Status proesens communis universale

Мазмұны Аннотация Нормативтік сілтемелер Анықтамалар Белгілер мен қысқартулар Кіріспе 1 Негізгібөлім.........................................................................................................9 1.1 Тұяқ аурулары және тұяқ ауруларын алдын ..................................................9 1.2 Тұяқ терісі астының микробсызқабынуы....................................................10 1.3 Тұяқ терісі астының іріңдеп қабынуы..........................................................11 1.4 Тұяқ буынының іріңді қабынуы.....................................................................12 1.5 Тұяқты тазарту................................................................................................15 2 Өзіндікзерттеулер............................................................................................17 2.1 Proanamnesis....................................................................................................17 2.2 Anamnesis vitae....... ......... ..............................................................................17 2.3 Anamnesis morbi.............................................................................................17 2.4 Status prоesens communis universale..............................................................18 2.5 Status prоesens localis.....................................................................................22 2.6 Diagnosis..........................................................................................................22 2.7 Decursis morbi et therapia...............................................................................23 2.8 Еріkrisis............................................................................................................34 3 Техникақауіпсіздігі...........................................................................................36 Қорытынды............................................................................................................37 Пайданылғанәдебиеттертізімі............................................................................38

Кіріспе

Мемлекетіміздің мал шаруашылығын, оның ішінде - мал, құс және басқа жануарлардан өнім алуды дамыта отырып, елімізде қажетті азық-түлік, өндіріске керекті шикізаттар алу үшін жануарларды тиімді пайдалану бүгінгі күннің өзекті мәселесі.

Сондықтан да жедел ветеринарлық жәрдемнің тез көрсетілуінің, мамандардың қажетті жабдықтармен және ауру мал мен жануардың организміне әсер ететін дәрілермен қамтамасыз етілуінің маңызы зор. Алғашқыжеделветеринарлықкөмекбасқадаветеринарияжұмыстарменқосамалдәрігерлікемдеуісініңнегізінқалайды. Алғашқыветеринарлықжеделжәрдеммалтұрғанжердекөрсетіледі; ветеринарлықмекемегеәкелінгенмалменжануарларғакүрделіоперативтікемқажетболғанкездеемдеумекемесіндестационаржағдайындажәрдемжасалады. Малменжануарауырып, жалпыжағдайытөмендегендеоларғажеделде, сапалыда, әрітиімдікемек, көбінесеүлкенқалалардакөрсетіледі. Мұндайқалалардаарнаулыавто-көліктердежабдықталғанветеринарлықжәрдемкерсетілетінветстанцияларбар, олмалдәрігерлерін, ортажәнекішібуындағыветфельшерлерді (веттехниктерді) ауырғанмалғатезжеткізеді.

Тұяқ терісі астының сулы немесе фибринді микробсыз қабынуы жіті өтеді. Кейдеаурудыңсозылмалытүрідебайқалады. Бұлаурумалдытастыжергежайғанда, тұяғынтасқасоғыпалуынаннемесемалдытаседендіқорадаұстаған-да, тұяқтазалағандамүйіздіасакөпкесуден, дұрыстағаламауданшығады. Іріқарадааурубұлсебептерденбасқааусылауруыменауырғанкезінде, сондай-ақмалжатырықабынғандажәнежелінсауауруыменауырғанда, уланусалдарынан, малжемінебелокты (дайындықсыз) бірденкөпқосқандықтанпайдаболады.

Көбінесе малдың тұяғы мен аяқтары жарақаттанады.Мүйіздің сынуы жарақаттанған кезде микробтар ұлпаға түсуі мүмкін, олар ұлпаларды қабындырады. Солкездекеректіжәрдемкөрсетілмесе, қанғаеніп, қанарқылыбүкілорганизмгетарайды. Бұдансақтануғаболады, егермалғадеркездеемкөрсетілсе.

1 Негізгібөлім

1.1 Тұяқауруларыжәнетұяқауруларыналдыналу

Көбінесемалдыңтұяғыменаяқтарыжарақаттанады. Мүйіздіңсынуыжарақаттанғанкездемикробтарұлпағатүсуімүмкін, оларұлпалардықабындырады. Солкездекеректіжәрдемкөрсетілмесе, қанғаеніп, қанарқылыбүкілорганизмгетарайды. Бұдансақтануғаболады, егермалғадеркездеемкөрсетілсе.

Белгілері. Тұяққабөгдеденелеренгенжағдайда (шеге,сым,соқаныңтістері,шиша), көбінесетұяқастынақадалуынемесекіруімүмкін.

Жайлауда малдарды көшіргенде, тұяқтың жарақаты өсімдіктің қатты сабақтарынан, шабылған ағаштардың жантақтары зақымдауы мүмкін, олар тұяқтың жұмсақ жеріне қадалып, зақымдауы мүмкін. Сиырбайлаулытұрғанкездеөзініңшынжырынабайланыптерісінжарақаттауымүмкін. Қандайболмасынжарақаттамалбіріншіденақсайдыжәнетұяқтарызақымдалады. Малдыңтұяғы 3-4 күнөткенсоңауырыпісінедіжәнесолаяғынмүлдембасаалмайқалады.

Көмектүрлері. Малдыңаяқтарынфиксацияжасап, тұяқтыарнайыпышақтарментазалайды. Жарақаталғанжердіарнайықұрал-саймандарменбасып, шұқыпзақымдалғанжерінтабады. Микробтүспесүшінзаласыздандырып, жарақаттанғанжерінтазалапотыруқажет. Егертұяқнемесебұлшықеттеріжарақаталса, солжердіңайналасынтазалайды, қайнағансуменсүртіп, микробтардызалалсыздандырамыз. 5% иодпенжәнезеленкажағадыдақорғанышдәкеменбайлайды.

Дәрігерліккөмек. Тереңжаралардыфурацилиннемесериванолменжуамыз. Бөгдеденелердіалуүшінбуындыесілгенжіппенбайлапалады, жансыздандыратындәріегіп, ұлпалардағымикроорганизмдердіжойыпалады, қаттызақымалғанжәненекрозданғанұлпалардыкесіпалыптастайды. Жараныұнтақпенсеуіп, эфиржағыпбайламменбайлаптастайды. Жарақабынғанжағдайдаішкіартериятамырынаантибиотиктерменновокаинсалады.Мысалы 200 мыңпенициллин.

Аяқ терілерінің жарасы (Некробактериоз) - үй малының арасында жиі кездесетін, негізінен малдың тұяқ үсті тері аумағын зақымдайтын індетті кесел. Оғаншалдыққанмалдыңаяғынаәрине, бауырынажәнеөкпесінежаратүседі. Кейдееріндерін, ауызқуысынжелінтерісінзақымдайотырыпөкпеге, бауырға, қалыңеттергеөтіпкетуімүмкін.

Қоздырғышы - некрофорумбактериясымикробыныңқатерліәсеріненпайдаболады. Бұлжұп-жұқаанаэробты, қимылдамайтын, бактериялықспоратудыраалмайтынмикроорганизм. Тканьдердежәнебактерияныңқұрылысындаұзындығы 100-300 метр, жәнеені 0,5-ден 2,0 мжіптәріздіболыпжиікездеседі. Алкокк - шартәріздібактерияұзындығы 3-4мқысқа-қысқажекелегентаяқшатәріздітүрлерісиреккездеседі. Бұлбактерия 34-37 градустажылылықтакөбейіпөседі, 65 градусыстықта - 15 минуттыңішінде, алқайнағансудадереуөледі. Бактериябірпроценттікформалинніңертіндісіненнемесекарболқышқылынантезжойылыпкетеді. Қоздырғышымалдыңішегіндеөмірсүріп, сыртқыортанынегізіненластаптұрады. Малзәрінде 15, қида 50, сүтте 35 күнгедейін, алылғалдыжайылымтопырағындаүшайғадейінкүшінсақтауымүмкін. Осымикробтармензалалданғанқоражайлардықұрғатыпкептіргендемикробтартәулікшамасындаөледі. Тікелейтүскенкүнсәулес 10 сағаттансоңзалалсыздандырады.

Сондай-ақ «Марганцовка», «риванол», «фенол», «лизол», «формальдегид», «креолин», күйдіргіш натрий тағы басқа залалсыздандырғыш ерітінділері жарты сағат шамасында микробтардың күшін жояды.

Эпизоотологиясы. Бұлауруменіріқара, жылқықой, түйе, жабайыаңдаржәнеқұстарауырады. Аурумалменжұмысістегендеадамғадажұғуымүмкін. Індеттіңнегізгітаралукөзіауырғанмалдарболыпсаналады. Микробтаролардыңағзасындаауырыпжазылғаннанкейінкөпуақытбойысақталып, сыртқыортағасілекейі, тезегі, тағыбасқабөліндізаттарарқылыбөлініпотырады. Тазаланбағанласқораларда, залалданғансуларда, ылғалдыжайылымдардаболатынбұлмикробтармалағзасынааяқтерілерінде, ауызқуысыныңкілегейліқабатындакездесетінұсақтіліндінемесебасқадажарақаттарарқылыөтеді. Жарақаттарғатүскенмикробтар, ауабармайтынжарабетіндегіқабыршақтарастындаөсіп-жетіліп, аурутуындатады. Аурукөпшілікжағдайдаауа-райыжайылымыөтеылғалдыжерлердекездеседі. Жауын-шашынкөпболғанжылдарымаларасындаауружиіболады.

1.2 Тұяқ терісі астының микробсыз қабынуы

Тұяқ терісі астының сулы немесе фибринді микробсыз қабынуы жіті өтеді. Кейдеаурудыңсозылмалытүрідебайқалады. Бұлаурумалдытастыжергежайғанда, тұяғынтасқасоғыпалуынаннемесемалдытаседендіқорадаұстағанда, тұяқтазалағандамүйіздіасакөпкесуден, дұрыстағаламауданшығады. Іріқарадааурубұлсебептерденбасқааусылауруыменауырғанкезінде, сондай-ақмалжатырықабынғандажәнежелінсауауруыменауырғанда, уланусалдарынан, малжемінебелокты (дайындықсыз) бірденкөпқосқандықтанпайдаболады.

Белгілері. Малзақымданғанаяғынбасабергенде-ақақсайды. Оныңтұяғынқысқышпентексеріпкөргенде, тұяқтыңзақымданғанжерлеріауырадыжәнеоныңсәлқызуыболады. Егертабантерісініңастықабынғанболсаондаосымаңдағытабанныңмүйіздіқабығытеңбілсарынеқызғылтсарытүстіболады. Ауруаусылсалдарынанпайдаболса, ондатұяқтыңтабанмүйізіқұрғап, сынғышкеледі, тұяққабырғасысақинатәрізденеді, неолбұдырланыптұрады.

Аурудыанықтау. Күмәндіжағдайдааурудыанықтауүшінтұяқмүйізінбөреңкетәріздіетіптұяқтерісініңастынадейінкеседідежалқаяқтыңтүрінеқарайаурудыанықтайды.

Емі. Малды тыныш ұстап, аяғының астына мол, құрғақ төсеніш төсейді. Алғашқы 2-3 күндезақымданғантұяққасалқындатқыш (салқынсаз, мұз, қар) байлап, кейінжылы (45-47 градусссазнемесешымтезекбалшығы) емқолданылады. Емдеуаяқталғансоңтерісінжуып, құрғатыпсүртеді. Уланғанда (жатырқабынуы, желінсау, жемде - белокпенулану) антигистамиңціпрепараттарбереді. Аурудыңсозылмалытүріндетұяққа 20 проценттіксалицилнемесейодтымайжағыптаңады. Тұяқжұлығынажақынзақымданғанжердемүйіздісолқабаттарғажеткеншеалыптастайды.

Аурудансақтандыру. Жоғарыдаайтылғанаурутуғызатынұнамсызәсерлердіалдыналаболдырмаукерек.

1.3 Тұяқ терісі астының іріңдеп қабынуы

Тұяқ терісі тірегінің іріңдеп қабынуы оның үстіңгі бетінде болуы мүмкін, мұнда патологиялық процеске оның үстіңгі қабаттары және эпидермистің өсім беретін қабаттары ғана шалдығады, ал іріңдеп, ауруға барлық қабаты шалдықса қабыну тұтас түріңде болады. Бұлауружарағаинфекциятүсуден, табандыжәнеоныңжұмсақжерінұрыпалудан («табантию», «тағатию»), тұяқмұйізініңтереңжарылуынан, іріңдеткішинфекциялардың (соныңішіндеаусыл) есерінентеріастыныңқабынуынанпайдаболады.

Белгілері. Малденесініңқызуыкөтеріледі (іріқараныңденеқызуыкетерілмеуімүмкін). Нейтрофильділейкоцитозболып, РОЭжеделдейді. Малауруаяғынбасқандаақсайды. Қабынғанжердіңмүйізіісіп-кебінеді, тұсісарықоңырболады (тұяққысқышыментексеріпбайқағанда) жәнеоныңқызуыедәуіржоғары (тұяқтыңбасқажеріменсалыстырғанда) болады. Табанның, майтабанның, мүйіздікөбеніңісіп-кеуіпкейбіржеріыдырапажырауымүмкін. Ажырағанмүйіздіжарғандаіріңдіжалқаяқшығады. Бұданкейінірекжұлықісініпбітеужарапайдаболады (іріқарадакөбінесетұяқ ашасынан).

Аурудыанықтау. Тұяқтыңтеріастыіріңдерінбасқаіріңдіауруларданклиникалықбелгілеріарқылыажыратылады.

Емі. Малды тыныш ұстап, аяғының астына құрғақ шөп төсеніш төсеу керек. Тұяқтытазалап (тағалағанмалдыңтағасыналыптастайды), сабындапжылысуменжуады. Тереңөтетінетіпауырғанжердіңсезімінжояды, солжердегіқанжүрісінтоқтатады (бұраусалып). Еңқаттыауырсынатынжерінақжиекқасынанмүйіздібөреңкетәріздіетіптерініңтірегінежеткеншекеседі. Жалқаяқтыағызыпжәнежаранытазартып, оғаниодтыңспирттегі 5 проценттікерітіндісін, сульфаниламидтікпрепараттар, антибиотиктернемесеиодоформдыэфирқұяды, сонансоңзарарсыздандырылғандәкетығады, таңады. Таңғыштыңүстіңгіқабаттарынақарамайжағады.

Жұлықта, майтабанда бітеу жара болса оны тұяқтың мүйіз қабырғасының топай шетіне бітеу жараға жақын жеріне жұқартады да ажыраған мүйізді алып тастайды, жараны жоғарыда айтылған ерітінділермен жуып шаяды, және оның сыртын кенеппен немесе кленкамен жабылған таңғышпен таңады. Малауруданайығабастасатаңғыштысирекалмастырады. Малдыңденеқызуыкөтерілсесондай-ақақсауыжойылмасанеүдейтүссе, таңғыштышешіп, аурудыңбарысынтексеріп, оныңжазылмайтұрғансебінанықтайды. Ауырғанжердіайналдырановокаинблокадасынжасауғаболады.

Аурудансақтандыру. Тұяқтыәрдайымбайқапқарап, көрінгенжараларды, тағатиюдіт.б. тұяқжарақаттарынемдепотырукерек.

Сопаққалташықтыңіріңдіқабынуын (іріңдіподотрохлеит) жылқыдажиі, іріқарадасиреккездеседі. Бұлауруқалташықтыңқуысынадейінөтіпкететін, майтабаныныңдүңкуінен, тереңжатқанбақайбүккішсіңірдіңшіруіненпайдаболады.

Белгілері. Қалташықзақымданғаннанкейін 2-3 күнбойымалдыңденеқызуыкөтеріледіжәнеқаттыақсайды. Малқозғалмайтұрғандада, жүргендедеауруаяғынтектұяғыныңұшыменбасады. Майтабанныңөкшежағыіседіжәнетұяққысқышаспаппенмайтабанныңортаңғыүлкенбірбөлігінқысыпқарағанда, сондай-ақтұяқбуынынжазғандамалдыңауырсынғаныбайқалады. Майтабанедәуіржарақаттанғандашұбатылғанқалташықсұйығыағуымүмкін

Болжау. Хирургиялықемдеркезіндежасалса, малауруданайығады, кейдеайығуыда, айықпауыдамүмкін.

Емі. Операция жасайтын жерді дайындап, қан жүрісін тоқтататын гемостатикалық бұрау салып, ткань, ет қабықтарынан өтетін етіп дәрі жіберіп, саусақ нервтерінің сезімін жояды. Жарашетінтүбінедейінбөреңкетәріздіетіпкесіп, қалташықішінежәнежарағашприц, ішітопасинеменновокаиннің 25 проценттіерітіндісіндегіантибиотиктержіберіледі. Егербұлемнәтижесізболса, дереуоперацияжасап, тереңжатқанбақайбүккішсіңірдіжартылайкеседі (сопақшасүйекшегінен).

1.4 Тұяқбуыныныңіріңдіқабынуы

Аша тұяқты малдың тұяқ буынының іріңді қабынуын «сүйек панарициясы» деп атайды. Аурукөбінежұлықдүңкуініңасқынуынан, сопақшақалташықтыңіріңдіқабынуынан, тереңжатқанбақайбүккішсіңірдіңшіруіненжәнесиректеболсажұлық, майтабанбуындарыныңқуысынаөткен, инфекциятүскенжарақаттарданқайталауретіндепайдаболады.

Белгілері. Малдыңденеқызуыкөтеріледі, тәбетінашарлайды, аяғынбасқандаақсайды.

Ауырған жерінің белгілері аурудың өту сатысына байланысты әр түрлі болады. Буынныңішкіқабатыіріңдіқабынғанкезіндежұлықбуынайналымдарысыздапіседіжәнебуындыжазғанданемесебүккендеауырсынады, буыннанлайсарысуағады. Олтаңбатәріздіболыптезұйды, одандайындалғанжұғындыдабуылтық-ядролылейкоциттеркөпболады. Рентгендікбуынсаңылауыкеңейеді. Қабықтыдүңкукезіндежұлықтүгелдейісіпсыздап, теріісіп-кебеді.

Параартикулярлы дүңку кезінде ауру бақайға, ал кейде тіпті топай буынына дейін тарайды. Жұлығынданемесемайтабанындабітеужараболады. Кейдесіңір, тарамысөліеттенеді.

Сүйектің іріңді қабыну сатысында параартикулярлы дүңку белгілерімен қатар температураның ремитикалық түрі байқалады. (іріқарадаоләдеттегідейболуымүмкін), маларықтапақсайбереді, жұлықекіншібақаймаңындажайылатарағантығыз, шамалыауыратынісік, қайталайберетінөзектібітеужараболады. Рентгенменқарағаңцабуынарасыныңкеңеюі, периосталдыкөлеңкесүйектканнініңбұзылуыбайқалады.

Аурудыанықтау. Аурудыклиникалықбелгілер, буынсарысуынтексерунегізіндеанықтайды.

Болжау. Жылқыбуыныныңішкіқабатыіріңдіқабынғанауруданайығады, қабықтыжәнепарартикулярлыдүңкуденайығуыда, айықпауыдамүмкін, Сүйектіңіріңдіқабынуынанкебінесеайықпайды, іріқараныдеркезіндеұқыптыемдесебарлықжағдайдадаауруданайығады.

Емі. Аурудың бастапқы кезеңінде (буынның ішкі қабаты қабынуы, қабықты дүңку пайда болады) малдың күйін көтеретін және ауру микробының денеге жайылуына қарсы ем (антибиотиктер, сульфаниламидтер, калыдий хлориді, глюкоза спирт, диетотерапия) қолданылады. Буындытеседінемесежарадыда, оныңқуысынновокаиннің 25 проценттікерітіндісіменжуады, содансоңоғанновокаиннің 0,25-0,5 проценттікерітіндісіндедайындалған 5-6 милилитртетрациклиннемесебиомицинжібереді. Ауырғанжердіңайналасынановокаинблокадасынжасайды, іріңсорғыштаңғыштарбайлайды. Параартикулярлыфлегмонаболсамұныменқатаржансызданғантканьдердіқабатынанайырылғанмұйіздердікесіпалыптастайды, іріңінағызады, сұйекіріңдіқабынғанболса, зақымдағансүйектканінқырыптастайды, аліріқарадаүшіншісаусақсүйегіналыптастайды. Жаражазылғанмалдыкүнсайынсеруендетеді, жұлықмаңынашипалыыстықсаз (40-42 градус) немесепарафинжабыстырыпемдейді.

Аурудансақтандыру. Жараныкідірместенхирургиялықәдіспенөңдеу, бақаймаңындағыіріңдішірупроцестеріндеркезіндеемдеукерек.

Қойтұяғыныңмүйізқабыныңіріңдепыдырауы - алғашқыкезденбастапжазылуыкөпкесозылатынжұқпалыауру. Олмалдыбағып-күтуде, азықтандырудакемістікболғанжағдайдапайдаболады, оныңклиникалықбелгілерініңбірі - тұяқтыңмүйізденуібұзыладыжәнетұяқ-тыңмүйізііріңдепыдырайды. Аурудыңпайдаболуынатүрліжағдайларәсеретеді, оғанжататындар: азықрационындатұздың, микроэлементтердіңжәневитаминдердіңжетіспеуі, қойғасілтісізденгенпішенберу, сулыазықтарды (сүрлем, тамыржемістер, картоп) асакөпберу: қойдыбатпақтыжерлерде, ылғалдыжайылымдажаюдантұяқмүйізініңбылжырауы: тұяқтыкезіндетазаламау; малдытар, ылғалды, өтежылыжердеұстау; ласеденде, ылғалкөңдіқоралардатығызұстау.

Белгілері. Аурудыңбастапқыкезіндетерісыздап, сарысыппіседі (көбінетұяқарасында), одансоңтеріқалыңдайды, қатаяды, тығызданады, жарылады, ақсайбастайды, кейдеауруқойдабірденбастала-ды. Патологиялықпроцессбірте-біртетұяққабырғасынатарайды, олауырып, қызуыкөтеріледіжәнеаурутұяқтыңмайтабаныныңмүйіздіқабынадатарайдыолылғалданып, жұмсарып, тезөседі, жарыладыжәнеқабатынанажырайды.

Ыдыраған мүйіз жарықтарында қоңыр түсті жұқпалы сасық іріңді жалқаяқ жиналады. Әдеттемалдыңбіраяғыныңекіашатұяғы, кейдеекі, үшаяғыбірдензақымданады. Малдыңкүйібірденнашарлайды. Ауырғанжергеіріңдеткіш-шіріткішинфекциятүсіпасқынсатерітүбі, тарамыстары, сіңірлеріөліеттенеді, микробтаржойылсажәнебасқадаауыраурулардамысамалөліптекетеді.

Аурудыанықтау. Аурудыанықтағандақаншамалдыңауруғашалдыққаныназықтандыружәнебағып-күтужағдайларын, эпизоотологиялықфакторлардысоныменқатартұяқшіруауруынаұқсас, әсіресебақайқұртауруларыосылардыңбәрінескереді. Бақайқұртауруыболсаауырғанжердіңөліеттенуікүштірекболады, бұлаурудылабораториялықзерттеуарқылыанықтайды.

Болжау. Эпизоотияғақарсышаралардеркезіндеөткізілсе, малдыкүту, азықтандыружәнеемдеудұрысжүргізілсемалауруданайығыпкетеді. Бұлшаралардыдеркезіндеқолданбасамалшығыныкөпболуымүмкін (амалсызданбракқашығару, қойөлімі).

Емі жене аурудән сақтандыру шаралары. Ауру пайда болғанда белгілі нұсқау бойынша эпизоотияға қарсы мына шаралво өткізіледі. Ауру байқалған шаруашылықтың барлық қойының алдын ала тұяқтарын тазалап клиникалық байқаудан өткізеді. Бұл жұмыс кезінде пайдаланылатын аспаптарды зарарсыздандырады, кесіп апынған тұяқ мүйіздері және тканьдерді өртейді.

Ауру қойларды бөліп алыпта емдейді. Олардың ыдыраған және жарылған тұяқ мүйіздерін қан шыққанша тұгелдей кеседі. Тұяққа формалиннің 10 проценттік ерітіндісін жағады, ал мал жаппай зақымданса, осы ерітінді құйылған ваннадан еткізеді немесе тұяғына өте әсерлі антибиотиктердің біреуімен (тетрациклин, террамицин, олететрин, биомицин, т. б.) таңғыштар байланады. Егер мал қатты ауырса бұл еммен бірге оның күретамырына 15-30 миллилитрден сульфадимезиннің 30 проценттік ерітіндісін құяды.

Алғашқы 15-20 күн ішінде тұяқты 2-3 күн аралатып қайта емдейді, кейінгі екі ай бойы аптасына бір рет формалиннің 10 проценттік ерітіндісі бар ванна тағайындайды. Осы емдеу мерзімі аяқталған соң, емделген қойларының барлығының тұяқтарын тағыда қайта тексереді. Бірде бір ауруы белгісі жоқ қойларды сау деп есептеген қой тобына қосады. Ем қонбаған ауру қойларды сояды.

Екінші топтағы қойлардың (ауруға шалдыққаны күдікті) тұяқтарын ұқыпты тазалап апта сайын қарап тексереді және формалиннің 10 проценттік ерітіндісі бар ваннасынан ауру қой іріктеп алынғанша өткізіп отырады. Бөліп алынған ауру қойларды бірінші топқа ауыстырады.

Келешекте, қыс бойы және жазғытұрым ай сайын барлық қойдың тұяқтарын тексереді. Егер осы көрсетілген уақытта ауру малдар қалмаса онда аурудан арылады деп саналады. Емдеумен қатар қойды едені таза құрғақ төсеніш төселген қораларға орналастырады. Азық рационында сулы азықтардың мөлшері азайтылып, оның орнына шалғындық немесе далалық ұсақ пішен беріледі. Рационға ағаштың құрғақ жапырағы, көктеген сұлы қосуға болады. Ауру жазғы кезеңде пайда болса, қойдың жеке топтарын бөлек жайылымда, және биік, құрғақ жерде бағады, жаңбыр кезінде оларды сызбадан және балшықтан сақтайды (жаппаларда ұстайды). Мал тұяғын малшы да, оның иесі де жақсы күте білу керек. Тұяқ жарақаттың жер басар жиегінің мұжіліп, сынуының дұрыс тазарта білмеуден, дұрыс тағаламаудың, ауру зардабының, лас қорада күтіп-бағудың т.б. салдарынан бүлінеді. Тұяқ күтудің негізгі шаралары мынадай: 1) тұяқты таза ұстау; 2) мүмкіндігінше малды көп жүргізу, әйтпесе қозғалыссыз ұзақ тұрған малдың тұяғы ауруға шалдығады. 3) дер кезінде және дұрыс тазарту, сондай-ақ дұрыс тазалау.

Тұяқты таза ұстау үшін оны күнде тазартып жуып, шүберекпен сүртіп тұру керек. Тұяқтың жер басарын арнайы тұяқ қырғышпен тазалау қажет. Мал өрістен оралған соң тұяқтың жер басарына жабысқан қарды, батпақты, қиды тазалап, тұяқты сүрткен, тілерсектен төмен қарай жақсылап уқалау керек. Содан кейін ғана малды қораға кіргізуге болады. Тұяқты ешқандай маймен майлауға болмайды. Сондай-ақ тұяқтың сыртына жабысқан ласты қыру өз қолыңды өзің кескенмен бірдей. Өйткені бұл оның қорғаныш қызметін бұзып, соның салдарынан тұяқ ылғалын жойып, тез сынғыш келеді.

1.5 Тұяқты тазарту

Тұяқты дер кезінде және дұрыс тазартуға аса зор мән беру керек. Тұяқ үнемі өсіп отырады. Егер ол кесілмесе беталды есіп, өз қалпынан айырылады. Бақай да қисаяды. Осының бәрі малдың ақсауына әкеліп соқтырады. Малды жайылымда күтіп-баққанда тұяқ қыры бірте-бірте мүжіледі. Бірақ ол бірқалыпты мүжіле қоймайды да, тұяқ та, бақай да қисаяды. Осыған орай тұяқты жылына екі рет тазартып тұру керек. Тазарту үшін тұяқ атауызы, (тұяқ пышағы) пайдаланылады. Тазарту техникасы мынандай. Егер аттың тағасы болса, ең алдымен сол ескі тағасы алынады. Содан соң ғана тазартуға кірісуге болады. Егер тұяқ тым өсіп кетсе, онда ең бірінші тұяқ қысқышымен тұяқты қысып ұстап, содан келіп тұяқ пышағымен оның табанын тазарта бастайды. Тұяқты тым етіне жақындатып кесуге болмайды, мұндай мал ақсап қалады. Әсіресе жылқы табанындағы тұяқ өскінін тазартқанда сақ болу керек. Тазартуды пышақпен қырып жатқанда тұяқ жоң-қасы шыға бастағаннан-ақ тоқтатқаны дұрыс. Жер басарын тазартып болған соң тұяқты тұяқ атаузымен қысып ұстап, оның қырын түрпімен тегістейді. Дұрыс тазартылған тұяқ қыры жер басарынан, әрі кеткенде жарты сантиметрдей асып тұруы қажет.

Тағалау. Тұяқ тазартылып болған соң, егер қажет болса, малды көбінесе атты тағалау керек. Ол үшін ең алдымен таға дайындау мақсатымен өлшемі алынады, содан кейін тағаны тұяққа орнықтырып, ең соңында қатайту ғана қалады. Өлшемді жіңішке шыбықпен-ақ дәл алуға болады. Ең алдымен тұяқтың ұзындығы өлшенеді. Ол үшін шыбықтың бір ұшы тұяқтың шығыңқы тұсына екінші ұшы өкшелігіне тақалады. Содан кейін енінің, ең соңында өкшелігі бұрыштарының өлшемі алынады. Алынған өлшемдер дайын тағаны дайындауға немесе жаңасын жасауға мүмкіндік береді. Таға таңдалынып немесе жаңадан жасалынып болғаннан соң, ол суытылып тұяққа орналастырылады. Дұрыс орныққан таға тұяқтың табан жиегінде тығыз тұруға тиіс. Жер басары мен таға арасында саңылау қалуға болмайды. Сөйтіп тағасы тұяқ қабырғасына сай келетін шеге қалдырған тесік тексеріліп болған соң тағалауға кіріседі. Тұяққа орныққан тағаны қолмен ұстап тұрып, балғамен жайлап әуелі ішкі шеге, содан кейін сыртқы шеге қағылады да, дереу қайырылады. Егер қағып жатқанда ат аяғын тартып қалса, шеге тұяқтан өтіп, етке тиді деген сөз. Мұндай жағдайда оны суырып алып, қайта қаққан дұрыс.

2. Өзіндік зерттеу — Ауру тарихы

Өзіндік зерттеу жұмысымды С. Сейфуллин Қазақ Агротехникалық университетінің ветеринариялық медицина факультетінің «Ветеринарлық медицина» кафедрасына қарасты Ветеринарлық клиникасында бастадым.

Өзімнің курстық жұмысымның тақырыбына сәйкес, тұяқ ауруымен ауырып тұрған қойды емдедім.

Proanamnesis

Малдың түрі –қой

Малдың жынысы - ұрғашы

Малдың жасы - 4

Малдың салмағы - 20

Малдың лақап аты – марқа

Малдың иесі – Халмуратов Азамат

Мекен - жайы - СҚО, Егіндіколь ауданы , 247 үй, 10 пәтер

Anamnesis vitae

Мал иесінің айтуы бойынша малды өте жақсы қоршалған, малдың күтімі өте жақсы, уақытысында әр түрлі құнарлы, витаминедерге бай азықтармен азықтандырып, табиғи суды беруге пайдаланады екен. Ауруға дейін малдың күйі, жағдайы, күтімі, мал өзін - өзі кеңістікте ұстауы, азыққа тәбеті, жатып тұруы, зәр, нәжісі бөлуі жақсы болған. Мал бұрын - соңды осы аурудың өтуіндей ауырмағанын айтады. Ауруға дейін белгілері жақсы болған. Малдың иесінің айтуы бойынша мал ауырғаннан кейін малдың азыққа деген тәбеті төмендеп, мал арықтаған, бойында ауырсыну сезімі барлығын байқатқан, температурасы көтерілген, алдыңғы аяғын сылтып басқан, тік тұрғанда табанын жерге тигізбейді.

Малдың күндіз серуендегенде, кейіннен кіргізуге айдағанда мал енжарлық танытып, жүрмей тұрып алады. Малдың мінез -құлқы өзгерген, қабаған, аяғын басарда сылтып басады. Қара малда бұрын бұрын - соңды мұндай белгілер байқалмағанын айтады. Бұл белгілер 1 апта алдын, яғни 10.03. 2010 күніне байқала бастаған. Малда бұрын ауру белгілер байқалмаған, малды дәрігерге көрсетпеген.

Anamnesis morbi

Ауруға шалдыққан мал мазасыздана бастады. Болмашы қозғалысының өзінде ауырсынуы және сықырлау байқалады. Тәбеті болмай, жүре алмай қалды. Мал зақымданған аяғын баса бергенде-ақ ақсайды. Оның тұяғын қысқышпен тексеріп көргенде, тұяқтың зақымданған жерлері ауырады және оның сәл қызуы бар. Табанның мүйізді қабығы теңбіл сары не қызғылт сары түсті болып тұр. Онда тұяқтың табан мүйізі құрғап, сынғыш болып, тұяқ қабырғасы сақина тәрізденіп, бұдырланып тұр.

Status proesens communis universale

1. Жүрек - қантамыржүйесінзерттеу

Жүрек дүрсілінің ең жақсы байқалатын жері: ұсақ малдарда сол жақ шынтақтан 2-3 см жоғары 4-ші қабырға аралығында 5-7 см көлемінде, аумағында. Малдасолжақиықбуыныменжауырынжалғасқантұсыныңсызығынанжүргізілгентүзудіңбойынан 7-8 смтөмен, 4-5 смаумағымен 5-шіқабырғааралығында.

Тамыр соғуы: ырғағы орташа, тамырлардың қанға толу дәрежесі жақсы, тамырлар қабырғасының серпімділігі қалыпты, тамыр соғуының күші орташа.

Жүрек тұсын сол жақ 3-4 жақ қабырға арасын тексердім. Жүректүрткісініңкүшінжәнеоныңбілінетінжерлерінфонендоскоппентексеругекөштім. Жүрексаздарыныңдыбыстылығы - көмескі. Жүрексаздарыныңтазалығы - 1 - шіжәне 2 - шісаздардыңжарықшақтануыорташа, эндокардиальдыжәнеперикардиальдышуылдарбайқалмайды.

Жүрекшекарасыжоғарыжәнеартқышекарасыөзгеріссіз. Жақсысақталған.

Сипауарқылыжүректұсындакөкірекжақтауыныңдүрсілінсеземіз. Жүректүрткісідегенімізжүрекетініңжиырылуыменсәйкестеніпкелетінкөкірекжақтауыныңсыртқакерілуі.

2. Тыныстанужүйесінзерттеу.

Тынысалутүрініңырғағыаралас, ендікпесіжоқ. Өкпесінтыңдағандафонендоскопқолдандым. Маңдай, жоғарыжаққуыстарын, ауакапшықтарынпальпацияжәнеперкуссияжолыментексергенімдеөзгеріссіз.

Тыныс алу қозғалысын зерттеу көкіректі анықтап көруден, көргенде оның сыртқы пішінін, көлемін және көкірек қозғалысын, тыныс алу түрін, санын, жиілігін, ырғағын және тыныс алу қозғалысының біргей, бір мезгілде қозғалуын анықтаудан басталады. Көкіректіңкөлемін, қозғалысынжәнесыртпішінінмалдыңоңжақ, солжаққапталынанжәнеартқыжағынанқарауменанықтайды.

Тыныс алу санын көкірек клеткасының бұлшық еттерінің жиырылуына, жылқы танауының желбіреуіне, тынысты сыртқа шығару екпінін санаумен анықтайды. Аурумалдардатынысалудыңжиілеуікездеседіжәнетереңненжеңіл — жалпыдемалуыкездеседі.

Көмей және кеңірдікті тексергенімде пішіні өзгеріссіз, ауырсыну жоқ, жергілікті қызуы байқалмайды, көмей рефлексі орташа.

Өкпені аускультациялау кезінде - тыныс күшінің шуылдары жоқ, орны және сапасы өзгеріссіз, бөгде шуылдар - сырыл, қытырлау дыбыстары естілмейді, өзгеріссіз.

Өкпені перкуссиялағанымда - перкуссияның дыбыстық сипаты, естілу орны шекарасы өзгеріссіз жақсы сақталған.

Дені сау малдардың мұрнынан су ағуы байқалмайды (немесе азғана сулы, сулы - кілегейлі сұйық байқалады). Мұрын, өкпе, бронх, қосалқы қуыстар қабынғанда және өкпе ісінгенде танаудан жайылмайтын (ұдайы) немесе әлсін - әлсін (араласып) бөлініп отыратын су ағу байқалады, ол сұйықкілегейлі, кілегейлі - іріңді, іріңді - сасық иісті болып келеді.

Тыныс алу мүшелерін зерттеген кезде тыныс ырғағына көңіл бөледі - бұл демді ішке және сыртқа шығарудың өзара кездесіп алмасып тұруы.

Ұсақ малдарда саусақтар көмегімен нұқу тәсілі қолданылады. Көкіректінұқуқабырғаларарасыменжоғарыдантөменқарайсоғуарқылыіскеасады. Денісаумалдардыңөкпетұсыннұқығандаайқын, созылыңқы, дыңғырлағандыбысестіледі, олөкпеніңанықнұқудыбысыдепаталады. Аліріқарамалдардааспаптықнұқуболады. Нұқукезіндеөкпеніңшекараларынанықтайды, оныөкпеніңашықнұқудыбысыныңсызданғансыбырлынемеседаңғырлағандыбысқаауысқандығынанбілеміз.Денісаумалдардыңкөкірегіннұқығандаөкпеніңанықнұқудыбысынестиміз. Аурумалдарданұқудыбыстарыөзгеріліпестіледі, оларғамынадыбыстаржатады.

Шыңқылдаған (шел, өкпе қабығы, өкпе қабынғанда), сызданған сыбырлы (экссудатты плевритте, өкпенің фибринді қабынуы, жылқының плевропневмониясы, ала өкпе).

Даңғырлаған (өкпедегі тесік каверна, бронх түтігінің кеңеюі, кеуде
қуысына ауа толғанда пневмоторакс).

Шіңкілдеген (өкпенің ішіндегі доп тәрізді қуыс пайда болғанда ішкі қабаты тегіс қатты болады).

Түбі тесік қауақ тыңқылындай (өкпеде қуыс пайда болып ол бронхы арқылы жіңішке түтікшемен сыртқы ортамен байланысқанда шығады).

Өкпенің артқы нұқу шекарасы көлденеңінен жүргізілген үш түзу арқылы анықталады; 1.Сербек түзуі; 2.Жамбас сүйегінің төменгі басынан жүргізілген түзуі; 3. Иықбуынытүзеді. Аурумалдыңөкпесітаза, артықшуларжоқ.

3. Азыққорытужүйесінзерттеу

Азыққатәбетіорташатөмендеген, шөлдемейді. Азықпенсудыеркінқабылдайды, шайнаусипатыжақсы, жұлыну, кекіру, құсужоқ.

Ауыз қуысын ашып тексергенімде жоғарғы таңдайдың, жақтың, қызыл шектің, тілдің, еріннің, кілегей қабықтарының жағдайы, ауыздан шыққан иіс, сілекей бөлуі, тістердің жағдайы жақсы сақталған, өзгеріссіз. Өңештіпальпациялауарқылытексергенімдеауырсынуыжоқ.

Ауыз қуысы мүшелерінің зерттеу кезінде тісі жоқ жерінен қолды енгізіп, тілді сыртқа шығару арқылы немесе ауыз кергішті (зевник) енгізу арқылы аузын ашамыз. Содансоңмыналарғакөңілаударукерек;

1 .Көру арқылы және сипау тәсілдері арқылы шырышты қабықтың күйін білу және зерттеу. Көзбенкөруарқылышырыштықабықтыңтүсуін, түсіноныңөзгерістерін, жаражәнебөртпелерібаржағынанықтайды. Ауыздыңшырыштықабығынсипапоныңқызуын, сезімталдығынжәнеқұрзақтығынанықтайды.

2.Ауызданшыққаниістімалсілекейіменсулағанмақтаныиіскепанықтайды. 3.Тілдікөруарқылыдақтардыжәнеісіктіанықтайды.

4.Тістің күйін қараған кезде, тістің босауын, желінуін, түсуін, және оның өсіп кетуін анықтау керек.

Азық қорыту жүйесін зерттеу иттің азық қабылдау және су ішу қабілетін тексеруден басталады. Малазықтықалайқабылдайдыжәнесудықалайішетінінанықтайотырамынандайқұбылыстарғамұқиятзерсалыпқарауқажет;

а) Тәбет және оның бұзылуы;

б) Жұлу және шайнау, оның өзгерісі;

в) Құсу, кекіру және күйіс қайтару және олардың бұзылуы;

Ауыз қуысын, жұтқыншақты, өңешті және құстың жемсауын зерттеу. Ауыз қуысын зерттеудің негізгі тәсілдері көру, сипау және қосымша иіс сезетін мүшелер арқылы шыққан иісті анықтау.(иіскеу). Дұрыстап зерттеу үшін ауыз кергіштер қолданылады. Көзбен көру ауыз қуысының жабылуын және ашылуын, еріндерінің еріксіз қозғалуын, сілекей бөлінуінің және олардың бөтен өзгерістерін анықтаймыз.

4. Зәр бөлу жүйесін зерттеу

Несеп бөлу актісі - жиілігі жоқ, несептің мөлшері орташа, несеп бөлу кезінде ауырсыну байқалмайды.

Бүйрек пен қуықта сипау кезінде көлемі өзгермеген, пішіні сақталған, консистенциясы жақсы, ауырсыну жоқ, қуықты тексеру үшін катетор енгізгенімде бөгде заттың болмағанын анықтадым.

Несептің физикалық қасиетін анықтадым. Несеп тұсы. Шыны цилиндрге зерттеуге арналған несепті құйып, сосын оның түсін күндізгі жарықта анықтадым.

Малдың түріне қарай несеп түсі - ақшыл - сарыдан, ашық - қоңыр аралығында болады. Несеп тұсінің өзгеруі ондағы басқа заттардың қосылуы салдарынан болады, несеп құрамында қан, гемоглобин, өт пигменттері және басқа да заттардың денедегі ауруды анықтау немесе емдеу мақсатымен жіберілген дәрі - дәрмектің түсіне байланысты.

б) Несеп консистенциясы (сұйықтығы). Несеп сұйықтығын екі шыны ыдыс алып оның біреуіне несеп құйып, содан соң оны жайлап келесі ыдысқа сапыра құю арқылы анықтайды. Барлық малдарда (дара тұяқтылардан басқа) несеп су тәрізді болады. Дара тұлқтыларда несеп кілегейлі болып келеді, құйғанда жіп тәрізді болады да ағады, себебі несеп құрамында муцин сілекейінің болуы.в) Несептің иісін сезім мүшелерімен анықтайды. сиырдың түріне қарай өзіне тән, лайықты несеп иісі болады. Қуық сал болғанда, қабынғанда, уратрадан несеп өтпей қалғанда несеп құрамының бұзылуы байқалады, осы сезде аммиактың иісі пайда болады. Куық ісігінде шіріген иіс, кетозда ацетон иісі кездеседі г) Несептің салыстырмалы тығыздығын анықтау.

Цилиндрге несепті құйып, оған жайлап бөліктерінде 1,0- ден 1,060 санына дейінгі көрсеткіші бар уро метрді батырады. Урометр бір қалыпқа келген соң оның төменгі шкаладағы бөлігіндегі көрсеткішін белгілеп анықтайды. Нефритте, нефроз, склерозда несеп тығыздығының төмендеуі байқалады. Несеп тығыздығының көтерілуі диспепсияда, колибактериозда, паратуберкулезде, құсқа да, шаншуда және дене қызуы көтерілгенде кездеседі. Несептің ракциясын индикаторлы қағаздың көмегімен анықтайды. Ол үшін идикаторды несепке батырып алып, содан соң индикаторды түрлі-түсті ілгілермен (бөліктермен) шкаламен салыстырып анықтайды, ондағы сандармен белгіленген сан бөліктері шкала несептің қандай реакция екенін көрсетеді.

Циститте, қуық қабынғанда, мал құсқаннан соң несеп негізгі сілтілі болып келеді. Қышқылды несеп бүйрек жүмысының жетіспеушілігінде, мал ұзақ ашыққанда және дене қызуы көтерілетін кейбір ауруларда кездеседі.

Ауырған сиырдың несеп бөлу жүйесі қалыпты жағдайда, ешқандай өзгерістер жоқ.

11. Жүйке жүйесін зерттеу

Бас сүйекпен омыртқа бағана жотасының жағдайы — пішіні өзгермеген, перкуссиялау кезінде ауырсыну байқалмайды, мінез - құлқы орташа, сезім мүшелері жақсы сақталған, көру сезімі жақсы, лақап атын атағанда оның есту мүшесінің жақсы екенін байқадым, бел омыртқасын сипап көргенімде бойын тік ұстады, иіс сезу мүшесін зерттегенімде және теріні зерттегенімде өзгеріссіз болды.

Малдың бас сүйегінің ми сауыты мен омыртқасын зерттеу. Көру арқылы малдың бас сүйегінің ми сауытының мынандай ерекшеліктеріне көңіл аударамыз; көлемі мен пішініне, оның мүмкін болатын өзгерулеріне (шеке тұсының ісінуіне, бас сүйегінің соққыдан зақымдануы).

Сипау әдісімен бас сүйегінің ми сауытына жақын түрған терінің ығысуын (ысу - менингит бас миының қабықшасының қабынуы), жұқпалы індетті энцефалит ауруында (ауырсынуы байқалуы) қой ценурозы, эхиноккоз (құрт ауруы), мидың ісінуі кезінде және сүйек ұлпасының жұмсаруын анықтау қажет. Бас сүйегінің ми сауытын нұқу дыбыстың өзгерілуі бар ми санын анықтау қажет. Көру, сипау және нұқу тәсілдерімен омыртқаны зерттеп, одан алынған мәліметтерді арнайы дәптерге жазу керек.

Вегетативтік жүйке тамыр жүйесін зерттеу. Мал дәрігерлік тәжірибеде вегетативтік жүйке тамыр жүйесінің ахуалын анықтау үшін қолданылады. Бұл мақсатта көз - жүрек рефлексі қолданылады, ол үшін ең алдымен малдардың жүрек соғуының 30 секунд уақыт аралығындағы санын анықтайды. Содан соң Шаптала аспабымен немесе қол саусақтарымен көз шарасын 20-30 мм сынап бағанасы шамасындай күшпен босады. Тексерілген ауру малдың жүйке - жүйесі қалыпты жағдайда, ешқандай өзгерістер байқалмайды.

Негізгі ауру ошағын зерттеу. Ауру белгісінің деңгейінің айқын білінуі сынықтың түріне байланысты: толық емес, жабық сынықтарда — тірегіштік ақсау орташа немесе жоғары деңгейде сынған аяқ қозғалғанда ауырсыну байқалады; тыныштық күйінде — аяқтың жартылай иілген күйінде тұяқтың ілініп жеңіл сүйенуі, толық сынықта — ақсаңдау жоғары деңгейде; ауру аяқтың сүйеніп, тіреліп тұра алмауы, ауырсыну ісіну, крепитация; сынықтардың жылжуыңда — деформация, буын ішілік сынықта — буынның қалыпсыз қозғалуы, гемоартроз. Сиырдың жүрісінің бұзылуы айқын білінеді. Толық сынуда аяқтың маятник — тәрізді қозғалысы, крепитация және сынған жердің қатты ауырсынуы байқаладым.

Status proesens localis

Денетемпературасы 1° - 37,5°С

Тамырсоғысы - 44

Тынысалуы -16

Малдыңжалпыжағдайы - күйзеліңкі

Денебітімі - орташа

Қоңдылығы - орташа

Дененіңкеңістікте -ұсатуыжәнеорналасуыамалсызенжарқимыл. Теріжабындысыныңжағдайы - алдыңғыоңаяғыныңтізесініңтерібүтіндігібұзылған, азғанаісікнемеседомбығудыңбелгісібар.

Жүнніңжәнетерітүгініңжағдайыжатық, түктікберіктігітөмен.

Беткейдегі лимфа түйіндерінің жағдайы : жақ асты, иық алды, көлемі өзгермеген, пішіні қалыпты, конституциясы жұмсақ, ауырсынуы бар, қызуы орташа.

Көзге көрінетін кілегей қабықтардың жағдайы: конъюктивінде, танауында, ауыз қуысының кілегей қабығында өзгерістер жоқ. Ісіктөңірегіндегі тканьды, көршімүшеніқысып-жаншиды. Жануарлардыңжалпыжағдайыөзгермейді. Еңбіріншідомбығубілінеді, ауырсыну, функциясыныңбұзылуыболады. Қызарады, түйінпайдаболады.

Diagnosis

Анамнез және клиникалық белгілеріне қарап диагноз – Ауруға шалдыққан мал мазасыздана бастады. Болмашықозғалысыныңөзіндеауырсынуыжәнесықырлаубайқалады. Тәбетіболмай, жүреалмайқалды. Малзақымданғанаяғынбасабергенде-ақақсайды. Оныңтұяғынқысқышпентексеріпкөргенде, тұяқтыңзақымданғанжерлеріауырадыжәнеоныңсәлқызуыбар. Табанныңмүйіздіқабығытеңбілсарынеқызғылтсарытүстіболыптұр. Ондатұяқтыңтабанмүйізіқұрғап, сынғышболып, тұяққабырғасысақинатәрізденіп, бұдырланыптұр. Денеқызуы 44ºСкөтерілгенсондықтантұяқаурудепқойдым.

Decursis morbi et therapia

Күні	Дене қызуы	Тыныс алуы	Тамыр соғысы	Diagnosis morbi	Diagnosis therapia
11.03.2011	40,5 ºС	58	95	Малдың жалпы жағдайы нашар. Азыққа тәбеті жоқ, тек сұйық азық ішіп арықтаған. Ауруға шалдыққан мал мазасыздана бастады. Болмашы қозғалысының өзінде ауырсынуы және сықырлау байқалады. Тәбеті болмай, жүре алмай қалды. Мал зақымданған аяғын баса бергенде-ақ ақсайды. Оның тұяғын қысқышпен тексеріп көргенде, тұяқтың зақымданған жерлері ауырады және оның сәл қызуы бар. Табанның мүйізді қабығы теңбіл сары не қызғылт сары түсті болып тұр. Онда тұяқтың табан мүйізі құрғап, сынғыш болып, тұяқ қабырғасы сақина тәрізденіп, бұдырланып тұр.	Малды тыныш ұстап, аяғының астына мол, құрғақ төсеніш төсеп, Алғашқы 2-3 күнде зақымданған тұяққа салқындатқыш (салқын саз, мұз, қар) байлап, кейін жылы (45-47 градусс саз немесе шым-тезек балшығы) ем қолдандық. Емдеу аяқталған соң терісін жуып, құрғатып сүртіп. антигистамиңді препараттар бердік. тұяққа 20 проценттік салицил немесе йодты май жағып таңдық. Тұяқ жұлығына жақын зақымданған жерде мүйізді сол қабаттарға жеткенше алып тастадық.
12.03.2011	40,4 ºС	56	93	Малдың жалпы жағдайы нашар. Азыққа тәбеті жоқ, тек сұйық азық ішіп арықтаған. Ауруға шалдыққан мал мазасыздана бастады. Болмашы қозғалысының өзінде ауырсынуы және сықырлау байқалады. Тәбеті болмай, жүре алмай қалды. Мал зақымданған аяғын баса бергенде-ақ ақсайды. Оның тұяғын қысқышпен тексеріп көргенде, тұяқтың зақымданған жерлері ауырады және оның сәл қызуы бар. Табанның мүйізді қабығы теңбіл сары не қызғылт сары түсті болып тұр. Онда тұяқтың табан мүйізі құрғап, сынғыш болып, тұяқ қабырғасы сақина тәрізденіп, бұдырланып тұр.	Малды тыныш ұстап, аяғының астына мол, құрғақ төсеніш төсейді. Алғашқы 2-3 күнде зақымданған тұяққа салқындатқыш (салқ-ын саз, мұз, қар) байлап, кейін жылы (45-47 градусс саз немесе шым-тезек балшығы) ем қолданылады. Емдеу аяқталған соң терісін жуып, құрғатып сүртеді. Уланғанда (жатыр қабынуы, желінсау, жемде - бе-локпен улану) антигистамиңці препараттар береді. Аурудың созылма-лы түрінде тұяққа 20 проценттік салицил немесе йодты май жағып таңады. Тұяқ жұлығына жақын зақымданған жерде мүйізді сол қабат-тарға жеткенше алып тастайды.
13.03.2011	40,2 ºС	54	90,1	Малдың жалпы жағдайы нашар. Азыққа тәбеті жоқ, тек сұйық азық ішіп арықтаған. Ауруға шалдыққан мал мазасыздана бастады. Болмашы қозғалысының өзінде ауырсынуы және сықырлау байқалады. Тәбеті болмай, жүре алмай қалды. Мал зақымданған аяғын баса бергенде-ақ ақсайды. Оның тұяғын қысқышпен тексеріп көргенде, тұяқтың зақымданған жерлері ауырады және оның сәл қызуы бар. Табанның мүйізді қабығы теңбіл сары не қызғылт сары түсті болып тұр. Онда тұяқтың табан мүйізі құрғап, сынғыш болып, тұяқ қабырғасы сақина тәрізденіп, бұдырланып тұр.	Малды тыныш ұстап, аяғының астына мол, құрғақ төсеніш төсейді. Алғашқы 2-3 күнде зақымданған тұяққа салқындатқыш (салқ-ын саз, мұз, қар) байлап, кейін жылы (45-47 градусс саз немесе шым-тезек балшығы) ем қолданылады. Емдеу аяқталған соң терісін жуып, құрғатып сүртеді. Уланғанда (жатыр қабынуы, желінсау, жемде - бе-локпен улану) антигистамиңці препараттар береді. Аурудың созылма-лы түрінде тұяққа 20 проценттік салицил немесе йодты май жағып таңады. Тұяқ жұлығына жақын зақымданған жерде мүйізді сол қабат-тарға жеткенше алып тастайды.
14.03.2011	40,0 ºС	52	90	Малдың жалпы жағдайы төмен, бірақ азыққа тәбеті ашылған. Тыныышсыз-дануы кішкене басылған.	Малды тыныш ұстап, аяғының астына мол, құрғақ төсеніш төсейді. Алғашқы 2-3 күнде зақымданған тұяққа салқындатқыш (салқ-ын саз, мұз, қар) байлап, кейін жылы (45-47 градусс саз немесе шым-тезек балшығы) ем қолданылады. Емдеу аяқталған соң терісін жуып, құрғатып сүртеді. Уланғанда (жатыр қабынуы, желінсау, жемде - бе-локпен улану) антигистамиңці препараттар береді. Аурудың созылма-лы түрінде тұяққа 20 проценттік салицил немесе йодты май жағып таңады. Тұяқ жұлығына жақын зақымданған жерде мүйізді сол қабат-тарға жеткенше алып тастайды.
17.03.2011	39,2 ºС	50	85	Күннен күнге малдың жағдайы жақсаруда. Ас қабылдауы жақсы. Тынышсыз-дануы байқалмайды.	Малды тыныш ұстап, аяғының астына мол, құрғақ төсеніш төсейді. Алғашқы 2-3 күнде зақымданған тұяққа салқындатқыш (салқ-ын саз, мұз, қар) байлап, кейін жылы (45-47 градусс саз немесе шым-тезек балшығы) ем қолданылады. Емдеу аяқталған соң терісін жуып, құрғатып сүртеді. Уланғанда (жатыр қабынуы, желінсау, жемде - бе-локпен улану) антигистамиңці препараттар береді. Аурудың созылма-лы түрінде тұяққа 20 проценттік салицил немесе йодты май жағып таңады. Тұяқ жұлығына жақын зақымданған жерде мүйізді сол қабат-тарға жеткенше алып тастайды.
18.03.2011	39,0 ºС	48	85	Күннен күнге малдың жағдайы жақсаруда. Ас қабылдауы жақсы. Тынышсыз-дануы байқалмайды.	Малды тыныш ұстап, аяғының астына мол, құрғақ төсеніш төсейді. Алғашқы 2-3 күнде зақымданған тұяққа салқындатқыш (салқ-ын саз, мұз, қар) байлап, кейін жылы (45-47 градусс саз немесе шым-тезек балшығы) ем қолданылады. Емдеу аяқталған соң терісін жуып, құрғатып сүртеді. Уланғанда (жатыр қабынуы, желінсау, жемде - бе-локпен улану) антигистамиңці препараттар береді. Аурудың созылма-лы түрінде тұяққа 20 проценттік салицил немесе йодты май жағып таңады. Тұяқ жұлығына жақын зақымданған жерде мүйізді сол қабат-тарға жеткенше алып тастайды.
19.03.2011	38,5 ºС	48	83	Малдың жағдайы жақсы,азықты жақсы қабылдауда, ісінген жері қалпына келуде.	Малды тыныш ұстап, аяғының астына мол, құрғақ төсеніш төсейді. Алғашқы 2-3 күнде зақымданған тұяққа салқындатқыш (салқ-ын саз, мұз, қар) байлап, кейін жылы (45-47 градусс саз немесе шым-тезек балшығы) ем қолданылады. Емдеу аяқталған соң терісін жуып, құрғатып сүртеді. Уланғанда (жатыр қабынуы, желінсау, жемде - бе-локпен улану) антигистамиңці препараттар береді. Аурудың созылма-лы түрінде тұяққа 20 проценттік салицил немесе йодты май жағып таңады. Тұяқ жұлығына жақын зақымданған жерде мүйізді сол қабат-тарға жеткенше алып тастайды.
21.03.2011	38,5 ºС	40	82	Малдың жағдайы жақсы,азықты жақсы қабылдауда, тұяғының жара болған жері қалпына келуде.	Малды тыныш ұстап, аяғының астына мол, құрғақ төсеніш төсейді. Алғашқы 2-3 күнде зақымданған тұяққа салқындатқыш (салқ-ын саз, мұз, қар) байлап, кейін жылы (45-47 градусс саз немесе шым-тезек балшығы) ем қолданылады. Емдеу аяқталған соң терісін жуып, құрғатып сүртеді. Уланғанда (жатыр қабынуы, желінсау, жемде - бе-локпен улану) антигистамиңці препараттар береді. Аурудың созылма-лы түрінде тұяққа 20 проценттік салицил немесе йодты май жағып таңады. Тұяқ жұлығына жақын зақымданған жерде мүйізді сол қабат-тарға жеткенше алып тастайды.
22.03.2011	38,5 ºС	35	80	Малдың жағдайы жақсы,азықты жақсы қабылдауда, тұяғының жара болған жері қалпына келген.	Малды тыныш ұстап, аяғының астына мол, құрғақ төсеніш төсейді. Алғашқы 2-3 күнде зақымданған тұяққа салқындатқыш (салқ-ын саз, мұз, қар) байлап, кейін жылы (45-47 градусс саз немесе шым-тезек балшығы) ем қолданылады. Емдеу аяқталған соң терісін жуып, құрғатып сүртеді. Уланғанда (жатыр қабынуы, желінсау, жемде - бе-локпен улану) антигистамиңці препараттар береді. Аурудың созылма-лы түрінде тұяққа 20 проценттік салицил немесе йодты май жағып таңады. Тұяқ жұлығына жақын зақымданған жерде мүйізді сол қабат-тарға жеткенше алып тастайды.

Еріkrisis

Эпикризис - ауру тарихы туралы кеңірек қорытындылау. Көбінесе малдың тұяғы мен аяқтары жарақаттанады.Мүйіздің сынуы жарақаттанған кезде микробтар ұлпаға түсуі мүмкін, олар ұлпаларды қабындырады. Сол кезде керекті жәрдем көрсетілмесе, қанға еніп, қан арқылы бүкіл организмге тарайды. Бұдан сақтануға болады, егер малға дер кезде ем көрсетілсе. Терең жараларды фурацилин немесе риванолмен жуамыз. Бөгде денелерді алу үшін буынды есілген жіппен байлап алады, жансыздандыратын дәрі егіп, ұлпалардағы микроорганизмдерді жойып алады, қатты зақым алған және некрозданған ұлпаларды кесіп алып тастайды. Жараны ұнтақпен сеуіп, эфир жағып байламмен байлап тастайды. Жара қабынған жағдайда ішкі артерия тамырына антибиотиктер мен новокаин салады.Мысалы 200 мың пенициллин.

Аяқ терілерінің жарасы (Некробактериоз) - үй малының арасында жиі кездесетін, негізінен малдың тұяқ үсті тері аумағын зақымдайтын індетті кесел. Оған шалдыққан малдың аяғына әрине, бауырына және өкпесіне жара түседі. Кейде еріндерін, ауыз қуысын желін терісін зақымдай отырып өкпеге, бауырға, қалың еттерге өтіп кетуі мүмкін.

Қоздырғышы - некрофорум бактериясы микробының қатерлі әсерінен пайда болады. Бұл жұп-жұқа анаэробты, қимылдамайтын, бактериялық спора тудыра алмайтын микроорганизм. Тканьдерде және бактерияның құрылысында ұзындығы 100-300 метр, және ені 0,5-ден 2,0 м жіп тәрізді болып жиі кездеседі. Ал кокк - шар тәрізді бактерия ұзындығы 3-4м қысқа-қысқа жекелеген таяқша тәрізді түрлері сирек кездеседі. Бұл бактерия 34-37 градуста жылылықта көбейіп өседі, 65 градус ыстықта - 15 минуттың ішінде, ал қайнаған суда дереу өледі. Бактерия бір проценттік формалиннің ертіндісінен немесе карбол қышқылынан тез жойылып кетеді. Қоздырғышы малдың ішегінде өмір сүріп, сыртқы ортаны негізінен ластап тұрады. Мал зәрінде 15, қида 50, сүтте 35 күнге дейін, ал ылғалды жайылым топырағында үш айға дейін күшін сақтауы мүмкін. Осы микробтармен залалданған қора жайларды құрғатып кептіргенде микробтар тәулік шамасында өледі. Тікелей түскен күн сәулес 10 сағаттан соң залалсыздандырады.

3 Техникалық қауіпсіздік

Малдарға ем жасалынып жатқан кезде санитарлар әр түрлі жолмен түскен бөлінген, ластанған нәрселерді алып, орнын ылғалды әдіспен сүртіп, дезинфекция жасайды. Операциядан кейін, келесі операцияға дейінгі уақыт ішінде бөлмені жинайды, тазалайды және дезинфекция жасайды; арнайы жоспар бойынша операция жасалмайтын күні, бөлмені түгелдей жинап, тазалап және толық дезинфекцияланады; операция жасардын алдында тағыда соңғы рет шаң-тозаңнан сүртіп тазаланады. Емдеу бөлмесінде температура 22-25 градус С, 50 пайыздық ылғалдылық және жақсы тоңазытқыш болуы шарт. Клиника бөлмесін дезинфекциялау үшін бактериялды лампала қолданылады. Бөлмедегі ауа, оның қабырғалары, іші, оның ішіндегі құрал-жабдықтар және т. б. заттар дезинфекцияланады. Бактериоцитті ультракүлгін лампаларда, Операция бөлмесінде адамдар бар кездің өзінде де қолдануға болады. Лампаларды қойғанда олар өз айналасына микробтарды өлтіретін 2-3 метрлік алаң жасайды. Сондықтан лампаларды әр екі метр сайын қою немесе жылжыту керек. Операция бөлмесінде адам болған кезде лампаларды 6-8 сағат ұстаса жеткілікті. Ғылыми деректерге жүгінсек лампаларды бөлмеге 2-3 сағат қойғанда микробтарп едәуір азайса 6-8 сағатта 50-80 пайызға дейін кемиді. Егерде лампалармен бірге Операция бөлмесін ауамен тоңазытса онда микробтардың жойылуы 70-90 пайыз артатындығы анықталған. Клиникалық практикадан операция бөлмелеріне сапалы дезинфекция жасалса, асептикалық операциялардан соң, іріңдеп асқыну 3-3,5 есе азайғандығы дәлелденген. Емдеу бөлмесінің тазалығын, дезинфекция жасап, жиналуын ұйымдастыру және оны бақылау бекітілген дәрігердің міндеті болып саналады. Асептикаға бөлмеден басқа, хирургтың қолын тазалау, операция жасайтын жерді өңдеу, тігін - таңғыш материалдарын дезинфекциялау жатады.

Хирургиялық клиникада жұмысқа кіріспес бұрын, студент тек
қана қатыспай, өзі кірісіп, тәжірибеге арналған малдарды қабылдап
оларға оқулық хирургиялық операцияларды дербес орындайды.
Кейіннен клиникада оқуда өтуі бағытында сол малдар оның
пациенттері болады. Оперативтік хирургияда операциялардың сәтті
орындалуы оның атқарылу техникасының дұрыс қалыптастырылуына байланысты болатыны сөзсіз екеніне күмән болмайды, бірақ хирургиялық операциялардың тек қана жергілікті құбылыс деп есептеуге болмайды, керісінше ол организмнің барлық жүйелерін терең қозғайды. Осыған байланысты студенттерге анатомия, физиология, фармокология және басқада пәндерден толық білім алу қажеттілігі зор.

Қорытынды

Қорытындылай келгенде, мен Агроөнеркәсіп институтының ветеринарлық медицина және зоотехния кафедрасының клиникасында өзімнің курстық жұмысымның тақырыбына сәйкес ірі қараның тұяқ ауруын емдедім.

Сиырды қабылдаған кезде жағдайы нашар болатын, азыққа тәбеті жоқ, жүрісінде сілтіп басып, тұрысында алдыңғы аяғын көтеріңкіреп тұратын. Жатып тұруында қиналыс бар. Малды бақылауға алғанда оған тиісті аурға тән, клиникалық белгілері бойынша ісік деп диагнозы қойылды. Аурудың дамуы ағзаға жарақат немесе басқалай жолдармен енген микро ағзалардың әсерінен қабыну процесі болған. Емнің тиімділігі барысында мен керекті антисептикалық препараттарды, ерітінділерді, антибиотиктерді қолдануды дұрыс көрдім. Нәтижесінде он күннің көлемінде мал ауруынан айығып аяғынан тұрды. Ісік төңірегіндегі тканьды, көрші мүшені қысып-жаншиды. Жануарлардың жалпы жағдайы өзгермейді. Ең бірінші домбығу білінеді, ауырсыну, функциясының бұзылуы болады. Қызарады, түйін пайда болады, Дене қызуы 44ºС көтерілген.

Клиникада мен көптеген ауруларды кездестірдім. (ішкі жұқпалы емес аурулар, инвазиялық аурулар, хирургиялық аурулар). Соның ішінде жиі кездескені - хирургиялық аурулар. Мен осы хирургиялық аурулар ішінен емдегенім және көп кездескені –ісік ауруы.

Нәтижесінде он күннің көлемінде мал ауруынан айығып аяғынан тұрды.

Аурудан сақтандыру үшін және алдын алуға малдың азықтарына түзетулер енгізгенде рацион құрамына барлық ингридиенттермен қамтамасыз еттім.

Өндірістік практиканың жоғарғы білімді, әрі білікті, тәжиребелі маман қалыптастыруында маңызы зор деуге болады.

Клиникада мен көп тәжірибе жинадым. Мен ауруларды емдеуден басқа вакцинация жасау, бруцеллезге тексеру үшін малдан қан алу сияқты нәрселерді үйрендім.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Д.Чередков, В.Никаноров, В.Захаров. "Хирургия және ортопедия " Алматы, 1953 жыл. (41).

2. Орысша - қазақша малдәрігерлік сөздігі. Т.Сайдулдин. Алматы, 1993 жыл.(10).

3. Б.К.Ілиясов."Алғашқы ветеринариялық жәрдем". Алматы 2001 жыл. (11).

4. Б.К.Ілиясов. Ветеринариялық хирургия. Алматы 2009 жыл.(26).

5. К.И.Шакалов, Б.А.Баликиров, Б.С.Семенов, А.В.Лебедов, А.И.Федеров, В.А.Лукьяновский. "Хирургические болезни сельско - хозяйственных животных".(160).

6. И.Е.Повоженко, К.И.Шакалов, И.А.Калашник, Г.С.Мастыно, Б.А.Башкиров, Б.С.Семенов. "Частная ветеринарная хирургия" Ленинград, 1981 год. (260).

7. Абдулла.А.А, Наметов А.М, Ильясов Б.К Клинико – гематологияческие показатели гнойных ран у овец при лечений шунгариновой и болезней животных Алматы 2005г (110).

8. В.Шакалов К.И, Башкиров Б.А, Поваженко И.С Частная ветеринарная хирургия. Ленинград 1986г (75).

9. Гатин. П.П. Б.К.Ильясов. Влияние 5% хлорофоса на здоровый глаз. Труды СЗВИ, 1970. (145б).

10. Ілиясов Б.К. Жануарлар түріне байланысты аминазинді қолданудың рекшеліктері. Журнал «Жаршы». - 2006. (78 б).

11. Ілиясов Б.К. Дитилинді ветеринариялық хирургияда қолдану және лажсыздан сойылған жылқы етінің сезімдік көрсеткіштері.- Журнал «Жаршы».2006. (195 б).

12. Ілиясов. Б.К. Жануарларды эутанзациялаудың әдістері. - Журнал «Жаршы». - 2006. (265 б).

13. Ишмухамедов.Г.А. Г.А.Аухадиев, Б.К.Ильясов. Применение салициловой кислоты при гнойно-некротических процессах. Сб.Научных трудов, Ленинград-1990. (242 б).

Дата добавления: 2018-06-27; просмотров: 276; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

Мы поможем в написании ваших работ!