Созылмалы паренхиматозды паротит 14 страница
Төменгі ерін мен иек аймағында парез төменгі тістерді жұлғаннан кейін пайда болады. Бұл асқыну төменгі альвеолды нервінің тіс жұлу, ұяшықты кюретаж жасау, жансыздандыру кезінде (немесе остеомилеттің дамуынан) жарақаттануынан пайда болады. Төменгі альвеолды нерві иннервациялайтын аймақтарда сезімталдықтан төмендеуі, мүлдем жоғалып кетуі мүмкін. Ол 1-3 айдың көлемінде қалыпқа келеді.
Қабыну процестері – абсцесс, флегмона, остеомиелит түбір ұшы маңындағы созылмалы процестердің қабынуы салдарынан дамиды. Абсцесс пен флегмона тісті дөрекі жұлып, асептика және антисептика талаптарын дұрыс сақтамаған кезде де дамуы мүмкін. Емдеу жолдары оқулықтың арнайы тарауында айтылған. Көрші тістердің жарақатты периодонтиті, тісті элеватормен дөрекі жұлу себебінен болады.
Алдын алу. Элеватормен жұмыс істеу техникасын жетік меңгері.
Соңында айта кететін нәрсе, тіс жұлу операциясы жақсы жетілген операция. Бірақ, кей жағдайда оның орындау техникасы тәжірибелі хирургтің өзіне де қиынға соғады. Бұл жағдайлар анатомиялық ерекшеліктерге, қарысу мен қабыну процесінің болуымен түсіндіріледі. Тіс жұлу операциясы кезінде және одан кейін әртүрлі өмірге қауіпті асқынулар кездесуі мүмкін. Сондықтан амбулаторияда хирургиялық операциялар тәжірибелі хирургқа беріледі.
|
|
|
VI тарау
ЖАҚ БЕТ АЙМ АҒЫНЫҢ ҚАБЫНУ ДЕРТТЕРІ
Жақ-бет аймағының қабыну процестері хирургиялық емдеуді қажет етеін көп таралған ауруларға жатады. Олар басқа стоматологиялық ауруларға қарағанда жиі еңбекке қабілетін төмендетуге, науқасты ауруханаға жатқызуға себепкер болып, адам өміріне қауіп туғызады. Соңғы жылдары медициналық жетістіктеріне қарамастан бұл аурулардың ауыр түрлері жиі кездесіп жүр. Біздің клиникада осы аурулар 30-40% - ке, ММСИ клиникасында 6-8% - ке (Васильев В.А. Анастасов К, 1964), Киев клиникасында 15-25% (Бернедский Ю.И. 1970) т.б. кездеседі.
Көптеген авторлар мұның себебін жиі қолданып жүрген антибиотиктерге қабыну қоздырғыштары төзімділігінің жоғарылауымен түсіндіреді. Жиі қоздыратын ауыз қуысындағы микроорганизмдер ішінде іріңді кокктар, сирек – анаэробтар, саңырауқұлақтар, туберкулез микобактериясы, бозғылт трепонема т.б. болып табылады. Қоздырғыштар түріне қарай арнайы емес (іріңді) және арнайы (актинамикоз, туберкулез, сифилис, сібір жарасы) болып бөлінеді.
|
|
|
Инфекция көзі мен таралу жолына қарай одонтогенді, одонтогенді емес деп бөлінеді. Одонтогенді емес қабыну процестері тонзилогенді, риногенді, отогенді, травмалық (зақымдау), гематогенді, лимогенді, контактылы (жанама) болып бөлінеді.
Фурункул, карбункул, тілме бөлек бір топ құрайды.
Қабыну процестерінің этиологиялық факторы көп жағдайда (96-98%) одонтогенді инфекция, яғни микроб агенті инфекциялы тіс қуысынан алдымен түбір ұшы периодонтына, содан соң көптеген майда тесіктер арқылы тіс ұяшығы қабырғаларынан альволды өсінді мен жақ сүйегі кемігіне тарайды. Сонымен қатар сүйек тіндеріне инфекция түсу көзі болып тіс маңы іріңді кисталары, альвеолит, маргиналдық периодонтиттер т.б. табылады. Тек 2-4% жағдайда одонтогенді емес инфекция болады, яғни гематогенді, лимогенді, контактылы т.б. (М.А. Груздев, 1979).
Жедел ағымды одонтогенді инфекцияны жиі ақ не алтын стафилакокк өз бетімен немесе басқа кокктармен қосыла отырып қоздырады. Одонтогенді қабыну процесі көптеген факторларға тығыз байланысты, жекелеген түрде күрделі дамиды.
|
|
|
Соңғы кездегі зерттеулер бойынша остеомиелит дамуында нерв жүйесінің организм сенсибилизациясының, эндокринді жүйе мен циркуляторлық бұзылыстардың маңызы бар. Тағы да организмнің арнайы реактивтілік деңгейі маңызды факор болып табылады.
Одонтогенді остеомиелиттің патогенезі арнайы бөлімде талданған.
Одонтогенді қабыну процестерінің патогенезімен қоса жіктелуі туралы да қаралған. Жедел ағымды қабыну процестерін жіктеу жөнінде 3 негізгі көзқарас бар. Бірнеше зерттеушілер (С.Н.Вайсблат, А.Е. Верлоцкий, В.И. Лукьяненко, П.П. Львов, А.А. Лимберг, В.М. Уваров т.б.) периодонтит, периостит, остеомиелит, жұмсақ тіндер флегмонасы жақ сүйектері остеомиелитінің, яғни бір ғана аурудың кезеңі деп санайды. Бұл авторлар бойынша периодонтит, сүйек қабығы, сүйек кемігін қоршаған тіндер бір-бірімен физиологиялық және анатомиялық тығыз байланысты болғандықтан одонтогенді жедел ағымды периодонтит, периостит, флегмона деп бөлуге негіз жоқ. Олар жедел периодонтитті жақ сүйегінің одонтогенді остеомиелитінің бастапқы сатысы деп қарайды.
|
|
|
Екінші бір топ авторлар (Б.Б. Брандебург, И.Г. Лукомский т.б.) периодонтит пен остеомиелитті жедел ағымды одонтогенді қабыну процесс қатарынан бөледі. Периостит пен қоршаған тіндер флегмонасын остеомиелиттік процестің құрама компоненті деп қарайды. И.Г. Лукомский периоститті төменгі ақыл тістердің қиналып шығуынан немесе периост травма алуынан дамиды деп анықтайды.
Үшінші авторлар тобы (В.Ф. Войно-Ясенский, А.В. Евдокимов, Г.А. Васильев, И.М. Старобинский т.б.) қазіргі клиинкалық, морфологиялық, анықтауларға орай және емдеу әдісін анықтау мақсатында нақты барлық жедел ағымды одонтогенді инфекциялардың дифференциялдық диагностикасын жүргізуді ұсынды. А.И. Евдокимов, Г.А. Васильев жеке жедел ағымды одонтогенді іріңді периодонтит, жедел ағымды іріңді периостит, жақ сүйектер остеомиелиті, остеофлегмона деген сияқты нозологиялық формаларды қарайды. Олар жедел ағымды іріңді қабыну процесінің пайда болуы инфекциялық локустың периодонттан басқа тінге көшуіне байланысты деп санайды, мысалы, сүйек қабығына, сүйекке, жақ сүйектері маңындағы басқа тіндерге ауысады. Сонда одонтогенді процестердің барлығы бір-бірімен тікелей байланысты, яғни сандық өзгерістермен қоса сапалық өзгерістер де туындайды. Осының бәрі ауру көрінісі мен табылған патологиялық өгерістерден өз бейнесін табады.
1990 жылы ресейдің белгілі профессорлары Бажанов Н.Н., Соловьев М.М., Рогинский В.В., Ипполитов В.Т. т.б, басқарған комиссия, жедел одонтогенді қабыну процессінің келесі жіктелу жүйесін ұсынды.
I Жақ сүйектерінің құрамының бұзылуының басымдылығы.
1. Жедел, созылмалы пародонтиттің өршуі.
2. Жедел одонтогенді остеомиелит.
II. Жақ сүйектері маңындағы жұмсақ тіндердің қабынуының басымдылығы (қабыну процесінің жайылу аймағы бір тістің пародонтымен жіктеледі.
1. Жедел одоентогенді периостит
2. Жедел перикоронорит
3. Одонтогенді абсцесс.
4. Одонтогенді флегмона.
5. Одонтгенді қабыну инфильтраты.
III. Регионарлы лимфа түйіндерінің қабынуының басымдылығы (қабыну процессінің жайлау аймағы бір тістің пародонтымен шектеледі).
1. Жедел одонтогенді лимфаденит (серозды, іріңді).
2. Одонтогенді аденофлегмона.
IV – одонтогенді қабыну ауруларының алыс орналасқан ағзаларға тарауы (асқынуы) және инфекцияның жалпы денеге таралуы.
1. Бет көк тамырларының және мидың қатты қабығының синдромының (қапшықтарының) қабынуы.
2. Менингит, менингоэнцефалит, мидың абсцесі.
3. Сепсис.
Біздің кафедра ұжымы осы жедел одонтогенді қабыну процесінің жіктелу жүйесін негізге ала отырып, оған өз көз қарасына сәйкес өзгерістер енгізіліп, осы оқулықта беріліп отыр.
Ал, одонтогенді қабыну инфильтраты деген түсінікті қабылдамауға келесі негіздер себеп болды: біріншіден бұндай ауру түрі халықаралық аурулар классификациясында жоқ; екіншіден – бұл процесс қабынудың бір кезеңі (Козлов В.А., Карапетян И.С., Б.Л. Павлов); үшіншіден – хирургиялық емді кеш қолдануға мәжбүр етіп, іріңді процестің асқынуына әкеліп соқтырады. (Уразалин Ж.Б., Төлеуов Қ.Т., Русанов В.П., Робустова Т.Г.)
Периодонтит
Бұл тіс ұяшығы мен тіс түбірі арасындағы жұмсақ тіндерде жүретін қабыну аурулары.
Периодонтит инфекциялық және инфекциялық емес болуы мүмкін. Инфекциялық емес түріне жедел ағымды немесе созылмалы жарақаттан-жарақатық, тіс емдегенде қойылған дәрі-дәрмектен болған медикаментоздық периодонттер жатады.
Инфекцияның ену жолы мен патологиялық ошақтың орнына байланысты түбір ұшының және маргиналдық периодонтиттер болады.
Инфекция периодонтқа әртүрлі жолмен енеді. Жиі инфекция көзі өлген ұлпа тіндері болады. Яғни тамақты шайнағанда немесе асқынған тісжегіні емдеу кезінде түбір инесімен іріңді әрі қарай периодонтқа итеріп жіберуден микрофлора периодонтқа өтеді де периодонтит дамиды.
Сирек жағдайда инфекция қызыл иек жиегінен, яғни қызыл иек қалтасының түбінен еніп маргиналды периодонтит тудырады. Кейбір авторлар бұл процесті пародонт ауруларына жатқызады.
Сонымен қатар инфекция гематогенді және лимфогенді жолмен (грипп, ангина, тиф т.б.) енеді.
Төртінші жағдайда гайморит, остеомиелит, гингивостоматит, перикоронариттің жалғасы болып дамиды.
И.Г. Лукомский клиинкасы, таралу дәрежесі және патологиялық сипатына қарай 3 түрін ажыратады.
1. Жедел (эксудативті) ағымды периодонтит;
А) Серозды (шектелген және жайылған);
Б) Іріңді (шектелген және жайылған);
2. Созылмалы (пролиферативті) периодонтиттер: а) фиброзды; б) гранулденген; в) гранулематозды;
3. Созылмалы периодонтиттің өршуі.
А.И. Евдокимов (1958) созылмалы периодонтиттің гиперцементозбен қосылған түрін ажырату.
Жедел ағымды серозды периодонтит
Жедел ағымды периодонтиттің біріншілік кезеңі болып табылады. Науқас тісінің өздігінен қатты ауыратынына, тісті басқанда ауыру сезімі күшейіп, басқа тістерден биіктеген сезіміне шағымданады. Ауру сезімі таралмайтындықтан науқас ауырған тісін дәл көрсете алады. Ал шайнағанда ауыру сезімі күшейетін болса да, егер науқас тісін тістестіріп біраз уақыт тұрса ауырғаны жайлап басылады.
Объективті:жақасты немесе иекасты лимфа түйіндері өзгермеген, кейде сәл үлкейіп ауыру сезімі болуы мүмкін. Ауырған тіс маңындағы тіндер өзгермейді. Тісте жиі тісжегі қуысы, кейде пломба болады. Перкуссия тіке ауыру сезімін туғызады, ал бүйірден қағып тексергенде ауырмайды.
Патологиялық анатомиясы:түбір ұшы, периодонт қызарып қалыңдаған. микроскопта гиперемия, ісінуі және сәл лейкоцитарлық инфильтрация көрінеді.
Емі – консервативті.
Жедел ағымды іріңді периодонтит
Жедел ағымды іріңді серозды периодонтит немесе іріңді пульпиттен кейін дамиды. Науқастар жедел, ұдайы, солқылдап тұратын ауру сезіміне шағымданады, ол үшкіл нерв бойымен таралады (құлақ, самай, көзге). Ауыру сезімі суық әсерінен азайып, жылыда және жатқанда күшейе түседі. Периодонтта жиналған эксудат өсіп кеткен тіс әсерінен тудырады. Ауру тіске антогонист тіс тиіп немесе тіл тиіп кетсе, ауыру сезімі күшейіп кетеді, сондықтан науқас аузын ашып отырады. Қатты ауыратындықтан ауру ұйықтамайды, сондықтан жалпы әлсіздікке, басының ауырғанына шағымданады. Дене қызуы әдетте көтерілмейді, кейде субфебрилді болады.
Көрінісі.Сырт бейнесіне қарағанда өзгерістер жоқ, кейде жақ аймағы жұмсақ тіндерді коллатералды ісінуі мүмкін. Регионарлық лимфа түйіндері үлкейген, сипап тексергенде ауырады. Ауыздың ашылуы еркін. Жарақаттанған тіс түбірі проекциясында өтпелі қатпардың шырышты қабығы қызарған, қызыл иек ісінген, альвеолды өсіндіні сипап тексергенде ауырады. Тісте тіс жегі қуысы немесе пломба бар, сирек сау тіс. Тісті қағып тексергенде көлденең және тік бағытта да күшті ауыру сезімі анықталады, тіс қозғалмалы болады (себебі процесс тез арада диффузды сипат алады). Қанда аз мөлшерде лейкоцитоз, сегментті ядролық және таяқша ядролық нейтрофильдер саны көбейеді. ЭТЖ 20-30 мм/сағ көтерілуі мүмкін.
Рентген көрінісінде біріншілік жедел ағымды периодонтитте еш өзгеріссіз болмайды. Кейде 2-3 күндері альвеола қабырғасы аймағындағы көрініс айқын болмауы мүмкін.
Патологиялық анатомиясындалейкоцитарлық инфильтрация, периодонт тіндерінің аутолитикалық еруі, ірің ошақтары. Ұяшықтың сүйек тіндерінде реактивтік қабыну және дистрофиялық өзгерістер дамиды. Сүйек тіндерінде сорылу басым болғандықтан, қайта құрылу процесі жүреді. Қабыну процесі меншікті сүйек тіндерімен шектелмейді, әрі қарай сүйек кемігіне таралады да оның ісінуі және нейтрофильді лейкоциттермен айқын инфильтрациясы анықталады, бірақ ешуақытта сүйек тінінің некрозы байқалмайды.
Емдеу негізгі іріңді экссідаттағы қабыну ошағынан шығару болып табылады. Ол үшін пульпалық камераны ашып, некрозға ұшыраған затардан тазартып, түбір өзегін кеңейтіп, экссудаттың шығуына мүмкіндік тудырады. Қабыну процестері бәсеңдеген соң тісті пломбылайды. Егер тіс қызметін атқара алмайтын болса, оны жұлады.
Жедел ағымды іріңді немесе өршіген созылмалы периодонтит кезіндегі инфекцияның таралу жолдары және аяқталуы. Белгілі бір уақыттан кейін тіс түбірін қоршаған іріңді экссудат өзіне бір қолайлы жол тауып периодонт сыртына шығады, осыдан кейін қабыну процесі кейін қайтады. Іріңді экссудат түбір өзегінен шығуы да мүмкін.
Периодонттың біртіндеп өршуі нәтижесінде ірің тіс түбірі ұшынан, мойнына таралып, осы жерден сыртқа шығуы мүмкін.
Кей жағдайларда іріңді экссудат, сүйектің ыдырауы және альвеола қабырғасының сол бөлігінде резорбция болса, кеңейген фолькман және гаверс өзектері арқылы сүйек қабына өтеді. Осының нәтижесінде альвеолды өсіндінің бетінде немесе жақ сүйегінің денесінде жедел іріңді периостит дамиды.
Сирегірек ірің альвеолды өсінді мен жақ сүйегі кемігінің аралығымен жүреді, бұл кезде сүйек тіні өледі, яғни жедел ағымды остеомиелит дамиды.
Көп жағдайда қабыну процесі созылмалы ағымға өтіп созы
Созылмалы периодонтит
Әдетте, жедел ағымды периодонтиттер ұзақ уақыт және үздіксіз түбір өзегінің микрофлорасы инфекциясымен қозған жағдайда дамиды, кейде жедел ағымды периодонтиттен кейін дамуы мүмкін.
Клиникалық байқаулар бойынша, жедел ағымды периодонтитке қарағанда, созылмалы периодонтиттер жиі кездеседі, себебі жедел ағымды периодонтит деп диагноз қойылғандардың көпшілігі мұқият тексеріп қарағанда созылмалы периодонтиттің өршуі болып табылады.
Фиброзды созылмалы периодонтит созылмалы периодонтиттің жеңілдеу түрі. Өзінше дамиды, сирек гранулденген және гранулематозды периодонтиттердің кері дамуы нәтижесінде дамиды.
Әдетте науқастардың шағымы болмайды. Тек өршігенде, шайнаған уақытта ауру сезімі байқалады. Қарап тексергенде, тісте тісжегі қуысы немесе пломба болуы мүмкін, сирек тіс сау болады. Қағып тексергенде ауырмайды. Рентгенологиялық — тіс түбірі ұшында периодонт саңылауы кеңейген және түбірде көп мөлшерде цемент жиналуы нәтижесінде периодонт шеттері (линия) тегіс емес. Кейде гиперцементоз — түбір ұшы көп мөлшерде қалың-дайды. Кеңейген периодонт саңылауын шектейтін сүйек пластинкасы қалыңдаған, склерозға ұшыраған, рентгенограммада қалыпты жағдайға қарағанда тығыз көлеңке береді (15-сурет).
Дата добавления: 2018-05-12; просмотров: 280; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!