Газ тарату желілерін пайдалану
Кіріспе
Еліміздегі газ өндіру қазіргі уақытта халық шаруашылығына өте қажет. Газды отын ретінде пайдалану халық тұрмысын жақсартуға, экологиялық және әлеуметтік мәселелерді шешуге көп пайдасын тигізеді. Отындардыңішіндегіеңтиімдісігаздыотын.
Газ отынынтиімдіпайдалану көптегенқаржыныүнемдеугеәсерінтигізеді. Жылу көздерінің ПӘК-інжоғарылату, отындыүнемдеу, өнеркәсіптікпештердіңтиімділігінарттырусияқтыжетістіктерөндірілетінөнімнің саны мен сапасынжоғарылататҥседі. Газ таратужҥйелерінжобалау, пайдаланумамандардансапалыбілімдіталапетеді. Газдыхалықшаруашылығындапайдаланужаңаәріқиынмәселелердітуғызады. Олардышешуүшін автоматика жүйелері мен электрондыесептеуәдістерінигеруөте қажет. Газдың төменгі, жоғары (орташа) қысымдағыжелілерінегидравликалықесептеуәдісіжәнеесептеулер жүргізілген. Тұтынушыларды сұйытылғангазбенқамтамасызетужәне газ толтырустансасынжобалауәдісі көрсетілген. Газдыңжану құбылысыныңтеориялықнегіздерікелтірілген.
Тұрғын үйлерді газбен қамтамасыз ету, ондағы құбырлардың құрылымы, газ аспаптарын орналастыру және оларға қойылатын талаптар толық жазылған.
|
|
|
1. Негізгібөлім
1.1. Қаладағы газ таратужелілері
Газды тұтынушыларға құбырлармен тасымалдайды. 1.1-суретте газдың қалаларға дейінгі тасымалдау шарттары көрсетілген. Газ скважиналардан (ск) іріктеу орындарына (i0) келеді. Сол жерде қатты, сұйық қоспалардан тазартылған газ құбырлармен өндірістік газ тарату станцияларына (өгтс) жеткізіледі. Мұнда газды қайта тазартып, иістендіреді және қажетінше қысымын төмендетеді.
СК-скважиналар; І0-іріктеу орындары; ӨҚ-өндірістік құбырлар; ӨГТС-өндірістік газ тарату станциялары; МҚ-магистральды құбырлар; ҚКС-қосалқы компрессорлы станциялар; АТ-ажыратқыш тетіктер; ГТС-газ тарату станциялары; ЖҚ – жер асты қоймалары;
ҚТ-қосалқы тұтынушылар.
1.1-сурет. Газды қалаларға дейінгі тасымалдау
Газдың өз қысымы алғашқыда жеткілікті болғанымен өндіру барысында төмендей бастайды. Сол себептен басты компрессорлы стансалар қолданылады. Қосалқы компрессорлы стансалар әрбір 150 км сайын орнатылады. Жөндеу жұмыстарын жүргізуге қолайлы болу үшін кем дегенде әрбір 25 км сайын ажыратқыш тетіктері орналастырылады. Газды тасымалдау және газбен жабдықтау сенімді болу үшін желілер санын екі немесе онан да көп етіп қабылдайды. Магистральды газ құбыры қалалық немесе ірі өндіріс тораптарынының ГТС-мен шектеледі.
|
|
|
Қаладағы газ құбырлары қысымы мен қолдануына байланысты түрленеді. Қолданылуына қарай газ құбырларын мынадай үш топқа бөлуге болады:
1. Қаладағы барлық тұтынушыларға газ жеткізетін тарату желілері. Төменгі, орташа, жоғары қысымды газ тарату желілері айнала жабық және тұйық болып орындалады;
2. Тарату желілерінен жеке немесе топталған тұтынушыларға газ тасымалдайтын тармақтар;
3. Үй ішіндегі аспаптарға газ жеткізетін үйдегі құбырлар.
Қысымдарына қарай қаладағы газ құбырлары төмендегідей түрленеді:
1. Қысымы 5 кПа-ғадейінгіқысымдағы төменгі газ желілері;
2. 5 кПа-дан 0,3 МПа-ғадейінгіорташақысымдағы газ желілері;
3. 0,3-0,6 МПа аралықтарындағы II-дәрежеліжоғарғықысымдағыжелілер;
4. 0,6 МПа-дан 1,2 МПа-дейінгі I-дәрежеліжоғарықысымдағытабиғигаздытасымалдаушыжелілер. Ал сұйытылғангаздағыжелілердеқысым 1,6 МПа-ғадейінболуы мүмкін.
|
|
|
Төменгіқысымдағыжелілермен газ тұрғынқоғамдықүйлержәне тұрмыстыққызмет көрсетумекемелерінетартылады. Тұрғынүйлердегі құбырлардағықысым 3 кПа-дан аспауықажет.
Орташажәне II-дәрежеліжоғарықысымдағыжелілер газ реттеуорындары (ГРО) арқылықалалықорташажәне төменгі газ таратужелілерінқамтамасызетеді. Соныменқатар газ реттеуорындары (ГРО) арқылыөнеркәсіпжәнеүй-жаймекемелерінетаратылады.
I-дәрежеліжоғарықысымдағы газ желілеріріқалалардыгазбенжабдықтаудыңеңжоғарғысатысыболыптабылады. Оларорташажәнежоғарықысымдағыжелілері мен 0,6 МПа-дан жоғарғықысымдағыөнеркәсіпмекемелерінгазбенқамтамасызетеді. Бұл желілерді көбінесеайналажабықнемесежартылайжабықетіпорындайды.
Желілердегіқысымдарсатыларынабайланыстыгазбенжабдықтаужҥйелерімынадайболып бөлінеді:
1. Екісатылы төменгіжәнеорташанемесе төменгіжәне II-дәрежеліжоғарықысымдағыжелілер.
|
|
|
2. Үш сатылы төменгі, орташажәне II-дәрежеліжоғарықысымдағыжелілер.
3. Көпсатылыбарлыққысымсатыларындағыжелілерден құралады.
Үш және көп сатылы газ жүйелерііріқалалардағанақолданылады. Қалалардағы газ көзі газ таратустанциялары ГТС-лары болыптабылады.
1.2-суретінде қаланы газбен жабдықтау сұлбасы келтірілген.
1- магистральды газ құбырлары; 2- газ тарату стансалары; 3-газ реттеу орындары; 4,5,7-жоғарғы, орташа және төменгі қысымдау газ желілері; 6-жер асты қоймалары
1.2-сурет. Қаланы газбен жабдықтау көп сатылы жүйе
1.2 Газ құбырларын жүргізу шарттары
Газ құбырлары көбінесе жер астымен, ал сәулет талаптарына сәйкес жағдайларда жер бетімен жүргізіледі. Жерге көмілген, құбырлардың төмендігі түскен салмақтың әсер етпеу шамасымен анықталады. Сонымен қатар жер асты құбырлары жақсы жылу ажыратқыш болып табылады. Тереңдік өскен сайын жұмсалатын қаржы да өсе түседі. Газ құбырларын жүргізу шарттары КНжЕ 2.04.08-87* көрсетілген.
Газ құбырларын жүргізукезіндеолардытоттанудансақтауқажет. Теміртоттанғанкезіндесыртқыбетіқоршаушы орта әсерімен бұзылабастайды. Қаладағы газ ққбырларынтоттанудансақтауүшіналдын-ала мынадай көрсеткіштеранықталады:
- құбырлар жүргізілетінжерлердіңтоттануғатигізерәсері;
- жерқабатындағыкездейсоқтоктардыңболуы;
- газ құбырларыныңэлектрліктоттанушарттары.
Жалпы тоттануға мынадай көрсеткіштер әсер етеді: топырақ құрамы, ылғалдылығы, құбырлар жүргізілетін тереңдік, жақын маңдағы электр көздері және жақын орналасқан басқа да жер астындағы жүйелер. Құбырларды тоттанудан екі әдіспен сақтандырады. Біріншісі құбырларды көп қабатты оқшаулау және әртүрлі материалдармен құрау болса, екіншісі катодты протекторлы және электрлік дренаж деп аталатын мұқият ұйымдастырылғанәдістер. Бҧл жағдайда жердің ылғалы, қышқылдар, тұздар және басқа жағдайлар газ құбырының бетінде гальваникалық элементтер туғызады, соның арқасында анодты бөлік, яғни темір құбырға тоттануға мүмкіндік болады.
Тоттануға қарсы екі әдіс қолданылады. Біріншісі құбырларды сақтандырғыш материалдармен құрсау, ал екіншісі кездейсоқ электр тоғынан қорғайтын катодты, протекторлы және кездейсоқ тоқты оның көзіне қайтаратын электрлік дренаж. Бұл әдістер жер астындағы құбырларға қолданылады. Жер бетіндегі құбырларды сыртқы бетін өңдеу (сырлау, лактау т.б) арқылы қорғайды.
Катодты және протекторлы әдістерде тоқ көзімен және газ құбыр арасында тоқтың әсерімен бҧзылатын элементер (графитті анод және протектор-активатор) қойылады. Сол себептен газ құбырларға кездейсоқ электр тоғы әсер бермейді.
Электрлік дренаж қолданған кезінде газ құбырдың темірі электр элементтерімен, яғни тоқ келетін орынмен тікелей байланысты.
Дренаждыққондырғыларарнайышкафтардаорналасады. Бірдренаждыққондырғы газ құбырларының 5-6 км аралығындасақтайды. Газ желілеріндеболаттанжасалған жүксіз, тура жіктіжәнеспиральдіжікті құбырларқолданылды.
Қолданылатынболаттыңсапасы мен қасиеттеріМемлекеттік стандарт – 380-71 жәнеМемлекеттік стандарт – 1050-74 талаптарынасәйкесболуықажет. Жерастыменжҥргізілетін құбырлардыңқалыңдығы кем дегенде 3 мм, ал жербетіндежҥргізілетін құбырларүшінкемі 2 мм болуықажет.
Құбырлардыңжалғанғанорындары мұқияттексеріліпсынақтанөтугетиіс. ҚұбырлардысақтандыруғақолданылатынматериалдарҚНжЕ 2.04.08-87* бойыншақабылданады.
Бұлматериалдардың төмендегідейқасиеттеріболуыкерек:
а) мықты (жыртылмайтын);
б) ылғалға төзімдіжәне оны өткізбейтін;
в) құбырларғажабысқыш;
г) химиялықәсерлерге төзімді.
Соныменқатар бұл материалдарды табу қиынға түспегені жөн.
1.3 Жергекөмілген газ құбырларындағытетіктер
Газ құбырларыныңбойынаажыратқыштетіктер мен компенсаторларорнатылады. Ажыратқыштетіктерге шүмек (кран) пен ысырмалар. Ал төменгіқысымдағы құбырлардагидравликалықтығындарқолданылады.
Құрылысындағықысымды көпшығындауынабайланысты шұраларды (вентильдер) қолданушектеліпотыр. Шүмектердің (крандардың) диаметрі 15-100 мм-гедейінгі, ал ысырмаларды 50-мм-ден жоғарыдиаметрлі құбырлардақолданылады.
Ажыратқыш тетіктер құдықтарда орналастырылады. Ысырма шентеміріне (фланецтеріне) түсетін және температуралық қысымдарды болдырмау үшін сол құдықтарда өтеуіштер (компенсаторлар) орналастырылады. Дымқыл газдарды тасымалдағанда ең төменгі нүктелерге шық жинағыштар орнатылды.
Шық жинағыштардың екі түрі бар:
1. Төменгі қысымдағы шық жинағыштар. Жиналған шық сораптар арқылы шығарылып тастайды.
2. Орташа және жоғары қысымдағы шық жинағыштар. Жиналған шықты ондағы газдың өз қысымымен шығарып тастайды.
Газ тарату желілерін пайдалану
Газ құбырлары мен жабдықтарының істен шығып қалуын алдын алу, тез арада анықтап, дер кезінде жөндеу пайдалану қызметіндегілердің міндеті. Бұл қызметтегілер жер астымен жүргізілген құбырларды пайдалану үшін мынадай жұмыстарды орындаулары қажет:
- жаңадан жүргізілген газ құбырларынпайдалануғақабылдапалу;
- жаңаданорындалған құбырларды бұрынғы құбырларғақосу;
- жаңа газ құбырларыніскеқосу;
- газ құбырлары мен тетіктердіқадағалау;
- қажеттіжәнекүрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу;
- қысымдықадағалау;
- тоттанудансақтау.
Газ құбырларын қабылдау кезінде мұқият қарап, пісіріліп жалғанған жерлер мен тоттанудан сақтағыш шаралар сапасын тексеру қажет. Дайын болған газ құбырларын көмбей тұрып қарап, кемшіліктерін шығару керек. Міндетті түрде құбырлардың жҥргізілу тереңдігі, кеңістігі, қойылған тіреуіштері, тетіктердің жұмысы тексеріледі. Егерде тексерген кезде ешқандай кемшіліктер болмаса, онда газ құбырларын жоғарғы қысымдағы ауамен сынауға кіріседі.
Сынау алдында құбырларды тазалау үшін ауамен түгелдей үрлеп алады. Газ құбырларын сынау екі кезеңнен тұрады. Біріншісі жалғану беріктігін, ал екіншісі жалпы жұмысын сынау. Сынаудың бірінші кезеңі құбырларды 20-25 см-ге топырақпен көміп, жалғану орындарын ашық қалдырып жүргізеді. Қажетті қысымнан сәл жоғарғы деңгейде құбырларды 3 сағат бойы сынайды да, онан әрі қысымды қажетті деңгейге дейін төмендетіп, сынау нәтижесін тексереді. Кемшіліктерді газ құбырындағы қысымды жою үшін атмосфералық деңгейге дейін төмендетеді.
Екінші кезең құбырлар жобаға сәйкес көміліп болған соң басталады. Сынау құбырдағы ауа мен топырақ температуралары теңескен соң жүргізіледі. Сынау ұзақтығы газ қысымына, құбырлар диаметріне байланысты 3-тен 48 сағатқа дейін созылады. Газ қысымының сынау барысындағы жұмсалуы мынадай өрнекпен анықталған дәрежеден асып кетпеуі керек:
а) бір ғана диаметрден қҧралған ққбырларда
мұндағы – қысым жұмсалуы, кПа; d1, d2 – газ құбырларының ішкі диаметрі, мм; l1, l2 – газ құбырларының ұзындықтары, м; Т – сынау ұзақтығы, сағ.
Үй ішіндегі құбырлар да екі кезеңге сыналады. Бірінші кезенде сынау қысымының мөлшері 0,1 МПа болса, екінші кезеңде 5 кПа. Құбырдағы ауа мен бөлмедегі ауа температурасы теңесу үшін сынауға үш сағат өткеннен кейін ғана кірісу керек. Егерде екінші кезең сынауына 5 минут бойы жұмсалған қысым мөлшері 200 Па- дан асып кетпесе, онда құбырлар сынақтан өтті деп есептеледі.
Жаңадан салынған газ құбырларын іске қосу.
Бұл жұмыс өте жауапты болғандықтан, оны жақсы дайындықтан өткен арнайы топ жүргізеді. Жаңа құбырларды газ өтіп жатқан құбырларға газды тоқтатпай-ақ жалғауға болады. Ол үшін газ қысымы 200-1200 Па аралығында болуы қажет.
Қысым бұл мөлшерден төмен болған жағдайда ауаның құбырларға ену қаупі, онан жоғары мөлшерде шарпыған жалынды өшіру қиындығына әкеліп соғады. Газ аспаптарының бір қалыпта жұмыс атқаруы газ қысымының мөлшері мен тұрақтылығына байланысты.
Дата добавления: 2018-04-15; просмотров: 1951; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!