүйесінің кез келген аралас санын жазу келесі түрде орындалады: am-1Pm-1+am-2Pm-2+…+a1P1+a0P0+a-1P-1+a-2P-2+…+a-sP-s, мұндағы, төменгіиндекстерсандардағыцифрлардыңорнынанықтайды (разряд); -индекстердіңоңмәндері – санныңбүтінбөлігіүшін (m разрядтар); -терісмәндері – бөлшектерүшін (s разрядтар). Есептеумашиналарындаекіліксандарберілуініңекіформасынпайдаланады. · шынайы форма немесе үтір (нүкте) арқылы белгіленген форма. · қалыпты форма немесе жылжымалы үтірі (нүктесі) бар форма. Бағдарламалау кезінде кейбір жағдайда оналтылық есептеу жүйесі қолданылады. Ондық сандарды оналтылық сандарға ауыстыру екіліктегідей алгоритммен жүзеге асырылады, тек қана бөлгіш ретінде 16 алынады. Белгілеу үшін 16 символ қолданылады: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A(10),B(11),C(12),D(13),E(14),F(15). ДК барлық ақпарат екілік кодтар түрінде беріледі. Жұмысқа ыңғайлы болу үшін екілік разрядтар жиынтығын белгілейтін келесі терминдер енгізілген. Бұл терминдер әдетте ЭЕМ-де сақталатын немесе өңделетін ақпараттар көлемінің өлшем бірлігі ретінде қолданылады. 2. ДҚ жүйелерінің негізгі компоненттері: ДҚБЖ және Деректер банкі, олардың түрлері
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Деректер банкі
Деректер банкідегеніміз бір орталыққа жинақталып, көп мақсатта коллективті түрде деректерді қолдану үшін арнайы түрде ұйымдастырылған деректер базасынан, программалық, техникалық тілдік және ұйымдастырылған әдістемелік жабдықтардың жүйесі.
Деректер банкі, түрлері(жіктелуі)
Деректер банкінің көбінесе экономикалық және құқықтық белгілеріне байланысты жіктеледі:
1. Көрсететін қызмет түрлеріне байланысты: ақысыз, ақылы банктер, ал олар өз кезегінде коммерциялық және пайда әкелмейтін(ғылыми, кітапханалық, әлеуметтік мәні бар) деректер банкі болып бөлінеді;
Дата добавления: 2018-08-06; просмотров: 492; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!