Жанры средневекового религиозного театра 14 страница
У 1868 г. В. Дуніным-Марцінкевічам створана польскамоўная паэма "З-над Іслачы, або Лекі на сон" (аўтар назваў яе "апавяданнем Навума Прыгаворкі"), дзе ідылічнаму ладу старасвецкіх шляхецкіх засценкаў, які адыходзіць, супрацьпастаўляецца новая рэчаіснасць з яе цынізмам і прагай нажывы. Упершыню гэты твор быў надрукаваны толькі ў 1984 г., ужо ў перакладзе на беларускую мову.
Па-беларуску і па-польску гаварылі персанажы сатырычнай камедыі "Залёты", якая выйшла з-пад пяра В. Дуніна-Марцінкевіча ў 1870 г. У гэтым творы далейшае развіццё атрымала тэма спажывецтва і беспрынцыпнасці, уласцівых надыходзячаму капіталізму. Польскі тэкст на беларускую мову ў пачатку XX ст. пераклаў Янка Купала, у 1915 г. "Залёты" былі пастаўлены ў Вільні Беларускім музычна-драматычным гуртком. А першая публікацыя гэтай п'есы адбылася ў газеце "Вольная Беларусь" у 1918 г.
У 1876 г. быў узноўлены (на гэты раз сакрэтна) нядаўна зняты нагляд паліцыі над пісьменнікам. Падставай паслужыў той факт, што ў сярэдзіне 1870-х гг. у Люцынцы без афіцыйнага дазволу дзейнічала невялікая прыватная школа, дзе навучала навакольных дзяцей дачка пісьменніка Цэзарына.
У гэты час, як успамінаў адзін з колішніх вучняў школы вядомы беларускі пісьменнік Ядвігін Ш., гаспадар фальварка шмат пісаў і захоўваў свае рукапісы ў вялікім куфры. Але большая частка напісанага не захавалася.
Памёр В. Дунін-Марцінкевіч 29 снежня 1884 г. (па новым стылі). Пахаваны на могілках ва ўрочышчы Тупальшчына недалёка ад Люцынкі.
|
|
|
* * *
Постаць і творчасць В. Дуніна-Марцінкевіча з цягам часу становяцца ўсё больш значнымі для беларускай культуры.
Доўгі час, пакуль не сталі вядомы архіўныя дакументы, якія больш глыбока раскрылі В. Дуніна-Марцінкевіча як асобу, літаратара лічылі дваранскім рэвалюцыянерам, лібералам і сентыменталістам, слабым і непаслядоўным пісьменнікам з імкненнем да ідэалізацыі рэчаіснасці. Але за апошнія дзесяцігоддзі літаратуразнаўцы змаглі па-новаму ўбачыць яго як творцу і грамадзяніна.
Літаратуразнавец і археограф Г. Кісялёў адзначае: "Мы прывыклі на падставе творчасці лічыць беларускага паэта слабым і саладжавым... Але ёсць і другі Дунін-Марцінкевіч - моцны духам змагар за беларускую нацыянальную культуру, дэмакрат, які патрабаваў павагі да селяніна і ўзнімаўся да ўзроўню перадавых людзей свайго часу ".
"Няхай што хочуць гавораць, але ж гэта я першы паэзію нашага сялянскага люду апрануў у шаты народнай эстэтыкі, увёў на сцэну жыцця і пакінуў у шэрагу твораў айчыннага пісьменства, чым і ганаруся", - пісаў В. Дунін-Марцінкевіч.
Усё сваё жыццё В. Дунін-Марцінкевіч фактычна знаходзіўся ў супярэчнасці з царскімі ўладамі, хоць і імкнуўся не даводзіць да адкрытага канфлікту. Складаныя варункі эпохі, клопат пра сваю шматлікую сям'ю часам вымагалі ад пісьменніка не выказваць свае памкненні адкрыта, спрабаваць знайсці пэўны кампраміс, асабліва пасля задушэння паўстання 1863-1864 гг.
|
|
|
Роля В. Дуніна-Марцінкевіча як аднаго з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры (у тым ліку драматургіі) і нацыянальнага тэатра надзвычай вялікая. Г. Кісялёў называе яго першым беларускім прафесійным пісьменнікам. В. Дунін-Марцінкевіч "прафесійны не ў тым сэнсе, што гэта давала яму сродкі для жыцця (хутчэй ён меў ад гэтага страты), а ў тым, што ён лічыў гэта галоўным у сваім жыцці". Першым класікам новай беларускай літаратуры называе пісьменніка даследчык яго творчасці Я. Янушкевіч. Апрача таго, В. Дунін-Марцінкевіч фактычна стаяў ля вытокаў новага нацыянальнага тэатра - ён выступаў у якасці не толькі драматурга, але і арганізатара тэатра, рэжысёра, акцёра.
Адным з першых ён зрабіў героямі сваіх твораў прыгонных беларускіх сялян. Таксама адным з першых многія з сваіх твораў напісаў на беларускай мове, якая ў яго час не толькі не мела афіцыйнага статуса, але і не была належным чынам распрацавана як мова мастацкай літаратуры. "Беларускай літаратуры тады, пасля доўгага заняпаду, па сутнасці не было, і менавіта Дуніну-Марцінкевічу давялося закладваць яе асновы, узнімаючы мову прыгнечанага селяніна да ўзроўню літаратурнай", - піша Г. Кісялёў. Літаратуразнавец В. Рагойша назваў дзейнасць В. Дуніна-Марцінкевіча "подзвігам": "...У часы В. Дуніна-Марцінкевіча, асабліва ў першай палове XIX стагоддзя, калі ў Расійскай імперыі панавала яшчэ сярэдневяковае прыгоннае права, калі да сацыяльнага ўціску дадаваўся нацыянальны, калі некалькі стагоддзяў паланізацыі змяніліся на не менш вышуканую і гвалтоўную русіфікацыю, адкрыта, у друку заявіць, што беларускі селянін такі ж высакародны чалавек, як пан або царскі чыноўнік, што яго "простая мова" такая ж людская, як польская або руская, што "нямаш зямелькі, як Беларусь радзона!" - на гэта трэба была не толькі прадбачлівасць, але і мужнасць".
|
|
|
Як піша беларускі літаратуразнавец А. Лойка, у гісторыю беларускай літаратуры Дунін-Марцінкевіч уваходзіў як аўтар "Гапона". "У лёсе беларускай дарэвалюцыйнай літаратуры паэма "Гапон" - твор этапны, у пісьменніцкім лёсе Дуніна-Марцінкевіча - прадвызначальны. Менавіта ім наша літаратура звяртала на сябе шырокую ўвагу, ім зацвярджаўся асноўным героем чалавек з народа, асноўным эстэтычным прынцыпам дэкларавалася ўвага да жыцця, працы і побыту прыгоннай вёскі, сцвярджалася эстэтычная каштоўнасць праяў жыцця народных мас, іх творчасці - фальклору, абвяшчалася эстэтычная каштоўнасць самой мовы мужыка, беларускай мовы. "Гапон" сыграў ролю як бы маніфеста новай беларускай літаратуры, яе першапачатковага, дэмакратычнага ў сваёй аснове ідэйна-эстэтычнага крэда".
|
|
|
В. Дунін-Марцінкевіч быў добра знаёмы з беларускай народнай творчасцю, шырока выкарыстоўваў фальклорныя здабыткі. У лісце да вучонага-славіста Я. Карловіча Дунін-Марцінкевіч пісаў: "...Я, пішучы апавяданнейкі не для дактароў філасофіі, а для сялян, прыбіраў тых дзетак майго духу не ў эстэтычныя сукенкі, а ў простыя народныя сярмяжкі, каб гэты цёмны народ не баяўся з імі пазабаўляцца".
"Няхай народнасць і дэмакратызм Дуніна-Марцінкевіча і шляхецка-абмежаваныя, але закладзеныя ім традыцыі былі вельмі плённыя для ўсёй наступнай беларускай літаратуры", - сцвярджае Г. Кісялёў.
* * *
Да вобраза Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча і яго творчасці не раз звярталіся дзеячы беларускай культуры.
Помнік пісьменніку ўсталяваны ў вёсцы Малая Люцінка Валожынскага раёна Мінскай вобласці, памятным знакам адзначана месца, дзе знаходзіўся яго дом. У Бабруйску перад будынкам тэатра стаіць бюст В. Дуніна-Марцінкевіча, на касцёле ўсталявана мемарыяльная дошка. На яго магіле ўжо ў наш час замест колішняга крыжа пастаўлены помнік-бюст (скульптар - Ю. Платонаў). На радзіме пісьменніка ў вёсцы Сычкава Бабруйскага раёна ўсталявана мемарыяльная дошка. Выява В. Дуніна-Марцінкевіча адлюстравана на медальёне, памятных медалях, марках і паштоўках. Выпушчана юбілейная манета.
Да 175-годдзя В.Дуніна-Марцінкевіча была прымеркавана выстава ў Мінскім палацы мастацтва, у якой удзельнічалі больш за 100 мастакоў і прадстаўлены каля 160 твораў графікі, жывапісу, дэкаратыўна-ўжытковага мастацтва, а таксама скульптуры, плакаты, прысвечаныя асобе і творчасці пісьменніка.
Яго імем названы Магілёўскі абласны тэатр драмы і камедыі ў Бабруйску, вуліцы ў Мінску і Маладзечне, гарадскім пасёлку Івянец і вёсцы Пяршаі Валожынскага раёна. Створаны школьны літаратурны музей В. Дуніна-Марцінкевіча ў Пяршаях. Плануецца адкрыццё помніка пісьменніку ў Мінску і стварэнне музея ў Люцынцы.
Многае з напісанага В. Дуніным-Марцінкевічам узноўлена па рукапісных спісах іншых асоб і потым было апублікавана. У 1984 г. ўсё вядомае з літаратурнай спадчыны пісьменніка выйшла асобным выданнем. У 2007 г. выдадзены першы том двухтомнага акадэмічнага Збора твораў В. Дуніна-Марцінкевіча, дзе яго паэзія і драматургія прадстаўлены як на мове арыгінала, так і ў перакладзе на беларускую (калі твор быў напісаны па-польску). Апрача таго, выйшла кніга, у якой на пяці еўрапейскіх мовах надрукавана камедыя "Пінская шляхта".
Творы В. Дуніна-Марцінкевіча ўключаны ў школьныя праграмы.
Яго п'есы "Сялянка" ("Ідылія"), "Пінская шляхта", "Залёты" шмат разоў ставіліся на сцэнах тэатраў, як прафесійных, так і самадзейных. Паводле "Пінскай шляхты" быў створаны тэлеспектакль.
Творы В. Дуніна-Марцінкевіча знайшлі ўвасабленне і ў музыцы беларускіх кампазітараў. Паводле камедыі "Пінская шляхта" Г. Вагнер стварыў оперу, а Р. Пукст напісаў музыку да драматычнай пастаноўкі. У. Кур'янам зроблена музычнае афармленне спектакля "Ідылія" ў Нацыянальным акадэмічным тэатры імя Я. Купалы. Песні на словы пісьменніка пісалі І. Лучанок, З. Яўтуховіч.
Увага да асобы і творчасці В. Дуніна-Марцінкевіча праяўлялася як у Беларусі, так і за яе межамі. Пераклады твораў В. Дуніна-Марцінкевіча існуюць на нямецкай, рускай, украінскай, польскай, латышскай мовах. Яго творчасць аналізавалі польскія, украінскія, расійскія, англійскія, нямецкія, літоўскія, славацкія, югаслаўскія даследчыкі.
У 2004 г. у вёсцы Пяршаі Валожынскага раёна, недалёка ад Марцінкевічавай Люцынкі, прайшлі V Міжнародныя Ракаўскія чытанні, прысвечаныя тэме "Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч і працэс міжславянскіх літаратурных узаемасувязяў".
200-годдзе пісьменніка адзначаецца ў Беларусі на дзяржаўным узроўні. Удзел у мерапрыемствах з нагоды юбілею прымае Арганізацыя Аб'яднаных Нацый па пытаннях адукацыі, навукі і культуры (ЮНЕСКА).
32. Театр и. Буйницкого.
Театральная жизнь в Беларуси в начале XX века была связана с деятельностью Первой белорусской труппы Игната Буйницкого. Первоначально театр был создан как любительский в родном селе, где проводились «белорусские вечеринки», а позднее он превратился в профессиональный, а сам Буйницкий считается создателем (“бацькам”) белорусского профессионального театра. Гастроли театра, в том числе в Вильне, Варшаве, Петербурге, пользовались у зрителей большим успехом.
Также в Вильне на любительских основах действовал Белорусский музыкально-драматический кружок под руководством Алеся Бурбиса, который создал первую театральную постановку пьесы Янки Купалы “Паўлінка”.
Игнат БуйницкийВ сценической реализации постановок важная роль принадлежала формированию национальной интонации, как некоего особого «кода» сценического творчества. Особое место отводилось народному музыкальному творчеству, в первую очередь, песенному фольклору. Достаточно напомнить любимый спектакль 1920-х годов – «музыкальную драму» «На Купалье»
Несмотря на появление любительских кружков в Минске, Витебске, Гродно, Могилеве к концу XIX века и некоторое оживление музыкально-театральной жизни, качественно новый, более высокий этап развития театра начинается только в начале XX века, когда развернулась культурно-просветительская деятельность Игната Буйницкого (1861 – 1917), знаменовавшая новый этап в истории белорусского драматического и музыкального театра.
Игнат Буйницкий – выдающийся самородок на ниве белорусского искусства. В своей музыкально-театральной деятельности он продолжал развивать на более высоком профессиональном уровне традиции театра В. Дунина-Марцинкевича. Он широко пропагандировал музыкальное творчество народа, его песни и танцы, стремился к созданию синтетического театра, в котором, кроме драматического искусства, были бы представлены хоровое пение и народная хореография.
В репертуар театра И. Буйницкого входили популярные пьесы белорусских и украинских драматургов. С большим успехом театр показывал произведения М. Крапивницкого «По ревизии» и «Пошились в дурни», Э. Ожешко «Хам» и «В зимний вечер», К. Каганца «Модный шляхтич».
Одновременно И. Буйницкий тщательно отбирал для своих выступлений народные песни. В этом ему помогал опытный хормейстер и композитор Л. Роговский, который был близко связан с белорусской литературой, театром, с народной песней, а позже ему удалось составить белорусский песенник для народных и школьных хоров, который сыграл большую роль в пропаганде национальной песни. Сборник был «посвящен артисту Игнату Буйницкому». Вот некоторые песни из этого сборника, которые вошли в репертуар театра Буйницкого, исполнялись хором и производили глубокое впечатление на слушателей: «Дуда-веселуха», «Ах ты дуй», «Подушечка», «За горами, за лесами» и другие.
Газета «Наша нива», которая всегда с большой теплотой отзывалась о спектаклях театра Буйницкого, так описывает выступление хора: « …После выступает хор человек 30, все в национальной одежде, поплыла белорусская родная песня, то грустная, как доля народная, то веселая и живая, как бывает живой и веселой молодость».
Наряду с драматическими пьесами, которые занимали главное место в репертуаре театра, Игнат Буйницкий уделял много внимания танцам и народным песням, национальной хореографии. На его родине, в Прозороках, Поливачах и в окрестных селах, Буйницкого знают и помнят, прежде всего, как замечательного танцора-самородка, организатора и постановщика народных танцев. Танцевальное искусство народа было его стихией, его любимым делом, которому он посвятил свою жизнь. «Танцы наши родные белорусские, с живостью которых не может сравниться ни один танец на свете. Танцоры чудеса показывали, а лучше всех первый танцор и организатор театра Игнат Буйницкий со своей танцоркой вязали, раскидывали в круг и соединяли фигуры. А тем временем дударь с цимбалистом емко играли под танец, подпевая…», - писала «Наша нива» в 1910 году.
Один из участников танцевального вечера Буйницкого в Петербурге Язеп Сушинский вспоминает: «…Эта отличная пара (Игнат Буйницкий и его дочь Ванда) произвели на публику огромное впечатление. …Буйницкий так легко и живо вел с Вандой танец, что никто не мог сказать, что ведет его не отец с дочкой, а пара молодых людей». В тот вечер танцевали «Левониху», «Юрку», «Мельника», «Гусачка», «Метелицу» и другие танцы.
Театр во главе с Буйницким обогащал танцы и, как писал Змитрок Бядуля, наделял их особой живостью и бодростью, бойкостью движений, акцентируя внимание зрителя на оптимистическом содержании, раскрывая внутреннее светлое ощущение жизни, присущее народу. Буйницкий долго и упорно оттачивал каждое движение, каждый жест артиста и добивался четкости и стройности ансамбля, ровности линий, пластичности движений.
Своей деятельностью Игнат Буйницкий вывел народную хореографию на широкую дорогу жизни, дал путевку на концертную эстраду. Исполнение народных танцев труппой Буйницкого способствовало зарождению в Беларуси профессионального искусства и появлению национального балета.
Театр Буйницкого пустил глубокие корни. Музыкально-драматические кружки, распространившиеся на территории Беларуси, развивая его традиции, продолжали формирование национального театра.
Облик профессионального национального театра Беларуси формировался, как известно, с участием самоотверженных подвижников искусства, начиная с “бацькі беларускага тэатра” И. Буйницкого и ряда талантливых драматургов, актеров, музыкантов, постановщиков, часто – в одном лице, как, к примеру, В. Голубок (в Минске работает “тэатральная гасцёўня У. Галубка”).
33. Первое белорусское товарищество драмы и комедии. Деятельность белорусской труппы в. Голубка.
ПЕРВОЕ ТОВАРИЩЕСТВО БЕЛОРУССКОЙ ДРАМЫ И КОМЕДИИ. Действовало в 1917— 20. Организатор и первый руководитель Ф. Жданович. В работе товарищества участвовали И. Буйницкий, В. Фальский, В. Голубок. Имело драматич. труппу, хор под руководством В. Террааского, танц. группу под руководством Ч. Родзевича, оркестр нар. инструментов под руководством Д. Захара.
В составе драматич. труппы: Я. Беларус, О. Вашкевич, Р. Жаковский, И. Жданович, П. Медёлка, Т. Бондарчик, Г. Григонис,
A. Ильинский, Е. Миронова, Н. Мицкевич, Б. Платонов, Л. Ржецкая, К. Санников, С. Ста-нюта, В. Тарасик и др. Режиссёры Ф. Жданович, В. Голубок. Среди постановок: «Павлинка» и «Разорённое гнездо» Я. Купалы, «Антось Лата» Я. Коласа, «В зимний вечер» и «Хам» по повестям Э. Ожешко, «Писаревы именины», «Последняя встреча» и «Безвинная кровь»
B. Голубка, «Модный шляхтич» К. Каганца, «Предложение» А. Чехова и др.
Товарищество проводило культ.-просвети-тельную работу, сыграло важную роль в ста новлении бел. театр, искусства. В 1920 многие актёры вошли в состав Бел. гос. театра (ныне им. Я. Купалы). Работало в городском театре, затем в клубе «Беларуская хатка».
В 1920 по инициативе В. И. Голубка был создан белорус. передвижной т-р, в задачу к-рого входило художеств, обслуживание р-нов республики. Театр этот ставил пьесы Я. Купалы, В. Дунина-Марцинкевича, К. Каганца. Значительное место в его репертуаре занимали пьесы Голубка («Ганка», «Пан Сурынта», «Плотогоны» и др.) в постановке самого автора. В составе театра были В. И. Дедюшко, К. Ф. Былич и др.
Голубок Владислав Иосифович [3(15).5.1882—1937], белорусский советский режиссёр, актёр, драматург, театральный художник, народный артист БССР (1925). Родился на станции Лесная под Барановичами в семье железнодорожника. С 1906 занимался литературной деятельностью. В 1917—20 актёр и режиссёр «Первого товарищества белорусской драмы и комедии». В 1920 создал театр, называвшийся «Труппой Голубка», в задачу которого входило художественное обслуживание районов республики (впоследствии Белорусский передвижной театр, 1926—32, 3-й Белорусский государственный театр, 1932—37). Автор сборника «Рассказы» (1913), ок. 40 драм и комедий на исторические, историко-революционные и бытовые темы, ставившихся в белорусских театрах: «Последняя встреча», «Писаревы именины» (обе поставлены в 1917), «Невинная кровь» (1918), «Безродный» (1919), «Ганка» (1921), «Суд» (1920), «Душегубы» (1921), «Пан Сурынта», «Плотогоны» (обе в 1923), «Пинская мадонна» (1927) и др. Был ярким исполнителем драматических и характерных ролей: Овечка («Суд»), Сурынта («Пан Сурынта»), Гусак («Диктатура» Микитенко), Андрон («Мой друг» Погодина) и др. Ставил и оформлял как художник все свои пьесы в возглавляемом им театре. Драматургическое, режиссёрское и актёрское творчество Г. является связующим звеном между дореволюционным и советским белорусским театром. Воспитал многих белорусских актёров: (В. И. Дедюшко, А. А. Згировский, К. Ф. Былич и др.).
34. Деятельность бгт имени Янки Купалы и бгт имени Якуба Колоса.
Дата добавления: 2019-01-14; просмотров: 332; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!