Структура зместу вучэбнай дысцыпліны

 

У структуры зместу вучэбнай дысцыпліны вылучаюцца ўзбуйненыя дыдактычныя адзінкі (раздзел). Структура зместу вучэбнай дысцыпліны ўключае:

— Уводзіны;

— Раздзелы;

— Тэмы вучэбных заняткаў.

Па кожнаму вучэбнаму раздзелу (модулю) у адпаведнасці з мэтамі і задачамі па фарміраванню і развіццю ў студэнтаў прафесіянальных кампетэнцый выкладчыкам (кафедрай) праектуюцца і рэалізуюцца пэўныя лекцыйныя і семінарскія (практычныя) заняткі. Змест тыпавой праграмы па гісторыі Расіі і Украіны дазваляе вывучаць дысцыпліну і па праблемнаму, і па храналагічнаму прынцыпах.

Кафедры вышэйшых навучальных устаноў, што курыруюць выкладанне канкрэтнай дысцыпліны, расрацоўваюць рабочыя вучэбныя праграмы з улікам тыпавой праграмы, а таксама ў рамках універсітэцкіх акадэмічных свабодаў. Рабочыя вучэбныя праграмы адлюстроўваюць спецыфіку профілю ВНУ, уласных навукова-метадычных пазіцый і прафесіянальнага вопыту прафесарска-выкладчыцкага калектыву.

 

Метады (тэхнологіі) навучання

 

Па кожнаму вучэбнаму раздзелу у адпаведнасці з яго мэтай і задачамі па фарміраванню і развіццю ў студэнтаў прафесіянальных кампетэнцый выкладчыкам (кафедрай) праектуюцца і рэалізуюцца разнастайныя педагагічныя тэхналогіі. У ліку найбольш перспектыўных і эфектыўных сучасных інавацыйных адукацыйных сістэм і тэхналогій, што дазваляюць рэалізаваць сістэмна-дзейсны падыход кампетэнтнасці ў вучэбна-выхаваўчым працэсе, варта вылучыць: вучэбна-метадычныя комплексы; варыятыўныя мадэлі накіроўваемай самастойнай працы студэнтаў; блочна-модульныя, модульна-рэйтынгавыя і крэдытныя сістэмы; інфармацыйныя тэхналогіі; методыкі актыўнага навучання.

У ліку эфектыўных педагагічных методык і тэхналогій, што спрыяюць актывізацыі пазнавальнай творчай дзейнасці студэнтаў, набыццю імі вопыту самастойнага вырашэння разнастайных задач, варта вылучыць:

— тэхналогіі праблемна-модульнага навучання;

— тэхналогіі модульна-рейтынгавага навучання;

— метад праектаў, ці праектныя тэхналогіі;

— техналогіі «Партфель студэнта»;

— тэхналогіі вучэбна-даследчыцкай дзейнасці;

— камунікатыўныя тэхналогіі (калоквіумы, дыскусіі, круглыя сталы, прэс-канферэнцыі, вучэбныя дэбаты і інш.);

— гульнявыя тэхналогіі (арганізацыя і правядзенне дзелавых, ролевых, імітацыйных гульняўі інш.).

1.5. Кіруемая самастойная праца студэнтаў

 

Кампетэнтнасны падыходдапушчае істотнае ўзмацненне практычнай арыентаванасці адукацыйнага працэсу і ўзрастанне ролі кіруемай самастойнай працы студэнтаў у падрыхтоўцы спецыялістаў з вышэйшай адукацыяй. Кіруемая самастойная праца студэнтаў арганізуецца рэктаратамі, дэканатамі, кафедрамі, выкладчыкамі ВНУ ў адпаведнасці з Палажэннем аб самастойнай працы студэнтаў, распрацаваным вышэйшай навучальнай установай. Пры гэтым патрэбна кіравацца існуючымі нарматыўнымі дакументамі (Стандарт), а таксама накопленым вопытам Беларускага дзяржаўнага універсітэта і іншых ВНУ Рэспублікі Беларусь (Гл.: Сергеенкова В. В. Управляемая самостоятельная работа студентов. Модульно-рейтинговая и рейтинговая системы. Мн., 2004; Лобанов А. П., Дроздова Н. В. Управляемая самостоятельная работа студентов в контексте инновационных технологий. Мн., 2005; Педагогические основы самостоятельной работы студентов / Под ред. О. Л. Жук. Мн., 2005).

Кіруемая самастойная праца студэнтаў прадугледжвае выкананне тэстаў, здачу прамежкавых залікаў, выкананне кантрольных прац, напісанне рэфератаў, азнаямленне з вучэбнай, вучэбна-метадычнай і навуковай літарату-рай, працу з гістарычнымі крыніцамі, напісанне эсэ па праблемным тэмам, выкананне вучэбна-даследчыцкіх прац, стварэнне «партфоліо», стварэнне прэ-зентацый, электронных вучебна-метадычных матэрыялаў і інш.

 

Дыягностыка сфарміраванасці кампетэнцый студэнта

Адукацыйным стандартам першай ступені цыклу вызначаецца наступная працэдура дыягностыкі:

— вызначэнне аб’екта дыагностыкі, якім з’яўляюцца кампетэнцыі выпускніка;

— выяўленне фактычных вучэбных дасягненняў студэнта з дапамогай крытэрыяльна-арыентаваных тэстаў і іншых сродкаў дыагностыкі;

— вымярэнне ступені адпаведнасці вучэбных дасягненняў студэнта патрабаванням навучальнага стандарта;

— ацэнка вынікаў выяўлення і вымярэння адпаведнасці вучэбных дасягненняў студэнта патрабаванням адукацыйнага стандарта (з дапамогай шкалы ацэнак).

Ацэнка вучэбных дасягненняў студэнтаў на экзаменах па дысцыпліне ажыцяўляецца па дзесяцібальнай шкале.

Ацэнка вучэбных дасягненняў студэнтаў, што выконваецца паэтапна па канкрэтным раздзелам (модулям) вучэбнай дысцыпліны, ажыцяўляецца кафедрай у адпаведнасці з выбранай ВНУ шкалой адзнак.

Для ацэнкі вучэбных дасягненняў студэнтаў выкарыстоўваюцца крытэрыі, зацверджанныя Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь.

Пры дыягностыцы сфарміраванасці кампетэнцый выкарыстоўваюцца наступныя галоўныя сродкі: крытэрыяльна-арыентаваныя тэсты, кантрольныя працы (кантрольнае заданне), рэфераты, праекты і інш.

Вывучэнне дысцыпліны “Гіторыя Расіі і Украіны” складае максімальна 616 гадзін, з іх 372 гадзіны аўдыторныя (224 гадзіны – лекцыі, 148 гадзін – семінары). Рэкамендуемыя формы кантролю ведаў студэнтаў – экзамены і залікі.

2. прыкладны вучэбна-тэматычны план

 

№ п/п	Назва раздзелаў і тэм	Колькасць аўдыторных гадзін
		Усяго	З іх
			Лекцыі	Семінары
Раздзел І. Расія і Украіна са старажытных часоў да пачатку XVII ст.
І.1.	Уводзіны.	2	2	-
І.2.	Дадзяржаўны перыяд гісторыі ўсходніх славян.	2	2	-
І.3.	Старажытная Русь (канец ІХ — пачатак ХII ст.).	6	4	2
І.4.	Феадальная раздробленнасць Русі.	4	2	2
І.5.	Культура Русі ў ІХ — пачатку ХІІ ст.	4	2	2
І.6.	Барацьба народаў Русі з агрэсіяй крыжакоў і мангола-татар.	6	4	2
І.7.	Паўночна-усходняя Русь у XIV — першай палове XV ст.	6	4	2
І.8.	Ноўгарад і Пскоў у XIV — першай палове XV ст.	4	2	2
І.9.	Культура ўсходнеславянскіх народаў у XIІІ — першай палове XV ст.	4	2	2
І.10.	Утварэнне Расійскай дзяржавы (Расіі) на рубяжы XV — XVІ стст.	4	2	2
І.11.	Украінскія землі ў XIV — першай палове XVІ ст.	4	2	2
І.12.	Расія ў XVІ ст.	4	2	2
І.13.	Культура Расіі ў канцы XV — XVІ ст.	4	2	2
І.14.	Расія ў канцы XVІ — пачатку XVІІ ст.	6	4	2
І.15.	Украіна ў складзе Рэчы Паспалітай (другая палова XVІ — першая палова XVІІ ст.)	4	2	2
І.16.	Нацыянальна-культурны ўздым ва Украіне (другая палова XVІ — першая палова XVІІ ст.).	4	2	2
	Усяго	68	40	28
Раздзел ІІ. Расія і Украіна ў XVII—XVIII ст.
ІІ.1.	Сацыяльна-эканамічнае і палітычнае развіццё Расіі ў XVІІ ст.	2	2	-
ІІ.2.	Міжнароднае становішча і знешняя палітыка Расіі ў XVІІ ст.	2	2	-
ІІ.3.	Вызваленчая вайна ўкраінскага народа. Уключэнне Левабярэжнай Украіны ў склад Расійскай дзяржавы.	2	2	-
ІІ.4.	Культура Расіі ў XVІІ ст.	4	-	4
ІІ.5.	Унутрыпалітычнае становішча Расіі ў канцы XVІІ ст. Рэформы першай чвэрці XVІІІ ст.	4	2	2
ІІ.6.	Знешняя палітыка Расіі (канец XVІІ — першая чвэрць XVІІІ ст.).	2	2	-
ІІ.7.	Культура Расіі на рубяжы XVІІ — XVІІІ стст.	4	-	4
ІІ.8.	Унутраная і знешняя палітыка Расіі пры пераймальніках Пятра І (1725—1762 гг.).	4	2	2
ІІ.9.	Сацыяльна-эканамічнае развіццё Расіі ў другой палове XVІІІ ст.	2	2	-
ІІ.10.	Час Кацярыны ІІ і Паўла І: унутраная палітыка ва ўмовах узмацнення сацыяльнага супрацьстаяння.	4	4	-
ІІ.11.	Знешняя палітыка Расіі ў другой палове XVІІІ ст.	4	2	2
ІІ.12.	Культура Расіі ў сярэдзіне і другой палове XVІІІ ст.	4	-	4
ІІ.13.	Левабярэжная Украіна ў канцы XVІІ — XVІІІ ст.	2	2	-
ІІ.14.	Слабадская Украіна ў XVІІ — XVІІІ стст.	2	2	-
ІІ.15.	Запарожская Сеч у другой палове XVІІ — XVІІІ ст.	2	2	-
ІІ.16.	Правабярэжная Украіна ў канцы XVІІ — XVІІІ ст.	2	2	-
ІІ.17.	Заходнеўкраінскія землі ў другой палове XVІІ — XVІІІ ст.	2	2	-
ІІ.18.	Культура ўкраінскіх зямель у другой палове XVІІ — XVІІІ ст.	2	-	2
	Усяго	50	30	20
Раздзел ІІІ. Расія і Украіна ў першай палове ХІХ ст.
ІІІ.1.	Адміністрацыйна-палітычная сістэма і сацыяльна-эканамічнае развіццё Расіі ў першай палове ХІХ ст.	10	6	4
ІІІ.2.	Унутраная і знешняя палітыка царызму ў 1801—1814 гг.	10	6	4
ІІІ.3.	Унутраная палітыка царскага ўрада ў 1815—1855 гг.	14	8	6
ІІІ.4.	Грамадскі рух у 1815—1855 гг.	14	8	6
ІІІ.5.	Знешняя палітыка Расіі ў 1815—1856 гг.	10	6	4
ІІІ.6.	Заходнеўкраінскія землі ў складзе Аўстрыйскай манархіі (першая палова ХІХ ст.).	10	6	4
	Усяго	68	40	28
Раздзел IV. Расія і Украіна ў другой палове ХІХ — пачатку ХХ ст.
IV.1.	Адмена прыгоннага права ў Расіі. Унутраная палітыка самадзяржаўя ў 60—70-х гг. ХІХ ст.	6	4	2
IV.2.	Значэнне эпохі рэформаў. Унутрыпалітычнае развіццё Расіі ў 1881—1894 гг.	6	4	2
IV.3.	Грамадска-палітычны рух у 60—90-я гг. ХІХ ст.	6	4	2
IV.4.	Сацыяльна-эканамічнае развіццё Расіі (другая палова ХІХ — пачатак ХХ ст.).	4	4	-
IV.5.	Знешняя палітыка Расіі ў другой палове ХІХ ст.	6	4	2
IV.6.	Расійскае самадзяржаўе ў 1894—1904 гг.	4	2	2
IV.7.	Грамадска-палітычная барацьба ў Расіі на рубяжы ХІХ — ХХ стст.	2	2	-
IV.8.	Знешняя палітыка Расіі ў пачатку ХХ ст.	2	2	-
IV.9.	Рэвалюцыя 1905—1907 гг. у Расіі.	6	4	2
IV.10.	Унутраная палітыка расійскага ўрада і грамадска-палітычны рух у 1907—1914 гг.	4	2	2
IV.11.	Удзел Расіі ў Першай сусветнай вайне.	4	2	2
IV.12.	Унутрыпалітычнае становішча Расіі ў 1914—1917 гг.	4	2	2
IV.13.	Заходнеўкраінскія землі ў другой палове ХІХ — пачатку ХХ ст.	4	4	-
IV.14.	Лютаўская рэвалюцыя 1917 г.	4	2	2
IV.15.	Культура Расіі ў ХІХ — пачатку ХХ ст.	4	-	4
IV.16.	Украінская культура ў ХІХ — пачатку ХХ ст.	2	-	2
	Усяго	68	42	26
	Раздзел V. Расія і Украіна ў 1917—1939 гг.
V.1.	Расстаноўка сацыяльных і палітычных сіл ва ўмовах мірнага развіцця рэвалюцыі.	4	2	2
V.2.	Агульнанацыянальны крызіс. Кастрычніцкае ўзброенае паўстанне.	4	2	2
V.3.	Першыя сацыялістычныя пераўтварэнні (кастрычнік 1917 г. — 1920 г.).	4	2	2
V.4.	Выхад Расіі з Першай сусветнай вайны. Расія і Украіна ў гады Грамадзянскай вайны і ваеннай інтэрвенцыі (1918—1920 гг.).	4	2	2
V.5.	Палітыка «ваеннага камунізму».	4	2	2
V.6.	Заканчэнне Грамадзянскай вайны. Становішча Савецкіх рэспублік пры пераходзе ад вайны да міру.	2	2	-
V.7.	Пераход да новай эканамічнай палітыкі. Утварэнне СССР. Развіццё СССР у гады нэпа.	2	2	-
V.8.	Узмацненне ўнутрыпартыйнай барацьбы.	4	2	2
V.9.	Выбар стратэгіі фарсіраванай індустрыялізацыі.	4	2	2
V.10.	Суцэльная калектывізацыя.	4	2	2
V.11.	Супярэчлівасць сацыяльна-эканамінага развіцця краіны.	2	2	-
V.12.	Палітычная сістэма грамадства.	4	2	2
V.13.	Знешняя палітыка СССР у 1920-х — 1930-х гг.	4	2	2
V.14.	Культурная рэвалюція як састаўная частка будаўніцтва сацыялізму ў СССР.	2	2	-
V.15.	Заходняя Украіна ў 1920—1930-я гг.	2	2	-
	Усяго	50	30	20
Раздзел VІ. Расія і Украіна з 1939 г. да пачатку ХХІ ст.
VІ.1.	Эканамічны і ваенны патэнцыял Савецкага Саюза напярэдадні Другой сусветнай вайны.	4	2	2
VІ.2.	Уступленне СССР у Другую сусветную вайну.	4	2	2
VІ.3.	Пачатак Вялікай Айчыннай вайны.	6	4	2
VІ.4.	Карэнны пералом у ходзе Вялікай Айчыннай вайны.	8	4	4
VІ.5.	Разгром агрэсіўнага блока ў 1944—1945 гг.	6	4	2
VІ.6.	СССР у першым пасляваенным дзесяцігоддзі.	6	4	2
VІ.7.	Савецкае грамадстава ў сярэдзіне 1950-х — пачатку 1960-х гг.	6	4	2
VІ.8.	Савецкі Саюз ў сярэдзіне 1960-х — пачатку 1980-х гг.	6	4	2
VІ.9.	Культура СССР у 1950—1980-х гг.	4	2	2
VІ.10.	СССР на этапе перабудовы.	6	4	2
VІ.11.	Расія і Украіна ў 1992—2008 гг.	6	4	2
VІ.12.	Культура ва ўмовах сацыяльна-палітычнай трансфармацыі грамадства.	6	4	2
	Усяго	68	42	26
	Усяго па дысцыпліне	372	224	148

 

Змест Вучэбнай дысцыпліны

Раздзел І. расія і украіна са старажытных часоў
да пачатку XVII ст.

І.1. Уводзіны. Задачы i праблемы курса. Усходнеславянскi этнас у сусветнай гiсторыi, яго месца ў гiстарычным лёсе Беларусi.

Крынiцы гiсторыi ўсходнiх славян i метады работы з iмi пры вывучэннi курса. Гiстарыяграфiя вузлавых пытанняў гiсто­рыi ўсходнiх славян. Праблемы перыядызацыi.

І.2. Дадзяржаўны перыяд гісторыі ўсходніх славян. Пытанне пра паходжанне славян. Найстаражытнейшае размяшчэнне ўсходнеславянскiх плямён.

Гаспадарка, культура i вераваннi ўсходнiх славян. Распад радавых адносiн. Каланiзацыйны наступ. Узаемаадносiны з суседзямi.

І.3. Старажытная Русь (канец ІХ — пачатак ХII ст.). Перадумовы ўтварэння дзяржаўнасцi ўсходнiх славян. Аб’яднанне ўсходнеславянскiх плямён пад уладай кiеўскiх князёў. Варажскi ўплыў. Пытанне пра паходжанне назвы «Русь». Сведчаннi крынiц пра пачатковую гiсторыю Русi.

Сацыяльна-эканамiчнае развiццё. Земляробства, жывёлагадоў­­ля, промыслы. Грамадскiя адносiны. Сацыяльнае размежаванне. Закабаленне абшчыннiкаў. Вёска i горад. Рамяство, гандаль.

Палiтычны лад. Рэформы Вольгi, Уладзiмiра Cвятаславiча, Яраслава Мудрага і Уладзiмiра Манамаха. Увядзенне хрысцi­ян­ства. Фармiраванне заканадаўства. Руская Праўда. Сацыяльныя рухi.

Знешняя палiтыка кiеўскiх князёў. Мiжнародныя сувязi Русi. Адносiны з Вiзантыяй. Разгром Хазарыi. Процiстаянне Кiева, Ноўгарада і Полацка. Барацьба з печанегамi i полаўцамi.

І.4. Феадальная раздробленнасць Русі. Перадумовы палітычнай раздробленасцi.

Кiеўская зямля. Стан гаспадаркi. Эмiграцыя насельнiцтва. Баярскiя вотчыны. Усобiцы з-за кiеўскага стала. Сiстэма двуум­­вiрата. Чорныя клабукi. Арганiзацыя барацьбы з по­лаўцамi.

Галiцкая i Валынская землi. Сельская гаспадарка, промыслы, гандаль, рамяство. Баярства i гараджане. Палiтыка Яраслава Асмамысла i Рамана Мсцiславiча. Аб’яднанне Галiцкага i Валынскага княстваў. Феадальныя войны. Барацьба з Венгрыяй i Польшчай. Унутраная i знешняя палiтыка Данiлы Ра­ма­навiча, яго каранацыя. Галiчына i Валынь пры нашчадках Данiлы.

Растова-Суздальская зямля. Развiццё гаспадаркi. Кала­нiза­цыя зямель. Гарады. Палiтыка Юрыя Даўгарукага, Андрэя Багалюбскага i Усевалада Вялiкае Гняздо. Барацьба княжацкай улады з баярствам.

Наўгародская зямля. Земляробства, рамяство, промыслы. Знеш­­нi гандаль. Баярскiя сядзiбы. Сацыяльныя адносiны. Утва­рэнне Наўгародскай феадальнай рэспублiкi, яе палiтычны лад.

Агульнае i асаблiвае ў развiццi iншых удзельных княстваў, асноўныя вехi iх палiтычнай гiсторыi.

І.5. Культура Русі ў ІХ — пачатку ХІІ ст.Характар i асаблiвасцi развiцця культуры. Роля культурных кантактаў з iншымi народамi. Антычная спадчына.

Культура матэрыяльнай вытворчасцi. Рускі горад. Вырабы рускіх майстроў.

Вусная народная творчасць. Пiсьменнасць, берасцяныя граматы. Лiтаратура i яе жанры. Пачатак летапiсання. «Слова аб палку Iгаравым». Гісторыя Русі ў «Аповесці мінулых гадоў».

Дойлiдства i жывапiс. Кніжная мініяцюра. Фрэска. Мазаіка.

Культурнае ўзаемадзеянне памiж землямi Русi. Падабенства i мясцовыя асаблiвасцi мовы i культуры. Росквiт культуры ў канцы ХII — пачатку ХIII ст. Помнікі культуры Ноўгарада і Уладзіміра-Суздальскага княства.

Культура старажытнай Русi як частка сусветнай культуры.

І.6. Барацьба народаў Русі з агрэсіяй крыжакоў і мангола-татар.Агрэсiя крыжакоў у Прыбалтыцы. Роля папскай курыi. Ордэн мечаносцаў i Тэўтонскi ордэн, iх аб’яднанне. Наступ ня­мецкiх рыцараў i шведскiх феадалаў на Ноўгарад i Пскоў. Неў­ская бiтва. «Лядовае пабоiшча». Аляксандр Неўскi.

Уварванне манголаў у паўднёварускiя стэпы. Бiтва на Калцы. Паходы Батыя. Барацьба народаў Русi супраць заваёўнiкаў. Устанаўленне ардынскага засілля.

І.7. Паўночна-усходняя Русь у XIV — першай палове XV ст.Сацыяльна-эканамiчнае развiццё. Умовы аднаўлення вытворчых сiл. Развiццё земляробства. Рост свецкага i царкоўнага землеўладання. Гаспадарка феадальнай вотчыны. Формы эксплуатацыi i асабiстай залежнасцi сялянства. Стан рамяства. Гандаль.

Палiтычны лад. Сiстэма феадальнай iерархii. Царква, яе месца ў грамадстве i роля ў палiтычнай сiстэме. Вайсковая арганiзацыя. Узаемаадносiны з Залатой Ардой.

Нарастанне аб’яднальных тэндэнцый. Узмацненне эканамiчнага i палiтычнага становiшча Маскоўскага i Цвярскога княстваў у першай чвэрцi ХIV ст. Паўстанне 1327 г. у Цверы. Барацьба за ярлык на вялiкае княжанне. Iван Калiта.

Новы этап барацьбы за палiтычнае вяршэнства на Русi. Разгортванне барацьбы за звяржэнне ардынскага засілля. Дзмiтрый Данскi. Кулiкоўская бiтва. Нашэсцi Тахтамыша i Едыгея. Адносiны з Вялiкiм княствам Лiтоўскiм. Паходы Альгерда i Вiтаўта на Маскву.

Феадальная вайна ў другой чвэрцi ХV ст.

І.8. Ноўгарад і Пскоў у XIV — першай палове XV ст.Развiццё сацыяльна-эканамiчных адносiн у Вялікiм Ноўгарадзе, яго палiтычнае жыццё. Утварэнне Пскоўскай феадальнай рэспублiкi, яе сацыяльна-эканамiчны i палiтычны лад. Барацьба Ноўгарада i Пскова з агрэсiяй нямецкiх феадалаў. Мiжнародныя сувязi.

І.9. Культура ўсходнеславянскіх народаў у XIІІ — першай палове XV ст.Асноўныя фактары культурнага развiцця. Роля царквы ў развіцці культуры. Адлюстраванне ў культуры палiтычнага жыцця.

Летапiсныя зборы. Лiтаратура. Кулікоўскі цыкл: «Задоншчына», «Сказанне аб Мамаевым пабоiшчы» і інш. Воінская аповесць. Епiфанiй Прамудры. «Хаджэнне» А. Нiкiцiна.

Дойлiдства. Жывапiс. Феафан Грэк, Андрэй Рублёў, Дзіянiсiй i iх мас­тацкiя школы.

Мiжнародныя сувязi ў галiне культуры. Культурны ўплыў Вялiкага княства Лiтоўскага.

Украiнская культура, яе здабыткi i асаблiвасцi. Асвета і навука. Школа і калегіумы. Навуковыя цэнтры. Астрожская акадэмія. Архітэктура і скульптура. Іканапіс кіеўскіх сабораў. Літа­ратура і паэзія.

Узмацненне мясцовых рысаў у культуры ўсходнеславянскiх народаў.

І.10. Утварэнне Расійскай дзяржавы (Расіі) на рубяжы XV — XVІ стст.Сацыяльна-эканамiчныя, унутры- i знешнепалiтычныя ўмовы ўтварэння i развiцця Расiйскай дзяржавы.

Звяржэнне ардынскага засілля. Далучэнне Ноўгарада, Цверы, Пскова, Разані, Смаленска i Чарнiгава-Северскай зямлi.

Дзяржаўна-палiтычны лад Расii. Узмацненне ўлады маскоў­скiх гасудароў.

Праўленнi Iвана III i Васiля III. Баярская дума. Зараджэнне пры­казнага кiравання. Агульнарасiйскi судзебнiк. Мясцовае кiраванне. Арганiзацыя войска. Княжацка-баярская апазiцыя. Пытанне аб пераходзе прастола ў спадчыну. Царква i велiканяжацкая ўлада. Ерэтычныя рухi.

Пачатак юрыдычнага афармлення прыгоннага права ў агульнадзяржаўным маштабе.

Мiжнароднае становiшча Расiйскай дзяржавы. Знешнепалiтычная дактрына Расіі, яе абгрунтаванне і пачатак рэалізацыі. Эканамiчныя сувязi Расii з iншымi краiнамi (Вялiкае княства Лiтоўскае, Польшча, Крымскае ханства, «Свяшчэнная Рымская імперыя» i iнш.).

І.11. Украінскія землі ў XIV — першай палове XVІ ст.Страта дзяржаўнасцi. Польшча ў барацьбе за перадзел га­лiц­ка-валынскай спадчыны. Уключэнне Паўднёвай Русi ў склад Вялiкага княства Лiтоўскага. Узмацненне барацьбы памiж Вiльна i Масквой за «збiранне зямель Русi». Лёс Закарпацця i Паўночнай Букавiны. Пачатак экспансii Крымскага ханства i Турцыi.

Гаспадарчае жыццё i сацыяльная стратыфiкацыя. Пачатак распаўсюджвання фальварачна-паншчыннай гаспадаркi. Гарады. Магдэбургскае права. Развiццё рамяства i гандлю.

Эвалюцыя палiтычнага ладу i развiццё права Вялікага княства Літоўскага. Канфесiйнае пытанне.

Наступ прыгоннiцтва i сялянскi рух. Паўстанне пад кiраў­нiц­твам Мухi. Удзел закарпацкiх русiнаў у паўстаннi Дз. Дожы.

Пачатак фармiравання казацтва. П. Лянцкаронскi, Я. Даш­кевiч, Д. Вiшнявецкi. Утварэнне Запарожскай Сечы.

І.12. Расія ў XVІ ст.Тэрыторыя i насельнiцтва. Сацыяльна-эканамiчнае развiццё. Феадальнае землеўладанне i ўзмацненне прыгнёту сялянства. Горад. Рамяство i гандаль.

Барацьба феадальных груповак за ўладу. Рэформы А. Глiн­скай. Абвастрэнне сацыяльных адносiн. Самадзяржаўе Iвана IV. Пачатак дзейнасці земскiх сабораў. «Выбраная рада». Судзебнiк 1550 г. «Стоглаў». Царква i дзяржава. Губная i земская рэформы. Вайсковыя рэформы. Узвядзенне засечнай мяжы i арга­нi­зацыя пагранiчнай службы. М. Варатынскi.

Сацыяльна-эканамiчныя прычыны i вынiкi апрычнiны.

Знешняя палiтыка Расii ў першай палове ХVI ст.: усходні і заходні накірункі. Казанскiя паходы i далучэнне Паволжа. Лiвонская вайна.

Пачатак заваявання Сiбiры. Ярмак. Строганавы.

Вынiкi знешняй палiтыкi Расii.

І.13. Культура Расіі ў канцы XV — XVІ ст.Матэрыяльная культура. Народная творчасць. Палемiчная лiтаратура. Складванне дзяржаўнай iдэалогii i адлюстраванне яе ў афiцыйнай лiтаратуры. Публiцыстычныя творы Максiма Грэка, Iвана Перасветава, Ермалая-Эразма, Андрэя Курбскага, Iвана IV. Хранографы.

Узмацненне iдэалагiчнага ўплыву царквы. Мiтрапалiт Макарый. «Дамастрой». Царква і адукацыя.

Пачатак кнiгадрукавання. Iван Фёдараў i Пётр Мсцiславец. Першыя друкаваныя кнігі.

Навуковыя веды i iх рэалiзацыя на практыцы. Элементы рацыяналiзму ў iдэалогii. «Раб’е вучэнне» Феадосія Касога.

Жывапiс. Царкоўнае, свецкае i абароннае дойлiдства. Ансамбль Маскоўскага Крамля. Фёдар Конь. Паступовы адыход ад царкоўных канонаў у мастацтве.

І.14. Расія ў канцы XVІ — пачатку XVІІ ст.Гаспадарчае разарэнне 70—80-х гг. ХVI ст. Узмацненне за­прыгоньвання сялян. Указы аб сялянах i халопах. Абвастрэнне сацыяльных супярэчнасцей. Праўленне Барыса Гадунова. Пачатак «Смуты». I. Балотнiкаў.

Мiжнароднае становiшча Расiйскай дзяржавы. Вайна са Швецыяй. Цяўзiнскi мiр. Умацаванне заходняй мяжы. Гады перамiр’я з Рэччу Паспалiтай.

Пачатак iнтэрвенцыi Рэчы Паспалiтай у Расiю. Iлжэдзмiтрый I. Паўстанне ў Маскве ў маi 1606 г. Васiль Шуйскi, яго сацыяльная i знешняя палiтыка.

Iлжэдзмiтрый II. Барацьба супраць iнтэрвентаў. «Сямiбаяршчына». Акупацыя Масквы. Першае апалчэнне, прычыны яго распаду. Паўстанне ў Маскве. Арганiзацыя другога апалчэння. К. Мiнiн i Дз. Пажарскi. Вызваленне Масквы. Земскi сабор 1613 г. Пачатак праўлення Раманавых. Стаўбоўскi мiр. Дзяўлiнскае перамiр’е.

І.15. Украіна ў складзе Рэчы Паспалітай (другая палова XVІ — першая палова XVІІ ст.)Люблiнская унiя 1569 г. i Украiна.

Змены ў гаспадарчым жыццi. Мiграцыя насельнiцтва. Дзеянне Лiтоўскага статута 1588 г. на Украiне. Юрыдычнае афармленне прыгоннага права.

Рэфармацыйны рух. Езуiты. Крызiс праваслаўнай царквы. Iнцыдэнт вакол каляндарнай рэформы. Праваслаўныя брац­твы. Брэсцкая царкоўная унiя 1596 г. Рэлiгiйная палемiка. Сеймавая апазiцыя унii.

Каронны ўрад i казацтва. Рэестравыя казакi. Адмiнi­стра­цыйна-палiтычны лад Запарожскай Сечы. Казацкiя паходы супраць татар i турак, рэакцыя на iх кароннага ўрада. Пастановы Сейма адносна Запарожжа.

Казацка-сялянскiя паўстаннi пад кiраўнiцтвам К. Касiнскага i С. Налiвайкi.

Гетман П. Сагайдачны. Аднаўленне праваслаўнай iерар­­хii на Украiне. Мiтрапалiт I. Барэцкi. Казацка-сялянскiя рухi 1625 i 1630 гг. Легалiзацыя праваслаўнай царквы. Мiтра­па­лiт П. Ма­гiла. Мерапрыемствы Кароны па iзаляцыi запарожцаў.

Народныя паўстаннi 1637—1638 гг. «Ардынацыя Войска Запарожскага рэестравага». «Залаты спакой».

І.16. Нацыянальна-культурны ўздым ва Украіне (другая палова XVІ — першая палова XVІІ ст.).Асветнiцтва. Дзейнасць Львоўскага праваслаўнага брацтва. Арганiзацыя школ. Астрожская акадэмiя. Кiева-Магілянская калегiя. Школьныя тэатры.

Пачатак кнiгадрукавання. Дзейнасць I. Фёдарава на Украiне. Яго паслядоўнiкi.

Здабыткi i асаблiвасцi ўкраiнскага фальклору. Працяг лета­пiсан­ня. Новы ўзровень лiтаратурнай творчасцi. Палемiч­ныя творы. I. Вішэнскi.

Культавае i свецкае дойлiдства. Архiтэктурныя стылi. Iко­на­пiс i манументальны жывапiс.

Культурна-нацыянальны ўздым — адна з перадумоў падзей 1648—1654 гг. на Украiне.

Раздзел ІІ. расія і украіна ў XVII—XVIII ст.

ІІ.1. Сацыяльна-эканамічнае і палітычнае развіццё Расіі ў XVІІ ст.Тэрыторыя i насельнiцтва. Саслоўная структура. Уздзеянне вынiкаў «Смуты» на эканамiчнае развiццё. Шляхi пераадолення гаспадарчага заняпаду. Фiнансавая палiтыка. Эвалюцыя форм феадальнага землеўладання i гаспадаркi.

Пашырэнне грамадскага падзелу працы i таварнай вытвор­часцi. Першыя мануфактуры i iх характар. Горад у ХVII ст. Развiццё ўнутранага i знешняга гандлю, узмацненне купецтва. Гандлёвы i Новагандлёвы статуты.

Органы ўлады, цэнтральнае i мясцовае кiраванне. Земскiя саборы. Узмацненне самаўладства, пачатак пераходу да абса­лю­тызму. Войска. Стварэнне агульнадзяржаўнай заканадаўчай сiстэмы. «Саборнае Укладанне» аб пытаннях сацыяльнага, эка­на­­мiчна­га i палiтычнага жыцця. Асобы цароў Мiхаiла i Аляксея Раманавых.

Рэфармаванне царквы i яе раскол. Нiкан i Авакум.

Абвастрэнне сацыяльных адносiн. Гарадскiя паўстаннi сярэ­дзiны i другой паловы ХVII ст. Народны рух пад кiраў­нiцтвам С. Разiна, яго асаблiвасцi, ход падзей i вынiкi.

ІІ.2. Міжнароднае становішча і знешняя палітыка Расіі ў XVІІ ст.Заходнi напрамак знешняй палiтыкi. Расійска-польскiя i ра­сійска-шведскiя адносiны. Вайна 1632—1634 гг. з Рэччу Паспалiтай. Барацьба з крымскай пагрозай. Будаўнiцтва Белгародскай засекi. «Азоўскае сядзенне».

Умацаванне знешнепалiтычнага становiшча Расii з сярэдзiны ХVII ст. Актывiзацыя знешняй палiтыкi.

Пачатак вайны 1654—1667 гг. з Рэччу Паспалiтай. Вiленскае перамiр’е. Вайна са Швецыяй. Валiесарскае перамiр’е i Кардыскi мiр. Працяг вайны з Рэччу Паспалiтай. Андрусаўскае перамiр’е. «Вечны мiр» 1686 г.

Палiтыка Расii на Левабярэжнай Украiне. Турэцка-крымскi наступ. Чыгiрынскiя паходы 1677—1678 гг. Бахчысарайскi дагавор 1681 г. Крымскiя паходы 1687 i 1689 гг.

Рускiя землепраходцы ў Сiбiры i на Далёкiм Усходзе. С. Дзяжнёў, Е. Хабараў, У. Атласаў. Расiя i краiны Далёкага Усходу, Цэнтральнай i Пярэдняй Азii.

Вынiкi знешняй палiтыкi Расii ў ХVII ст.

ІІ.3. Вызваленчая вайна ўкраінскага народа. Уключэнне Левабярэжнай Украіны ў склад Расійскай дзяржавы.Прычыны Вызваленчай вайны. Б. Хмяльнiцкi. Вызваленне паўстан­цамi Запарожскай Сечы. Змяненнi ў адносiнах з Крымам. Разгром польска-шляхецкiх войскаў ва ўрочышчы Жоўтыя Воды i пад Корсунем. Пераўтварэнне казацкага паўстання ў агульнанародную барацьбу з прыгнятальнiкамi.

Станаўленне казацкай дыпламатыi. Падрыхтоўка да новых баёў. Бiтва пад Пiляўцамi. Заходнi паход паўстанцкай армii. Летняя кампанiя 1649 г. Збораўскi дагавор.

Антыпрыгонныя выступленнi сялян. Хваляваннi ў Запарожскай Сечы. Малдаўскi паход казацка-татарскага войска. Стаўка на Турцыю. Узнаўленне барацьбы з Каронай. Бiтва пад Берастэчкам. Белацаркоўскi дагавор. Пагроза грамадзянскай вайны. Бiтва пад Батогам. Змяненне сацыяльнай палiтыкi Б. Хмяль­нiцкага. Фармiраванне дзяржаўных iнстытутаў. Процiстаянне пад Жванцам.

Пераяслаўская рада. Мартаўскiя артыкулы. Беларускi паход казакаў I. Залатарэнкi. Барацьба супраць польскай i татарскай агрэсii на Правабярэжнай Украiне. Дыпламатычная падрыхтоўка антыпольскай каалiцыi. Новы паход на заход­неўкраiнскiя землi. Расiйска-украiнскiя супярэчнасцi. Рэйд А. Ждановiча. Смерць Б. Хмяльнiцкага.

Узвышэнне I. Выгоўскага. Пачатак грамадзянскай вайны. Гадзяцкi дагавор. Канатопская бiтва. Пераяслаўскiя артыкулы Ю. Хмяльнiцкага. Раскол Украiны i пачатак «вайны берагоў».

Утварэнне Маларасiйскага прыказа ў Маскве. I. Брухавецкі. Падзел Украiны паводле Андрусаўскага перамiр’я. Хваляваннi на Левабярэжжы. Гетман П. Дарашэнка. Глухаўскiя артыкулы Д. Мнагагрэшнага. Пачатак палiтычнай стабiлiзацыi. I. Самайловiч. Падпарадкаванне Кiеўскай мiтраполii маскоўскаму патрыярху. «Вечны мiр» 1686 г. i Украiна.

ІІ.4. Культура Расіі ў XVІІ ст.Узмацненне свецкiх элементаў у культуры. Пашырэнне культурных сувязей з Заходняй Еўропай. Беларускi i ўкраiнскi ўплыў. Роля царквы ў развiццi культуры. Грамадска-палiтычная думка (Ю. Крыжанiч, А. Ардын-Нашчокiн i iнш.).

Матэрыяльная культура. Дэкаратыўнае мастацтва.

Народная творчасць, яе формы i накiрункi.

Узровень адукаванасці насельніцтва. Школа i асветнiцтва. Пер­шыя падручнікі і педагагічныя сістэмы. Дзейнасць Cлавяна-грэ­ка-лацiнскай акадэмii. С. Мядзведзеў. Развiццё гiстарычных ведаў. «Сінопсіс» — падручнік рускай гісторыі. «Скіфская гісторыя» аб барацьбе з мангола-татарамі. Геаграфiчныя адкрыццi.

Традыцыйныя i новыя жанры лiтаратуры (свецкiя, сатырычныя, бiяграфiчныя аповесцi). Апошнія рускія летапісы. Нараджэнне рыфмаванай паэзіі. С. Полацкі. К. Істомін.

Новыя рысы ў дойлiдстве i жывапiсе. Драўлянае дойлідства. Палац у Каломенскім. Шатровыя і ярусныя цэрквы. «Нарышкінскае барока». С. Ушакоў. «Гадуноўская» і «Строганаўская» школы жывапісу.

Музыка i народны тэатр.

Лад жыцця, менталiтэт народаў Расii.

ІІ.5. Унутрыпалітычнае становішча Расіі ў канцы XVІІ ст. Рэформы першай чвэрці XVІІІ ст.Уладаранне Фёдара Аляксеевіча. Адмена меснiцтва. Барацьба прыдворных груповак за ўладу. Стралецкi бунт 1682 г. «Хаваншчына». Праўленне Соф’i. Пачатак праўлення Пятра I. Стралецкi бунт 1698 г.

Становiшча ў эканомiцы (сельская гаспадарка, рамяство, мануфактурная вытворчасць, гандаль). Заснаванне ўральскiх заводаў. Фiнансавая i мытная палiтыка. Тарыф 1724 г.

Сацыяльная палiтыка Пятра I. Указ аб адзiнаспадчыннасцi. Падушны падатак.

Узмацненне i распаўсюджванне прыгоннiцтва. Абвастрэнне сацыяльнай напружанасцi. Барацьба Пятра I з апазiцыяй. Дзейнасць Прэабражэнскага прыказа i Тайнай канцылярыi. «Справа» царэвiча Аляксея. Астраханскае паўстанне i хваляванні на Доне i ў Паволжы. К. Булавiн.

Рэформы апарату ўлады i кiравання. Пётр I i царква. Адмiнiстрацыйна-тэрытарыяльныя рэформы. Гарадская рэформа. Ваенная рэформа.

Фармiраванне чыноўнiцка-бюракратычнага апарату. Табель аб рангах. Заканадаўчая сiстэма Пятра I. Ваенна-палiцэйскi характар дзяржавы. Абсалютызм i яго рысы. Расiя як iмперыя. Асоба Пятра I (рысы характару, дзяржаўная дзейнасць, прыватнае жыццё, успрыманне сучаснiкамi i ў гiсторыi).

ІІ.6. Знешняя палітыка Расіі (канец XVІІ — першая чвэрць XVІІІ ст.).Абставiны i перспектывы ўнутранага развiцця Расii i яго ўплыў на знешнюю палiтыку.

Азоўскiя паходы Пятра I. «Вялiкае пасольства». Дыпламатычная i ваенная падрыхтоўка Паўночнай вайны. Стварэнне «Паўночнага саюза». Iнтарэсы i мэты саюзнiкаў. Дыпламаты П. Вазнiцын i Е. Украiнцаў.

Пачатак барацьбы са Швецыяй. Асноўныя этапы вайны. Ад Нарвы да Палтавы. Ваенныя дзеяннi на тэрыторыi Беларусi. Дамова Карла ХII з I. Мазепам. Палтаўская бiтва i яе вынiкi. Пазiцыя Турцыi. Пруцкi паход Пятра I. Ваенныя дзеяннi на Балтыцы (Гангут, Грэнгам). Аландскi кангрэс.

Нiштацкi мiр. Новы расклад сiл у Еўропе. Расiя i еўрапейскiя краiны.

Мэты і характар усходняй палітыкі Пятра I. Каспiйскi паход расiйскай армii.

«Птушаняты гнязда Пятрова» — дзяржаўныя дзеячы i палкаводцы (Б. Шарамецеў, А. Меншыкаў, П. і Ф. Апраксiны, Ф. Лефорт, П. Талстой, І. Бутурлiн, Р. Скарнякоў-Пiсараў, Ф. Галавiн, Г. Галоўкiн, Р. і Я. Брусы, П. Шафiраў, А. Макараў, Ф. Рамаданаўскi, П. Ягужынскі i iнш.).

ІІ.7. Культура Расіі на рубяжы XVІІ — XVІІІ стст.Узмацненне свецкага накiрунку ў развiццi, характары i сут­насцi культуры. Роля еўрапейскага ўплыву. Рэформы Пятра І у галіне культуры.

Стварэнне свецкай школы. Ваенныя вучэбныя ўстановы. Аба­вязковы характар навучання. Кнiгавыдавецтва. Увядзенне грамадзянскага шрыфту, арабскiх лiтар, новага летазлiчэння.

Вучэбная, навуковая, мастацкая лiтаратура. Свецкія сюжэты, гістарычная аповесць. «Гісторыя аб расійскім матросе Васілю Карыоцкім».

Гiстарычная, эканамiчная i грамадска-палiтычная думка i яе прадстаўнiкi (А. Манкiеў, В. Тацiшчаў, I. Пасашкоў, Ф. Пракаповiч i iнш.). Заснаванне Акадэмii навук. Навуковыя экспедыцыi. У. Атласаў. Тэхнiчныя здабыткi. Вынаходцы А. Нартаў, В. дэ Генiн i iнш.

Змены ў архiтэктуры грамадзянскiх i царкоўных будынкаў. Новыя падыходы ў горадабудаўнiцтве. Архiтэктары Санкт-Пецярбурга. Прыдворныя жывапiсцы i гравёры (І. Нiкiцiн, А. Мацвееў, А. і І. Зубавы). Рускі партрэт — парсуна.

Змены ў побыце i светапоглядзе розных катэгорый насель­нiцтва (жыллё, вопратка, ежа, паводзiны, рэлiгiйнасць, адносi­ны да ўлад, вольны час, умовы працы i iнш.).

ІІ.8. Унутраная і знешняя палітыка Расіі пры пераймальніках Пятра І (1725—1762 гг.).Барацьба за ўладу пасля смерцi Пятра I. Час палацавых пераваротаў. Кацярына I. Сутнасць i роля Вярхоўнага Тайнага Савета. Пётр II. «Вярхоўнікі» і ўзыход на трон Ганны Іванаўны. «Бiронаўшчына». Праблема ролі іншаземцаў у кіраванні краінай. Уладаранне Лізаветы Пятроўны. Пётр III. Лёс пятроўскіх рэформаў.

Пашырэнне правоў i прывiлеяў дваранства. Стан сельскагаспадарчай i мануфактурнай вытворчасцi. Далейшае развiццё гандлю. Адмена ўнутраных мытняў (1753).

Мэты i праблемы знешняй палiтыкi; яе праваднiкi (палiтыкi i военачальнiкi — Б. Мiнiх, П. Ласi i iнш.). Войны з Крымам, Турцыяй i Швецыяй у 1730—40-я гг. i iх вынiкi. Адносiны з Рэччу Паспалiтай. Удзел Расii ў Сямiгадовай вайне (мэта, ход падзей, палкаводцы С. Апраксiн, П. Салтыкоў).

ІІ.9. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Расіі ў другой палове XVІІІ ст.Тэрытарыяльныя прырошчваннi (шляхi, метады, вынiкi). Нацыянальны склад насельнiцтва i нацыянальная палiтыка сама­дзяржаўя. Земляробчае i прамысловае асваенне новых рэгіёнаў.

Стан сельскагаспадарчай вытворчасцi (тэндэнцыi развiцця памешчыцкiх i сялянскiх гаспадарак). Узмацненне прыгоннiцтва. Заканадаўчая творчасць урада ў галiне эканомiкi. Секулярызацыя царкоўных маёнткаў. Падатковая i фiнансавая палiтыка.

Мануфактура. Пашырэнне капiталiстычнага ўкладу. Фар­мiраванне саслоўя прадпрымальнiкаў, дынастый купцоў i заводчыкаў. Работныя людзi.

Рост таварнай гаспадаркi. Унутраны i знешнi гандаль. Ра­сiй­скi горад i яго роля ў эканомiцы.

Стварэнне i дзейнасць Вольнага эканамiчнага таварыства. Абмеркаванне эканамiчных пытанняў у грамадстве (планы, праекты, палемiка ў часопiсах).

ІІ.10. Час Кацярыны ІІ і Паўла І: унутраная палітыка ва ўмовах узмацнення сацыяльнага супрацьстаяння.Пераварот 1762 г., яго ўдзельнiкi. Фаварыты i акружэнне Кацярыны II (браты Р. і А. Арловы, Р. Пацёмкiн, К. Дашкава i iнш.). Выбары i дзейнасць Укладальнай камiсii 1767—1768 гг. Яе сацыяльны склад. «Наказ» імператрыцы. Характар патрабаванняў розных груп дэпутатаў. Сутнасць лiберальнага курсу ўрада.

Прыгоннiцкiя законы 1760-х гг. Узмацненне сацыяльнай напружанасцi. «Чумны бунт» 1771 г. Сялянская вайна 1773—1775 гг. Рэакцыя грамадства i ўрада. Е. Пугачоў i яго паплечнiкi. Змены ва ўрадавай палiтыцы пасля разгрому паўстання.

Умацаванне бюракратычнага апарату. «Установа аб губернях». «Даравальныя граматы» дваранству i гарадам.

Расiйскае асветнiцтва ў самадзяржаўнай i дэмакратычнай выявах. Апазiцыйная думка (М. Навiкоў, А. Радзiшчаў i iнш.) i рэакцыя на яе з боку ўрада. Расiйскае самадзяржаўе i рэвалюцыйныя падзеi ў Францыi.

Асоба Кацярыны II (рысы характару, дзяржаўная дзейнасць, успрыманне сучаснікамі і ў гісторыі).

Прыход да ўлады Паўла I; яго адносiны да палiтыкi папярэднiкаў i спробы рэформ. Сацыяльная палiтыка Паўла I. Рэфармаванне армii. Фiнансавая палiтыка. Мэты i характар праведзеных змен.

Забойства Паўла I.

ІІ.11. Знешняя палітыка Расіі ў другой палове XVІІІ ст.Расiя ў сiстэме еўрапейскiх адносiн. Накiрункi i мэты знешняй палiтыкi Расii. Шляхi i характар рэалiзацыi знешнепалiтычных планаў.

Расійска-турэцкiя войны (прычыны i непасрэдныя падставы, ваенныя дзеяннi на сушы i на моры, вынiкi). Замацаванне Расii на Чорным моры. Далучэнне Крыма i Прыкубання. Засяленне Паўночнага Прычарнамор’я.

Вайна са Швецыяй. Дзеяннi балтыйскага флоту.

Удзел Расii ў першым i другiм падзелах Рэчы Паспалiтай. Шляхi асваення новых тэрыторый. Разгром паўстання пад кiраўніцтвам Т. Касцюшкi i трэцi падзел.

Расiя i народы Закаўказзя. Адносiны з сярэднеазiяцкiмi ханствамi. Далучэнне казахскiх жузаў.

Расійскія першапраходцы на Далёкiм Усходзе. Заснаванне Ра­сiй­ска-амерыканскай кампанii.

Удзел Расii ў антыфранцузскiх каалiцыях. Iтальянскi i Швейцарскi паходы расiйскай армii.

Галоўныя вынiкi знешняй палiтыкi. Расiйскiя дыпламаты i военачальнiкi (Н. Панiн, Р. Пацёмкiн, П. Румянцаў, А. Сувораў, Р. Спiрыдаў, Ф. Ушакоў i iнш.).

ІІ.12. Культура Расіі ў сярэдзіне і другой палове XVІІІ ст.Паглыбленне рацыяналiзму ў накiрунках культуры. Станаўленне расiйскай навуковай школы. Дзейнасць Акадэмii навук. М. Ламаносаў. Прыродазнаўчыя i тэхнiчныя навукi. Гiста­рычная навука (гiсторыкi Г. Мiлер, А. Шлёцар, М. Шчарбатаў, I. Болцiн, I. Голiкаў i iнш.) i гiстарычнае крынiцазнаўства. Вольнае эканамiчнае таварыства. Эканамiсты А. Болатаў, М. Чулкоў.

Экспедыцыi В. Берынга, А. Чырыкава, С. Крашанiннiкава, I. Ляпёхiна, П. Паласа i iх геаграфiчныя адкрыццi.

Стылёвая i жанравая мнагастайнасць лiтаратуры. Творчасць А. Канцямiра, В. Традзіякоўскага, М. Ламаносава, Дз. Фанвiзiна, Р. Дзяржавiна, М. Карамзiна, А. Радзiшчава, I. Крылова.

Асветнiцтва i асветнiкi. Грамадска-палiтычная думка i публiцыстыка. Станаўленне перыядычнага друку. Кнiгавыдавецтва. М. Навiкоў.

Ф. Волкаў i ўзнiкненне прафесiйнага тэатра. Музычнае мастацтва (духоўная i свецкая музыка, яе стваральнiкi).

Дасягненне новага ўзроўню выяўленчага мастацтва. Яго асноўныя стылi i жанры. Мастакi Ф. Рокатаў, Дз. Лявiцкi, У. Баравiкоўскi. Гравюра i графiка. Скульптары Ф. Шубiн, М. Каз­лоўскi. Творчасць архiтэктараў В. Растрэлi, В. Бажэнава, М. Казакова, I. Старова. Заснаванне Акадэмii мастацтваў. Урадавая палiтыка ў галiне культуры. Сiстэма школьнай адукацыi.

Народная творчасць i фальклор. Асаблiвасць побыту i ўкладу жыцця розных груп насельнiцтва.

ІІ.13. Левабярэжная Украіна ў канцы XVІІ — XVІІІ ст.Праблема статуса Гетманшчыны. Органы вышэйшай улады. Ваенна-палiтычнае ўладкаванне. Судовая сiстэма. Расiйская адмiнicтрацыя на Левабярэжжы.

Каламакскія артыкулы. І. Мазепа – палітычны і ваенны дзеяч.

Гетманшчына ў войнах Расii з Турцыяй i Крымам. Пачатак Паўночнай вайны і Левабярэжжа. Змяненне знешнепалiтычнай арыентацыi часткi старшыны. Адкрыты пераход гетмана І. Мазепы на бок шведаў. Наступствы Палтаўскай бiтвы. Старшынская эмiграцыя. П. Орлiк і яго “Канстытуцыя”.

Рэшацiлаўскiя артыкулы. Мiнiстры-рэзiдэнты. Эксплуатацыя матэрыяльных i людскiх рэсурсаў Гетманшчыны. Заснаванне Маларасiйскай калегii. Мiжгетманства. Контррэформы 1725—1727 гг. Д. Апостал. «Рашучыя пункты». Часовая стабiлiзацыя ўнутранага жыцця. Рэвiзiя землеўладанняў. Кадыфiкацыя права. Пачатак узвядзення Украiнскай лiнii ўмацаванняў. Мiнiстэрскае праўленне.

Узнаўленне гетманства. К. Разумоўскi. Судовая рэформа.

Канчатковая лiквiдацыя гетманства. Прэзiдэнт другой Маларасiйскай калегii П. Румянцаў. Скасаванне аўтаномii Левабярэжжа. Кiраванне Украiнай пры Паўле I.

Дэмаграфiчная сiтуацыя на Левабярэжжы ў канцы XVII—XVIII ст. Сацыяльная структура грамадства. Сельская гаспадарка. Фармiраванне феадальна-старшынскага i манастырскага землеўладання. Расiйскiя памешчыкi на Украiне. Рамяство, промыслы, мануфактурная вытворчасць. Гандаль. Канчатковае запрыгоньванне сялян. Антыфеадальныя выступленнi сялян i казакоў.

ІІ.14. Слабадская Украіна ў XVІІ — XVІІІ стст.Каланiзацыя края. Колькасць насельнiцтва, яго этнiчны склад. Сацыяльная структура. Землеўладанне. Гаспадарчае жыццё. Адмiнiстрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне. Кiраўнiцтва слабадскiмi палкамi. Казацкая служба.

Слабадская Украiна i паўстанне С. Разiна. Дзейнасць атрадаў К. Булавiна на Слабажаншчыне.

Канцылярыя камiсii заснавання слабадскiх палкоў. Палiтыка ўрада Лiзаветы Пятроўны. Канчатковая лiквiдацыя палкавога ўладкавання.

ІІ.15. Запарожская Сеч у другой палове XVІІ — XVІІІ ст.Сеч у палiтычных падзеях на Украiне ў другой палове XVII ст. Авантура П. Петрыка. Запарожска-татарскiя адносiны ў пачатку XVIII ст. Запарожцы i К. Булавiн.

Запарожцы ў расiйска-шведскiм супрацьстаяннi 1709 г. Разбурэнне Сечы. Запарожскiя казакi пад пратэктаратам Крыма.

Вяртанне запарожцаў у расiйскае падданства. Грамадска-палiтычнае ўладкаванне Новай Сечы. Гаспадарчае жыццё. Паў­станнi супраць старшыны.

Наступ расiйскага ўрада на «Вольнасцi Войска Запарожскага». Лiквiдацыя Новай Сечы. Лёс запарожскага казацтва.

ІІ.16. Правабярэжная Украіна ў канцы XVІІ — XVІІІ ст.Эпоха запусцення. Руiна. Каронная ўлада i адраджэнне ка­зац­кiх палкоў. Паўстанне 1702—1704 гг.

Правабярэжжа ў мiжнародна-прававых актах 1711—1714 гг. Новая хваля польскай каланiзацыi. Надворныя казакi. Сялянскае пытанне. Распаўсюджванне унii i знiкненне праваслаўнай iерархii. Замойскi сабор.

Узнiкненне гайдамацтва. Паўстанне 1734—1738 гг. Гайдамацкi рух 1750 г. Новае абвастрэнне сацыяльнай напружанасцi. Дысiдэнцкае пытанне. Барская канфедэрацыя. Калiеўшчына. М. Жалязняк і І. Гонта. Уключэнне Правабярэжжа ў склад Расii.

ІІ.17. Заходнеўкраінскія землі ў другой палове XVІІ — XVІІІ ст.Заходнеўкраiнскiя землi ў складзе Польшчы. Змены ў царкоўным жыццi.

Пераход Закарпацця пад уладу Габсбургаў. Украiнцы ў антыгабсбургскiм паўстаннi 1703—1711 гг. Сацыяльна-эканамiчныя працэсы ў Закарпаццi. Мукачаўская грэка-каталiцкая епархiя.

Паўночная Букавiна ў складзе Малдаўскага княства. Захоп Букавiны Аўстрыяй.

Ачагi праваслаўя на заходнеўкраiнскiх землях. Рух апрышкаў. А. Доўбуш.

Каралеўства Галiцыi i Ладамерыi. Рэформы Марыi Тэрэзii i Iосiфа II.

ІІ.18. Культура ўкраінскіх зямель у другой палове XVІІ — XVІІІ ст.Умовы i тэндэнцыi развiцця культуры. Здабыткi грамадска-палiтычнай думкi. Уздым асветнiцтва на Украiне. Дзейнасць Кiева-Магiлянскай акадэмii i iншых асветнiцкiх i адукацыйных устаноў. Працяг кнiгадрукавання.

Навука. Назапашванне гiстарычных ведаў («Сiнопсiс», казацка-старшынскiя летапiсы Самавідца, Грабянкi, Вялiчкi). Лiтаратура i яе жанры. Паэзiя. Фiлосаф i паэт Р. Скаварада.

Узрастанне рэалiстычных накiрункаў у станковым i манументальным жывапiсе. А. Ласенка, У. Баравікоўскі, А. Тарасевіч. Графiка. Скульптура. Фартыфiкацыйнае i культавае будаўнiцтва. Архiтэктары С. Каўнiр, I. Гры­гаровiч-Барскi. Праявы рускага барока на Украiне. Драўлянае дойлiдства. Асаблівасці заходнеўкраінскай архітэктуры.

Лялечны тэатр «вяртэп». Школьны тэатр. Пачатак прафесiйнага тэатра. Народная музыка. Цэхi музыкантаў. Музыкальныя школы. Кампазiтары М. Беразоўскi, Дз. Бартнянскi.

Традыцыi, звычаi, культура паўсядзённага жыцця ўкраiнцаў. Рэгiянальныя асаблiвасцi.

Раздзел ІІІ. расія і украіна
ў першай палове ХІХ ст.

ІІІ.1. Адміністрацыйна-палітычная сістэма і сацыяльна-эканамічнае развіццё Расіі ў першай палове ХІХ ст.Дзяржаўны лад Расiйскай iмперыi. Фармiраванне саслоўна-бюракратычнай сiстэмы. Праваслаўная царква i дзяржаўная ўлада.

Адмiнiстрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне краiны. Насельнiцтва (колькасць, сацыяльны i этнiчны склад). Грамадскi падзел працы, гаспадарчая спецыялiзацыя рэгiёнаў iмперыi.

Развiццё сельскай гаспадаркi. Памешчыкi i сяляне. Крызiс феадальна-прыгоннiцкай гаспадаркi. Развiццё капiталiстычных адносiн у прамысловасцi. Заняпад прыгоннай мануфактуры. Пачатак прамысловага перавароту i яго асаблiвасцi. Вольнанаёмная праца ў прамысловасцi. Развiццё ўнутранага рынку i знешняга гандлю. Стан транспарту.

ІІІ.2. Унутраная і знешняя палітыка царызму ў 1801—1814 гг.Адлюстраванне ва ўнутранай палiтыцы царызму сацыяльных супярэчнасцей. Пераварот 1801 г. Аляксандр I. Нягласны камiтэт. Палiтыка ўрада па сялянскім пытанні. Указ аб «вольных хлебаробах». Стварэнне мiнiстэрстваў i iх рэфар­мiраванне. Урадавая палiтыка ў галiне асветы. Рэформа Сената. Дзейнасць М. М. Сперанскага i яго план дзяржаўных пераўтварэнняў. Стварэнне Дзяржаўнага савета.

Мiжнароднае становiшча i асноўныя напрамкi знешняй палiтыкi Расii ў пачатку ХIХ ст. Расiя ў антыфранцузскіх каалiцыях. Тыльзiцкi мiр i яго вынiкi. Вайна са Швецыяй. Утварэнне Вялiкага княства Фiнляндскага. Далучэнне Грузii да Расiйскай дзяржавы. Войны з Iранам i Турцыяй. Далучэнне да Расii Бесарабii.

Мiжнародныя адносiны напярэдаднi вайны 1812 г. Пачатак вайны. Адступленне расiйскай армii. Аляксандр I. М. Б. Барклай дэ Толi, П. I. Баграцiён, М. I. Кутузаў. Барадзiнская бiтва. Пакiданне Масквы. Народны характар вайны. Пераход расiйскай армii ў контрнаступленне i разгром напалеонаўскай армii. Бярэзiна.

Ваенная кампанiя 1813—1814 гг. «Бiтва народаў». Уваход ра­сiйскай армii ў Парыж. Венскi кангрэс. Утварэнне «Свяшчэннага Саюза».

ІІІ.3. Унутраная палітыка царскага ўрада ў 1815—1855 гг.Унутрыпалiтычнае развіццё ў 1815—1825 гг. Спробы канстытуiравання: Польская канстытуцыя 1815 г., праект М. М. Навасiльцава. Сялянскае пытанне. Аракчэеўшчына. Ваенныя пасяленнi. Урадавая палiтыка ў галiне асветы i культуры.

Самадзяржаўе Мiкалая I. Узмацненне рэпрэсiўных мерапрыемстваў. Цэнзура. Сакрэтны камiтэт 6 снежня 1826 г. Бюракратызацыя кiравання. Уласная яго iмператарскай вялiкасцi канцылярыя. Кадыфiкацыя. Трэцяе аддзяленне. Корпус жандараў.

Захады па ўмацаванні саслоўных пазiцый дваранства. Палітыка ўрада ў сялянскiм пытаннi. Рэформа кiравання дзяржаўнымi сялянамi. П. Дз. Кісялёў.

Правядзенне iнвентарнай рэформы на Правабярэжнай Украiне. Горад i гарадскiя саслоўi ў палiтыцы ўрада. Эканамiчная палiтыка i фiнансавыя перабудовы. Друк i асвета ва ўрадавай палiтыцы.

Маларасiйская ментальнасць. Пытанне нацыянальнага адраджэння. Палiтыка русiфiкацыi на Украiне. Дз. Г. Бiбiкаў.

ІІІ.4. Грамадскі рух у 1815—1855 гг.Становiшча народных мас. Паўстанне сялян на Доне. Хваля­ваннi салдат Сямёнаўскага палка. Выступленнi на Украiне пад кiраўнiцтвам У. Кармалюка. Хваляваннi ў ваенных пасяленнях. «Халерныя бунты». Рух удзельных i дзяржаўных сялян.

Iдэйныя плынi першых пасляваенных гадоў. А. М. Галiцын i Бiблейскае таварыства. Расiйскае масонства. Дваранскае асветнiцтва (А. С. Пушкiн, А. С. Грыбаедаў, П. А. Вяземскi). Дваранскiя рэвалюцыянеры. Эвалюцыя арганiзацыйна-тактычных прынцыпаў i праграмных палажэнняў дзекабрыстаў. Распрацоўка планаў узброенага паўстання. Падзеi 14 снежня 1825 г. Выступленне Чарнiгаўскага палка. Следства i суд над дзекабрыстамi.

Студэнцкiя гурткi канца 1820-х — пачатку 1830-х гг. Паўстанне 1830—1831 гг. i расiйская грамадская думка. Гурток М. У. Станкевiча. П. Я. Чаадаеў i яго «Фiласафiчныя пісьмы».

Фармiраванне асноўных iдэйных напрамкаў у 1830—1840-я гг. С. С. Увараў. «Тэорыя афiцыйнай народнасцi». М. П. Пагодзiн, С. П. Шавыроў. Пытанне аб шляхах гiстарычнага развiцця Расii ў грамадскай думцы. Славянафiлы i заходнiкi. А. С. Хамякоў, І. В. Кірэеўскі, К. С. i  I. С. Аксакавы, Ц. М. Граноўскi. Сялянскае пытанне ў грамадска-iдэйнай барацьбе.

Фармiраванне рэвалюцыйна-дэмакратычный iдэалогii. В. Р. Бялiнскi, А. I. Герцэн.

Iдэi утапiчнага сацыялiзму ў Расii. Гурткi петрашэўцаў.

Польскi вызваленчы рух i Правабярэжная Украiна. Дзейнасць «Садружнасцi польскага народа» на Украiне. Ш. Канарскi. Кiрыла-Мяфодзiеўскае таварыства. М. I. Кастамараў, Т. Р. Шаўчэнка, П. А. Кулiш. Расiйскi грамадскi рух i рэвалюцыі 1848—1849 гг.

ІІІ.5. Знешняя палітыка Расіі ў 1815—1856 гг.Расія і дзейнасць «Свяшчэннага Саюза».

Асноўныя напрамкi знешняй палiтыкi Расii ў другой чвэрцi ХIХ ст.

Усходняе пытанне. Расійска-iранская вайна. Далучэнне Усходняй Арменii да Расii. Расійска-турэцкая вайна. Расiя i вызваленне Грэцыi. Ункiяр-Іскелескi дагавор. Лонданскiя канвенцыi.

Каўказская вайна. Супярэчлiвы характар далучэння народаў Каўказа i Закаўказзя да Расii. Русiфiкатарская палiтыка царызму.

Крымская вайна, яе прычыны i характар. Ваенныя дзеяннi на Балканах i ў Закаўказзi. Бiтва пры Сiнопе. П. С. Нахiмаў. Уступленне ў вайну Англii i Францыi. Абарона Севастопаля. Парыжскi мiр.

Буржуазныя рэвалюцыi 1830 i 1848—1849 гг., рэакцыя на iх самадзяржаўя.

ІІІ.6. Заходнеўкраінскія землі ў складзе Аўстрыйскай манархіі (першая палова ХІХ ст.).Адмiнiстрацыйна-тэрытарыяльнае ўладкаванне i насель­нiцтва Галiчыны, Закарпацця i Паўночнай Букавiны. Заходнеўкраiнскае сяло. Прамысловасць i сельскагаспадарчыя промыслы. Гарады i мястэчкi. Гандаль. Аграрнае пытанне ў палiтыцы Вены. Сялянскi рух.

Школа i царква. Заснаванне Галiцкай грэка-каталiцкай мiтраполii. Руценства.

Славянскае адраджэнне ў Аўстрыйскай iмперыi. Культурна-асветнiцкая дзейнасць палякаў ва Усходняй Галiчыне. Польскiя тайныя таварыствы i ўкраiнская iнтэлiгенцыя.

Абуджэнне нацыянальнай свядомасцi ў часткi грэка-каталiцкага духавенства. Клерыкальнае таварыства ў Перамышлi. I. Магiльнiцкi. «Руская тройца». М. Шашкевiч, I. Вагiлевiч, Я. Галавацкi.

Прааўстрыйскi накiрунак грамадска-палiтычнай думкi. Зараджэнне русафiльства. Д. Зубрыцкi. А. Дабранскi.

«Вясна народаў». Скасаванне паншчыны на заходнеўкраiнскiх землях. Узнiкненне ў Львове Цэнтральнай Рады Нарадовай. Галоўная Руская Рада, яе праграма i дзейнасць. Рускi Сабор. Абвастрэнне ўкраiнска-польскага процiстаяння. Удзел галiчан у славянскiм з’ездзе ў Празе. Украiнцы — дэпутаты рэйхстага. Узброенае паўстанне ў Львове. Рэвалюцыйныя падзеi на Букавiне i ў Закарпаццi. Сялянскае паўстанне пад кiраўнiцтвам Л. Кабылiцы. Паражэнне рэвалюцыi 1848—1849 гг. i наступ рэакцыi.

раздзел IV. Расія і украіна
ў другой палове ХІХ — пачатку ХХ ст.

IV.1. Адмена прыгоннага права ў Расіі. Унутраная палітыка самадзяржаўя ў 60—70-х гг. ХІХ ст.Паглыбленне крызiсу прыгоннай гаспадаркi напярэдаднi рэформы 1861 г. Сялянскi рух. Лiберальная i радыкальная плынi грамадскай думкi. Крызiс «вярхоў».

Падрыхтоўка адмены прыгоннага права. Я. I. Растоўцаў, В. М. Панiн, М. А. Мiлюцiн, вял. кн. Канстанцiн Мiкалаевiч. Манiфест i «Палажэннi» 19 лютага 1861 г.

Рэалiзацыя рэформы. Прававое становiшча сялян. Сялянскiя ўстановы. Мiравыя пасрэднiкi. Складанне ўстаўных грамат. Заключэнне выкупных здзелак. Адмена прыгоннага права на ўдзельных землях. Законы аб дзяржаўных сялянах.

Значэнне сялянскай рэформы.

Агульная характарыстыка i асноўныя этапы ўнутранай палiтыкi ўрада. «Асветная бюракратыя». Працiўнiкi рэформ. П. П. Гагарын. П. А. Шувалаў. Дз. А. Талстой.

Рэформы ў галiне мясцовага кiравання. Новыя судовыя статуты. Рэформы ў галiне асветы. Цэнзурныя правiлы. Фiнансавыя рэформы. Ваенныя рэформы. Дз. А. Мiлюцiн.

Узмацненне рэакцыйнай палiтыкi самадзяржаўя ў канцы 60-х гг. Жандарская рэформа. Абмежаванне рэформ 60-х гг.

Кампанiя супраць украiнафiлаў у сувязi з паўстаннем у Польшчы. Цыркуляр П. А. Валуева 1863 г. Эмскi акт 1876 г.

IV.2. Значэнне эпохі рэформаў. Унутрыпалітычнае развіццё Расіі ў 1881—1894 гг.Крызiс урадавай палiтыкi на мяжы 70—80-х гг. ХІХ ст. М. Т. Ларыс-Мелiкаў i яго праграма. Забойства Аляксандра II.

Аляксандр III. Манiфест аб непахiснасцi самадзяржаўя. К. П. Пабеданосцаў. Мiнiстэрства М. П. Iгнацьева. Перамога кансерватараў. Дзейнасць М. Н. Каткова. Дз. А. Талстой. Курс урада на контррэформы. Палiтыка ў сялянскiм пытаннi. Ахавальныя мерапрыемствы ў галiне асветы i друку. Палажэнне аб земскiх начальнiках. Земская i гарадская контррэформы.

IV.3. Грамадска-палітычны рух у 60—90-я гг. ХІХ ст.Кансерватыўная думка i правадыры алiгархiчнага дваранства ў пачатку 60-х гг. Лiберальны рух. Цвярскi адрас 1862 г. Сялянскi i рэвалюцыйна-дэмакратычны рух. «Зямля i воля» 60-х гг. М. Г. Чарнышэўскi. Паўстанне ў Польшчы i Правабярэжная Украiна.

Грамадская думка ў сярэдзiне i другой палове 60-х гг. «Русское слово» i Дз. I. Пiсараў. Рэвалюцыйныя гурткi. М. А. Iшуцiн, Г. А. Лапацiн, С. Г. Нячаеў. Замах Дз. У. Каракозава. Рус­кая секцыя I Iнтэрнацыянала.

Земска-лiберальны рух. М. Ф. Аненскi, I. П. Белаконскi, У. Г. Караленка, I. I. Петрункевiч. Цэнтры прыцягнення апазiцыйнай iнтэлiгенцыi ў Пецярбургу i Маскве. Iмператарскае вольнае эканамiчнае таварыства. Юрыдычнае таварыства. П. А. Гейдэн, С. А. Мурамцаў.

Расійскія часопісы «Современник», «Дело», «Отечественные записки».

Рэвалюцыйнае народнiцтва 70-х гг. П. Л. Лаўроў. М. А. Бакунiн. П. М. Ткачоў. М. К. Мiхайлоўскi. «Чыгiрынская змова». «Кiеўская камуна». Народніцкія гурткі першай паловы 70-х гг. «Хаджэнне ў народ». «Зямля i воля». «Народная воля» i «Чорны перадзел».

Iдэi марксiзму ў Расii. Г. В. Пляханаў. Група «Вызваленне працы». Марксiсцкiя гурткi 80-х — пачатку 90-х гг.

Грамадска-палiтычныя выступленнi расiйскага студэнцтва.

Сялянскi i рабочы рух. «Паўднёварасiйскi саюз рабочых», «Паўночны саюз рускiх рабочых». П. А. Аляксееў, В. П. Абнорскi, С. М. Халтурын. Марозаўская стачка.

Украiнскi нацыянальны рух. Украiнафiлы. Дзейнасць былых кiрыла-мяфодзiеўцаў у Пецярбургу. Часопiс «Основа». «Хлопаманы». У. Б. Антановiч. Кiеўская грамада ў 60—70-я гг. М. П. Драгаманаў. Дзейнасць Паўднёва-Заходняга аддзялення Расiйскага геаграфiчнага таварыства. Часопiс «Киевская старина». «Брацтва тарасаўцаў».

IV.4. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Расіі (другая палова ХІХ — пачатак ХХ ст.).Тэрыторыя Расii ў другой палове ХIХ ст. Усерасiйскi перапiс 1897 г. Сацыяльная i нацыянальная структура насельнiцтва. Каланiяльная сiстэма Расii.

Развiццё капiталiзму ў сельскай гаспадарцы. Буржуазная эвалюцыя памешчыцкай i сялянскай гаспадаркi. Разлажэнне сялянства.

Асноўныя этапы развiцця капiталiзму ў прамысловасцi. Завяршэнне прамысловага перавароту. Развiццё фабрычна-заводскай прамысловасцi. Чыгуначнае будаўнiцтва. Развiццё капiталiзму ўшыр. Стварэнне новых прамысловых цэнтраў. Замежны капiтал. Фармiраванне прамысловага пралетарыяту i бур­жуазii.

Прамысловы ўздым 1890-х гг. Эканамiчны крызiс i дэпрэсiя 1900—1908 гг. Прамысловы ўздым 1909—1913 гг. Эканомiка Расii ў гады Першай сусветнай вайны.

Банкi i iх роля ў эканомiцы Расii. Развiццё ўнутранага і знешняга гандлю.

Расiйскi манапалiстычны капiталiзм i яго асаблiвасцi.

IV.5. Знешняя палітыка Расіі ў другой палове ХІХ ст.Мiжнароднае становiшча Расii пасля Крымскай вайны. Барацьба расiйскай дыпламатыi за перагляд Парыжскага мiру. А. М. Гарчакоў. М. П. Iгнацьеў. Адмена нейтралiзацыi Чорнага мора. «Саюз трох iмператараў». Ваенная трывога 1875 г. у Еўропе i пазiцыя Расii.

Эканамiчныя i палiтычныя iнтарэсы Расii на Сярэднiм Усходзе. Далучэнне Сярэдняй Азii i Казахстана да Расii. Каланiяльная палiтыка царызму.

Далёкаўсходняя палiтыка Расii. Узаемаадносiны з Кiтаем i Японiяй. Продаж Аляскi.

Барацьба славянскiх народаў супраць турэцкага ярма i адносiны да яе расiйскага грамадства. Расiйска-турэцкая вайна 1877—1878 гг. Сан-Стэфанскi мiр. Берлiнскi кангрэс.

Англа-расiйскiя супярэчнасцi на Сярэднiм Усходзе. Новая расстаноўка сiл на мiжнароднай арэне. Утварэнне Траiстага саюза. М. К. Гiрс. Заключэнне франка-расiйскага саюза.

IV.6. Расійскае самадзяржаўе ў 1894—1904 гг.Дзяржаўны лад Расii. Мiкалай II. Царская сям’я. Вялiкiя князi. Сацыяльны склад вышэйшай бюракратыi. К. П. Пабеданосцаў. Лiберальны накiрунак бюракратычнай думкi. М. Х. Бунге. Эканамiчная платформа С. Ю. Вiтэ. Аграрная палiтыка ўрада. «Асобая нарада аб патрэбах сельскагаспадарчай прамысловасцi». Манiфест 26 лютага 1903 г. Палiтыка ўрада па рабочым i студэнцкiм пытаннях. «Палiцэйскi сацыялiзм».

Курс В. К. Плеве на ўмацаванне самадзяржаўнага ладу. Пазiцыя рэакцыйнага дваранства. У. П. Мяшчэрскi.

П. Д. Святаполк-Мiрскi. Пераход да палiтыкi лавiравання. Эпоха «давер’я». Указ 12 снежня 1904 г.

IV.7. Грамадска-палітычная барацьба ў Расіі на рубяжы ХІХ — ХХ стст.Стачачны рух 1895—1900 гг. Лiберальнае народнiцтва. «Легальны марксiзм». «Cаюз барацьбы за вызваленне рабочага класа». I з’езд РСДРП. «Эканамiзм». Газета «Искра». II з’езд РСДРП. Г. В. Пляханаў. У. І. Ленін, Л. Мартаў.

Пралетарскi рух у пачатку ХХ ст. Абухаўская абарона. Стачка ў Растове-на-Доне. Усеагульная стачка на Поўднi Расii ў 1903 г. Усеагульная стачка ў Баку ў 1904 г.

Сялянскiя хваляваннi. Паўстаннi сялян у Палтаўскай i Харкаўскай губернях у 1902 г. Рух дэмакратычнай iнтэлiгенцыi i студэнцтва.

Стварэнне партыi эсэраў. В. М. Чарноў. Эсэраўскi тэрор.

Анархiсцкiя групы расiйскай эмiграцыi і iх сувязi з краiнай. П. А. Крапоткiн.

Земска-лiберальны рух. Гурток «Бяседа». Часопiс «Освобождение». П. Б. Струве. «Саюз земцаў-канстытуцыяналiстаў». «Cаюз вызвалення» i афармленне «новага» лiбералiзму. Канферэнцыя ревалюцыйных i апазiцыйных партый у Парыжы ў 1904 г. “Банкетная” кампанiя.

Адносiны розных слаёў грамадства да вайны з Японiяй.

Палiтычныя арганiзацыi i партыi на Украiне. Рэвалюцыйная ўкраiнская партыя. Украiнская народная партыя. М. Мiхноўскi. Украiнская дэмакратычная партыя. А. Латоцкi, Я. Чыкаленка. Украiнская радыкальная партыя. С. Яфрэмаў, Б. Грынчанка. Таварыства украінскіх паступоўцаў (ТУП).

IV.8. Знешняя палітыка Расіі ў пачатку ХХ ст.Абвастрэнне мiжнародных супярэчнасцей. Асноўныя накiрункi знешняй палiтыкi Расii. Мiнiстры замежных спраў: У. М. Ламздорф, А. П. Iзвольскi, С. Д. Сазонаў.

Далёкi Усход у планах самадзяржаўя. Пабудова Кiтайска-Усходняй чыгункi i арэнда Порт-Артура. Народныя паўстаннi ў Кiтаi i iнтэрвенцыя вялiкiх дзяржаў. Дыпламатычная iзаляцыя Расii.

Расiйска-японская вайна. Ход ваенных дзеянняў на моры i на сушы. Бiтвы пад Ляаянам i на р. Шахэ. Абарона Порт-Артура. Мукдэнская бiтва. Цусiма. Портсмуцкi мiр.

Мiжнародныя кантакты Расii ў час рэвалюцыi 1905–1907 гг. Пазыка 1906 г.

Абвастрэнне мiжнародных супярэчнасцей. Англа-расiйскае пагадненне i ўтварэнне Антанты. Баснiйскi крызiс. Патсдам­скае спатканне. Расiйска-японскае пагадненне. Расiя i Балкан­скiя войны.

IV.9. Рэвалюцыя 1905—1907 гг. у Расіі.Пачатак рэвалюцыi. Студзеньска-лютаўскiя забастоўкi. Урадавыя камiсii па рабочым пытанні. Рэскрыпт на iмя А. Р. Булыгiна. Буржуазна-апазiцыйны рух.

Процiдзеянне дваранскай рэакцыi палiтыцы ўступак. Утварэнне «Саюза рускiх людзей» i Рускай манархiчнай партыi.

Развiццё рэвалюцыi вясной i летам 1905 г. III з’езд РСДРП i Жэнеўская канферэнцыя меншавiкоў. Усерасiйскi сялянскi саюз. Прафесiянальна-палiтычныя саюзы i Саюз саюзаў.

Усерасiйская Кастрычнiцкая палiтычная стачка. Саветы ра­бочых дэпутатаў. Г. С. Хрусталёў-Носар. Манiфест 17 кастрычнiка. Кабiнет С. Ю. Вiтэ i пытаннi дзяржаўных пераўтварэнняў. Карная палiтыка царызму. Чарнасоценныя пагромы.

Утварэнне новых палiтычных арганiзацый i партый. «Саюз рус­кага народа». А. I. Дубровiн, М. Я. Маркаў, У. М. Пурышкевiч. Канстытуцыйна-дэмакратычная партыя. П. М. Мiлюкоў. «Cаюз 17 кастрычнiка». А. I. Гучкоў.

Уздым сялянскага руху. Рэвалюцыйныя выступленнi ў армii i на флоце. П. П. Шмiт.

Змякчэнне нацыянальнага прыгнёту i ўкраiнскi рух. Агульнарасiйскiя партыi на Украiне. Дзейнасць Украiнскага сацыял-дэмакратычнага саюза («Cпiлкi»), Украiнскай сацыял-дэма­кратычнай рабочай партыi, Украiнскай радыкальна-дэмакратычнай партыi.

Снежаньскае ўзброенае паўстанне ў Маскве. Паўстаннi ў iншых месцах iмперыi.

Адступленне рэвалюцыi. Перагляд палажэння аб выбарах у Дзяржаўную думу. Рэформа Дзяржаўнага савета. Новая рэдакцыя «Асноўных дзяржаўных законаў».

Арганiзацыя з’ездаў аб’яднанага дваранства. А. А. Боб­рынскi.

Першая Дзяржаўная дума, яе склад. С. А. Мурамцаў. Аграрнае пытанне. Дэкларацыя I. Л. Гарамыкiна. Роспуск Думы. «Выбаргскi заклiк».

Лiпеньскi палiтычны крызiс. Кабiнет П. А. Сталыпiна. Указ 9 лiстапада 1906 г. Другая Дзяржаўная дума, яе склад i характарыстыка дзейнасцi. Ф. А. Галавiн. Украiнская грамада ў Дзяржаўных думах.

Дзяржаўны пераварот 3 чэрвеня 1907 г.

IV.10. Унутраная палітыка расійскага ўрада і грамадска-палітычны рух у 1907—1914 гг.Трэцячэрвеньская манархiя. Выбарчы закон 1907 г. Трэцяя Дзяржаўная дума. М. А. Хамякоў, А. I. Гучкоў, М. У. Радзянка. Банапартызм. Карная палiтыка царызму. Вялiкадзяржаўны шавiнiзм i распальванне нацыянальнай варожасцi. Справа Бейлiса.

Сталыпiнская аграрная рэформа. Перасяленчая палiтыка. Рабочае пытанне. Увядзенне земстваў у заходнiх губернях. Забойства П. А. Сталыпiна. Кабiнет У. М. Какоўцава.

Грамадскае жыццё краiны ў 1907—1912 гг. Зборнiк «Вехи». Справа Е. Ф. Азефа. Партыйна-палiтычная барацьба. Партыя прагрэсiстаў. А. I. Канавалаў, В. П. i П. П. Рабушынскiя.

Новы ўздым агульнадэмакратычнага руху. Рэакцыя грамадства на смерць Л. М. Талстога. Усеагульная студэнцкая забастоўка. Ленскі расстрэл. Выбары ў Чацвёртую Дзяржаўную думу, яе дзейнасць. М. У. Радзянка. Рост стачачнай барацьбы. Легальныя рабочыя арганізацыі. Сялянскі рух. Выступленні ў арміі і на флоце.

Нацыянальна-вызваленчы рух. Таварыства ўкраiнскiх паступоўцаў.

Унутрыпалiтычнае становiшча Расii напярэдаднi Першай сусветнай вайны. Кабінет І. Л. Гарамыкіна. «Новы курс» эканамiчнай палiтыкi. Рабочы рух летам 1914 г. Барыкады ў Петраградзе.

IV.11. Удзел Расіі ў Першай сусветнай вайне.Падрыхтоўка Расii да вайны. Рэарганiзацыя армii. Ваенныя дамовы з Францыяй i Англiяй. Вялiкая ваенная праграма 1913 г.

Пачатак Першай сусветнай вайны, яе характар. Уступленне Расii ў вайну. Стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага i гене­ралiтэт. Вял. кн. Мікалай Мікалаевіч. Ход ваенных дзеянняў у 1914 г. Галiцыйская бiтва. Ваенныя паражэннi ў 1915 г. Мікалай ІІ — вярхоўны галоўнакамандуючы. Узмацненне за­леж­насцi царызму ад Антанты. Мiлiтарызацыя эканомiкi. Ваенныя дзеяннi ў 1916 г. Брусiлаўскi прарыў. Роля Усходняга фронту ў зрыве германскiх планаў вайны.

IV.12. Унутрыпалітычнае становішча Расіі ў 1914—1917 гг.Манiфест 20 лiпеня 1914 г. «Свяшчэннае яднанне». Усерасiйскi земскi саюз. Усерасiйскi саюз гарадоў. Асобыя нарады. Ваенна-прамысловыя камiтэты.

Узмацненне апазiцыйных настрояў у сувязi з ваеннымi няўдачамi. Утварэнне «Прагрэсiўнага блока». Распуцiншчына. «Мiнiстэрская чахарда».

Развал гаспадаркi i збядненне народных мас. Рабочы i сялянскi рух. Хваляваннi ў армii. Паўстанне 1916 г. у Сярэдняй Азii i Казахстане.

IV.13. Заходнеўкраінскія землі ў другой палове ХІХ — пачатку ХХ ст.Адмiнiстрацыйны статус Усходняй Галiчыны, Паўночнай Букавiны i Закарпацця ў складзе Аўстра-Венгрыi. Сiстэма кiравання краем. Узрастанне польскага ўплыву ў Галiчыне. А. Галухоўскi. Аграрныя адносiны ў заходнеўкраiнскай вёcцы. Стан прамысловасцi i транспарту. Гарады i гандаль. Працоўная эмiграцыя.

Русафiльская («маскафiльская») плыня ў грамадска-палiтычным жыццi заходнiх украiнцаў. Газета «Слово». Руская Рада. Нарадоўцы. Гурток «Маладая Русь». Заснаванне i дзейнасць «Просвiты», навуковага таварыства iмя Т. Р. Шаўчэнкi. М. С. Грушэўскi. Газета «Діло». Народная Рада.

Партыйна-палiтычнае жыццё Усходняй Галiчыны. Руска-украiнская радыкальная партыя. I. Я. Франко, М. I. Паўлiк. Украiнская нацыянал-дэмакратычная партыя. «Новы курс» маладых русафiлаў i ўтварэнне Рускай нацыянальнай партыi.

Узмацненне польска-украiнскiх супярэчнасцей у Галiчыне ў пачатку XX ст. Сялянскае пытанне. Байкот жнiва ў 1902 г. Барацьба за ўкраiнскi унiверсiтэт у Львове i выбарчую рэформу. Грамадска-палiтычная сiтуацыя ў Паўночнай Букавiне i Закарпаццi. Украiнскi нацыянальны рух ва ўмовах нарастання пагрозы сусветнай вайны. Грэка-каталiцкая царква. А. Шэп­цiцкi.

Заходняя Украiна ў Першай сусветнай вайне. Галiчына — арэна найбольш жорсткiх i спусташальных баёў. Знешнепалiтычная арыентацыя розных слаёў насельнiцтва. Украiнскiя сеча­выя стральцы. Агульная Украiнская Рада. Палiтычная дзейнасць эмiгрантаў з расiйскай Украiны. Саюз вызвалення Украiны.

Расiйскi акупацыйны рэжым. Наступ на «мазепiнства». Г. А. Бобрынскi. Паездка Мiкалая II у Галiчыну.

IV.14. Лютаўская рэвалюцыя 1917 г.Абвастрэнне рэвалюцыйнага крызiсу ў канцы 1916 — пачатку 1917 г. Велiкакняжацкая фронда. Забойства Р. Я. Распуцiна. Самаiзаляцыя царскай сям’i. Паўстанне ў Петраградзе.

Царскi ўрад у першыя днi Лютаўскай рэвалюцыi. Стварэнне Часовага камiтэта Дзяржаўнай думы i яго спробы пагаднення з царызмам. М. У. Радзянка. Пытанне аб адрачэннi Мiкалая II. Крушэнне манархii. Петраградскi Савет i Загад № 1. Стварэнне Часовага ўрада. Г. Я. Львоў. А. Ф. Керанскi. Двоеўладдзе.

Рэвалюцыйныя падзеi ў Маскве, на фронце i ў правiнцыi. Украiна ў час рэвалюцыi.

Пытанне аб вынiках рэвалюцыi ў сучаснай гiстарыяграфii.

IV.15. Культура Расіі ў ХІХ — пачатку ХХ ст.Грамадска-палiтычныя ўмовы i асноўныя этапы развiцця культуры.

Асвета. Школа. Друк. Буйнейшыя кнiгавыдавецтвы. I. Дз. Сыцiн. А. С. Суворын. Культурна-асветныя ўстановы.

Навука i тэхнiка. Развiццё новых напрамкаў у навуцы i станаўленне новых навуковых школ. Дасягненнi ў галiне матэматыкi, астраномii, фiзiкi, хiмii, медыцыны, бiялогii. М. I. Лабачэўскi. М. У. Пiрагоў. Б. С. Якобi. М. М. Зiнiн. П. А. Чэбышаў. Дз. I. Мендзялееў. А. М. Бутлераў. I. М. Сечанаў. I. I. Мечнiкаў. I. П. Паўлаў. У. I. Вярнадскi. Геаграфiчныя адкрыццi i дасягненнi. I. Ф. Крузенштэрн. Ф. Ф. Белiнсгаўзен. М. П. Лазараў. П. П. Сямёнаў-Цян-Шанскi. М. М. Мiклуха-Маклай. М. М. Пржавальскi. Узнiкненне сейсмалогii. Вынаходства радыё. А. С. Папоў. Самалётабудаванне. А. Ф. Мажайскi. М. Я. Жукоўскi. Дзейнасць К. Э. Цыялкоўскага.

Фiласофiя i сацыялогiя. Г. В. Пляханаў. У. I. Ленiн. У. С. Салаўёў. М. А. Бярдзяеў. С. М. Булгакаў. П. А. Фларэнскi. Гiстарычная навука. М. М. Карамзiн. С. М. Салаўёў. В. В. Ключэўскi. Мовазнаўства i лiтаратуразнаўства. Педагагiчная думка.

Асноўныя напрамкi ў лiтаратуры i мастацтве. Выдатныя расiйскiя паэты i пiсьменнiкi.

Тэатр. М. С. Шчэпкiн. К. С. Станiслаўскi i У. I. Немiровiч-Данчанка. Драматургiя. А. М. Астроўскi. Музычная культура. М. I. Глiнка. «Магутная кучка». П. I. Чайкоўскi. С. В. Рахманiнаў. А. М. Скрабiн. Ф. I. Шаляпiн. Л. В. Собiнаў. А. В. Няжданава. Выяўленчае мастацтва. А. Г. Венецыянаў. К. П. Брулоў. А. А. Iванаў. П. А. Фядотаў. «Перасоўнiкi». В. В. Верашчагiн. I. Я. Рэпiн. «Cаюз рускiх мастакоў». «Свет мастацтва». «Блакiтная ружа». «Бубновы валет». Скульптура i архiтэктура. У. П. Мартас. А. Н. Варанiхiн. А. Д. Захараў. К. I. Россi. Узнiкненне кiнематографа. Я. А. Пратазанаў.

IV.16. Украінская культура ў ХІХ — пачатку ХХ ст.Агульная характарыстыка стану культуры. Развiццё ўкраiнскага культурна-нацыянальнага руху.

Буйнейшыя навучальныя i навуковыя ўстановы. Дасягненнi ў галiне матэматыкi, хiмii, фiзiкi. Гiстарычныя даследаваннi. М. I. Кастамараў, М. С. Грушэўскi, Д. I. Багалей.

Кнiгадрукаванне. Журналiстыка.

Лiтаратура i драматургiя. I. П. Катлярэўскi, П. П. Гулак-Арцямоўскi, Т. Р. Шаўчэнка, Леся Украiнка, М. М. Кацюбiнскi i iнш. Прафесiйны тэатр. М. Л. Крапiўнiцкi. Музычнае жыццё. С. С. Гулак-Арцямоўскi, М. В. Лысенка. Выяўленчае мастацтва. К. А. Трутоўскi, П. Д. Мартыновiч, С. I. Васiлькоўскi i iнш.

Культурныя сувязi з Беларуссю i Расiяй.

Раздзел V. расія і украіна ў 1917—1939 гг.

V.1. Расстаноўка сацыяльных і палітычных сіл ва ўмовах мірнага развіцця рэвалюцыі.Развiццё Расіі пасля Лютаўскай рэвалюцыi. Расстаноўка грамадскiх i палiтычных сiл у краiне: манархiсты, акцябрысты, кадэты, эсэры, меншавiкi, бальшавiкi, анархiсты. Лiдэры палiтычных партый. Стварэнне Часовага камiтэта Дзяржаўнай Думы, Часовага ўрада, Петраградскага Савета. М. В. Радзянка, кн. Г. Я. Львоў, М. С. Чхеiдзе. Узнiкненне i сутнасць двоеўладдзя.

Дэмакратызацыя дзяржаўнага строя, армii, палiцыi, увядзенне палiтычных свабод. Легалiзацыя дзейнасцi палiтычных партый i нацыянальных арганiзацый. Вяртанне палiтычных эмiгрантаў. У. I. Ленiн. Пытанне аб адносiнах да вайны i першы (красавiцкi) крызiс Часовага ўрада. П. М. Мiлюкоў, А. I. Гучкоў. Стварэнне каалiцыйнага ўрада. Паглыбленне гаспадарчага крызiсу i палiтычнай анархii. Першы Агульнарасiйскi з’езд рабочых i салдацкiх дэпутатаў. Дэманстрацыя 18 чэрвеня. Спроба наступлення расiйскай армii на фронце. Барацьба за ўладу на месцах.

V.2. Агульнанацыянальны крызіс. Кастрычніцкае ўзброенае паўстанне.Лiпеньскi ўрадавы крызiс. Дзеяннi бальшавiкоў. Стварэнне другога каалiцыйнага ўрада. А. Ф. Керанскi. Барацьба ўрада з левымi радыкаламi. Канец двоеўладдзя.

Нарастанне эканамiчнага, палiтычнага i нацыянальнага кры­зiсу. Пагроза ўстанаўлення дыктатуры. Дзяржаўная нарада. Карнiлаўскi мяцеж i яго разгром. Часовае аб’яднанне дзеянняў палiтычных партый. Стварэнне Дырэкторыi.

Узрастанне ўплыву бальшавiкоў. Бальшавiзацыя Саветаў. Л. Д. Троцкi. Абвяшчэнне Расii рэспублiкай. Дэмакратычная нарада, стварэнне перадпарламента. Развал фронту. Анархiчныя настроi ў грамадстве. Рэвалюцыйны экстрэмiзм.

Курс бальшавiкоў на ўзброенае паўстанне. Нарады ЦК РСДРП(б) 10 i 16 кастрычнiка. Ваенна-рэвалюцыйны камiтэт (ВРК). М. I. Падвойскi. Сiлы прыхiльнiкаў перавароту i Часовага ўрада. Ход паўстання. Другі Агульнарасiйскi з’езд Саветаў. Фармiраванне Савета Народных Камiсараў (СНК) i Усерасiйскага Цэнтральнага Выканаўчага камiтэта (УЦВК). Л. Б. Каменеў. Першыя дэкрэты савецкай улады.

V.3. Першыя сацыялістычныя пераўтварэнні (кастрычнік 1917 г. — 1920 г.).Першыя сацыяльна-эканамічныя пераўтварэнні. Спробы аднаўлення ўлады Часовага ўрада. Агульнарасiйскi камiтэт уратавання Радзiмы i рэвалюцыi. Паход на Петраград войскаў Краснова — Керанскага. “Викжель». Першы ўрадавы крызiс. Уста­наўленне ўлады саветаў на месцах. Рэвалюцыя ў нацыянальных раёнах i на франтах. Стварэнне антыбальшавiцкага цэнтра на Доне. Пераход улады да Саветаў у Маскве. Асаблiвасцi рэвалюцыйнага працэсу на Украiне. Абвяшчэнне Украiнскай Народнай Рэспублiкi (УНР). Цэнтральная Рада. М. С. Грушэўскі. В. К. Вiнiчэнка. Першы Усеўкраiнскi з’езд Саветаў. УССР. Р. I. Мядзведзеў. Я. Б. Бош. М. А. Скрыпнiк.

Знiшчэнне старога дзяржаўнага апарату. Стварэнне новых дзяржаўных структур. Блок бальшавiкоў з левымi эсэрамi. М. А. Спiрыдонава. Сацыяльныя пераўтварэннi. Нацыяналiзацыя банкаў, чыгункi, воднага транспарту, асобных прадпрыемстваў. Увядзенне рабочага кантролю, экспрапрыяцыя буржуазii. Усерасiйская надзвычайная камiсiя (ВЧК). Ф. Э. Дзяржынскi. Падзел у вёсцы. Склiканне i роспуск Устаноўчага сходу. Я. М. Свярдлоў. Трэці Усерасiйскi з’езд рабочых i салдацкiх дэпутатаў, яго аб’яднанне з трэцім з’ездам сялянскiх дэпутатаў. «Дэкларацыя правоў працоўнага i эксплуатуемага народа». Абвяшчэн­не РСФСР. Ажыццяўленне права народаў на самавызначэнне.

V.4. Выхад Расіі з Першай сусветнай вайны. Расія і Украіна ў гады Грамадзянскай вайны і ваеннай інтэрвенцыі (1918—1920 гг.).Перамiр’е з Германiяй. Iдэалогiя пралетарскага iнтэрнацыяналiзму i сусветнай рэвалюцыi. М. I. Бухарын. Мiрныя перамовы ў Брэст-Лiтоўску, iх зрыў. Асобная пазiцыя Украiны. Наступленне германскiх войскаў. VII з’езд РКП (б). IV з’езд Саветаў. Сепаратная мiрная дамова.

Cацыяльныя, нацыянальныя, палiтычныя, iдэалагiчныя, маральныя аспекты грамадзянскай вайны. Перыяды вайны, iх характарыстыка. Асноўныя процiдзейныя сiлы.

Узнiкненне ачагоў Грамадзянскай вайны ў Паволжы, на Доне, Кубанi, у Прыўраллi i Сiбiры. Пачатак iншаземнай ваеннай iнтэрвенцыi. Акупацыя аўстра-германскiмi войскамi Украiны, Беларусi. Масква — сталiца РСФСР. Высадка войскаў Антанты ў Мурманску i Архангельску. Японская iнтэрвенцыя на Далёкiм Усходзе. Мяцеж чэшскага корпуса. Белы рух: мэты, праграмы, састаў удзельнiкаў. Адсутнасць адзiнага цэнтра белага руху.

Чырвоная Армiя — армiя сусветнай рэвалюцыi. Будаўнiцтва Рабоча-Сялянскай Чырвонай Армii. Ад добраахвотнасцi да воiнскага падпарадкавання. Прыцягненне да службы афiцэраў старой армii. I. I. Вацэцiс. РВС. Савет Абароны. Чырвоны i белы тэрор.

V з’езд Саветаў. Паўстанне левых эсэраў. Развал урадавай каалiцыi. Устанаўленне аднапартыйнай сiстэмы. Прыняцце першай канстытуцыi РСФСР.

Баi на Усходнiм фронце летам — восенню 1918 г. С. С. Каменеў. Баi на Паўднёвым фронце. К. Я. Варашылаў. Ваенна-палiтычнае становiшча на Украiне. С. В. Пятлюра. П. П. Скарападскi. Украiнская Дырэкторыя. Выгнанне немцаў. Барацьба ў Сiбiры. А. В. Калчак. М. М. Юдзенiч. Наступ А. I. Дзянiкiна, паражэнне яго войскаў. Конныя армii РККА. Б. М. Думенка, С. М. Будзённы, Ф. К. Мiронаў. Расказачванне. Тыл белых армiй. Выступленне сялян супраць эканамiчнай палiтыкi белых i чырвоных. Н. I. Махно.

V.5. Палітыка «ваеннага камунізму».Цэнтралiзацыя кiраўнiцтва эканомiкай. Харчразвёрстка. Забарона прыватнага гандлю. Дзяржаўнае рэгуляванне спажывання. Усеагульнае працоўнае падпарадкаванне. Камуны. Дзяржгасы. Уладкаванне адмiнiстрацыйна-каманднай сiстэмы кiравання. Харчовая дыктатура. Камбеды.

Зрошчванне партыйнай i дзяржаўнай структур. Дыктатура РКП(б). Лёс лiберальных i сацыялiстычных партый. Прыняцце другой праграмы кампартыi. Курс на фарсiраванне будаўнiцтва сацыялiзму. Гаспадарчыя планы. Працоўныя армii. Нацыянальна-дзяржаўнае будаўнiцтва ў гады вайны. Стварэнне аўтаномiй у РСФСР. Далёкаўсходняя рэспублiка. Ваенна-палiтычны саюз савецкiх рэспублiк.

V.6. Заканчэнне Грамадзянскай вайны. Становішча Савецкіх рэспублік пры пераходзе ад вайны да міру.Савецка-польская вайна. Правал спробы экспарту рэвалюцыi. М. М. Тухачэўскi. Ю. Пiлсудскi. Рыжскi дагавор. Устанаўленне дыпламатычных адносiн з Эстонiяй, Латвiяй, Лiтвой i Фiнляндыяй. Паражэнне войскаў П. М. Урангеля ў Паўночным Прычарнамор’i i ў Крыме. М. В. Фрунзе. Эмiграцыя.

Крызiс палiтыкi «ваеннага камунiзму». Гаспадарчы заняпад. Страйкi на прамысловых прадпрыемствах. Дэкласаванне пралетарыяту. Незадаволенасць сялян харчразвёрсткай. Паўстаннi сялян. А. С. Антонаў. Паўстанне маракоў у Кранштаце i яго ўзброенае задушэнне. Унутрыпартыйны крызiс у РКП(б). Дыскусiя аб прафсаюзах. А. Г. Шляпнiкаў. Рэзалюцыя «Аб адзiнстве партыі».

V.7. Пераход да новай эканамічнай палітыкі. Утварэнне СССР. Развіццё СССР у гады нэпа.Х з’езд РКП(б). Замена харчразвёрсткi на харчпадатак. Першыя мерапрыемствы нэпа ў прамысловасцi, гандлі, сферы грашовага абароту. Дэнацыяналiзацыя дробнай i кустарнай прамысловасцi. Грашовая рэформа. Р. Я. Сакольнiкаў. Канцэсii, змешаныя прадпрыемствы. Кааперацыя.

Цяжкасцi пераходу да нэпа. Дэмабiлiзацыя. Злачыннасць, эпiдэмii, безнагляднасць. Голад 1921—1922 гг. Рэцыдывы «ваеннага камунiзму». Неадпаведнасць эканамiчнай практыкi i тэарэтычных поглядаў бальшавiкоў. Супярэчлiвасць эканамiчнай лiбералiзацыi i палiтычнай жорсткасцi. Недапушчальнасць iншадумства. Высылка з краiны прадстаўнiкоў iнтэлiгенцыi. Барацьба з царквою.

Перадумовы стварэння шматнацыянальнай дзяржавы. Дыскусii аб формах нацыянальна-дзяржаўнага ладу. I. В. Сталiн аб аўтанамiзацыi. Першы Усесаюзны з’езд Саветаў. Дэкларацыя i дагавор аб утварэннi СССР. Канстытуцыя СССР (1924). Нацыянальна-тэрытарыяльнае размежаванне.

Супярэчлiвасць эканамiчнага развiцця краiны. Уздым сельскай гаспадаркi. Маёмаснае расслаенне вёскi. Аднаўленне чыгуначнага транспарту i прамысловасцi. Неабходнасць iндустрыялiзацыi. Развiццё кааперацыi. Прычыны крызiсаў нэпа. «Нажнiцы цэн». Крызiсы збыту i хлебанарыхтовак. Рост беспрацоўя. Трэсты i сiндыкаты. Дзяржаўнае рэгуляванне. Класавы прынцып падаткаабкладання. Цiск iдэалогii i палiтыкi на эканомiку. Падтрымка сацыялiстычнага сектара. Неабходнасць выбару шляхоў надалейшага развiцця краiны. Спецыфіка правядзення нэпа ў Украіне.

V.8. Узмацненне ўнутрыпартыйнай барацьбы.Хвароба i смерць У. I. Ленiна. Асабiстае сапернiцтва пры непахiснасцi партыйнай дыктатуры. «Трыумвiрат» Р. Я. З­ноўеў — Л. Б. Каменеў — I. В. Сталiн супраць Л. Д. Троцкага. «Новая апазiцыя». Умацаванне асабiстай улады I. В. Сталiна i пазiцый партыйнай наменклатуры. Уплыў унутрыпартыйнай барацьбы на жыццё савецкага грамадства.

V.9. Выбар стратэгіі фарсіраванай індустрыялізацыі.Барацьба па пытаннях будаўніцтва сацыялізму. Крызiс хлебанарыхтовак 1927—1928 гг. Вяртанне да метадаў харчразвёрсткi. Барацьба ў кiраўнiцтве ВКП(б) па пытанні аб выхадзе з крызiсу. «Правы ўхiл». М. I. Бухарын, А. I. Рыкаў, М. П. Том­скi. Паражэнне прыхiльнiкаў захавання нэпаўскiх метадаў. Прычыны згортвання нэпа.

Распрацоўка і прыняцце першага пяцігадована плана. Адпраўны і аптымальны варыянты. Пераход да фарсіраванай індустрыялізацыі. Узмацненне эксплуатацыі народа. Унутраныя пазыкі. Перакачванне сродкаў з аграрнай сферы ў прамысловасць. Сацыяльная палітыка. Самаадданая праца савецкіх людзей.

V.10. Суцэльная калектывізацыя.Пераход да палiтыкi суцэльнай калектывiзацыi i лiквiдацыi кулацтва як класа. Рабочыя-дваццацiпяцiтысячнiкi. Супрацiўленне сялян. Падзенне ўзроўню прадукцыйнасцi працы. Часовае аслабленне нацiску на сялян i пераход да другога этапу ажыццяўлення суцэльнай калектывiзацыi. Падаткавы прэс. Экспарт зерня. Масавы голад 1932—1933 гг., яго прычыны. Палiтаддзелы МТС i саўгасаў, iх задачы. Рэпрэсii. Сутнасць калгаснай сiстэмы. Абдзяржаўленне калгасаў. Стан сельскай гаспадаркi. Змены ў жыццi вёскi, сялян. Характар і асаблівасці правядзення калектывізацыі ў Украіне.

V.11. Супярэчлівасць сацыяльна-эканамінага развіцця краіны.Вынiкi першай пяцiгодкi. Поўнае абдзяржаўленне эканомiкi, лiквiдацыя рыначных адносiн, самастойнасцi эканамiчных суб’ектаў. Падпарадкаванне эканомiкi савецкiх рэспублiк адзiнаму цэнтру.

Узмацненне адмiнiстрацыйна-каманднай сiстэмы кiравання эканомiкай у гады другой i трэцяй пяцiгодак. Тэхнiчная рэканструкцыя прамысловых прадпрыемстваў i транспарту. Будаўнiцтва новых прадпрыемстваў. Ператварэнне краiны з аграрна-iндустрыяльнай у iндустрыяльна-аграрную. Дыспрапорцыя асобных галiн развiцця народнай гаспадаркi. Рост колькасцi рабочых i служачых. А. Р. Стаханаў, Р. А. Iзотаў, П. Ф. Кры­ванос. Сацыялiстычнае спаборнiцтва. Стаханаўскi рух. Сiстэма «скрытага беспрацоўя». Астаткавы прынцып выкарыстання сродкаў на сацыяльныя патрэбы. Матэрыяльнае становiшча працоўных. Цана прамысловага рыўка. Галоўныя накірункі і вынікі ажыццяўлення пяцігадовых планаў у Украіне.

«Лагерная эканомiка». Выкарыстанне працы зняволеных. Увядзенне больш жорсткай дысцыплiны на вытворчасцi. Мiлiтарызацыя эканомiкi. Вынiкi развiцця СССР у 1930-я гг.

V.12. Палітычная сістэма грамадства.Апора ўлады на маргiнальныя слаi. Барацьба з iншадумствам. Манаполiя на ўладу партыйна-дзяржаўнай намеклатуры. Iдэалогiя марксiзму-ленiнiзму i яе сталiнская iнтэрпрэтацыя. Культурная рэвалюцыя як абавязковы элемент станаўлення дыктатуры. Дасягненнi i страты ў культурным развiццi краiны. Адсутнасць у СССР прававой дзяржавы. Фармалiзацыя законаў. Канстытуцыя СССР (1936). Культ асобы І. В. Сталiна: сляпое пакланенне перад правадыром i рэпрэсii. Iдэалагiчнае i палiтычнае забеспячэнне тэрору. «Ворагi народа».

ГУЛАГ. НКУС. Г. С. Ягода, М. I. Яжоў, Л. П. Берыя, А. Я. Вышынскi. Пазасудовыя рэпрэсii. Асаблiвая нарада, «двойкi», «тройкi». Паказальныя працэсы. Вялiкi тэрор. Рэальны сацыялiзм.

V.13. Знешняя палітыка СССР у 1920-х — 1930-х гг.Знешняя палiтыка Савецкай краiны ў новых умовах: Генуэзская канферэнцыя. Рапальскi дагавор. Пашырэнне дыпламатычных адносiн. Г. В. Чычэрын, Л. Б. Красiн, В. В. Вароўскi. Савецка-германскі дагавор аб ненападзенні 1926 г.

Падпiсанне дагавораў з Польшчай, Фiнляндыяй, Латвiяй, Эстонiяй, Iталiяй у 1932—1933 гг. Пагаршэнне савецка-германскiх адносiн. Спробы стварэння сiстэмы калектыўнай бяспекi. Уступ СССР у Лiгу Нацый. Дагаворы аб узаемадапамозе з Францыяй i Чэхаславакiяй. М. М. Лiтвiнаў. Устанаўленне дыпламатычных адносiн памiж СССР i ЗША. Разрыў дыпламатычных адносiн з Кiтаем. Сутыкненнi з японскiмi войскамi каля возера Хасан i ракi Халхiн-Гол. Маскоўская англа-франка-савецкая канферэнцыя. Заключэнне дагавора аб ненападзе з Германiяй.

V.14. Культурная рэвалюція як састаўная частка будаўніцтва сацыялізму ў СССР.Сацыякультурныя перадумовы Кастрычнiцкай рэвалюцыi 1917 г. у Расii. Дыскусii ў РКП(б) аб метадах i перспектывах культурнай рэвалюцыi. Ленiнскi план культурных пераўтварэнняў. Сiстэма партыйна-дзяржаўнага кiраўнiцтва культурнай сферай. А. В. Луначарскi. Роля грамадскiх арганiзацый у станаўленнi новай культуры. Пралеткульт.

Першыя вынiкi культурнай палiтыкi савецкай улады (1917—1920-я гг.). Нацыяналiзацыя i ахова мастацка-гiстарычнай спадчыны. Барацьба з масавай непiсьменнасцю. Стварэнне савецкай школы. Рэформа сiстэмы вышэйшай адукацыi. Роля АН СССР у развiццi навукi i тэхнiкi. I. П. Паўлаў, В.I. Вярнадскi, М. І. Пакроўскi. Савецкая ўлада i iнтэлiгенцыя. Узаемаадносiны з Рускай Праваслаўнай царквой. Патрыярх Цiхан. Маштабы рэпрэсiй супраць РПЦ. Эмiграцыя творчай iнтэлiгенцыi i навукоўцаў.

Фармiраванне новай мастацкай культуры. Лiтаратурна-мастацкiя групоўкi i плынi. «Рэвалюцыйны авангард». Пастанова ЦК РКП(б) «Аб палiтыцы партыi ў галiне мастацкай лiтаратуры». Масавая самадзейная творчасць. Тэатры рабочай моладзi.

Стабiлiзацыя савецкай мадэлi культуры (1930-я гг.). Узровень адукацыi насельнiцтва. Формы падрыхтоўкi кадраў. Сiстэма прафесiйнай падрыхтоўкi. Рэарганiзацыя вышэйшай школы. Сацыяльны склад студэнтаў.

Дасягненнi i праблемы савецкай навукi. Новыя навуковыя цэнтры. Уплыў культа асобы І. В. Сталiна на развiццё грамадскiх навук. «Кароткi курс гiсторыi ВКП(б)». Трыумф i трагедыя савецкiх навукоўцаў: А. М. Дзяборын, В. М. Бехцераў, браты М. I. i С. I. Вавiлавы.

Унiфiкацыя мастацкай культуры. Першы Усесаюзны з’езд пiсьменнiкаў. Сутнасць метаду сацрэалiзму i яго рэалiзацыя ў лiтаратуры. Творчасць М. Горкага, Д. Фурманава, М. Шолахава. Барацьба з фармалiзмам i натуралiзмам у мастацтве. Украінская культура ў 1930-х гг.: спыненне украінізацыі.

Вынiкi культурнай рэвалюцыi. Быт i псiхалогiя савецкiх людзей.

V.15. Заходняя Украіна ў 1920—1930-я гг.Украiнскiя землi ў складзе Польшчы. Рэарганiзацыя палiтычных партый i аб’яднанняў. Становiшча праваслаўнай царквы. ОУН. Украiнскiя землi ў складзе Румынii. Палiтыка румынiзацыi. Украiнская нацыянальная партыя (УНП). Студэнцкiя суполкi, таварыствы. Аўтаномiя Закарпацкай Украiны ў складзе Чэхаславакii. Украiнская эмiграцыя.

Раздзел VІ. расія і украіна
з 1939 г. да пачатку ХХІ ст.

VІ.1. Эканамічны і ваенны патэнцыял Савецкага Саюза напярэдадні Другой сусветнай вайны.Аслабленне ўзброеных сiл у вынiку масавых рэпрэсiй у адносiнах да ваенных кадраў. Новы закон аб усеагульным воiнскiм абавязку. Удасканаленне вiдаў узбраення. Рост колькасцi армii i змяненнi ў яе дыслакацыi. Памылкi I. В. Сталiна i яго асяроддзя ў ацэнцы ваенна-стратэгiчнага становiшча напярэдаднi вайны. Тэорыя «лёгкай перамогi». Прычыны непадрыхтаванасцi СССР да адбiцця германскай агрэсii. Мерапрыемствы па развiцці ваеннай прамысловасцi. Узмацненне жорсткай працоўнай дысцыплiны. Вынікі развіцця СССР у 1930-я гг.

VІ.2. Уступленне СССР у Другую сусветную вайну.Ваенныя дзеяннi супраць Польшчы. Далучэнне да СССР Заходняй Украiны i Заходняй Беларусi. Заключэнне дагавораў аб ваенным супрацоўнiцтве з урадамi Латвii, Лiтвы i Эстонii. Анексiя Савецкiм Саюзам дзяржаў Прыбалтыкi, далучэнне Паўночнай Букавiны i Бесарабii. Савецка-фiнская вайна i яе вынiкi. Выключэнне СССР з Лiгi Нацый.

Узаемаадносiны СССР з ЗША, Англiяй, Германiяй i Японiяй. Дагавор аб нейтралiтэце з Японiяй. Падрыхтоўка Германii да вайны з СССР. Палiтычныя мэты i ваенныя планы Германii.

VІ.3. Пачатак Вялікай Айчыннай вайны.Напад Германii на СССР. Стратэгiчны план германскага камандавання. Пашырэнне маштабаў Другой сусветнай вайны. Захоп ворагам стратэгiчнай iнiцыятывы. Абарончыя баi на Украiне i Беларусi. Абарона Брэста, Кiева i Адэсы. Разгортванне патрыятычнага руху за стварэнне народнага апалчэння. Паражэнне савецкiх войскаў пад Кiевам. Баi пад Ленiнградам. Бiтва за Смаленск. Памылкi i пралiкi I. В. Сталiна ў кiраўнiцтве ваеннымi дзеяннямi.

Перабудова жыцця дзяржавы. Дырэктыва ад 29 чэрвеня 1941 г. Утварэнне Дзяржаўнага Камiтэта Абароны. Стварэнне Стаўкi Вярхоўнага Галоўнакамандавання. Перавод эканомiкi на ваенны лад. Стварэнне Савета па эвакуацыi. Эвакуацыя на Усход насельнiцтва i прамысловых прадпрыемстваў. План развiцця прамысловасцi на чацвёрты квартал 1941 г. i на 1942 г. Увя­дзенне ўcеагульнага ваеннага навучання. Збор сродкаў у фонд абароны. Масква ў ваенна-палiтычных планах Германii. Абарончыя баi Чырвонай Армii на падыходах да Масквы. Контр­наступленне савецкiх войскаў пад Масквой. Крушэнне плана «маланкавай вайны». Памылковае рашэнне аб наступленнi савецкiх войскаў на ўсiх франтах зiмой 1941—1942 гг.

Зараджэнне партызанскага руху на акупiраванай тэрыторыi CCCР. Стаўленне антыгiтлераўскай каалiцыi. Неапраўданыя рашэннi Дзяржаўнага Камiтэта Абароны аб правядзеннi наступальных аперацый на Украiне, у Крыме i другiх месцах. Любанская аперацыя. Няўдачы савецкiх войскаў у Крыме i пад Харкавам. Пераход нямецкiх войскаў у наступленне на паўднёва-заходнiм участку савецка-германскага фронту.

Акупацыйны рэжым. Яго асаблівасці ў Украіне. Рух супраціўлення.

VІ.4. Карэнны пералом у ходзе Вялікай Айчыннай вайны.Абарончая бiтва за Сталiнград. Падрыхтоўка аперацыi «Уран». Контрнаступленне Чырвонай Армii 19 лiстапада 1942 г. пад Сталiнградам. Аперацыя «Кальцо». Частковы прарыў блакады Ленiнграда. Агульнае наступленне савецкiх войскаў зiмой 1942—1943 гг.

Карэнны пералом у рабоце тылу. Працоўны подзвiг народа. Масавая вытворчасць ваеннай тэхнiкi. Палажэнне ў сельскай гаспадарцы. Становiшча на акупiраваных тэрыторыях Расii i Украiны. План «Ост». Узнiкненне ўласаўскай Рускай вызваленчай армii. Пазiцыя арганiзацыi ўкраiнскiх нацыяналiстаў.

Усенародная барацьба супраць нямецка-фашысцкiх захопнiкаў на акупiраванай савецкай тэрыторыi. Пашырэнне партызанскага руху. Утварэнне Цэнтральнага штаба партызанскага руху. Партызанскi рэйд на Заходнюю Украiну i ў Карпаты. «Рэйкавая вайна».

Становiшча на савецка-германскiм фронце да лета 1943 г. План аперацыi «Цытадэль». Курская бiтва. Аперацыi «Кутузаў» i «Палкаводзец Румянцаў». Вызваленне Данбаса i Левабярэжнай Украiны. Фарсiраванне Дняпра.

Пачатак распаду фашысцкага блока. Умацаванне антыгiтлераўскай каалiцыi. Маскоўская канферэнцыя мiнiстраў замежных спраў СССР, ЗША i Англii. Тэгеранская канферэнцыя кiраўнiкоў саюзных дзяржаў.

VІ.5. Разгром агрэсіўнага блока ў 1944—1945 гг. Ваенна-палiтычная абстаноўка на савецка-германскiм фронце на пачатку 1944 г. Вызваленне Правабярэжнай Украiны i Крыма. Разгром працiўнiка пад Ленiнградам i Ноўгарадам. Выхад савецкiх войскаў на дзяржаўную мяжу.

Лiквiдацыя нацыянальна-дзяржаўных утварэнняў i рэпрэсii супраць народаў Паволжа, Паўночнага Каўказа, Крыма. Летняе наступленне Чырвонай Армii ў Беларуci i ў заходнiх абласцях Украiны. Выхад з вайны Фiнляндыi. Адкрыццё саюзнiкамi другога фронту ў Еўропе. Паражэнне нямецкiх войскаў у Прыбалтыцы. Яска-Кiшынёўская аперацыя. Выхад з вайны Румынii. Чырвоная Армiя i Варшаўскае паўстанне. Уступленне Чырвонай Армii ў Балгарыю. Бялградская аперацыя. Баi на тэрыторыi Венгрыi i Чэхаславакii. Наступальныя дзеяннi савецкiх войскаў у Польшчы i Усходняй Прусii. Вызваленне ўсходняй часткi Аўстрыi.

Крымская канферэнцыя саюзных дзяржаў. Стварэнне Арганiзацыi Аб’яднаных Нацый. Бiтва за Берлiн. Завяршэнне разгрому Германii. Вызваленне Прагi. Патсдамская канферэнцыя i яе рашэннi.

Ваенна-палiтычнае становiшча на Далёкiм Усходзе на пачатку лета 1945 г. Уступленне Савецкага Саюза ў вайну з Японiяй. Разгром Квантунскай армii. Капiтуляцыя Японii.

Вынiкi работы савецкага тылу. Уклад савецкай навукi ў дасягненне перамогi ў вайне. Дасягненні канструктараў А. С. Якаўлева, С. А. Лавачкiна, С. У. Iльюшына, А. М. Тупалева, В. Г. Грабiна, В. А. Дзегцярова, Ф. В. Токарава. Савецкая лiтаратура i мастацтва ў гады вайны. Дзяржава і царква ў гады вайны. Вынiкi i ўрокi Другой сусветнай вайны.

VІ.6. СССР у першым пасляваенным дзесяцігоддзі.Уплыў вайны на савецкае грамадства. Надзеi на перамены. Дэмабiлiзацыя ўзброеных сiл. Палiтыка ў адносiнах да рэпатрыiраваных грамадзян i былых ваеннапалонных.

Тэрытарыяльныя змяненнi СССР. Дэмаграфiчная сiтуацыя ў краiне. Узмацненне таталiтарнага рэжыму. Барацьба за ўладу ў вышэйшым палiтычным эшалоне. «Ленiнградская справа». Рост колькасцi кiруючага апарату i яго бюракратызацыя.

Iдэалогiя, навука, культура. Пастановы ЦК ВКП(б) па пытан­нях лiтаратуры i мастацтва. Нападкi на «фармалiстаў». Барацьба з «касмапалiтызмам». Поспехi ў развiццi фундаментальных навук. Цяжкае становiшча ў бiялогii i гуманiтарных навуках.

Стан народнай гаспадаркi СССР пасля вайны. Перавод эканомiкi на мiрныя рэйкi. Распрацоўка i прыняцце чацвёртага пяцiгадовага плана. Аднаўленне старых i будаўнiцтва новых прадпрыемстваў. Рух наватараў вытворчасцi. Прымусовая праца ў сiстэме ГУЛАГа. Дасягненнi даваеннага ўзроўню прамысловай вытворчасцi.

Цяжкiя гады пасляваеннай вёскi. Калектывiзацыя ў заходнiх абласцях Украiны, Малдавіі, рэспублiках Прыбалтыкi. Засуха 1946 г. Эканамiчнае становiшча калгасаў. Адносiны дзяржавы да калгасаў. «Сталiнскi план пераўтварэння прыроды».

Узровень жыцця народа. Адмена картачнай сiстэмы. Грашовая рэформа. Палiтыка знiжэння цэн. Узровень грашовай аплаты працы рабочых i калгаснiкаў.

ХIХ з’езд ВКП(б). Смерць І. В. Сталiна. Варыянты паслясталiнскага развiцця. Крах Л. П. Берыi. Змяненнi ў палiтычным кiраўнiцтве краiны. Пачатак рэабiлiтацыi незаконна рэпрэсiраваных грамадзян.

Новыя падыходы да народнагаспадарчых праблем. Праграмы далейшага ўздыму сельскай гаспадаркi. Асваенне цалiнных i абложных зямель: дасягненнi i пралiкi.

Узрастанне аўтарытэту СССР на мiжнароднай арэне i яго роля ў рашэннi мiжнародных пытанняў. Праблема мiрнага рэгулявання з былымi саюзнiкамi Германii. Утварэнне сусветнай сацыялicтычнай сiстэмы. «Халодная вайна». Лiквiдацыя атамнай манаполii ЗША. План Маршала. Утварэнне Паўночна-Атлантычнага саюза.

СССР i Усходняя Еўропа. Савет Эканамiчнай Узаемадапамогi. Пазiцыя СССР у сувязi з канфлiктам на Карэйскiм паўвостраве.

Зварот да «адлiгі» ў мiжнародных стасунках. Пашырэнне асобных кантактаў кiраўнiкоў СССР з лiдэрамi замежных краiн. Нармалiзацыя адносiн з Югаславiяй. Стварэнне Арганiзацыi Варшаўскага дагавора. Устанаўленне сяброўскiх адносiн з Iндыяй. Падпiсанне дзяржаўнага дагавора з Аўстрыяй. Жэнеўская сустрэча ў вярхах лiдэраў СССР, ЗША, Вялiкабрытанii i Францыi. Устанаўленне дыпламатычных адносiн з ФРГ.

VІ.7. Савецкае грамадстава ў сярэдзіне 1950-х — пачатку 1960-х гг.Пошукi шляхоў аднаўлення савецкага грамадства. ХХ з’езд КПСС. Асуджэнне культу асобы Сталiна. Пастанова ЦК КПСС ад 30 чэрвеня 1956 г. «Аб пераадоленнi культу асобы i яго вынiкаў». Супярэчнасцi пачатковай дэсталiнiзацыi. Рэабiлiтацыя рэпрэсiраваных. Вяртанне дзяржаўнасцi рэпрэсiраваным народам. Чэрвеньскi пленум ЦК КПСС 1957 г.: барацьба за ўладу i ўмацаванне пазiцый М. С. Хрушчова.

Узмацненне эканамiчнага патэнцыялу Савецкага Саюза. Дасягненнi навукова-тэхнiчнага развiцця. Поспехi ў ракетабудаваннi i асваеннi космасу. Стварэнне новых навуковых цэнтраў. Рэформы кiравання народнай гаспадаркай. Рух за камунiстычныя адносiны да працы. Збоi ў выкананнi шостага пяцiгадовага плана. Сямiгадовы план — спроба радыкальнага паскарэння ў развiццi краiны.

Становiшча ў сельскай гаспадарцы. Рашэнне аб продажы сель­скагаспадарчай тэхнiкi калгасам. «Кукурузная эпапея». «Разанская афера». Нарастанне цяжкасцей у аграрным сектары.

Палiтычнае жыццё савецкага грамадства. Новая Праграма КПСС. Тэндэнцыi i супярэчнасцi культурнага жыцця краiны. Пралiкi ў ажыццяўленнi школьнай рэформы 1958 г. Развiццё гiстарычнай навукi. Фармiраванне культу асобы М. С. Хрушчова. Ажыўленне ў мастацкай культуры. Новыя лiтаратурныя часопiсы. Выхад у свет аповесцi А. I. Салжанiцына «Адзiн дзень Iвана Дзянiсавiча». Супярэчнасці культурнай палiтыкi. Ганеннi на Л. Б. Пастэрнака. Узмацненне кантролю партапарата за дзейнасцю мастацкай iнтэлiгенцыi. Рэфарматарская лiхаманка 1962—1964 гг. Нарастанне крызiсу палiтыкi М. С. Хрушчова. Падзеi ў Новачаркаску.

СССР i падзеi ў Венгрыi 1956 г. Абвастрэнне сiтуацыi ў Польшчы. Новыя тэндэнцыi ў сусветным камунiстычным руху. Савецка-кiтайскi канфлiкт. Складанасцi знешнепалiтычных адносiн з Албанiяй i Югаславiяй. СССР i праблема раззбраення. Савецка-амерыканскiя адносiны. Пачатак нармалiзацыi адносiн з Японiяй. Берлiнскае пытанне. Удзел УССР у рабоце міжнародных арганізацый.

Маскоўскi дагавор аб забароне ядзерных выбухаў у атмасферы, космасе i пад вадой.

Дапамога Савецкага Саюза Кубе. Карыбскi крызiс 1962 г. Пашырэнне эканамiчных i палiтычных сувязей СССР з краiнамi, што сталi на шлях развiцця. Блiзкаўсходнi крызic 1956 г.

VІ.8. Савецкі Саюз ў сярэдзіне 1960-х — пачатку 1980-х гг.Тэндэнцыi i супярэчнасцi сацыяльна-эканамiчнага развiцця. Згортванне дэмакратычных пераўтварэнняў. Эканамiчная рэформа 1965 г. А. М. Касыгiн. Паскарэнне гаспадарчага росту. Скарачэнне рэформы ў пачатку 1970-х гг.

Крызiс адмiнiстрацыйна-камандных метадаў па кiраўнiцтве народнай гаспадаркай. Адсутнасць стымулаў да якаснай высокапрадукцыйнай працы. Нявыкарыстаныя магчымасцi навукова-тэхнiчнага прагрэсу. Адсутнасць зацiкаўленасцi ў асваеннi новай тэхнiкi.

Аграрная праграма сакавiцкага (1965) Пленума ЦК КПСС. Супярэчнасцi i цяжкасцi ў развiццi сельскай гаспадаркi. Ускладненне харчовай праблемы.

Экстэнсiўны характар развiцця народнай гаспадаркi. Нарастанне застойных з’яў у гаспадарцы. Страта тэмпаў развiцця. Абвастрэнне экалагiчных праблем. Узровень жыцця народа. Адметнасцi палiтычнага i духоўнага жыцця краiны. Канстытуцыя 1977 г. Iдэалагiчнае жыццё. Л. I. Брэжнеў. Прапаганда “развiтога сацыялiзму”. Iдэйная рэабiлiтацыя сталiншчыны. Разбэшчанне часткi партыйна-дзяржаўнага апарату. Супярэчнасцi духоўнага жыцця грамадства. Раздваенне грамадскага сумлення, размыванне iдэалаў i маральных асноў. Супярэчнасцi палiтыкi Ю. У. Андропава. К. У. Чарненка: кансервацыя застою.

Асноўныя напрамкi знешнепалiтычнай дзейнасцi СССР. Праграма мiру: дэкларацыi i рэчаiснасць. Дасягненне ваенна-стратэгiчнага парытэту з ЗША i яго цана. Паляпшэнне савецка-амерыканскiх адносiн. Дагавор ФРГ з СССР, Польшчай, ГДР i Чэхаславакiяй аб асновах узаемаадносiн. Праблемы еўрапейскай бяспекi. Нарада па бяспецы i супрацоўнiцтве ў Еўропе. Разрадка ў палiтычнай сферы мiжнародных адносiн. Гандлёва-эканамiчныя сувязi СССР з капiталiстычнымi краiнамi.

СССР i краiны сацыялiзму. Уварванне ў Чэхаславакiю. Адносiны з Кiтаем. Дзейнасць СЭУ. Комплексная праграма сацыялiстычнай эканамiчнай iнтэграцыi.

Пазiцыя СССР у адносінах да лiквiдацыi ачагоў напружанасцi ў розных рэгiёнах свету (Iндакiтай, Блiзкi Усход, Ангола, Эфiопiя, Самалi, Йемен). Увядзенне войскаў у Афганiстан i яго вынiкi.

Абвастрэнне мiжнароднай напружанасцi ў канцы 70-х — пачатку 80-х гг. Размяшчэнне ракет сярэдняга радыуса дзеяння ў Еўропе. Пралiкi савецкай знешняй палiтыкi.

Асаблівасці і вынікі развіцця эканамічнай і сацыяльнай сфер Украіны.

VІ.9. Культура СССР у 1950—1980-х гг.Культура, навука і адукацыя «пасляваеннага сталiнiзму» (1945 — сярэдзiна 1950-х гг.).Матэрыяльная база сферы культуры. Абавязковая сямiгодка. Атамная праграма. Перспектыўныя навуковыя накiрункi. Сесiя УАСХНIЛ (1948) i яе вынiкi. Узровень развiцця грамадскiх навук.

Здабыткi i праблемы мастацкай культуры. Пастановы ЦК ВКП(б) 1946—1948 гг. па пытаннях лiтаратуры i мастацтва. Творчы лёс А. А. Ахматавай, М. М. Зошчанкi, В. І. Мурадэлi, Д. С. Шастаковiча. Афiцыйнае мастацтва. «Стыль — трыумф» i яго творцы. Пiсьменнiкi — лаўрэаты Сталiнскай прэмii. Жыццёвая драма А. А. Фадзеева.

«Адлiга» ў сферы савецкай культуры. Крытычнае пераасэнсаванне гiсторыi краiны. Творчасць I. Р. Эрэнбурга, В. Ф. Пановай. Рэабiлiтацыя ахвяр сталiнскiх рэпрэсiй. Мiжнародныя культурныя кантакты.

Культура «развiтога сацыялiзму» (1970-я — сярэдзiна 1980-х гг.). Пастановы ЦК КПСС па iдэалогii i культуры.

Мастацкая культура. А. І. Салжанiцын. Ф. А. Абрамаў. В. І. Бялоў. В. П. Астафьеў. Ю. В. Трыфанаў. Ю. П. Любiмаў. М. Л. Растраповiч. У. С. Высоцкi. Б. Ш. Акуджава. Афiцыйная культура i альтэрнатыўнае мастацтва.

Рост палiтычнай апазiцыi. Дысiдэнцкi рух. Праваабаронцы. А. Д. Сахараў. Кнiга А. І. Салжанiцына «Архiпелаг ГУЛАГ».

Перабудова сiстэмы адукацыi. Эксперыментальная педагогiка. Навукова-тэхнiчная палiтыка. Касмiчная праграма. Праблемы савецкай навукi.

Новыя тэатральныя калектывы. Сучасная драматургiя. Традыцыi i навацыi ў выяўленчым мастацтве. Нонканфармізм у жывапiсе. Стан кiнематографа. А. А. Таркоўскі. Новыя творы савецкiх кампазiтараў. Музычны андэграўнд.

Характэрныя рысы культурнага і навуковага жыцця Украіны.

VІ.10. СССР на этапе перабудовы. Палiтычнае жыццё грамадства. Неабходнасць перабудовы. М. С. Гарбачоў. Красавiцкi паварот. Цяжкасцi i праблемы перабудовы. Барацьба з п’янствам i алкагалiзмам. Барацьба з непрацоўнымi прыбыткамi. Галоснасць. Рэабiлiтацыйны працэс.

Лібералізацыя і дэмакратызацыя палітычнага ладу краіны. ХIХ партканферэнцыя, яе рашэннi. З’езды народных дэпутатаў. Увод iнстытута прэзiдэнцтва. Выбары 1990 г.: новы час i новыя людзi. Б. М. Ельцын. Г. Х. Папоў. А. А. Сабчак. Палiтычнае банкруцтва КПСС. Фармiраванне розных грамадска-палiтычных груповак i рухаў у Расii i ў Украiне. Шматпартыйнасць. Абвастрэнне нацыянальных адносін. ХХVIII з’езд КПСС.

Новыя з’явы ў эканамiчным, сацыяльным i духоўным жыццi. Стан гаспадаркi i ўзровень жыцця насельнiцтва. Канцэпцыя паскарэння эканамiчнага развiцця. Глыбокi крызiс у гаспадарцы. Узнiкненне забастовачнага руху. Абвастрэнне харчовай праблемы. Крызiс грамадства i крызic cвядомасцi.

Характэрныя рысы культурнага жыцця. Новае палiтычнае мысленне ў мiжнароднай палiтыцы. Пераход ад стэрэатыпаў мiнулага да сучаснага разумення i вырашэння сучасных праблем. Галоўныя арыенцiры знешняй палiтыкi CCCР. Прызнанне прыярытэту агульначалавечых каштоўнасцей у барацьбе за прадухiленне ядзернай пагрозы. Адносiны СССР да падзей ва Усходняй Еўропе.

Савецка-амерыканскiя адносiны. Праблемы раззбраення. Знiшчэнне ракет сярэдняй i меншай далёкасцi. Савецкая знешнепалiтычная дактрына канца 1980-х гг.

Рэвалюцыя суверэнітэтаў. Становішча ў Расіі і ў Украіне. Жнівеньскія падзеі 1991 г. і канец перабудовы. Спроба заключэння новага Саюзнага дагавора і яе правал. Белавежскія пагадненні і ўтварэнне Садружнасці Незалежных Дзяржаў. Адстаўка М.С. Гарбачова. Спыненне існавання СССР. Асаблівасці эканамічнага і палітычнага жыцця краін СНГ.

VІ.11. Расія і Украіна ў 1992—2008 гг.Праграма рэформ і яе рэалізацыя. Урад Я. Ц. Гайдара i пачатак стварэння рынкавай гаспадаркi Расii. Прыватызацыя. Негатыўныя працэсы ў эканоміцы. Рост сацыяльнай і нацыянальнай напружанасці. Падпісанне Федаратыўнага дагавора 1992 г. Абвастрэнне палітычнай барацьбы.

Прэзiдэнт Б. М. Ельцын. Супрацьстаянне заканадаўчай i выканаўчай улад. Прэзiдэнцкi ўказ аб роспуску Вярхоўнага Савета i аб новых выбарах. Кастрычнiцкiя падзеi 1993 г. у Маскве.

Новая расійская Канстытуцыя і канчатковы дэмантаж савецкай грамадска-палітычнай сістэмы. Выбары ў Дзяржаўную Думу i рэферэндум па канстытуцыi 12 снежня 1993 г. Новая расстаноўка палiтычных сiл Расii. Мiжнацыянальныя канфлiкты на тэрыторыi Расiйскай Федэрацыi. Падзеi на Паўночным Каўказе. Прэзiдэнцкiя выбары 1996 г. Знешняя палiтыка Расii — новыя прыярытэты. Культурнае жыццё. Прэзідэнцкія выбары 2000, 2004, 2008 гг. Палітыка прэзідэнтаў Расіі У. У. Пуціна і Д. А. Мядзьведзева.

Набыццё Украінай незалежнасці. Фарміраванне дзяржаўных структур. Міжнароднае прызнанне незалежнасці Украіны. Абвастрэнне эканамiчнай сiтуацыi на Украiне. Прэзiдэнт Л. М. Краўчук. Спробы ўкраiнскага ўрада захаваць дзяржаўнае рэгуляванне эканомiкi. Асаблiвасцi сацыяльна-палiтычнай сiтуацыi ў Заходняй i Усходняй абласцях Украiны. Сiтуацыя ў Крыме.

Пазачарговыя прэзiдэнцкiя выбары. Прэзiдэнт Л. П. Кучма. Курс на правядзенне рынкавых рэформ. Грашовыя рэформы ў Украiне (верасень 1996 г.). Прыняцце парламентам новай Канстытуцыi (жнiвень 1996 г.).

Расiйска-ўкраiнскiя эканамiчныя i палiтычныя супя­рэчнасцi. Праблема ядзернай зброi. Праблема Чарнаморскага флоту. Выбарчыя кампаніі 1994—2007 гг. Пашырэнне мiжнародных сувязей Украiны. Палітычныя партыі. “Аранжавая рэвалюцыя” і яе наступствы. Прэзідэнт В. А. Юшчанка. Расстаноўка палітычных сіл ў Украіне на сучасным этапе. Культурнае жыццё ў Украіне.

VІ.12. Культура ва ўмовах сацыяльна-палітычнай трансфармацыі грамадства.Перабудова i культура (1985 — пачатак 1990-х гг.). Рэарганiзацыя сiстэмы кiравання культурай. Новыя саюзы, фонды, асацыяцыi. Культура i рынак. Матэрыяльная база культурнай сферы.

Палiтыка галоснасцi. Крытыка сiстэмы. Публiцыстыка і яе ўплыў на грамадскую думку. Антысацыялiстычная тэма ў лiтаратуры. Часопiсы i газеты дэмакратычнага накiрунку. Рэабiлiтацыя рускага замежжа. Адраджэнне Рускай Праваслаўнай царквы.

Рэфармаванне сiстэмы адукацыi. Альтэрнатыўная школа. Стан навукi. Праблемы фундаментальных навук. Мiжнародныя кантакты i праекты. Эмiграцыя. Культурная палiтыка Расiйскай Федэрацыi. Закон РФ аб культуры (1992). Федэральныя праграмы па ахове i развiцці культуры.

Новыя з’явы ў лiтаратуры i мастацтве. Новыя iмёны i групы ў выяўленчым мастацтве. Уплыў пастмадэрнiзму на творчы працэс. Арт-рынак. Новыя формы тэатральнага мастацтва. Вiкцюк. Тэатр — антрэпрыза. Фестываль «Залатая маска». Новая стратэгiя кiнаiндустрыi. Кiнафестывалi. Мнагастайнасць жанраў i форм музычнага мастацтва.

Роля сродкаў масавай iнфармацыi ў культуры. Электронныя СМI. Iнтэрнет.

4. Крыніцы і Літаратура

Да Раздзела І. Расія і Украіна са старажытных часоў да пачатку XVII ст.

Да Раздзела ІІ. Расія і Украіна ў XVII—XVIII ст.

Асноўная

Крыніцы

Повесть временных лет. Ч. 1. М.; Л., 1950; Ч. 2. М., 1996.

Правда Русская. Т. 1—3. М.; Л., 1940—1963.

Сборник документов по истории СССР. Ч. 1. IX—XIII вв., М., 1970; Ч. 2. XIV—XV вв. М., 1971; Ч. 3. XVI век. М., 1972; Ч. 4. XVII век. М., 1973; Ч. 5. XVIII век. М., 1974.

Соборное уложение 1649 г.: Текст. Комментарии. Л., 1987.

Судебники XV—XVI вв. М.; Л., 1952.

Хрестоматия по истории СССР с древнейших времен до конца XV в. / Под ред. М. Н. Тихомирова. М., 1960.

Хрестоматия по истории СССР. XVI—XVII вв. / Под ред. А. А. Зимина. М., 1962.

Хрестоматия по истории СССР. XVIII век / Под ред. Л. Г. Бескровного, Б. Б. Кафенгауза. М., 1963.

Падручнікі і вучэбныя дапаможнікі

Всеобщая история России с древнейших времен до конца XVIII в. / Под ред. О. А. Яновского. М., 2008.

Ерошкин Н. П. История государственных учреждений дореволюционной России. М., 1989; М., 1997.

История России с древнейших времен до конца XVIII века / Под ред. А. Н. Сахарова. М., 2007.

История России с древнейших времен до 1861 г. / Отв. ред. Н. И. Павленко. М., 1996.

Позняк С. В. История Украины (IX — первая половина XVII в.): Курс лекций. Мн., 2002.

Дадатковая

Крыніцы

Воссоединение Украины с Россией: Док. и материалы. Т. 1—3. М., 1953.

Константин Багрянородный. Об управлении империей. М., 1989.

Материалы по истории СССР для семинарских и практических занятий. Вып. 1. Древнейшие народы и государства на территории СССР. М., 1985; Вып. 2. Русская феодальная деревня XI—XVI вв. М., 1987; Вып. 3. Народные движения XVII в. М., 1989; Вып. 4. Социально-экономическое развитие России в первой половине XVIII в. М., 1988; Вып. 5. Социальный и сословный строй России во второй половине XVIII в. М., 1989.

Переписка Ивана Грозного с Андреем Курбским. Л., 1979.

Российское законодательство X—XX вв.: В 9 т. Т. 1. Законодательство Древней Руси. М., 1984; Т. 2. Законодательство периода образования и укрепления Российского централизованного государства. М., 1985; Т. 3. Акты земских соборов. М., 1985; Т. 4. Законодательство периода становления абсолютизма. М., 1986; Т. 5. Законодательство периода расцвета абсолютизма. М., 1987.

Россия XV—XVII вв. глазами иностранцев. Л., 1986.

Россия XVIII в. глазами иностранцев. Л., 1989.

Слово о полку Игореве. М.; Л., 1950.

Даследаванні

Алексеев Ю. Г. Освобождение Руси от ордынского ига. Л., 1989.

Альшиц Д. Н. Начало самодержавия в России. Л., 1988.

Анисимов Е. В. Государственные преобразования и самодержавие Петра Великого в первой четверти XVIII в. СПб., 1997.

Баггер Х. Реформы Петра Великого. М., 1985.

Беляева С. А. Южнорусские земли во второй половине XIII—XIV в. Киев, 1982.

Бушуев С. В. История государства Российского: Историко-библиогр. очерки: В 2 кн. Кн. 2. XVII—XVIII вв. М., 1994.

Бушуев С. В., Миронов Г. Е. История государства Российского: Историко-библиогр. очерки: В 2 кн. Кн. 1. IX—XVI вв. М., 1991.

В борьбе за власть: Страницы политической истории России. XVIII в. М., 1988.

Восточная Европа в древности и средневековье. М., 1978.

Голобуцкий В. А. Запорожское казачество. Киев, 1957.

Греков Б. Д. Киевская Русь. М., 1953.

Грушевский М. С. Очерк истории украинского народа. Киев, 1990.

Гумилев Л. Н. От Руси до России: Очерки этнической истории. М., 1994.

Гуржий А. И. Эволюция феодальных отношений на Левобережной Украине в первой половине XVIII в. Киев, 1986.

Древнерусские княжества X—XIII вв. М., 1975.

Дружинина Е. И. Северное Причерноморье в 1775—1800 гг. М., 1959.

Земли Южной Руси в IX—XIV вв. Киев, 1985.

Зимин А. А. Витязь на распутье: Феодальная война в России XV в. М., 1991.

История внешней политики России. Конец XV—XVII век (От свержения ордынского ига до Северной войны). М., 1999.

Каменский А. Б. Жизнь и судьба императрицы Екатерины Великой. М., 1997.

Кирпичников А. Н. Военное дело на Руси в XIII—XIV вв. Л., 1976.

Кривошеев Ю. В. Русь и монголы: Исследование по истории Северо-Восточной Руси XII—XIV вв. СПб., 1999.

Крикун Н. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. Киев, 1992.

Ловмяньский Х. Русь и норманны. М., 1985.

Молчанов Н. Н. Дипломатия Петра Великого. М., 1984.

Носов Н. Е. Становление сословно-представительных учреждений в России. Л., 1969.

Павленко Н. И. Петр Великий. М., 1998.

Павлов-Сильванский Н. П. Феодализм в России. М., 1988.

Пашуто В. Т., Флоря Б. Н., Хорошкевич А. Л. Древнерусское наследие и исторические судьбы восточного славянства. М., 1982.

Плохий С. Н. Папство и Украина: Политика римской курии на украинских землях в XVI—XVII вв. Киев, 1989.

Пьянков А. П. Происхождение общественного и государственного строя Древней Руси. Мн., 1980.

Рыбаков Б. А. Киевская Русь и русские княжества XII—XIII вв. М., 1982.

Санин Г. А. Отношения России и Украины с Крымским ханством в середине XVII века. М., 1987.

Сахаров А. Н. Дипломатия Древней Руси: IX — первая половина X в. М., 1980.

Свердлов М. Б. Становление феодализма в славянских странах. СПб., 1997.

Скрынников Р. Г. Россия в начале XVII в. «Смута». М., 1988.

Слюсарский А. Г. Социально-экономическое развитие Слобожанщины XVII—XVIII вв. Харьков, 1964.

Софроненко К. А. Малороссийский приказ Русского государства второй половины XVII — начала XVIII ст. М., 1960.

Толочко П. П. Древняя Русь. Очерки социально-политической истории. Киев, 1987.

Толочко П. П. Киев и Киевская земля в эпоху феодальной раздробленности XII—XIII вв. Киев, 1980.

Феннел Дж. Кризис средневековой Руси 1200—1304 гг. М., 1989.

Фроянов И. Я. Мятежный Новгород. Очерки истории государственности, социальной и политической борьбы конца IX — начала XIII столетия. СПб., 1992.

Черепнин Л. В. Земские соборы Русского государства в XVI—XVII вв. М., 1978.

Шабульдо Ф. М. Земли Юго-Западной Руси в составе Великого княжества Литовского. Киев, 1987.

Шмидт С. О. У истоков российского абсолютизма. Исследование социально-политической истории времени Ивана Грозного. М., 1996.

Щапов Я. Н. Государство и церковь в Древней Руси X—XIII вв. М., 1989.

Да Раздзела ІІІ. Расія і Украіна ў першай палове ХІХ ст.

Да Раздзела IV. Расія і Украіна ў другой палове ХІХ — пачатку ХХ ст.

Асноўная

Крыніцы

Вдовин В. А. Сборник документов по истории СССР для семинарских и практических занятий: (Период капитализма. Вторая половина XIX в.). М., 1975.

Материалы по истории СССР для семинарских и практических занятий. Освободительное движение и общественная мысль в России XIX в.: Учеб. пособие / Сост. В. А. Федоров, Н. И. Цимбаев; Под ред. В. А. Федорова. М., 1991.

Сборник документов по истории СССР для семинарских и практических занятий (период империализма). М., 1977.

Федоров В. А. Сборник документов по истории СССР для семинарских и практических занятий: (период капитализма). Первая половина XIX в. М., 1974.

Хрестоматия по истории России с древнейших времен до наших дней / А. С. Орлов, В. А. Георгиев, Н. Г. Георгиева, Т. А. Сивохина. М., 1999.

Хрестоматия по истории СССР. 1861—1917: Пособие для учителей / Сост. С. С. Дмитриев, Р. Г. Эймонтова. М., 1970.

Хрестоматия по истории СССР. 1900 — конец 1930-х гг.: Пособие для учителя / Сост. С. И. Матруненков; Под ред. Ю. И. Кораблева. М., 1988.

Хрестоматия по отечественной истории (1914—1945): Учеб. пособие для студентов вузов / Под ред. А. Ф. Киселева, Э. М. Щагина. М., 1996.

Падручнікі і вучэбныя дапаможнікі

Ерошкин Н. П. История государственных учреждений дореволюционной России. М., 1989; М., 1997.

История России и Украины XIX – начала XX в. Ч. I. / Под ред. В. В. Сергеенковой, О.А. Яновского. Мн., 2008.

История России XIX — начала ХХ в.: Учеб. для ист. фак. ун-тов / Под ред. В. А. Федорова. 3-е изд., перераб. и доп. М., 2002.

Позняк С. В. История внешней политики России. Мн., 2001.

Сергеенкова В. В. История России (1856—1917 гг.): Учеб.-метод. комплекс. Мн., 2002.

Стариков Н. В. История России: Справ. студента. М., 2000.

Троицкий Н. А. Россия в XIX в. Курс лекций.: Учеб. пособие по спец. «История». М., 1997.

Федоров В. А. История России. 1861—1917: Учеб. для вузов. М., 1998.

Дадатковая

Крыніцы

Вехи: Интеллигенция в России: Сб. ст. 1909—1910. М., 1991.

Внешняя политика России XIX — начала ХХ в.: Док. Российского мин-ва иностранных дел. Сер. 1. 1801—1815. Т. 1—8. М., 1960—1972; Сер. 2. 1815—1830. Т. I (IX)—V(XIII). М., 1974—1986.

Восстание декабристов: Док. и материалы. Т. 1—18. М., 1925—1984.

Герцен А. И. Былое и думы (розныя выданні).

Дневники императора Николая II. М., 1991.

Калинычев Ф. И. Государственная дума в России: Сб. док. и материалов. М., 1957.

Отмена крепостного права на Украине: Сб. док. и материалов. Киев, 1961.

Письма Азефа. 1893—1917. М., 1994.

Политическая история России: Хрестоматия / Сост. В. И. Коваленко и др. М., 1996.

Программы политических партий России. Конец XIX — начало ХХ в. М., 1995.

Революционное народничество 70-х годов XIX века. Сб. док. и материалов. Т. 1. 1870—1875. М., 1964; Т. 2. 1876—1882. М., 1965.

Российское законодательство Х—ХХ вв.: В 9 т. Т. 6. Законодательство первой половины XIX века. М., 1988; Т. 7. Документы крестьянской реформы. М., 1989; Т. 8. Судебная реформа. М., 1991; Т. 9. Законодательство эпохи буржуазно-демократических революций. М., 1994.

Россия и национально-освободительная борьба на Балканах. 1875—1878.: Сб. договоров. М., 1978.

Россия. 1913 год: Стат.-док. справ. СПб., 1995.

Сборник договоров России с другими государствами. 1856—1917 / Сост. И. К. Козьменко. М., 1952.

Совет министров Российской империи 1905—1906 гг.: Док. и материалы. Л., 1990.

Столыпин П. А. Нам нужна великая Россия...: Полн. собр. речей в Государственной думе и Государственном совете. 1906—1911 гг. М., 1991.

Февральская революция 1917 года: Сб. док. и материалов. М., 1996.

Даследаванні

Аврех А. Я. П. А. Столыпин и судьбы реформ в России. М., 1991.

Боханов А. Н. Император Александр III. М., 1998.

Боханов А. Император Николай II. М., 1998.

Великие реформы в России: 1856—1874 / Под ред. Л. Г. Захаровой и др. М., 1992.

Виноградов В. И. Русско-турецкая война 1877—1878 гг. и освобождение Болгарии. М., 1978.

Восточный вопрос во внешней политике России. Конец XVIII — начало ХХ в. М., 1978.

Городницкий Р. А. Боевая организация партии социалистов-революционеров в 1901—1911 гг. М., 1998.

Дмитриев С. С. Очерки истории русской культуры начала ХХ века. М., 1985.

Ерошкин Н. П. Крепостническое самодержавие и его политиче­ские институты: (Первая половина XIX в.). М., 1981.

Зайончковский П. А. Кирилло-Мефодиевское общество. М., 1959.

Зайончковский П. А. Кризис самодержавия на рубеже 1870—1880-х гг. М., 1964.

Зайончковский П. А. Отмена крепостного права в России. М.,1968.

Зайончковский П. А. Российское самодержавие в конце XIX столетия. М., 1970.

История внешней политики России. Вторая половина XIX века. М., 1997.

История внешней политики России. Конец XIX — начало ХХ века (От русско-французского союза до Октябрьской революции). М., 1997.

История первой мировой войны: В 2 т. М., 1975.

История русско-японской войны. 1904—1905. М., 1977.

Катков Г. М. Февральская революция. М., 1997.

Кафенгауз Л. Б. Эволюция промышленного производства России (последняя треть XIX в. — 30-е гг. ХХ в.). М., 1994.

Киняпина Н. С. Внешняя политика России второй половины XIX в. М., 1974.

Киняпина Н. С. Внешняя политика России первой половины XIX в. М., 1994.

Коротких М. Г. Судебная реформа 1864 г. в России. Воронеж, 1994.

Кризис самодержавия в России. 1895—1917. Л., 1984.

Ленин В. И. Развитие капитализма в России // Полн. собр. соч.: В 54 т. Т. 3. М., 1979.

Леонтович В. В. История либерализма в России. М., 1995.

Либерализм в России. М., 1996.

Малинин В. А. История русского утопического социализма. Вторая половина XIX — начало ХХ в. М., 1991.

Мироненко С. В. Самодержавие и реформы: Политическая борьба в России в начале XIX в. М., 1989.

Непролетарские партии России: урок истории. М., 1984.

Нечкина М. В. Движение декабристов. Т. 1—2. М., 1955.

Обнинский В. П. Последний самодержец. Очерк жизни и царствования императора России Николая II. М., 1992.

Ольденбург С. С. Царствование императора Николая II. М., 1992.

Оржеховский И. В. Из истории внутренней политики самодержавия в 60—70-х годах XIX в.: Лекции по спецкурсу. Горький, 1974.

Оржеховский И. В. Самодержавие против революционной России (1826—1880 гг.). М., 1982.

Пантин И. К., Плимак Е. Г., Хорос В. Г. Революционная традиция в России: 1783—1883. М., 1986.

Первая мировая война. Пролог ХХ века. М., 1998.

Плимак Е. Г., Пантин И. К. Драма российских реформ и революций (сравнительно-политический анализ). М., 2000.

Предприниматели и предпринимательство России от истоков до начала ХХ века. М., 1997.

Пушкарев С. Г. Россия 1801—1917: власть и общество. М., 2001.

Революционеры и либералы России. М., 1990.

Российские консерваторы. М., 1997.

Россия и Черноморские проливы (XVIII—XX столетия). М., 1999.

Рудницкая Е. Л. Русский бланкизм: Петр Ткачев. М., 1992.

Секиринский С. С., Шелохаев В. В. Либерализм в России: Очерки истории (середина XIX — начало ХХ в.). М., 1995.

Соловьева А. М. Промышленная революция в России в ХIХ в. М., 1990.

Старцев В. И. Русская буржуазия и самодержавие в 1905—1917 гг.: борьба вокруг «ответственного министерства» и «правительства доверия». Л., 1977.

Степанов С. А. Черная сотня в России (1905—1914 гг.). М., 1992.

1917 год в судьбах России и мира. Февральская революция: От новых источников к новому осмыслению. М., 1997.

Тютюкин С. В., Шелохаев В. В. Марксисты и русская революция. М., 1996.

Шелохаев В. В. Идеология и политическая организация российской либеральной буржуазии. 1907—1914 гг. М., 1991.

Эйдельман Н. Я. «Революция сверху» в России. М., 1989.

Яковлев А. И. Александр II и его эпоха. М., 1992.

Яковлев Н. Н. 1 августа 1914 г. М., 1974.

Да Раздзела V. Расія і Украіна ў 1917—1939 гг.

Да Раздзела VІ. Расія і Украіна з 1939 г. да пачатку ХХІ ст.

Асноўная

Крыніцы

История России. 1917—1940: Хрестоматия. Екатеринбург, 1993.

История советской политической цензуры: Док. и комментарии. М., 1997.

Хрестоматия по истории России. 1917—1940. М., 1995.

Хрестоматия по отечественной истории (1914—1945 гг.). М., 1996.

Хрестоматия по отечественной истории (1946—1995 гг.). М., 1996.

Падручнікі і вучэбныя дапаможнікі

Барсенков А. С., Вдовин А. И. История России. 1938—2002: Учеб. пособие. М., 2003.

Боффа Дж. История Советского Союза: В 2 т. М., 1990.

Боффа Дж. От СССР к России: История неоконченного кризиса. 1964—1994. М., 1996.

Бригадина О. В. История культуры России новейшего времени (1917—2000 гг.): Пособие для студентов ист. фак. Мн., 2001.

Верт Н. История Советского государства. 1900—1991. М., 1998.

Власть и художественная интеллигенция: Документы ЦК РКП(б) — ВКП(б), ВЧК — ОГПУ — НКВД о культурной политике. 1917—1953 гг. М., 1999.

Геллер М., Некрич А. История России 1917—1995: В 4 т. М., 1996.

История России. ХХ век / Отв. ред. В. П. Дмитренко. М., 1996.

История России. XX век / Под ред В. И. Меньковского. Мн., 2006.

Малиа М. Советская трагедия: История социализма в России. 1917—1991 / Пер. с англ. М., 2002.

Новейшая история Отечества. ХХ век: Учеб. для студ. вузов: В 2 т. / Под ред. А. Ф. Киселева, Э. М. Щагина. М., 1998.

Отечественная история (1917–2001): Учеб./Отв. ред. И. М. Узнародов. М., 2002.

Соколов А. К. Курс советской истории. 1917—1940: Для вузов. М., 1999.

Соколов А. К., Тяжельникова В. С. Курс советской истории: 1941–1991. М., 1999.

Дадатковая

Крыніцы

Аппарат ЦК КПСС и культура 1953—1957: Док. М., 2001.

Архив Троцкого. Коммунистическая оппозиция в СССР. 1923–1927: В 4 т. М., 1990.

Большевистское руководство. Переписка. 1917—1927. М., 1996.

Власть и художественная интеллигенция: Документы ЦК РКП (б) — ВКП (б), ВЧК — ОГПУ — НКВД о культурной политике. 1917—1953 гг. М., 1999.

Гриф секретности снят: Потери Вооруженных Сил СССР в войнах, боевых действиях и военных конфликтах. Статистическое исследование. М., 1993.

ГУЛАГ (Главное управление лагерей). 1917—1960. М., 2000.

Дело генерала Л. Г. Корнилова: Материалы Чрезвычайной комиссии по расследованию дела о бывшем Верховном главнокомандующем генерале Л. Г. Корнилове и его соучастниках. Август 1917 — июнь 1918 г.: В 2 т. / Под ред. Г. Н. Севостьянова. М., 2003.

Керенский А. Ф. Россия на историческом повороте: Мемуары. М., 1996.

Козлов В. П. Обманутая, но торжествующая Клио: Подлоги письменных источников по российской истории в ХХ в. М., 2001.

Москва. Осень — 93: Хроника противостояния. М., 1995.

Октябрьская революция: Мемуары. М., 1999.

Политическая история русской эмиграции. 1920—1940 гг.: Док. и материалы. М., 1999.

Реабилитация: Политические процессы 30—50-х годов. М., 1991.

Россия антибольшевистская: Из белогвардейских и эмигрантских архивов. М., 1995.

Россия сегодня. Политический портрет в документах. 1985—1991. М., 1991.

Система исправительно-трудовых лагерей в СССР. 1923—1960: Справ. М., 1998.

«Совершенно секретно»: Лубянка — Сталину о положении в стране (1922—1934 гг.). М., 2002.

Сталинское политбюро в 30-е годы: Сб. док. М., 1995.

Учредительное собрание. Россия. 1918: Стенограмма и другие документы. М., 1991.

Февральская революция 1917 года: Сб. док. и материалов. М., 1996.

Даследаванні

1917 год в судьбах России и мира: Октябрьская революция. От новых источников к новому осмыслению. М., 1998.

Алексеева Л. М. История инакомыслия в СССР: Новейший период. Вильнюс; М., 1992.

Бордюгов Г. А., Ушаков А. И., Чураков В. Ю. Белое дело: идеология, основы, режимы власти: Историогр. очерки. М., 1998.

Волкогонов Д. А. Ленин: Политический портрет: В 2 кн. М., 1994.

Волкогонов Д. А. Сталин: Политический портрет: В 2 кн. М., 1996.

Гимпельсон Е. Г. Формирование советской политической системы. 1917—1923 гг. М., 1995.

Гражданская война в России: перекресток мнений. М., 1994.

Другая война: 1939—1945. М., 1996.

Зубкова Е. Послевоенное советское общество: политика и повсе­дневность. 1945—1953. М., 2000.

Котеленец Е. А. В. И. Ленин как предмет исторического исследования: Новейшая историография. М., 1999.

Красное или белое: Драма Августа — 91: факты, гипотезы, столкновение мнений. М., 1992.

Кто был кто в Великой Отечественной войне 1941—1945. М., 1995.

Население России в 1920—1950-е годы: Численность, потери, миграции. М., 1994.

Нормы и ценности повседневной жизни: Становление социалистического образа жизни в России, 1920—1930-е годы. СПб., 2000.

Нэп: приобретения и потери. М., 1994.

Осокина Е. За фасадом «сталинского изобилия»: Распределение и рынок в снабжении населения в годы индустриализации. 1927—1941. М., 1998.

Павлюченков С. А. Военный коммунизм в России: власть и массы. М., 1997.

Пихоя Р. Г. Советский Союз: История власти. 1945—1991. М., 1998.

Политические деятели России. 1917: Биогр. слов. М., 1993.

Пянкевич В. Л. Восстановление экономики СССР: Середина 1941 — середина 1950-х гг.: Историография. СПб., 2001.

Селезнев Г. К. Политическая история современной России: 1991—2001: Практ. пособие для учителей. М., 2001.

Симонов Н. С. Военно-промышленный комплекс СССР в 1920—1950-е годы: темпы экономического роста, структура, организация производства и управление. М., 1996.

Советская внешняя политика в годы «холодной войны» (1945—1985): Новое прочтение. М., 1995.

Согрин В. Политическая история современной России. 1985—2001: От Горбачева до Путина. М., 2001.

Фицпатрик Ш. Повседневный сталинизм. Социальная история Советской России в 30-е годы: город. М., 2002.

Фицпатрик Ш. Сталинские крестьяне. Социальная история Совет­­ской России в 30-е годы: деревня. М., 2001.

Шубин А. В. От «застоя» к реформам. СССР в 1917 [1978]—1985 гг. М., 2001.

 

---

Дата добавления: 2018-06-01; просмотров: 215; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

---

---

Мы поможем в написании ваших работ!