Сальпингоофорит (salpingoophoritis)
Бартолинит (bartholiintis)
Бартолинит дегеніміз қынап кіреберісінің үлкен безінің қабынуы. Стафилококк- тармен, ішек таяқшасымен, стрептококк, протей, сирек гонококктармен, трихомона- далармен, микоплазмалар және басқа микроорганизмдермен қоздырылады.
Клиника. Микробтар бездің шығару өзегін зақымдауы мүмкін (каналикулит), бірақ каналикулитте әйелдің жалпы жағдайы аз зардап шегеді. Бездің сыртқы шығару өзегінің арнасының айналасында қызыл түсті валик анықталады: өзекті қысқан кезде іріңді тамшы көрінеді, осы тамшыны бактериоскопиялық зерттеуге алу керек. Шығару өзегінің бітелуі кезінде бездің жалған абсцессі пайда болады. Жалған абсцессте үлкен жыныс еріндерінің ортаңғы және төменгі 1/3-дегі шекарада овоид пішінді ісіну, гиперемия, көгеру байқалады, түзіліс үстіндегі тері қозғалмалы. Жалған абсцесс үлкен жыныс ернінің сыртқы, жиі ішкі бетінің ісіуін тудырып, кіші жыныс ерніне тарап, қынапқа кірісті жабады. Дене қызуы субфебрильді, жүрген кезде ауырсыну байқалады.
Емі. Каналикулиттің жедел сатысында антибактериялдық ем және мұз басу тағайындалады, салқынды 1 сағаттан 30 минуттық демалыспен 3-4 рет ұстау керек. Жалпы жағдайы жақсарғанда патологиялық ошақ аймағына УК-сәуле, УВЧ немесе сантиметрлі диапазонды микротолқындар тағайындайды. Жалған абсцесске операция жасалады: қынап кіреберісінің үлкен безінің шығару өзегін ашып, кілегей қабатын айналдырып, вульва кілегейіне тігіледі. Операциядан кейінгі бірінші күні жарақаттың тез жазылуына көмектесетін магниттік ем тағайындалғаны тиімдірек. Мұндай комплексті ем операциядан кейінгі кезеңде антибиотик тағайындамауға мүмкіндік беріп, бездің функциясын сақтап және рецидив санын төмендетеді. Микробтың без паренхимасына және қоршаған шел қабатына енуі қынап кіреберісінің үлкен безінің шынайы абсцессі дамуына әкеледі. Абсцесс жиі аралас микрофлорамен тудырылады.
|
|
|
Клиника. Науқастың жалпы жағдайы ауыр, дене қызуы жоғары, біртіндеп ұлғаятын үлкен және кіші жыныс еріндерінің ісінуі байқалады, өткір ауырсыну болады, әсіресе жүргенде, абсцессті пальпация жасау қатты ауырсынуды тудырады. Ірің көп жиналғанда флюктуация анықталады. Абсцесстің өздігінен жарылуы мүмкін: бұл кезде жалпы жағдайы жақсарады, дене қызуы төмендейді, бірақ кейін рецидив болуы беім.
|
|
|
Емі. Қынап кіреберісінің үлкен безінің шынайы абсцессі жедел оперативті араласуды талап етеді. Ұлкен жыныс ернінің бетінің сыртқы аймағынан ісіну үстінен іріңдіктің төменгі полюсіне дейін крест тәрізді тілік жасалады, кейін дренаж салынады, ол қынапқа микроб түсуін шектейді. Бір мезгілде антибиотиктер тағайындалады. Соңынан «салқын» сатысында бездің өзегімен бірге энуклеация істеледі.
Кольпит (colpitis)
Кольпит - қынаптың кілегей қабатының қабынуы. Бейарнамалы кольпит стафилококктармен, ішек таяқшасымен, стрептококктармен қоздырылуы мүмкін. Жиі кольпитті аралас инфекция, сонымен қатар трихомонадалар туғызады. Кольпит дамуына бейімдеуші факторларға қосалқылардың созылмалы қабынулары кезінде байқалатын аналық безінің эндокринді қызметінің төмендеуі, пубертатты және менопауза жаста эпителиальды жабындының бүтіндігінің бұзылуы, жатыр мойны өзегінен патологиялық бөліністің болуы қынаптың екіншілік қабыну процессіне ұшыратады. Қабыну реакциясы ошақты және диффузды болады. Жиі жатыр мойнының қынаптық бөлігіне және вульваға тарайды.
|
|
|
Клиника. Кольпиттің негізгі белгісіне аурудың жедел және созылмалы сатысына тән серозды-іріңді бөліністің болуы жатады. Жедел кольпитте науқастар қынап, вульва аймағындағы қышынуға және ашу сезіміне шағымданады, зәр шыққанда ауырсыну мен ашу күшейеді. Созылмалы сатысында бұл белгілер басылады.
Диагностика. Көтергіш және қасық тәрізді айна көмегімен қынапты қарағанда гиперемиясы байқалады, ол серозды немесе іріңді бөлініспен жабылады, қансырай ды. Ауыр ағымында ашық-қызыл түсті бұдыр пішінді эпителий жарасы (colpitis maculosa) немесе беткей орналасатын қынаптың емізікше қабатының нүктелі инфильтрациясы аймақтары (colpitis granulosa) байқалады. Кольпиттің созылмалы сатысында кілегейлі қабықтың гиперемиясы болар-болмас, әлсіз болады, ауырсыну сезімі азаяды. Кольпоскопиялық зерттеу қынаптың кілегей қабатының өзгерісін дәл анықтауға және диагноз қоюға мүмкіндік береді. Қынаптың, уретраның, жатыр мойны, үлкен бездер шықару өзегінің бөліністерін бактериоскопиялық, кейде бактериологиялық зерттеулер қабыну процесінің этиологиялық сұрағын шешеді.
|
|
|
Емі Бейарнамалы кольпитте жергілікті және жалпы ем жүргізіледі. Жергілікті емде сыртқы жыныс мүшелерінің өдеуін және қынапты антисептиктер ерітіндісімен шаюға негізделген. Қынапқа галаскорбинмен, облепиха майымен тампондар, шырақ таяқшалары енгізіледі. Қабыну белгілерінің айқын көрінісінде немесе емге резистенттілік болғанда кей жағдайларда жергілікті антибиотиктер қолданылуы мүмкін, бірақ алдымен микрофлораның сезімталдығын анықтау қажет, гормондар (эстроген, прогестерон), физиоеммен қоса (ультрадыбыс, синусоидты, модульден- ген токтар, озокерит, балшықтар), витаминдер (А, В, С, Р топтары және т.б), десенсибилизациялаушы препараттар қолданылады.
Міндетті түрде емді қажет ететін қосалқы гинекологиялық аурулар: осыған байланысты қынап эпителиіндегі гликоген деңгейі қалыпқа келеді және қалыпты қынаптық флора дамиды.
Атрофиялық кольпит (colpitis atrophica)- менопауза кезінде дамиды. Науқастар қан аралас бөлініске, кейде сыртқы жыныс мүшелерінің қышуына шағымданады. Кольпоскопиямен тексергенде атрофияланған ақшыл кілегей қабатта жиі күмбез аймағында және қынаптың қаптал қабырғасында жарықтар, эпителиальды жабындысынан айрылған аймақтар анықталынады, қол иә болмаса құралдар тиген кезде оңай қансырайды. Қынапқа қосымшы инфекция түскенде диффузды немесе жергілікті гиперемия, сұрғылт кілегей жабындылар, іріңді бөліністер анықталады.
Емі. Қынапты түймедақ тұнбасымен немесе сутегінің асқын тотығымен өңдейді. Осыдан кейін қынапқа антибактериальды және синестролмен тампон салынады. Ем апта бойы немесе оданда ұзақ жүргізіледі. Соңғы кезде жергілікті ем есебінде құрамында эстриол бар емдік шырақтар, қынаптық таблеткалар, гельдер, майлар қолданылады – Овестин, эстриол.
Трихомониаз(trichmonas)
Трихомониаз – жыныс жолымен берілетін, ең жиі жұқпалардың бірі. Әйелдер мен еркектер бірдей жиі-жиі ауырады. Жұқтыру жыныс қатынасы кезінде өтеді. Бытовой путь распространения трихомониаз таралуының тұрмыстық жолы сиерек әдетте қарапайым гигиена ережесін сақтамау кезінде жұқтыру балаларда кездеседі. Бұл ең көп тараған паразитті дәрет жыныстық жұқпаның бірі. Басқа да жыныстық жұқпалармен – соз ауруымен, хламидиозбен, кандидозбен және т.б. жиі ұштасады.
Трихомониаз кезінде тез арада өзіңіздің учаскелік гинеколог-дәрігеріне көрінуі керек. Анализ тапсырып, дер кезінде ем қабылдамаса оның соңы қынаптың қабынуына, эндометритке, жатырдың қабынуына және ең сорақысы, жатырдан тыс жүктілікке соқтыруы мүмкін. Жатырдан тыс жүктілік дегеніміз ол ұрықтың жатырға түспей, жолда, түтікшелердің бірінде қалып қоюы. Егер әйел инфекция жұқтырып, одан емделмеген болса, түтікше де қабынады. Содан ұрық жатырға жетпей түтікшеге тұрып қалады да, сонда дами береді. Жатырдан тыс жүктілікті тек операция арқылы ғана емдейді. Ол кезде әйелдің бір түтікшесі алынып тасталады. Ал дәрігерге уақытында көрінбеген жағдайда түтікше жарылып, әйел көп қан жоғалтып, қиналып қалуы мүмкін.
жұқпалы жыныс ауруларының бірі. Бұл кеселге ерлерге қарағанда әйелдер көбірек шалдығады. Жыныс мүшелері қабынған әйелдерде трихомониаз ауруы жиі кездеседі. Оны қоздыратын трихомонада (Trichomonas vaginalis) микробы тек жыныс мүшелерінде ғана өмір сүре алады, басқа ортада ол тез өледі. Бұл ауруды негізінен сырқат адам таратады. Ол басқаларға өзінің пайдаланған заттары арқылы да трихомониаз ауруын жұқтыруы мүмкін.
Бұл аурудың белгілері соз белгілеріне өте ұқсас, сол себепті науқасқа диагноз ауру қоздырғыш микроптарды табу арқылы ғана қойылады.
Трихомониазбен ауырған әйелдің жыныс мүшесінен ақшыл жалқаяқ ағады. Күнделікті күймең тіршіліктің ыңғайына қарай жалқаяқ бірде азайып, бірде көбейіп отырады. Ол жыныс мүшесінің айналасын, шап жағындағы теріні түршіктіреді. Терінің түсі қызарып, іседі, қышиды. Емделмеген жағдайда ол жазылмайтын жараға айналады.Дер кезінде емделсе, трихомониаз ауруынан құлантаза айығуға болады. Сондықтан, секем алған жағдайда, дереу шипагерге көрінген жөн
Трихомониаздың себептері:
Трихомониаз адам ағзасында ғана паразиттейтін күйдіретін- қынапты трихомонадты класынан кәдімгі бір жасушалы ағзамен туындайды. Бытовым путем трихомониаз тұрмыстық жолмен сирек беріледі, себебі трихомонадтар адам ағзасынан тыс әрең өмір сүреді, тұздың не залалсыздандыру әсерінен, жоғары температурадан (400) құрып кетеді. Ылғалды ортада бірнеше сағат өмір сүре алады. Оралды не или аналды секс кезінде трихомониаз берілмейді, себебі қынапты трихомонадтар ауыз қуысы мен тік ішекте өмір сүре алмайды.
Мыналар неғұрлым жиі зақымданады:
- сыртқы жыныс органдары (вульвит) – слемейлі қабығының ісуі, қызаруы және тітіркенуі жыныс безі ергені мен айналасындағы терінің мацериациясы, жыныстық қатынас кезінде ауруы;
- қынап (кольпит) – кейде жағымсыз иіспен көпіршік сипатында жасыл түспен молынан шығатын бөлініс;
- ауыратындардың жартысынан көбінде қуығы зақымданады. Пациенттер кіші дәрет алу кезінде ауыратына шағымданады.
Трихомониаз симптомдары:
Трихомониаз кезінде зар шығару жыныс жүйесінің органдары шалдығуы мүмкін. Трихомониаз кезіндегі жасырын кезеңі бір аптадан бір айға дейін созылуы мүмкін.Еркектердің көпшілігі, бұл туралы күдіктенбестен, трихомонияздың тасымалдаушысы болып табылады.. себебі олардың бойында осы жұқпа жиі симптомсыз өтеді. Егер трихомонадтар қуық безіне келіп түссе, зәр шығаруда – ауруы, күйдіруі, үздік-үздік шығуы, қобудың әлсіреуімен проблемалар пайда болады, эякуляция кезінде ауыртатыны сезіледі. Қуық безіне түскен кезде өткір қуық безі өршиді қуықтан бөлініс пен зәр шығару мен секстен кейін ауыруы пайда болады.Зәр шығару жыныс жүйесінің жоғары бөлігіне түскен трихомонадтар простатит ауруын туғызуға қабілетті.
Әйелдерде трихомониаздың өте өткіря симптоматикасы болады. Қынабына жұқпа жұққан кезде, жағымсыз иісі бар сары түсті көпіршік бөлінісі пайда болады. Бөлініс сыртқы жыныс органдарының үстіңгі бетін, төңірегін, ішкі жағымен бірге сандарын тітіркендіреді, күйдіру мен қызуды туғызады.Трихомониаз кезінде зәр шығару мен жыныстық қатынасы кезінде шаншу мен күйдіруді сезінеді ауру ашушаң және жүйкесі жұқарған адамға айналады, аналық безден қан кетуі менструалды циклінің бұзылуы мүмкін. Трихомониаз жүктілігі кезінде қауіпті болуы мүмкін, себебі ол түсік тастауға және туғаннан кейін асқынуына итермелеуі мүмкін. Трихомониаз симптомдарының тағы біруі жыныс органдарындағы жаралар болуы мүмкін, сан арасындағы лимфатикалық тораптардың ісінуімен де пайда болуы ықтимал. Әйелдерде де және еркектерде де трихомониаз кезіндегі асқыну ұрпақсыздыққа әкелуі мүмкін. Демек, трихомониаздің клиникалық көрінісі мен асқынуы соз ауруы кезіндегімен ұқсас, бұл диагнозды зертханалық растау қажет деген сөз.
Соңғы жылдары трихомониаздың баяу өтуі, терапияға нашар көнуі жиі байқалады, бұл иммунды жүйенің діңкелеуіне, трихомонадтың басқа да микроағзалармен бірігуіне едәуір дәрежеде байланысты. Бұған дәріханалардағы антибактериалды препараттардың қолжетімділігі, өзін-өзі емдеудің кең таралуы ықпал етуде бұл ауруды диагностикалау мен емдеуді қиындатады және ауруды болжауды нашарлатады. Трихомониаз кезінде көмекей безі, көз (конъюктивит), тік ішек зақымдануы мүмкін. Анасының босану жолына жұққан трихомониаз өтуі кезінде нәрестеге жұғу жағдайы кездеседі. Трихомонадтар баяу өтетін өкпе қабынуын туғыза отырып, нәрестенің өкпесінде табылуы мүмкін. Қазіргі уақытта трихомониаз күнінен бұрын туу мен шарана төңірегіндегі судың күнінен бұрын ағып кету тәуекелін ұлғайтатыны дәлелденді.
Диагноз:Зерттелетін материалында трихомонад табылуы негізінде қойылады. Зертханалық диагностика үшін мынадай бірнеше әдістер қолданылады:
Трихомониазды емдеу:
Трихомониазды табысты емдеу үшін ойдағыдай өтуге, тіпті олардың біреуінде трихомонадтар табылмаса да, екі серіктес те міндетті түрде емделуге тиіс. Зәр шығару жұқпасы мен ЖЖБЖ емдеу кезінде жыныс қатынасын жасау тоқтатыла тұруы тиіс. Трихомониаз табысты емделеді, және мұнда «Бақылауда жұқпалар» бағдарламасы бойынша жүргізілетін, толыққанды диагностика басты рөл атқарады. Диагностика қоздырушының түрін, ал қажет болған кезде – оның тұрпатын анықтау арқылы жыныстық жұқпаларды анықтауды қамтиды. Қан талдамасы, зәрінің үзінді бөлігі мен жұтқыншақтан алынған жұғындыға ПЦР-диагностикасымен толықтырылады. Жыныстық жұқпаны (ЖЖБЖ) диагностикалау және емдеу үшін маңызды, аурудың үдеріс сатысы, ескілігі және басқа да сипаттары бағаланады.
Бұдан басқа, басқа да органдардың инфекциялық үдеріске тартымдылық дәрежесі анықталады. Бұл маңызды, себебі буындарда хламидии, микоплазмалар - қан тамырларының қабырғасында атеросклеротикалық бляшкато, бауырдағы, сілекей безіндегі - цитомегаловирус, аналық без мойнындағы – папилломавирус секілділер жиі табылады. Кандидоз басқа аурулардың мысалы, эндокриндік жүйеде пайда болуымен жиі кездеседі.Венерологиялық ауру – бұл шын мәнінде тек жыныстық аяда ғана емес, бүкіл ағзаның ауруы. Сондықтан ішкі органдарды толық тексеру керек, бұл кез-келген инфекцияларды диагностикалау кезінде маңызды болмақ. Иммунитеттің жай-күйін бағалаудың да маңызы зор, бұл ретте бұзылғанын, осыған қорғаудың негізгі факторына әсер етуі мүмкін барлық себептерді анықтау керек .Жыныстық жұқпаны емдеуге (ЖЖБЖ) осындай кешенді тәсілмен келу толық болмақ және микробтарға ешқандай мүмкіндік қалдырмайды!
Эндометрит (endometritis)
Эндометриттің дамуына (жатырдың кілегей қабатының қабынуы) асқынған аборттар, босанулар, жатыр қуысын диагностикалық қыру, гистеросальпинго- графия және басқа да жатыр ішілік манипуляциялар бейімдейді. Эндометриттің дамуына беімдеуші факторлар ішіндегі маңызды орынды жатыр ішілік контрацеп- тивтер алады. Бұл жағдайда жатырдың кілегей қабатының функциональды және базальды қабаты зақымданады. Қабыну процесі бүкіл кілегей қабатқа тарауы мүмкін немесе ошақтық сипатта болады. Эндометриттің ауыр түрінде процесс диффузды және ошақты түрдегі зақымданулар болып бұлшықетке тарайды.
Эндометрийді морфологиялық зерттеу кезінде көптеген плазматикалық клеткалардан және лимфоидты элементтерден, аз мөлшерде лейкоциттер мен гистиоциттерден тұратын қабыну инфильтраты анықталады.
Клиника. Аурулар дене қызуының артуына, іштің төменгі бөліміндегі және шап аймағындағы ауырсынуға, кілегейлі-іріңді сұйық, кейде жағымсыз иісті (ішек таяқшасы) бөлініске шағымданады; эндометрийдің эпителиальды жабындысының кейбір аймақтары күзеп, нәтижесінде іріңді-қанды бөлініс қосылады. Патологиялық өзгерген эндометрийдің ажырауының бұзылысы етеккір кезіндегі гиперполимено- рея белгісімен сипаталады.
Қынап арқылы зерттегенде жұмсақ консистенциялы, жатырдың сәл ауырсынуын анықтаймыз. Функциональды қабаттың сылынуынан жатыр қуысындағы микробтар сыртқа шығарылып, нәтижесінде кейде өздігінен жазылу болады. Жиі қабыну процесі лимфатикалық капиллярлар және қантамырлар арқылы бұлшықет және қоршаған май шел қабатына тарайды.
Диагностика. Ауруды анықтау қиындықтар тудырмайды. Анамнездік мәліметтер (жатыр ішілік манипуляциялар, кілегей астылық түйіннің некрозы), дене қызуының көтерілуі, зерттеу кезінде жатырдың ауырғандығы, іріңді бөліністер және етеккір циклінің бұзылысы дұрыс диагноз қоюға мүмкіндік береді. Жатыр қуысындағы түзілісті бактериоскопиялық және бактериологиялық зерттеу микробтық флораның сезімталдығын анықтауға мүмкіншілік береді. Гематология лық көрсеткіштердің өзгеруі қабыну процесін көрсетеді.
Емі. Жедел эндометритте төсектік режим, іштің төменгі бөлігіне салқын қою, антибиотиктер мен сульфаниламидтер (дозасы процестің ауырлығына, аурудың ұзақтылығына, антибиотикке сезімталдығына байланысты), ауырсынуды басатын (напросен, налоксан, индометацин, кетанов және басқалар), седативті (сасықшөп тұнбасы, бромкамфора, валериана экстракты және тұнбасы, новопассит) және десенсибилизациялаушы (димедрол 0,05г, супрастин, пипольфен) заттар, қантамыр қабырғасының өткізгіштігін қалыптастыратын витаминдер (рутин 0,02г 3 рет тәулігіне, аскорбин қышқылы 0,25г 4 рет тәулігіне 3-4 апта бойына) тағайындалады; қанды бөліністерде жатырды жиырылтатындар (эрготал 0,001г тәулігіне 2-3 рет, хинин 0,15г тәулігіне 3 рет).
Созылмалы эндометрит ұзақ уақытқа созылғанда қабыну процесі бұлшықет қабатына тарайды; бұл кезде бұлшықет дәнекер тканімен алмастырылады (эндомиометрит). Жатыр тығыздау, ұлғайған, бөліністер кілегейлі-іріңді. Іштің төменгі бөлігіндегі, сегізкөзде, белде ауырсыну болады, жиі ұзақ және көп мөлшерлі етеккір (гиперполименорея), сирек - ациклді қан кету байқалады. Жатырды жабатын ішперденің және көрші мүшелерінің қабынуы (периметрит) әсерінен жатырдың қозғалғыштығы тежеледі.
Диагностика. Анамнездік мәліметтер, клиникалық көріністер, сонымен қатар жатыр қуысының түзілістері мен эндометрийден алынған жағынды нақты диагноз қоюға мүмкіндік береді. Созылмалы эндометритте жиі ұзаққа созылған сальпинго- офорит бірігіп жүреді. Жатырдың қырындысында лейкоциттер жинағы және басқа да қабыну құбылысының белгілері анықталады.
Емі. Созылмалы эндометриттегі негізгі емдік фактор - физио-, бальнеотерапия. Бұл ем негізінде кіші жамбас мүшелерінің гемодинимикасын жақсарту, эндометрий мен аналық бездің қызметін күшейту, организмнің иммунологиялық қасиетін жоғарылату үшін тағайындалады. Жиі өзгертілген физикалық факторлар (сантимет- рлі диапазонды микротолқындар, УВЧ, магниттік ток, импульстік режимдегі ультрадыбыс, мыс және мырышпен электрофорез) қолданылады; тиімді ем болатын балшықтар, озокерит, парафин, сульфидтік және радонды сулар (ванна, шаю). Аналық бездер гипофункциясы бірікен кезде гормонотерапия қолданылады. Сонымен бірге аскорутин, димедрол, супрастин, пипольфен, седуксен тағайындала- ды. Етеккір кезінде кең спектрлі антибиотиктер еңгізіледі.
Сальпингоофорит (salpingoophoritis)
Сальпингоофорит - жатыр қосалқыларының қабыну ауруы, жыныс жүйесінің қабыну аурулары ішіндегі ең жиі кездеседі. Өрлемелі жол арқылы инфекция қынаптан, жатыр қуысынан жиі асқынған босануда және аборттардан кейін тарайды, сонымен қатар құлдилау - көрші мүшелерден (соқыр ішек, тік ішек және сигма тәрізді ішектен) немесе гематогенді жолмен таралады.Қабыну процесі кілегей қабаттан басталып, жатыр түтігінің басқа қабаттарына терең тарайды. Қабыну процесі әсерінен жиналған экссудат жатыр түтігі қуысында жиналып, құрсақ қуысына төгіліп, жиі түтік айналасында жабысқақ тудырады, түтіктің ампуласы мен жатырлық бөлігінің тесігін бітеп тастайды. Түтіктер өткізгіш тігі жойылуы қапшықты қабынулық түзілістің дамуына соқтырады. Түтік қуысында серозды сұйықтық жиналуын гидросальпинкс деп атайды. Гидросальпинкс бір жақты және екі жақты болады. Сальпингиттің ауыр ағымында және микроорганизм- дердің вируленттілігі жоғары болғанда түтікте іріңді түзіліс (пиосальпинкс) пайда болады. Пиосальпинксте кіші жамбаста ішектермен, шарбы маймен, қуықпен жабысқақтар түзіледі. Науқастардың 2/3 қабыну процесі түтіктен аналық безге тарайды (сальпингоофорит).
Клиника. Сальпингоофорит жедел, жеделдеу және созылмалы болады. Жедел сальпингоофоритте белдегі және іштің төменгі бөлігіндегі ауырсыну, қандағы өзгерістер қабыну процесіне тән, жатыр жалғамалары мен оны қоршаған тіндерінің инфильтрациясы және экссудациясы тән.
Жедел сальпингоофоритте клиникалық белгілері әртүрлі дәрежеде байқалуы мүмкін, ол қоздырғыш вируленттілігіне және организмнің иммундық күшіне байланысты. Ауырғандық сезімінің күші қабыну процесінің ішпердеде таралу деңгейіне байланысты. Ішперде қаншалықты қабыну процесіне ұшыраса ауырсыну реакциясы соншалықты айқын. Жатыр қосалқыларының ұлғаю деңгейі гиперемия, экссудация, тканьдердің лейкоциттермен инфильтрация деңгеіне, қоршаған тіндердің патологиялық процеске ұшырауына байланысты.
Кейде сальпингоофорит клиникасы беткей өтуі мүмкін, бірақ бұл кезде қосалқыларда айқын өзгерістер, тіпті іріңдеуге дейін жүріп жатады. Басқа жағдайда қабыну процесі ауыр өтіп, айқын клиникалық көріністермен, әсіресе пиосальпинкс кезінде байқалады. Жоғары температура, қалтырау, іштің төменгі бөліміндегі қатты ауырғандық, ішперденің тітіркену белгісі, қанның айқын өзгерістері байқалады (лейкоциттер санының көбеюі, лейкоцитарлы формуланың солға ығысуы, ЭТЖ жоғарылауы).
Созылмалы қабыну процесіне байланысты қосалқылардың ығысуы, ауырсынуы, қозғалысының шектелуі, тығыздалуы тән. Жатыр қосалқыларының созылмалы қабынуының рецидивті түрінде әдетті нервті, эндокринді, қантамырлық, асқорыту және зәр шығару жүйесінде функциональдық бұзылыстары дамиды. Созылмалы сальпингоофорит ұзаққа созылып, жиі өршиді. Өршу қоздырғыштың патогендік қасиетінің жоғарылауымен немесе екіншілік инфекциялануы кейде дененің салқын- дауымен, қызудың жоғарлаумен, шаршаумен, тұмаулатумен және басқа да организмді әлсірететін бейарнамалы факторлармен байланысты. Мұндай науқастар- да түтіктік бедеулік пайда болады.
Диагностика. Жатыр қосалқыларының қабынуы деген диагноз анамнез мәліметтеріне, аурудың клиникалық көрінісінің ерекшеліктеріне, жатыр қосалқысы ның екі немесе бір жақты ұлғаюына, гематологиялық көрсеткіштер өзгерісіне негізделіп қойылады. Кейде созылмалы қабыну процесінің өршу себебін анықтау қиындықтар туғызады. Кейбір ауруларда өршу аэробты немесе реинфекция белсенділігімен байланысты болса, келесі науқастарда бейарнамалы факторлардың әсерімен тығыз байланысты.
Жатыр қосалқыларының жедел қабынуың аппендицитпен, созылмалы сатыда - түтіктік абортпен екшеу қажет. Жатыр қосалқыларының жедел қабынуын аналық без ісігінің аяқшасының айналып кетуімен ажырату қиындықтар туғызады. Аналық безінің ісігінің аяқшасының айналып кетуіне аурудың кенеттен басталуы, анамнезінде қосалқылардың қабыну процесінің болмауы тән және қосалқылары аймағында ісік тәрізді, дөңгелек пішінді, қозғағанда ауырсынатын түзіліс анықталады. Параметральдық қабыну инфильтраты сальпингоофориттен тығыз консистенциялы болуымен ерекшеленеді: инфильтрат кіші жамбас қабырғасына өтеді, қынаптың кілегей қабаты инфильтрат астында қозғалыссыз.
Емі. Аурудың жедел сатысында эндометриттің емі жүргізіледі. Жедел сатысында УВЧ-терапия, кальций, магний, мырышпен электрофорез жасалады. Организмнің қорғаныш функцияларын күшейту үшін алоэ, ФиБС, пирогенал инъекциясы, поливитаминдер енгізіледі. Қажеті болса дезинтоксикациялық терапия тағайындала- ды (гемодез, реополиглюкин, 0,9% натрий хлориді, 5% глюкоза ерітіндісі, плазма).
Жедел және жеделдеу қабыну процестерін ауруханады емделеді. Созылмалы сальпингоофоритті саябыр сатысында емдеудің негізгі мақсаты аурғандықты жою және фибринолитикалық әсерге жету, сонымен бірге эндокринді, нервтік, қантамыр және басқа да жүйелер қызметін қалыпқа келтіру. Созылмалы сальпингоофоритті саябыр сатысында және басынан өткізілген қабынудың қалдық белгілері белсенді болмаса емді әйелдер кенесінде жүргізеді. Сырқаттың клиникалық көрінісіне байланысты әртүрлі физикалық факторлар тағайындалады. Сантиметрлік немесе дециметрлік диапазондағы микротолқындарды жиі өршуі болатын науқастарға тағайындаған тиімді, ал тұрақты ауырсыну белгісі бар науқастарға - динамикалық ток немесе синусоидальды модульденген токтарды, амидопиринмен электрофорез, ультрадыбыс қолданған тиімді. Жабысқақ процесінің айқын болуы протеолитика- лық ферментпен немесе лидазамен электрофорез тағайындауға көрсеткіш. Ремиссия сатысындағы аналық бездердің қызметін коррекция жүргізіледі. Бұл сатыда антибак териальды ем жүргізілмейді, өйткені аурудың созылмалы түрінде микробтардың рөлі аз немесе толығымен жоқ.
Болжамы. Жиі қолайлы, бірақ қабыну процесі кіші жамбастың ішпердесіне тарап, ауру ағымын ауырлатуы мүмкін.
Жатыр жалғамаларының қабынулы қапшықты түзілісі (пиосальпинкс, аналық без абсцесі, тубоовариальды түзіліс). Жатыр қосалқыларының қапшықты түзілісі бар науқастар хирургиялық емді талап етеді. Мүше аластату көлемі операция кезінде шешіледі: көбіне іріңдеген қапшықты түзіліс алынады. Науқастарды операцияға дайындық әр науқасқа ерекше өткізіледі, орташа есеппен 7-10 күнге созылады. Операция алдында сульфаниламидтер мен антибиотиктер енгізілмейді, өйткені түзілістегі капсула дәрілік затардың енуіне кедергі болады. Плазма, альбумин, реополиглюкин, глюкоза құю кең қолданылады. Антигистаминді препараттар тағай- ындалады. Сонымен бірге науқастарға симптоматикалық терапия – энергетикалық, метаболизм процесстерінің коэнзимдері, гликозидтер, витаминдер беріледі.
Кейде қабыну процесі жатырдан және қосалқылардан жатырды жауып тұрған ішпердеге өтеді (периметрит). Периметриттің 3 түрін ажыратады: экссудативті және жабысқақты. Жедел сатысында бұл түрлердің клиникалық көрінісі ұқсас. Науқастарда дене қызуы көтеріледі, шөлдеу және аузының құрғауы, жалпы мазасыздық, бас ауру, пулс жиілеуі, іштің төменгі бөлігіндегі ауырсыну, іштің алдыңғы қабырғасының керілуі пайда болады. Қынап арқылы зерттегенде жатырды қоршап тұратын инфильтрат анықталады. Пальпация кезінде жатырды ауырсынады, инфильтрат тығыз.
Параметрит (parametritis)
Параметрит - жатыр маңындағы шел қабатының қабынуы. Параметрит қоздырғышы стафилококктар, стрептококктар, ішек таяқшалары, анаэробты инфекция болып табылады. Параметрит дамуына бейімдеуші факторға (жүктіліктен тыс кезінде) жатыр мойның кеңуі, диагностикалық қырулар, жатыр мойнына операциялар, жатыр ішілік контрацепция енгізу, жатыр қабырғасының зақымдануы мен асқынуы, интралигаментарлы орналасқан ісікті алып тастау. Осының бәрі инфекцияның параметральды шел қабатына өтуіне қолайлы жағдай туғызады. Микробтар оған әртүрлі жолдармен енуі мүмкін, жиі жатырдан лимфатикалық қантамырлар арқылы енеді. Кіші жамбастың шел қабатының топографиясына байланысты бүйірлік параметрит жиі кездеседі, ол кезде қабыну процесі жоғарыдан кең жалғаманың жоғарғы бөлігімен, төменнен - кардиальды жалғамалардың төменгі бөлігімен, жанынан - кіші жамбас қабырғаларымен шектеледі. Бүйірлік параметритте инфильтрат жатырдың бүйір қабырғасы тұсында орналасқан және жамбастың қаптал бетіне өтеді; осы кезде қынаптың қаптал күмбезі тегістеледі және инфильтрат астындағы кілегей қабаты қозғалғыштығын тез жоғалтады. Алдыңғы параметритте инфильтрат жатырдың алдыңғы күмбезі тегістелгенде анықталады: инфильтрат қуықтың шел қабатына және іш пердененің алдыңғы қабырғасына тарауы мүмкін.Жатыр мен тік ішек арасындағы шел қабатының қабынуы артқы параметрит ретінде қаралады. Инфильтрат тік ішекті тығыз қоршап алып, кейде қуысының тарылуына әкеледі.Кіші жамбастың шел қабатының қабынуын пельвиоцеллюлит (pelviocellulitis) деп атайды.
Параметрит ағымында 3 сатыны ажыратады: инфильтрация, экссудация және экссудаттың тығыздалуы. Қабынудың бастапқы сатысында қантамырлар кеңуі, периваскулярлы ісік және шел қабатының ұсақ клеткалы инфильтрациясы байқалады. Экссудация сатысында қантамырлардан лейкоциттер мен қанның клеткалық элементтері шығады, инфильтрат жамбас қабырғасына дейін жетеді. Экссудат іріңдесе іріңді параметрит пайда болады, ірің тесіліп шығады, жиі тік ішекке немесе қуыққа тарайды. Қабыну процесі қуыққа немесе тік ішекке тараса цистит және проктит белгілері пайда болады. ЭТЖ мен лейкоциттер көлемі ұлғаяды, лейкоцитарлық формула солға ығысады.Қабыну экссудаты фибриногенге бай. Фибриноген фибринге айналып инфильтратты тығыздайды.
Клиника. Параметриттің ерте клиникалық белгісі - инфильтрат пайда болғаннан кейін іштің төменгі бөліміндегі ауырсыну; ауырсыну тұрақты түрде, сегізкөз бен белге тарайды. Кейін дене қызуы 38-39°С дейін көтеріледі; пульстің жиілеуі, бас ауру, шөлдеу, ауыздың құрғауы анықталады. Қынап арқылы тексергенде жатырдың қатты ауырсынуы анықталады. Жатырды инфильтраттан ажырату мүмкін емес, ол тығыз, қозғалматын; сегізкөз-жатырлық жалғама анықталмайды. Процесс тараған кезде науқас бүктеліп, бір жағына қарай қисайып, мәжбүр қалыпта (жамбас-сан буынды зақымдалған жаққа бүгу мүмкін емес).
Параметральды шел қабат іріңдегенде жалпы жағдайы нашарлап, дене қызуы гектикалық сипатта, қалтырау пайда болады, лейкоцитоз, нейтрофиль-дердіңсолға ығысуы, ЭТЖ бірден жоғарылауы болады. Параметральды инфильтраттың іріңдеуі және іріңдіктің қуыққа тесілуі зәрді зерттеу мен цистоскопия көмегімен анықталады. Іріңдіктің тік ішекке жарылуында нәжісте ірің анықталуы мен ректоскопия мәліметтеріне сүйеніп қойылады.
Параметриттің екшеу диагностикасына маңызды белгісі - зақымдалған жақтың мықын сүйегінің алдыңғы жағының үстінен перкуторлы дыбыстың тұнықталуының естілуі.
Диагностика. Анамнез мәліметтеріне (түсік, босану, жатыр ішілік манипуляциялар, гинекологиялық операциялар) және ректовагинальды зерттеу қорытындысына негізделеді. Параметритті экссудативті пельвиоперитониттен екшеу қажет.
Дата добавления: 2018-08-06; просмотров: 1231; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!