Министерство образования и науки РК
Азақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі Алматы технологиялық университеті Кафедра «Тоқыма өндірісінің технологиясы» «Еңбекті қорғау» бөлімнен дипломдық жұмыстарды
Орындау бойынша
әдістемелік нұсқау
АЛМАТЫ
2010
УДК 658382.3
Құрастырушы: Хромцов С.В., т.ғ.к., профессор, Рашидова Б.Р., аға оқытушы
Әдістемелік нұсқауда дипломдық жұмыстың орындалуына қойылатын жалпы талаптары, және де техника қәуіпсіздігі жөнінде іс шаралар, өндірістік санитария, өрт-жарылыс қәуіпсіздігі және тағы басқаралары.
Пікір беруші: т.ғ.д., доцент Жилисбаева Р.О.
ТӨТ кафедрасының мәжілісінде 2010 жылдың қаңтар айының жұлдызы, № ........ хаттамасымен қаралған.
ТӨТ кафедра меңгерушісі, т.ғ.к., Құтжанова Ә.Ж.
2010 жылдың қаңтарынан № хаттама ҒӘС-тің мәжіісінде қаралған.
|
|
|
ҒӘС төрағасы
Кіріспе
Қәзіргі қоғамда қәуіп-қатерлердің техногенді, табиғи, әлеуметтік тағы басқа түрлеріне экономикалық жоғалтулар үнемі душар болады. Негативті зардаптың адамдардың денсаулығына және өмірлеріне ғылыми-техникалық ілгерілеуге айқындалған жүрісте оның қызметінің әр-түрлі салаларындағы адамның қәуіпсіздігінің қамтамасыз етілуі, оқыс оқиғалардың санының қысқартылуы, қайғылы жағдайлар, апаттар, өрттердің ең өткір әлеуметтік-экономикалық мәселелерінің салдарына байланысты ұсынылды.
Бұл мәселенің табысты шешімі көбінесе еңбекті қорғаудың төңірегіндегі әкімдік-техникалық қызметкерлерінің дайындығына тәуелді болады.
Қазақстан Республикасының еңбек заңдарына сәйкес ең алдымен жаңа технологиялар, өндірістік құралдардың қәуіпсіздіік сұрақтары және қоршаған ортаны қорғауды жобалау сатысында ұйғару керек.
|
|
|
Сондықтан, «Еңбекті қорғау» бөлімінің дипломдық жобалауында техникалық жоғарғы оқу орындарының студенттері еңбекті қорғау сұрақтарын зерттеуін сөзсіз өңдеу кезеңінде қорытындылайды.
Бұдан басқа да, еңбекті қорғаудың сұрақтары (конструкторлық, технологиялық, зерттеуші және т.б.) дипломдық жұмыстың басқа да бөлімдерінде табылуы керек.
Берілген әдістемелік нұсқау осы бөлімді өңдеуде бітіруші студенттерге көмек көрсетуге арналған.
«Еңбекті қорғау» бөлімінің орындауына ортақ талаптар
Дипломдық жұмыстың осы бөлімінде нормативті құжаттар және әдебиеттердің мәтіндік бөлікке өзіне, дипломдық жобаның арнайы бөлігіне инженерлік есептеулер, суреттер, (керегінше арналған) кесте, сілтеме қосатын ғылыми-техникалық сипаттаманың үлгісінде 5-10 беттердің көлемінде орындалады.
Өнеркәсiптiк кәсiпорынның қазiргi бiр үлгiдегi кешенi өндiрiстiк цехтар жайласатын ғимарат және имарат, станокты және технологиялық жабдықтар, энергетикалық шаруашылық, энергия жабдықтау жүйенсінiң имараты, технологиялық қондырғылар, iшкi көлiк жұйесі, байланыс және басқару жүйесі, қоймалық шаруашылық, әкiмшiлiк, тұрмыстық және шаруашылық, әр түрлi бөлек тұрған инженерлiк және жанармай коммуникацияларды құрайды.
|
|
|
Әрбiр объект қарамастан тағы басқа сипатамаларына, оның өндiрiсiнiң ерекшелiктерiне байланысты өз ерекшелiгi болады, объекттерде ортақ белгiлерді ерекшелеуге болады :
- әдеттегiдей, iшкі және сыртқы өндiрiстiк процесстермен ғимараттар iске асады;
- көпшiлiк жағдайларда ғимарат бiр iзге салған элементтермен орындалған;
- объекттiң аумағы коммуналдық және энергетикалық сызықтармен құрылған;
- көбінесе объекттердің құрылыс ошағының тығыздығы 30...60% құрайды.
Демек, барлық объектлердің қауiпсiз қызмет көрсетуіне және осы объектіде төтенше жағдайлық шарттарда жұмыс iстеуiне әзiрлеу үшін ықпал ететiн тән ортақ жалпы факторлар:
|
|
|
- аймақ ауданының орналастырылуы;
- ғимараттың iшкi жосапры және аумағының ораналастырылуы;
- энергия жабдықтау жүйесі;
- технологиялық үрдiс;
- ғимараттың өндiрiстiк байланыстары;
- басқару жүйесi;
- өндiрiстi қайта қалпына келтiруге және т.б. дайындығы.
«Еңбектi қорғау» бөлiмінде дипломдық жұмысқа еңбектiң қолайлы жағдайларының жасауы сипаттың есепке алуы бар жобаланатын жабдығының қызмет көрсетуiнде және жасалатын объекттiң ерекшелiк қамтамасыз ететiн ұйымдастыру, техникалық, санитарлық-гигиеналық шаралардың кешен шағылатын сұрақтар ашуы керек.
Еңбектi қорғау бөлiм келесi бөлiктер тұрды :
1. Өндiрiстiң қысқаша сипаттамасы
2. Өндiрiстiк қауiп-қатерлердiң талдауы
3. Еңбектi қорғау
4. Өндiрiстiк санитария
5. Өртке қарсы және жарылыс қауiпсiздiк
Дипломдық жұмыста түсiнiктеменiң ресiмдеуiнде әдебиеттiң барлық қолданылатын көздерi, нормативтiк актiлер, ереже, нұсқауды қоса, оқу әдебиетiн көрсетуге керек.
Бөлiмнiң барлық шарасы дипломдық жұмыстың тақырыбына қарай жасауы керек. Нұсқаулардан техника қауiпсiздiгiнене дейiн шыдамдарының түсiнiктемесiне еңбектi қорғаудың талаптарының үстiрт орындауы қосынды есебiнен рұқсат етiлмейдi.
1. Өндiрiстiң қысқаша сипаттамасы
Бөлiм дипломдық жұмыстың технологиялық немесе конструкторлық бөлiгiн Памен жабдық қойылған технологиялық үдерiс жобалы өндiрiстiң қысқаша сипаттамасынан сiлтеме бастауға керек.
2. Өндiрiстiк қауiп-қатерлердiң талдауы
Жобаланатын объект жайласатын жердiң табиғи-климаттық шарттары барлық өндiрiстiк қауiп-қатерлердiң талдауында көрсетуге керек; барлық зиянды және қауiптi өндiрiстiк факторлар айқындалу; барлық технологиялық және қосалқы жабдық, машина және тетiктер, қай потенциалдық қауiп-қатердi жобаланатын объекттiң қызмет көрсетуiнде ұсына алады; олардың қарай дипломдық жұмыстың тақырыбына қоршаған табиғи ортаға зиянды әсер көрсетуге қабiлеттi (кернеу, жиiлiк, тоқ күшi, қысым тағы сол сияқтылар ) параметрлерiнiң мiнездемесiмен (қысыммен электр тогi, қысылған ауа, оттек, сұйық тағы сол сияқтылар ) энергияның көздерi, сонымен бiрге факторлар жиынтығы.
Денсаулық және жұмысқа қабiлеттiлiкке зиянды ықпал көрсететiн өндiрiстiк орталар факторлар бұл негативтi факторлар. Өндiрiстiк ортаның негативтi факторлары өндiрiстiк процесстiң терiс ұйымымен, сонымен бiрге ортаның шарттарымен жиiрек байланған.
Нақтылы күйiнде шарттардың олары қызметкердiң организмындағы жағымсыз функционалдық жылжулары, оның жұмысының сапаны төмендету және тиiмдiлiгi шақыруға, оның денсаулығына терiс ықпалы тя алатындығынан, еңбектi қорғау бойынша шаралардың өңдеуiнiң жанында факторлардың үрмен-дүрменi есепке алылсын және мөлшерлеуге керек.
3. Еңбектi қорғау
Еңбектi қорғаудың сұрақтары өндiрiстiк және экологиялық қауiп-қатерлердiң өткiзiлген талдауын негiзде қарап шығуы керек. Бөлiм бұл жұмыс iстейтiнге қауiптi және зиянды өндiрiстiк факторларды әсер сақтап қалатын шаралар жасауға керек. Бағыт және дипломдық жұмыстың тақырыбына байланысты нақтылы нақтылы шаралар жасауға керек.
Еңбектi қорғауын бөлiм қолданылатын жабдыққа дипломдық жұмыста қауiпсiз жұмыс жасауының қамтамасыз етуi бойынша шарасы қосуы керек. Жобалау немесе жабдықтың жаңғыртуының жанында қарай осыған жабдықты барлық жұмыс орындары және технологиялық операцияларға қауiпсiздiк талабы ескеруге керек. Қорғау шарасы қауiпсiздiк қамтамасыз етуi керек, бiрақ оған талап пайымдауы керек, "бас сауғалау".
Бөлiм келесi сұрақтар тұру мiндеттi :
а) еңбектi қорғаудың ұйымдастыру және заңға сүйенген сұрақтары
Бөлiм бұл дипломдық жұмыс қолданылатын жабдық қызмет көрсететiн қызыметшiнiң бiлiмдерiнiң үйрену, инструкциялау, тексеруiнiң сұрақтары қарап шығуға керек, сонымен бiрге жобалы технологиялық үдерiсте қатысатын қызыметшi; өткiзуiне наряд керек болатын үлкен қауiп-қатерi бар жұмыстарға арналған ұйымдастыру шараларын жасау; қолданылатын жабдықта жұмыс iстегенде еңбектi қорғауды талаптарды сақтау бойынша қызметкерлердiң құқық және мiндетiн сипаттасын тағы сол сияқтылар.
б) электр тогiн ұтылуды қауiп-қатердiң ескертуi бойынша шаралардың кешенi
Техникалық әдiстер және қорғау құралдарының таңдауында, қамтамасыз ететiн электроқауiпсiздiктер, келесi факторларды есепке алынады :
- номиналды кернеу, электр қондырғыны тоқтың тек және жиiлiгi;
- (тұрақты желi, электр энергиясын автономды қоректену көзiнен ) жабдықтауды әдiс;
- (шеттетiлген, бейтарап жерге қосу ) электр энергиясын қоректену көзiнiң (орташа нүкте ) бейтарабының тәртiбi;
- (үлкен қауiп-қатермен, ерекше қауiптiсi, үлкенсiз қауiп-қатер ) сыртқы ортаның шарты.
Электр қондырғылардағы келесi техникалық қорғау шараларын қолданады :
I. Шағын кернеу.
ІІ. Желiнiң электрлiк бөлiнулерi.
III. Изоляцияның бұзылуларын бақылау және профилактика.
IV. Ашық еместiгiнiң қамтамасыз етуi ток өткiзетiн жиiрек.
V. Сыйымды құрайтын жерге тұйықталған токтi өтем.
VI. Қорғаныш жерлендiру . *
VII. Нөлге теңестiру.
VIII. Қорғаныш ажырату.
IX. Қосарланған оқшаулама.
в) механикалық жараланудан қорғау
Механикалық жараланудан қорғау құралдарына сақтағыш тежеу, қорғаушы құрылымдар, автоматты бақылауды құрал және сигнализация, қауiпсiздiк белгiсi, қашықтан басқаруды жүйелердi жатады.
г ) найзағайдан қорғау
Найзағайдан қорғау - қорғайтын шаралардың ғимарат және имараттардың сақталудың адамдары, жабдық және материалдардың жарылыстар, жанулар, қиратуларынан қауiпсiздiк қамтамасыз ететiн найзағайларынан кешен.
Бөлiк бұл дипломдық жұмыс қолданылатын жабдықта болатын ғимарат және имараттарды найзағайдан қорғауды құрылым бойынша шара жасауға керек.
4. Өндiрiстiк санитария
Өндiрiстiк санитарияны бөлiм санитарлық-гигиеналық еңбек жағдайларының инженерлiк қамтамасыз етуiнiң сұрақтары тұрды. Бөлiк бұл келесi сұрақтар жасауға керек :
1) жобаланатын объектте жұмыс iстегенденiң еңбектiң ауырлығының дәрежесiнiң анықтауы.
2) жобаланатын объекттiң бөлмелерге арналған микроклиматтың ұтымды параметрлерiнiң анықтауы.
Өндiрiстiк бөлмелердегi нормалы және жоғары өнiмдi жұмысқа (температура, ауаның дымқылдық және қозғалыс жылдамдығы ) метеорологиялы шарту үшiн керек, яғни микроклимат, нақтылы байланыстарда болды.
3) көрермен жұмысының мiнездемесi, фон және фоны бар ажырату нысанының қарама-қарсылығының анықтауы; мөлшерлеу, таңдау және жарықтың жүйесiнiң есептеуi
Адамдардың тұрақты болуы бар бөлмелерге арналған дипломдық жұмыста табиғи жарықтандыру ескеруi керек.
Өндiрiстiк бөлмелердегi қатар табиғи жасанды жарықтандыруды қолданылады.
Сияқты газ разряды шамдарына энергиялық үлкен қызмет мерзiм ие болатын үнемдiрек көзi өндiрiстiк бөлмелерге арналған жарығының таңдауында қалауға керек. Бұдан басқа, үлкенiрек қуат шамды пайдалануға орынды экономикалық.
Жарық көзiнiң түрiн жасанды жарықтандыруды жобалауда таңдап, жарықтың жүйесiн анықтап, ЖАРЫҚ ШАШЫРАТУдың мiнездемелерiнiң есепке алуы бар шырағының түрi таңдауға керек, экономикалық көрсеткiштерге, қауiпсiздiк талаптарының есепке алуымен арналған; шырақтарды бөлiп берсiн, олардың саны және орналастырылуды биiктiктi анықталсын, содан соң оның қойылған талаптарына сәйкестiкке игерiлген вариантын тексеру.
4) желдету және ауаның тазартуының жүйелерiнiң таңдау және есептеуi
Өнеркәсiптiк желдету - бұл әуе ортасының гигиеналық талап сәйкес келетiн жұмыс аймағындағы ауа алмасуды жүйе, қамтамасыз ететiн жасау. Бұл бөлiм қарастыру кезiнде таза ауа және желдетудi кiр басқан жүйенiң алып тастауы берудi әдiс бойынша баспанаға әрине, жасанды және аралас бөлетiнiн есепке алуға керек, тағайындау бойынша - жалпы алмасу және жергiлiктiге. Нақты өндiрiстiк процесс және желдетудi тиiстi жүйенi таңдалсын және есептеу керек жабдықты бекiтiледi таңдалсын және есептеу керек бөлмеге талаптарына байланысты.
5) шу және дiрiлдеудiң деңгейлерiнiң төмендетуi бойынша шаралардың өңдеуi
Шудан қорғау бағытталған шаралардың таңдауы шудың көзi және технологиялық үдерiстi сипаттан ең алдымен тәуелдi болады. Шумен күрестiң негiзгi шараларымен болып табылады :
- жобалау және жабдықтың пайдалануын процессте шудың себептерiнiң өзi оның көзiндегi жою немесе әлсiрету;
- дыбыстан қорғаушы және дыбыс жүтудiң құралдарының қоршаған ортасынан шудың көзiнiң изоляциясы;
- өндiрiстiк бөлмелердi тиiмдi орналастыру; үшiн жеке қорғану құралдарының қолдануы және жұмыс iстейтiн демалыстарының еңбектiң тиiмдi тәртiбiнiң кiрiспесi.
Дiрiлдеулердi жою немесе кiшiрейтудiң Негiзгiсi шаралары дiрiлдi басатын (теңестiрушi салмақтармен, теңгергiштермен ) құрылымдардың жабдығының жабдықтауларына апарады; вибро қоюларды қашықтан басқаруды енгiзуге; резеңке, серiппелi және пневматикалық бәсеңдеткiштердiң қолдануына; дiрiлдi басатын материалдардың дiрiлдейтiн беттерiнiң қаптауына; виброизоляция жасайтын тiректер немесе арнайы iргелерге жабдықтың қоюына.
5. Өртке қарсы және жарылыс қауiпсiздiк
Өртке қарсы және жарылыс қауiпсiздiктiң сұрақтары қарастыру кезiнде келесi орындауға керек :
а) жобалы технологиялық үдерiстi өртке қарсы қауiп-қатерiнiң дәрежесiн көрсету;
б) ғимараттың тиiстi отқа шыдамдылығын орнатар едi;
в) электр қондырғыларға өрт қауiпсiздiгiнiң талабын сипаттау;
г) өрт сөндiрудiң алғашқы құралдары тиiстi және санда таңдасын және олар орын көрсетуi керек
орналастырылу;
д) қолданылатын жабдықтың өрт қауiбiнiң төмендетуi бойынша шараны жасау.
Эвакуациялық шығуға өте алып тастаған жұмыс орыныдан эвакуациялыққа дейiн мүмкiнi қашықтықтары санының жұмыс iстейтiн бөлмелерiнiң өндiрiстiң дәрежесi, ғимараттың отқа төзiмдiлiк дәрежесi, көлемiне байланысты мөлшерлейдi. Өндiрiстiк бөлмелердегi м шектердегi бұл қашықтықтары 40мен 100 аралығындағы кемiнде эвакуациялық шығуларды ескеруi керек болады. Нормалармен өтулер, коридорлар, есiктер, басқыш алаңдардың енi сонымен бiрге реттеледi. Бөлменiң өртiнiң басы туралы хабарлауға өрт хабарлағыштарымен жабдықтайды.
Ғимараттың өрт қауiпсiздiгiмен ғимараттың негiзгi құрастырымдық элементтерiн тұтанғыштық және отқа шыдамдылықтан тәуелдi болатын оның отқа шыдамдылығын дәрежемен недәуiр мөлшерде анықталады.
Ғимараттардың отқа шыдамдылығын анықтауда және оның элементтерi, сонымен бiрге өндiрiстiң осы типқа арналған өрттiң пайда болуын орналастыру шешiмдерiнде ғимараттың iшi есепке алынады.
Өрттiң бастапқы кезеңiнде тиiмдi қолдана алған өрттi сөндiрудiң құралдарының санына, (iшкi өрт крандары ) өрт сумен жабдықтауы, от сөндiргiштер, киiз, құмдарды жатады. Iшкi өрт крандары кiрулерде, басқыш шабағыторшалар, ғимараттардың коридорларындағы ескерiледi. Өрт крандары арнайы жәшiктерде және оларға орнатады өрт сөндiру оқпандары бар 20 мге дейiн ұзындықтың түтiктерi қосады.
Өрттi сөндiру алғашқы құралдар ретiнде от сөндiргiштердi қолданылады. Өрт сөндiргiш заттарды түр бойынша сұйық, көбiктi, газды және ұнтақ от сөндiргiштер танып бiледi.
Өрт қауiбiнiң төмендетуi жете алады : құрылыс құралымдарының отқа шыдамдылығын жоғарылатумен, өртке қарсы сумен жабдықтаумен, сигнализация және байланыстың өңдеуiмен тағы сол сияқтылар.
Әдебиеттер
1. Трудовой кодекс РК.
2. Правила технической эксплуатации электроустановок потребителей.
3. Арустамов Э.А. Безопасность жизнедеятельности. М.: Издательский дом "Дашков и К", 2001.
4. Кукин П.П., Лапин В.Л., Подгорных Е.А. Безопасность жизнедеятельности. Безопасность технологических процессов и производств (Охрана труда): Учебное пособие для вузов: - М.: Высшая школа, 1999.
5. Русак О.Н., Малаян К.Р., Занько Н.Г. Безопасность жизнедеятельности: Учебное пособие. 4-е изд. / под ред. О.Н. Русака. - СПб.: Издательство "Лань", 2001.
6. Безопасность жизнедеятельности: Учебник для вузов / С.В.Белов, А.В. Ильницкая, А.Ф. Козьяков и др.; Под общ. ред. С.В. Белова. 3-е изд., испр. и доп. - М.: Высшая школа, 2001.
7. Безопасность жизнедеятельности: Учебное пособие. В двух частях / Под ред. Э.А. Арустамова. - М.: Информационно-внедренческий центр "Маркетинг", 1999.
8. Трофимова С.Н., Чуманов В.И., Шишимиров В.А. Безопасность жизнедеятельности. Учебное пособие. Челябинск, 2003.
9. Охрана труда в машиностроении: Учебник для вузов / Е. Я. Юдин.- М.: Машиностроение, 1983.
10. Охрана труда: Учебник для студентов вузов /Б.А.Князевский и др. - М., Высшая школа 1982.
11. Охрана труда в электроустановках: Учебник для вузов /Под ред. Б.А.Князевского. - М., Энергоатомиздат, 1984.
12.Основы техники безопасности в электроустановках: Учебное пособие для вузов. - М., Энергоатомиздат, 1984.
13. Степанова Л.П., Кульбовская Н.К. Правила охраны труда при работе на персональном компьютере // Справочник кадровика. - 2001 - № 10. - с. 67-71.
14. Техника безопасности в электроэнергетических установках. Справочное пособие / под ред. Долина П.А., 1988.
15. А.А. Раздорожный. Охрана труда и производственная безопасность. Учебно-методическое пособие, издание четвертое, стереотипное. - Москва. «Экзамен», 2007.
16. Под ред. Н.И.Маркина. Пособие по охране труда для работников органов управления. - Москва. ЭНАС, 2008.
17. Н.И.Баранов. Охрана труда. Учебное пособие. - Клин. ОЛС-Комплект, 2002.
18. С.В.Белов и др. Безопасность жизнедеятельности. Учебник для вузов, издание 2-е, испр. и доп. - Москва, Высшая школа, 1999.
19. В.А.Исаков Безопасность производственной деятельности. Учебное пособие. - Екатеринбург. УГГГА, 2000.
20. В.Я. Кондрасенко и др. Безопасность жизнедеятельности. Учебное пособие. - Красноярск, КГТУ, 1999.
21. О.П. Ляпина и др. Вредные и опасные факторы производственных процессов. Учебное пособие. - Новосибирск, СГГА, 1998.
22. В.П. Филатов. Мы изучаем охрану труда. Учебное пособие. - Архангельск. Изд-во Поморского гос. ун-та, 2002.
23. М.С. Хозяинов. Безопасность жизнедеятельности. Учебное пособие. - Дубна, 2007.
Министерство образования и науки РК
Дата добавления: 2018-04-04; просмотров: 570; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!