Оккультизм и тайные учения: астрология, хиромантия, каббала, алхимия, спиритизм, теософия
КІРІСПЕ
Эзотеризм (грек. ἐσωτερικός — ішкі) - "құпия сипатқа ие және ерекше психо-рухани тәжірибелермен расталған шындықты нақты түсіндіру кешені".
Тар мағынада, эзотерика-бұл адамның ішкі табиғаты туралы ілім.
Мәдениет тарихында классикалық ғылыми үлгі мен стандарттан ерекшеленетін және ғылыми емес білімнің "бөліміне" жатқызылған білімнің алуан түрлі формалары жалпы ұғым — эзотеризммен біріктіріледі.
Зерттеу пәні: Өзіндік құрылымы мен функциялары, қайнар көздері, мәдени параметрлері және әлеуметтік-мәдени ортаға әсер етудің нақты тетіктері, рухани мәдениет тарихындағы орны бар мәдени құбылыс – эзотеризм.
Жұмыстың өзектілігі: Қазіргі мәдениетте эзотеризм атты феномен белгілі бір сәнге айналды, оған дәлел кітап дүкендерінің әртүрлі эзотерикалық және эзотерикалық әдебиеттерге толтырылған сөрелері , сонымен қатар эзотерикалық тәжірибелерден бастау алатын әртүрлі ілімдер мен тренингтерге сұраныстың артып келе жатқаны, олардың авторлары көбінесе өздері жүзеге асыратын әсер ету механизмдерін толыққанды білмейді. Қоғамда сананың әртүрлі өзгерген күйлерінің көрінісі өскен жағдайда, мәдениет пен тұлғаның құндылық-семантикалық әлемдерін қалыптастыру процесінде эзотеризмнің рөлін зерттеу ерекше өзекті болып табылады.
|
|
|
Аталмыш мәселенің өзектілігіне сүйене отырып және оның дамуының толық еместігін ескере отырып, мәселенің барлық аспектілерін толық түсіну қажеттілігі туындады. Осыған байланысты дипломдық жұмысқа арналған зерттеудің келесі мақсаттары мен міндеттері анықталды.
Жұмыстың мақсаты: Мәдени-философиялық талдау аясында эзотеризмнің мәнін, құрылымын, көздерін, функцияларын, әлеуметтік-психологиялық және мәдени параметрлерін мәдени құбылыс ретінде және оның әлеуметтік-мәдени ортаға әсерінің нақты тетіктерін, оның рухани мәдениет тарихындағы орнын анықтау.
Дипломдық жұмысқа қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер анықталды:
- эзотеризмді тануға философиялық-әдіснамалық тәсілдерді негіздеу, зерттеудің принциптері мен әдістерін анықтау, жалпы мәдени кеңістіктегі құбылыстың шекараларын анықтау;
|
|
|
-эзотеризмнің әртүрлі формаларын жіктеуді ұсыну, оларға сипаттама беру, қарым-қатынас пен тарихи сабақтастықтарын анықтау;
-эзотеризмнің мәдени-тарихи құбылыс ретіндегі теориялық моделін жасау және оның мәнін, мазмұнынашу
-әлемдегі негізгі эзотерикалық орталықтар мен ұйымдар қызметінің сипатын және олардың өз елдері мен Ресейдің саяси, рухани және әлеуметтік өміріне әсер ету нәтижелерін зерттеу;
-эзотеризмнің қоғам санасындағы орны мен рөлін және мәдени құндылықтардың балама жүйелерін құруды, оның дамуының негізгі тенденцияларын анықтау;
Жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспе, екі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімінен тұрады.
Батыс және орыс мәдениетінде байқалған эзотеризмге деген қызығушылықтың артуымен байланысты жағдай академиялық ғылыми ортада бұрыннан резонанс тудырды. АҚШ-та және Еуропаның бірқатар елдерінде (Франция, Германия, Ұлыбритания, Нидерланды) эзотерика мен мистицизмді зерттейтін кафедралар мен зерттеу қоғамдары құрылды. ХХ ғасырдың 90-шы жылдарының басынан бастап бұл проблема Ресей ғалымдарының зерттеу объектісіне айналды.
|
|
|
Бірақ Еуропа мен Ресейде соңғы онжылдықтарда пайда болған эзотеризмді зерттеудің көптеген тәсілдеріне қарамастан, бұл құбылыстың мәдениеттегі орны, сондай-ақ батыс пен орыс мәдениетінің құндылық-семантикалық әлемдерін құру процесінде эзотерикалық білімнің рөлі әлі толық анықталған жоқ. Эзотеризмді зерттеудің жаңа парадигмасы әлі де қалыптасу сатысында. Бұл зерттеу батыс және Ресейлік зерттеушілердің соңғы жылдары жасаған теориялық әзірлемелерін ескере отырып, осы мәселені шешудің мүмкін нұсқаларының бірін ұсынады.
Мәселенің ғылыми даму дәрежесі. Эзотеризм байыпты зерттеу нысаны ретінде ғылыми қоғамдастықтың назарын аударғанына біраз уақыт болған. Алайда, эзотериканы қазіргідей академиялық институционалды зерттеу дәстүрі жақында қалыптасты. Батыста философиялық және мәдени дискурс аясында эзотеризмді зерттеу дәстүрі ХХ ғасырдың 60-жылдарынан басталса, Ресейде тек 90-шы жылдардан бастап қалыптасқан екен.
|
|
|
ХХ ғасырдың ортасы батыста эзотерицизмді академиялық зерттелуінің тағдырын өзгерткен екі оқиғамен ерекшеленді. Бірінші оқиға: ағылшын тарихшысы Ф.А.Йейтстің (F. A. Yates). "Джордано Бруно және герметикалық дәстүр" және Йейтстің "Розенкрейцер ағартуы" деген еңбектерінің жарыққа шығуы. Бұл еңбектерде Қайта өрлеу дәуіріндегі герметикалық философияның, алхимия мен сиқырдың дамуы - Ньютон-декарттық ғылым парадигмасының пайда болуына негізгі стимул болуы мүмкін деген болжамды тудырды . Бірақ кейіннен Ф. Йейтстің тезистері сынға алынып (А. Февр, в. Ханеграаф) бұдан былай мұндай радикалды тұжырымдамада қолданылмайтын болды. Алайда, бұл зерттеулер ғылыми қоғамдастықты эзотеризм феноменіне назар аударып, оған деген көзқарастарын қайта қарастыруларына мәжбүр етті.
Екінші маңызды оқиға: "Эранос" ("Eranos") үйірмесінің қызметі болып табылады, оның аясында эзотеризмді зерттеумен байланысты түрлі мәселелер талқыланған. Осы үйірменің қызметі шеңберінде А. Корбен (Н.Corbin), К. Г. Юнг (C. G. Jung), М. Элиаде (М. Eliade), Г Шолем (G. Scholem) және А. Февр (A. Faivre) зерттеулері қалыптастырылған.
Жоғарыда аталған оқиғалардың нәтижесінде эзотериканы зерттеу философия аясында институционалдық дизайнды алады. Мысалға ,1965 жылы Анри Корбеннің (Henry Corbin) бастамасымен Сорбоннада "Христиан эзотерикасы тарихы" кафедрасы құрылған, ол 1979 жылы Антуан февр (Antoine Faivre) басшылығымен "жаңа уақыт және қазіргі заман дәуіріндегі Еуропадағы эзотерикалық және мистикалық ілімдер тарихы" кафедрасы болып өзгертілген.
Эзотеризмді зерттеу кафедрасын құрған француз зерттеушілерінің бастамасы Нидерландыда өз жалғасын тапқан.Атап айтқанда, 1999 жылы Амстердам университетінде профессор Воутер Ханеграаф (Wouter Hanegraaff) басқарған "герметикалық философия және онымен байланысты ағымдар тарихы" ("geschiedenis van de Hermetische Filosofie en verwante stromingen")** кафедрасы ашылған. Оның қызметкерлерінің күшімен "Батыс эзотерикасын зерттеудің Еуропалық қоғамы" ("European Society for the Study of Western Esotericism" (ESSWE))*** құрылды, оның қамқорлығымен эзотерицизмді зерттеуге арналған халықаралық конференциялар өткізіледі және эзотеризм мен мистицизм саласындағы зерттеулерге арналған "Aries" мерзімді журналы шығарылады.
Батыста эзотериканы зерттеудің дамуы туралы сөз болғанда, профессор Николас Гудрик-Кларк (Nicholas Goodrick-Clarke) басқарған ағылшын Эксетер университетіндегі (University of Exeter) "Батыс эзотеризм тарихы" (History of Western Esotericism) кафедрасы мен 2002 жылы құрылған президенті Артур Верслуис (Arthur Versluis) болып табылатын АҚШ эзотеризмді зерттеу қауымдастығын ("The Association for the Study of Esotericism" (ASE)) атамай өтуге болмайды. "Western Esotericism" - батыс зерттеушілерінің Ренессанс синкретизмінде тамыры бар батыс мәдениетінің ерекше аспектісін белгілеу үшін ұсынған термині. Мәдениеттің осы аспектісінде олар қаббала, алхимия, гнозис, астрология, герметизм сияқты алдыңғы дәуірлердегі әртүрлі құбылыстардың өрнегін және белгілі бір дәрежеде синтезін тапқан. Кафедра сайты: http://www.amsterdamhermetica.nl/ " http://www.esswe.org/ http://www.brill.nl/aries http://www.aseweb.org/
Кейбір зерттеушілер эзотеризм мен эзотерика ұғымдарын бөліп қарастырады. А. Февр хабарлағандай, терминдердің мұндай бөлінуі Фритьоф Шуонның ізбасарлары мен неогенонистерден бастау алады. Біздің ойымызша, түбір терминдер мен олардың семантикалық өрістерінің мұндай көбеюі зерттеушілерді шатастыруы мүмкін, сондықтан бұл зерттеуде "эзотерика" және "эзотеризм" ұғымдары бір-бірін алмастыратын т ерминдер ретінде, бір мағынада қолданылады. Содан кейін салыстырмалы түрде «Мәдениеттегі феномен» ретінде қарастырылады.
Эранос (греч. ἔρανος, трапеза в складчину) — международное интеллектуальное сообщество, своего рода междисциплинарный дискуссионный клуб по проблемам культуры, религии, духовной жизни, который действовал в центре Европы на протяжении более 70 лет.
1 БӨЛІМ. ЭЗОТЕРИЗМДІ ЗЕРТТЕУДІҢ МӘДЕНИЕТТАНУЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ. НЕГІЗГІ ФОРМАЛАРЫ МЕН ОЛАРДЫҢ МАЗМҰНЫ.
1.1 Эзотеризм түсінігі
1.2 Әдебиеттегі эзотеризм систематикасы
В то же время некоторые культурные системы ценностей Вавилонии, Египта и Иудеи при смешении с эллинистической западной традицией создали религию и западную культурную традицию христианства. Помимо того, в более позднее время, культурные традиции Персии, Вавилонии, Египта и Иудеи создали религиозную духовно-идеологическую традицию ислама, принадлежащую ныне также к восточной эзотерической традиции.
В силу такого значительного и активного взаимопроникновения в данном случае бинарный (точнее дуалистический) подход к делению эзотерических традиций на западную и восточную может применяться лишь весьма условно и иллюстративно. Под восточной традицией в данном случае мы понимаем здесь духовное наследие семитической, а также желтой рас населения Евразии, в то время как под западной традицией мы подразумеваем арийскую расу (с антропологической точки зрения).
Здесь также надо учесть такие древневосточные традиции как тибетская религиозная традиция бон-по, общеазиатский шаманизм, а также японский синтоизм, которые сохранились до наших дней в первозданном (традиционном) виде.
Восточная религиозно-философская мысль, несмотря на предельную ориентацию к абсолютной абстракции, всегда практична, ибо глубина постижения абстракции коррелированна с состоянием психики человека, которая может совершенствоваться только через деятельность, предоставляемой реальной жизнью или эзотерической практикой. Именно такая связь теории и практики, считает Древняя Мудрость, обеспечивает бесконечность процесса познания: тренинг мышления и всей психики приводит к постоянному расширению сознания и тем самым открывает новые, ранее неведомые глубины истины.1
Соотнесенность учений мудрецов и эзотериков прошлых времен с конкретными социокультурными условиями далеко не исчерпывает содержания и характера этих учений. Существует еще и иная зависимость: связь этих учений с общечеловеческим полем современной культуры и характером духовно-психологического баланса современного человека. Давно замеченная гипертрофия "эго" и "рацио" в глобально доминирующей западной цивилизации, а также образование тотальной манипуляци-онной системы, в которой глобальное гипер-эго при помощи гипер-рацио оформляется как виртуальная гипер-реальность - все эти факторы отражаются в формировании современных духовно-идеологических систем.
Практически все формы эзотеризма, если их рассматривать с точки зрения современной науки, иррациональны. Большинство эзотерических доктрин утверждают об ограниченности человеческого знания, неспособного открыть "конечные тайны" вселенной. Эзотерические "истины" не нуждаются в доказательстве, они выступают "первофактами", требующими не обоснования , а принятия как данности. Вопрос о философском иррационализме следует отграничивать от теоретической проблемы иррационального. Далеко не всякий теоретик, признающий наличие некоторого иррационального содержания, может быть назван иррационалистом. Иначе к этой категории пришлось бы отнести всех математиков, допускающих существование иррациональных величин, для выражения которые они вводят иррациональные числа.
Принципиальная невозможность полной научной рационализации таких категорий, как совесть, жалость, чувство вины, свобода, ответственность, проистекает из того, что они коренятся не только на уровне сознания, но и на уровне подсознания. Эти качества пронизывают всю сферу бытия человека, от них невозможно полностью избавиться. Поскольку эзотерические учения часто работают с этими этическими категориями, науке трудно справиться с их адекватной интерпретацией.1 В эзотерической традиции искусным образом применяется метод парадоксальных загадок, который заставляет учеников понять ограниченность логики и умозаключений. В частности, в традиции дзэн была развита система невербальных инструкций посредством кажущихся бессмысленных загадок, называемых коанами, которые не могут быть разрешены посредством мышления. Они созданы специально, чтобы остановить процесс мышления и подготовить ученика к невербальному переживанию реальности, все коаны имеют более или менее уникальные разрешения, которые знающий учитель распознает немедленно. Когда решение найдено, коан перестает быть парадоксальным и становится глубоко значимым высказыванием в состоянии сознания, которое он помогает вызвать2. Физики-теоретики и восточные мистики сталкивались с похожими проблемами и переживали это состояние ментального тупика, постоянного напряжения, в котором весь мир становится сомнением и вопрошанием. Когда сущностная природа вещей анализируется интеллектом, она кажется абсурдной или парадоксальной. Это всегда знали в эзотерических школах, но лишь недавно это стало проблемой для науки.
Эзотеризм есть факт культуры, а культура есть целое, каждый из элементов которого несет на себе характеристики этого целого и входящих в него элементов. И хотя между такими элементами культуры, как эзотеризм и наука, имеются сходные черты, в то же время необходимо совершенно четко обозначить коренное отличие эзотерического знания, которое всегда дается априори, не нуждается в доказательствах, не подчиняется логике, является зачастую иррациональным. Наука и научное познание характеризуются реалистическим мышлением, стремящихся наиболее адекватно отражать действительность.
Очевидно, что признание самого факта иррациональных содержаний может превратиться в философский "изм" (иррационализм) лишь при условии гипертрофии, односторонней абсолютизации этого факта: трансформации его в основополагающий принцип миросозерцания и соответственно фундаментальное требование гносеологии.
Интересы настоящего исследования требуют достаточно четкого обоснования авторской позиции, мотивированного и определенного понятия о природе эзотерических явлений. Ясная и недвусмысленная позиция автора на протяжении исследования1 важна именно в силу многообразия существующих попыток определения эзоте-ризма как социально-культурного феномена. Это способствует выбору оптимальных методов исследования и получению обоснованных выводов. Основная трудность определения такого понятия как эзотеризм состоит в том, что, на первый взгляд, разрешение этой задачи наталкивается на следующее противоречие: для того, чтобы дать определение понятия, необходимо получить соответствующие знания о данной категории явлений и на их основе составить достаточно обоснованное и отвечающее действительности понятие о них. В действительности этот круг явлений является относительным, т.к. и понятия о явлениях, и общая сумма знаний о них находится в процессе непрерывного развития. В действительности в каждый конкретный момент мы имеем дело с явлениями в том виде, в каком оно доступно нашему пониманию на данном этапе развития знания.
Необходимо различать прелиминарные и окончательные понятия о явлениях. Мы никогда не имеем окончательного, адекватно точного понятия о явлениях. Такое понятие выступает перед научным мышлением лишь как предельно идеальное состояние в развитии понятия. То, с чем имеет дело наука, это понятия прелиминарные, незаконченные. Вышеприведенное нами определение эзотеризма будет изменяться, совершенствоваться (приближаться к окончательному, позволяющему более точно выразить суть изучаемого явления).
1.2 Эзотеризмнің мәдениеттанулық анализдерінің негізгі принцптері
1.4 Негізгі формалары мен олардың мазмұны.
Оккультизм и тайные учения: астрология, хиромантия, каббала, алхимия, спиритизм, теософия
2 БӨЛІМ. ЭЗОТЕРИЗМНІҢ МӘДЕНИ-ТАРИХИ ФЕНОМЕН РЕТІНДЕГI ТЕОРЕТИКАЛЫҚ МОДЕЛІ МЕН ЗАМАНАУИ РУХАНИ МӘДЕНИЕТТЕГІ ОРНЫ
2.1 Эзотеризмнің гнесеологиялық түп-тамыры
Дата добавления: 2021-07-19; просмотров: 55; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!