Сілекей-тас дерті (Сиалолитиазис) 2 страница
Жыланкөздерді жабудың қолайлы тәсілі ауыз қуысына ашылатын жаңа жол ашу және шығару түтігінің шеткі бөліктерін пластикалық жолмен жалғастыру болып есептеледі.
Г. А. Васильев әдісі. Инфильтрациялық жансыздандыру арқылы жыланкөздің ашылу аймағында, шығару түтігінің бағытына сәйкес, доға тәрізді көлденең тіліктер жасайды. Жараның алдыңғы шекарасы шайнау етінің алдыңғы қырынан 1 см алға орналасуы керек. Түтіктің ортаңғы бөлігін ашып, жыланкөзді үзына бойы тері қабатымен бірге тіліп алады. Содан соң ауыз қуысы ішінен шырышты қабатынан және ұрт етінен өтетін доғал тілік жа-сайды. Тілше қиынды жасап (ені 1—2 см), бүл қиындының негізі шайнау етінің алдыңғы қырында және тістердің қосылу сызығынан жоғары орналасуы қажет. Қиындының узындығы жы-ланкөздің орналасуына байланысты. Қиынды дайын болған соң, оның негізінен бағыты түтіктің ортаңғы ашылған бөлігіне қарайтын кішкене тік тілік жасайды. Осы пайда болған туннель арқылы қиындыны сыртқа шығарады. Түтіктің ортаңғы бөлігін ұзындығы 3—5 мм болатын тілік жасап, қиындыны түтіктің қабырғасына жұқа кетгутпен тігеді. Оның бойымен резиналы дренаж өткізіп, бір ұшын ұрттың шырышты қабатына тігеді. Ұрттың шырышты қабатында пайда болған ақауды тартып, жақындастырып тігеді (27-сурет).
|
|
|
СІЛЕКЕЙ БЕЗДЕРІНІҢ ЖАРАҚАТТАРЫ
Сілекей бездері жарақаттанғанда айналасындағы жұмсақ тіндер, кейбірде сүйектер бұзылады. Өткір өтпейтін заттармен жарақаттанса, олар кесіледі немесе езіледі. Ал оқ тисе барлық айналасындағы тіндермен қоса талқандалуы мүмкін.
27-сурет. ГА. Васильев бойынша құлақмаңы безінің түтігін пластикалық жолмен қалпына келтіру операциясы.
Сілекей бездерінің ішінде көбінесе құлақмаңы сілекей бездері жарақатқа көп ұшырайды. Оның себебі бұл без төменгі жақ өсіндісінің сыртқы бетінде және төменгі жақ артындағы шұқырда орналасқан. Сонымен қатар ол осы маңда жасалатын операциялар кезінде жарақаттануы мүмкін. Мысалы өзінен шыққан ісіктерді алғанда, құлақ маңындағы және жақ артындағы флегмоналарды ашқанда, төменгі жақ өсіндісінде, шықшыт буынында жасалатын операциялар кезінде.
|
|
|
Үлкен сілекей шығатын түтік ұртта орналасқан ісіктерді алу, флегмонаны ашу кезінде зақымдануы мүмкін.
Жақасты және тіласты сілекей бездері оқпен жарақаттанғанда, флегмона мен абсцестерді ашқанда, ісіктерді алғанда жарақаттануы мүмкін. Бірақ бұлардан кейін жыланкөз пайда болмағандықтан тиісті ғылыми еңбектерде ескерусіз қалған (А. И. Евдокимов). Стоматологтардың жүмысында сілекей түтіктері тіс емдеу немесе сепарация жасайтын дискімен жұмыс істеген кездерде зақымдануы мүмкін. Жаралардың орналасуына байланысты түтік және сілекей паренхимасының жарақаттары деп бөледі.
Сілекей бездері жарақаттарының клиникасы олардың орналасуына (түтік, паренхима) байланысты әр түрлі болады. Егер жара үлкен болса, ондағы сілекей бездерінің бүртіктенген тіндерін көруге болады. Қабыну процесі аяқталғаннан кейін жыланкөздер, сілекей түтіктерінің тарылуы, жабылуы пайда болады.
Сілекей бездерінің жыланкөздері. Егер жыланкөз тері арқылы сыртқа шықса оны сыртқы, ал ауыз қуысының шырышты қабығына шықса ішкі деп аталады. Ішкі жыланкөздер ауруларды мазаламайды, сондықтан емдеудің қажеті болмайды.
|
|
|
Ал сыртқы жыланкөздер науқастарды қатты мазалайды. Олардан өне бойы сілекей ағып (сілекей тамақтанғанда көбейеді) айналасындағы теріні бұзып қабыну пайда болады. Егер жыланкөздер жабылса (уақытша) без үлкейіп, ауырады.
Жақасты сілекей бездерінің жыланкөздері жақ астының терісінде орналасады, олар өте сирек кездеседі.
Көбінесе жыланкөздер құлақмаңы сілекей бездерінің жарақатынан болады. Олар түтіктік және паренхималық болып бөлінеді. Жыланкөз без бөлшектерінің түтіктерінен шықса паренхималық, ал негізгі түтіктен (паренхимадан алыс) пайда болса түтіктік болып есептелінеді.
Барлық жыланкөздер толық және жартылай болып екіге бөлінеді. Толық жыланкөздер негізгі түтіктің толық жыртылуынан пайда болып, сілекей түгелімен осы жолдар арқылы сыртқа шығады. Егер түтік қабырғасы жыртылып одан жыланкөз пайда болып, сілекей негізгі түтікпен және жыланкөз арқылы екіге бөлініп ақса жартылай жыланкөз дейді. Кейде құлақасты сілекей бездері аймағында нүктелі, таза сілекей тамшысы шығатын жыланкөздер кездеседі, бұлар өте қысқа сілекей бездерінің кішкене бөліктерімен байланысады. Сілекей бездері жыланкөздерін зондылау және бояулы сұйықтар жіберу арқылы білуге болады. Ал жыланкөздерге толық мағлұмат беретін әдіс контрасты сиалография болып табылады.
|
|
|
Жартылай жыланкөздерде, йодолиполды жыланкөз арқылы жібергенде сұйық негізгі түтіктен шығады, ал негізгі түтікке жібергенде жыланкөзден шығады. Йодолипол сонымен қатар, сілекей бездерінің қалған бөліктерін толтырады.
Толық жыланкөзде негізгі түтікке жіберілген йодолипол тек жыланкөзбен байланысты без бөліктеріне таралады.
Сілекей түтіктерінің тарылуы (стеноз). Сілекей түтіктері жұмсақ тіндердің тыртықтанып бітуінің әсерінен тарылуы мүмкін. Бұл жағдайда науқас сілекей бездерінің ісуіне және сыздап ауыратынына шағым жасайды. Олар ас ішкенде пайда болып бірнеше сағаттан (1—2 сағат), кейде бірнеше минуттан кейін басылады. Ол ас ішкен кезде сілекей көп жиналып, тарылған түтіктен аздап жүруіне, ісігінің тарылу көлеміне байланысты. Қараған уақытта сілекей бездері аймағындағы жүмсақ ісікті пальпация арқылы байқауға болады, ол ас ішіп болғаннан кейін қайтады. Егер дерттің пайда болғанына көп уақыт болса, сілекей бездерінің қатайғандығын және қалыптасып үлкейгендігін пальпация арқылы білуге болады. Негізгі түтіктердің стенозын зонд арқылы анықтайды.
Сілекей түтіктерінің жабылуы (облитерация). Сілекей түтіктерінің жарақаттан жабылған кезінде науқас сол бездердің сыздап ауырып, үлкейгенін айтады. Без үлкейіп қатаяды, 3—4 сағаттан кейін ауыру сезімі біртіндеп азаяды. Бірақ, ол үлкейіп қатайған бойында қалады. Бұл жиналған сілекейдің жан-жақтағы жұмсақ тіндер арқылы сорылуынан деп есептеледі. 3—4 айдан кейің жайлап ауыру сезімі, бездің ас ішкен кездегі үлкеюі басыла бастайды. Пальпация жасағанда сілекей бездері үлкейіп қатайған. Түтік көздерінен сілекей ақпайды. Кейін келе бездердің сілекей шығару жұмысы тоқтайды. Ауыруы, сыздауы, үлкеюі тоқталады. Негізгі түтіктер көзін зондпен тексеру арқылы сілекей жолының жабылғанын білуге болады. Сиалография жасағанда түтіктің шығу жағы ғана сәулеге ұқсайтын сұйықпен толады, ал одан жоғарыға бармайды.
Сілекей бездерінің жарақаттан болған кисталары. Науқас жарақат алғаннан кейін (1—2 жеті ішінде) сілекейлер орналасқан аймақта ісік пайда болғанын арыздайды. Жара ұзақ уақыт ішінде жазылады. Емдеу барысында ісіктің ішіндегі сілекейді қанша сорып алғанмен, ол кішіреймейді, бірнеше айдан кейін тұрақты халге келеді.
Ісік жұмсақ, ауырмайтын, анық шектелген. Теріде ауыз қуысының кілегей қабығында жарақат немесе операция орындарын табуға болады. Пункция жасағанда одан сілекей алынады. Си-алограммада түтіктердің толу ақауы немесе деформацияларын көруге болады.
Сілекей бездерінің жарақаттарын емдеу. Сілекей бездерінің жарақаттарын біріншілік хирургиялық өңдеуден өткізуде, жақ-бет аймағында жасалатын өңдеу ережелері мен ерекшеліктері толығынан пайдаланылады. Егер операция кезіңде бет нерві талшығының үзілгені білінсе, оларды бір-бірімен тігіп қосу керек. Ал, егер қүлақтүбі сілекей безінің негізгі түтігі үзілсе, оның ішіне полиэтиленнен жасалған катетер енгізіп екі үшын бір-бірімен тігіи жалғастырады. Оны 12—14 күнге түтікте қалдырады. Осыдан кейін без тіндерін, фасциясын, майлы қабатты және теріні мүқияттап тігеді. Тігіс аралығына дренаж қойылады (2—3 күнге). Жараның жазылу барысында сілекей безінің секреторлық жүмы-сын баяулату үшін 0,1% атропин сульфатын қолдану керек. Сілекей бездері жыланкөздерін консервативтік және оперативтік тәсілдер арқылы емдейді.
Консервативтік тәсілдерге жыланкөзді әртүрлі қышқылдармен күйдіру жатады. Олар: хром, НСІ, сүт қышқылдары, 7% спирт, 5% йод қосындысы, 20% күміс нитраты. Иненің ұшына жұқалап мақта орап оны 20% күміс нитратына батырады. Осыдан кейін инені жыланкөздің барлық тереңдігіне енгізіп 1 минут ұстайды, келесі күні тереңдіктің жартысын, үшінші күні қалған жерін 2 минуттан күйдіреді.
Бұл шараларды қолданғанда науқасқа тамақ алдында (жарты сағат бүрын) 6—8 тамшы 0,1% атропин сульфатын берген жөн.
Жартылай жыланкөздерді К. П. Сапожкова әдісімен емдеу. Ол үшін жыланкөзді кесіп алып тастайды да тері астындағы майлы қабатқа кисет тәріздес тігіс салады. А. А. Лимберг әдісі: жыланкөзді кесіп тастаған соң, орынын айқаспалы үшбұрышты қиықшамен жауып тігеді.
Толық жыланкөзін жарты ай тәріздес кесіп, безге дейін босатады. Содан кейін негізгі түтіктің қалдығы болса оның ұшы мен жыланкөздің ұшын, түтікке кигізген тефлоннан немесе полиэтиленнен жасалған түтіктің үстінен тігіп жалғастырады.
Егер жыланкөз қысқа болса Г. А. Васильев әдісін қолданады. Жыланкөзді жарты ай тәріздес кесіп безге дейін босатқаннан кейін ауыз қуысының шырышты қабығынан тіл тәріздес қиықша алып жыланкөздің ұшын соған тігеді.
Негізгі түтік тарылса және жабылса оны арнайы жасалған зондтармен бұрғылау қажет. Егер бүл тәсіл нәтиже бермесе хирургиялық әдіс қолдану керек.
XI Т А Р А У
ЖАҚ-БЕТ АЙМАҒЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУЫНАН БОЛҒАН ЖАРАҚАТТАР
Жақ-бет аймағында кездесетін жарақаттарға дұрыс диагноз қою, адекватты ем қолдану, реабилитация жасау және асқынуларының алдын алу үшін осы аймақтың (жарақаттануына байланысты) анатомо-физиологиялық ерекшеліктерін дәрігер-стоматолог өте жақсы білуі қажет. Олар:
1. Жақ-бет аймағы ең бірінші көзге көрінетін жер болғандықтан адам өмірінде үлкен эстетикалық орын алады. Психиатор ғалымдардың зерттеулері бойынша жақ-бет аймағында ақаулары мен деформациялары бар науқастардың 65%—85%-нің психикасы бұзылады.
2. Бұл аймақта 18 ымдау (мимикалық) еттері орналасады. Бұлшықеттер арқылы адам өзінің ымдау (эластомимика) қабілетін іске асырады.
Ымдаумимикоз (эластомимикоз) ішкі және сыртқы тітіркендіргіштерге организмнің өзіндік жауап қайтару реакциясы. Осы реакция арқылы оның психо-эмоционалдық жағдайын білуге болады. Бұл ымдау еттерінің жиырылуы М. П. Павловтың заңы бойынша іске асырылады. Яғни ішкі және сыртқы тітіркенулер (қоздырғыштар) афферентті (көтерілетін) жолдарымен ми қабығына барып, онда қоздыру ошағын тудырады. Осы ошақтан эфферентті (түсетін) жолдарымен келіп бет нервісі арқылы ымдау еттерін әр түрлі жиырады. Еттердің жиырылу қабілеті қоздырғыш қабілетіне байланысты (қуану, қорқу, ауыру кезеңінде, ащы мен тәттіге т. б.). Ымдау еттерінің өзіндік жиырылуына байланысты адам бетінде уақытша немесе тұрақты әжімдер пайда болады. Осы реакция жақсы психолог, психо-невролог, терапевт, хирург мамандарға науқасқа дұрыс диагноз қоюдың негізін көрсетеді. Ал ымдау еттерінің нервтенуінің немесе афферентті жолдарының бұзылыстарынан бұл реакция іске аспайды.
3. Жақ-бет ауданы шокогендік аймаққа жатады. Тұрмыс жағдайында болған жарақаттардың барлығы осы аймақта болады. Мысалы: төбелес кезінде тек бетке соғады.
4. Бұл аймақта барлық сезім мүшелері орналасқан деуге болады. (көру, есту, иіс, дәм, сезім түйсігі). Мимен және көкірек қуысындағы мүшелермен тығыз байланыста.
5. Қан тамырларының ерекшеліктері.
1) Артерия тамырларының ерекшеліктері:
а) Үлкен артерялар теріасты майлы қабатында жатып, артериола торын құрайды. Сондықтан үлкен қиықшалар кесіп алып ақауларды жамауға болады;
б) Артерия мен вена тамырлары бөлек орналасады;
в) Артерия тамырында қан қысымы өте жоғары болады. Со-ндықтан жараларды хирургиялық өңдеу уақытында қанды тоқтатуға өте мұқият қарау керек;
г) Артерия тамырлары тек бір жағы екінші жағымен қосылып қоймай, олар өзара да қосылады (анастомоз);
д) Бұл аймақта сыртқы және ішкі ұйқы артерия бассейндері қосылады. Сондықтан қан тоқтату өте қиынға соғады.
2) Вена тамырларының ерекшеліктері:
а) Вена тамырларында қақпақша жоқтың қасы. Өйткені олар кішкентай, бір-бірінен алшақ орналасқан және вена түтігін толық жаппайды. Сондықтан, жарақат кезінде ауа эмболиясы болуы мүмкін.
б) Веналар таяз және терең тін қабаттарында орналасады. Бұл екі қабаттағы веналар бір-бірімен қосылып жатады. Сонымен қатар, өз алдына мидағы вена қуысымен тығыз байланыста. Мысалы, беткей орналасқан бет веналар торы V. оиаітіса, ал ол V. ргоllапі арқылы ми қуысымен қосылады. Ал терең орналасқан вена бас сүйегінің астыңғы жағында орналасқан табиғи тесіктер арқылы ми қуыстарымен байланысады.
6. Жақ-бет аймағындағы тіндер эмбрионалды тіндер сияқты жылдам өседі. Өйткені олардың ішінде аз дифференциалдық клеткалар бар. Олар Давыдовскийдің айтуынша тіндердің өсуіне керек.
7. Ауыз қуысындағы тістердің пайдалы және зиянды жағы бар. Зиянды екі жағы: а) Оқ тигенде тіс ұясынан шығып ауыз қуысындағы мүшелерді жарақаттап, тіпті тыныс жолдарына түсіп асфикция болуы мүмкін. б) Тіс жегісімен бүлінген тіс сынық жолында тұрса, инфекция көзі болуы мүмкін. Яғни, тіс арқылы инфекция ауыз қуысынан сүйек жарасына енуі немесе бөгде зат болуы мүмкін.
Тістің пайдалы екі жағы: 1) Тіс арқылы (рентгенограммасыз) жақ сүйегінің сынған жерін бұлжытпай табуға болады. 2) Тіс құрсауды бекітетін жер. Ол арқылы сынықты дұрыстап орнына салуға болады.
8. Жақ-бет аймағы көптеген майлы клетчаткалық қойнауларға толы. Олар бір-бірімен тығыз байланысты, іріңді қабыну кезінде ірің осы майлы клетчаткалар арқылы тарайды.
9. Бет терісі басқа жерлерге қарағанда жұқа (1 мм) және майлы қабықта жатқандықтан өте қоздырғыш. Терінің осы қасиетін пластикалық операцияларда кеңінен пайдаланады.
10. Иммунобиологиялық қасиеті ауыз қуысында болатын мик-роорганизмдерге байланысты. А. И. Рыбаковтың ғылыми зерттеуі бойынша, ауыз қуысында 96 турлі патогендік микроорганизм өмір сүреді. Осыған қарамай ауыз қуысындағы және аймағындағы жарақаттар тез арада жазылады. Бұл құбылысты үш фактормен түсіндіруге болады:
Дата добавления: 2018-05-12; просмотров: 332; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!