Таза – кариотип 46ХХ немесе 46ХУ (Свайер синдромы)

n Бойы қалыпты, соматикалық қалыпты дамудың болмауы. Дене бітімі евнухоидтыдан интерсексуальдыға дейін. 

n Гонадтар – строма элементтері қосылған фиброзды тәждер, 46ХУ кариотипінде міндетті түрде гонадтарды алып тастау, өйткені жиі гормональды-белсенді ісіктер дамиды.

Аралас – кариотип 45Х/46ХУ Гонадтар аралас құрылысқа ие.

n Сыртқы келбеті – бойы қалыпты, дене бітімі интерсексуальды, сыртқы жыныс мүшелерінің вирилизациясы –клитордың ұлғаюы, урогенитальды синустың персистенциясы.

Е М І :

n 46ХУ және 46ХУ немесе фрагментімен У клонымен мозаицизм болса – оперативті алып тастау, типті немесе таза түрімен науқастарда 46ХХ кариотипінде – орын толтырушы гормональды терапия, микрофолликулин 0,05 мг (1 тб) тәулігіне, 20 күн бойы, 2-3 цикл.

n Содан соң 21-күннен бастап 26-күнге дейін прогестерон, емі жылдар бойы, 3-4 айдан кейін 1-2 ай үзіліс.

Программа обследования при синдроме Шерешевского-Тернера.

Для постановки диагноза пациент проходит полное обследование, которое включает в себя:

1. Общий анализ крови и мочи;

2. Суточное выделение с мочой гонадотропинов и эстрогенов (повышенное гонадотропинов и сниженное эстрогенов);

Определение содержания в крови гонадотропинов и эстрогенов (снижение эстрогенов и повышение гонадотропинов, особенно фоллитропина)

Консультация гинеколога.

Определение полового хроматина и кариотипа (тельца Барра отсутствуют, либо уменьшены)

УЗИ матки и яичников.

Рентгенологическое исследование костной системы (остеопороз и различные аномалии развития скелета)

Лечение

1) Соматотропин (можно достигнуть увеличения конечного роста пациента на 4-6 см);

2) Анаболические стероиды (минимально эффективными дозами с перерывами при регулярном гинекологическом контроле);

Эстрогены (после достижения возраста 12-13 лет)

Кальций-содержащие препараты

Вспомогательные репродуктивные технологии могут помочь женщине с синдромом Тернера забеременеть.

При синдроме Шерешевского-Тернера у мужчин в случае гипогонадизма применяется заместительная терапия мужскими половыми гормонами.

76.Қынап аплазиясы. Анықталуы, клиникасы, коррекциясы.

Қынап толық немесе жартылай болмауы мүмкін. Әдетте бұл патология жыныстық жетілу кезеңіне жеткен кезде анықталады, яғни алғашқы етеккірлер келе бастағанда гематокольпос (қынап жартылай бар болғанда), гематометр, содан кейін гематосальпинкс туындайды. Қатты ауырсынулар етеккір келу күндеріне сәйкес келеді. Егер оған инфекция қосылса, жатыр түтікшесі және жатыр ішіндегі құрылымдар іріңдеп, дене қызуы көтерілуі мүмкін, ауырсыну асқынып, перитонеальдік белгілер пайда болады.

Қынаптың төменгі немесе ортаңғы бір бөлігінің аплазиясы. Диагностика – айналармен тексеру мүмкін емес. Зондпен қараған кезде – қынапқа кіргеннен кейін немесе ортаңғы үштен бір бөлігінде кедергі анықталады. Ректальдық тексеру кезінде қынаптың жоқ бөлігінің жоғары жағында тығыз серпімді консистенциясы бар, тік ішектің алдына қарата орналасқан ісік тәрізді түзіліс анықталады. Науқаста гематометра мен гематосальпиркс болған жағдайда, ректальдық тексеру кезінде кіші жамбаста тығыз – серпімді консистенциясы бар, әр түрлі өлшемдегі бірнеше домалақ түзілістер анықталады. 

Хирургиялық ем. Қынаптың төменгі үштен бір бөлігінің аплазиясы кезінде пердені тілу, қынап қабырғасын жұмылдыру және өалпына келтіріп қынаптың кіреберісіне тігу жүргізіледі. Қынаптың ортаңғы үштен бір бөлігінің аплазиясы кезінде көлденең бағытта стриктураны тіліп, қынаптың жоғарғы бөлігіндегі қабырғасын жұмылдырады және төменгі бөлігіне қосып тігеді. Операциядан кейінгі кезеңде қынаптың ішін арнайы ерітініділерімен шаю, қажет болған жағдайда – сүмбілеу жүргізіледі. Аталған патологиялардың түрлерінде операция жасау тиімді болып табылады. Қынаптың жоғарғы үштен бір бөлігінің болмауы, қынап аплазиямының ең қолайсыз болып табылады. Бұл кезде қынаптың күмбездері болмайды және жатыр мойны кіші жамбас құрылымдарының арасында орналасады. Бұл өте сирек патология, ол жатыр мойнының аплазиясымен немесе гипоплазиясымен бірге кездеседі.

Клиникалық белгісі: Қыз балаларда аменорея фонында толғақ тәрізді ауырсынулар ерте басталады. Диагностика. Тексеру кезінде қынап оның ортаңғы және төменгі үштен бір бөліктерінде көрінеді. Ректоабдоминальдік зерттеу кезінде басып қарау арқылы жамбастың ортасында домалақ ауыратын түзілісті анықтауға болады. Хирургиялық ем. Көбінесе операция жасау барысында жатырда жинақталған қанның салдарынан созылған жатыр мойнын табу қиынға түседі. Егер гематометраны жатыр мойнының каналы арқылы шығарып, одан кейін оны қынаптың жоғарғы күмбезіне тігу жүргізе алынса, бұл операцияның сәтті аяқталатыны анық. Ал егер жатырдағы жасанды тіліктің тесігі арқылы шығарылса, ол жер қынап күмбезіне тігіледі де, орны жазылып бітіп кеткеннен кейін қайтадан гематометра пайда болады. Мұндай жағдай жатыр мойнының аплазиясымен немесе гипоплазиясымен үйлескен кезде де, пайда болады, ол аурудың қайтадан туындауына әкеледі.

Билет

17.  Тексерудің эндоскопиялық әдістері. Көрсеткіштер.

УДЗ балалар гинекологиясында маңызды орындардың бірін алады.УДЗ балаларда физиологиялық және химиялық жарақаттар тудырмайды. Керісінше баланың қызығын шақыртады.Дисплейде пайда болған суреттер баланың көңілін аулайды.УДЗ көмегімен келесі жағдайларды анықтаймыз:жатыр мен аналық безінің көлемі мен пішінін бағалауға, эндометрий қалыңдығын анықтауға, іштің төменгі жағының ауырсынуы, әртүрлі мерзімінен бұрын жыныстық жетілуді дифференциялау үшін, жыныс мүшелерінің даму ақауларын анықтау, жыныс мүшелерінің ісіктерін, бүрек үсті без қыртысын, жатырішілік патологияларды. Лапараскопия мен гистероскопия балалар мен жасөспірімдердің гинекологиялық ауруларын диагностикалауда маңызы зор. Лапараскопия тек кіші жамбастағы жіне құрсақ қуысындағы мүшелердің патологиясын тексеру және диагностикалау мақсатында ғана емес, сонымен қатар оларға хирургиялық операциялар жүргізу үшін де қолданылады. Гистероскопия жатырішілік патологияны анықтау және емдеу үшін қолданылады. Ювенильді жатыр қанауы, жатыр дамуының кемістіктері, эндометрийдің патологиясына күдікті болуы, жатырдағы бөгде заттар гистероскопия жүргізу көрсеткіші болып табылады.

47- сурак: Тестикулярлы феминизация синдромы (Моррис синдромы). Этиологиясы. Клиникасы. Анықтауы. Емдеу принциптері.

Тестикулярлы феминизация синдромы (ТФС) — 5-а редуктаза ферментінің болмауы нәтижесінде андрогенге ткан сезімталдығының толық немесе бөліктік болмауымен дамитын ауру. Яғни әйел фенотипінде ХУ ерлер жыныс хромосаманың жинағы болуымен сипатталады. ТФС екі түрі болады: толық және жартылай

ЭТИОЛОГИЯСЫ

Аурудың себебі- андроген рецепторы генінің мутациясы. Мутация тестерон және дегидротестеронға шеткі рецепторлардың резистенттілігімен ерекшеленеді. Синдром Х-тізбекті рециссивті беріледі.

КЛИНИКАСЫ

ТФС толық формасы сипатталады.

әйел типті сыртқы жыныс мүшелерінің болуы;

қынап тұйықталған;

сүт безі жақсы дамыған (гинекомастия);

жатыр, жатыр түтікшелерінің болмауы;

соматикалық даму ақауларының болмауы;

қолтық асты және қасағада түктенудің болмауы.

Жартылай формасы жыныстық түктенудің болуы және сыртқы жыныс мүшелерінің вирилизациясының болмауымен сипатиталады.

Анықтауы.Анамнез: ТФС бар науқастың анамнезінде шап жарығы (сол жақ және екі жақты). М ұндай науқастарда пубертатты кезеңде сүт безінің мерзімінде дамуы болғанымен менархе болмайды, жыныстық түктену болмайды. Аурудың жартылау формасында сыртқы жыныс мүшелерінің туа пайда болған вирилизациясы болуы мүмкін.

Физикалық зерттеу: соматикалық даму ақаулары жоқ және бойы қалыпты кезінде қол саусақтарының ірі болуы және ірі табан тән. Антропометриялық көрсеткіш жамбас өлшемінің қалыс болуымен сипатталады. ТФС толық формасына жыныстық түктенудің болмауы және сыртқы жыныс мүшелерінің әйел типті құрылымы, қынаптың тұйықталуы тән. Ал жартылай формасында қолтықасты түктену әлсіз дамыған, қасағалық түктенудің әртүрлі дәрежесі анықталады. G.H.G. Sinnecker 1996 жылы ТФС жартылай формасының 5 дәрежесін көрсеткен:

Ер типті (I дәреже):
— сперматогенез бұзылған;
—пубертатты кезеңде вирилизация бұзылған;
—пубертатты кезеңде вирилизация және сперматогенез бұзылған;

Көбірек ер типті (II дәреже):
—изолирленген гипоспадия;
—микропенис;
— изолирленген гипоспадия және микропенис

Амбивалентті тип (III дәреже):
—микропенис клитор сияқты;
—мошонка бөлінген, жыныс ерні сияқты;
—қысқа урогенитальды синус , қынап тұйықталған.                                                               3

Көбірек әйел типті (IV дәреже):
—клитор гипертрофирленген;
—жыныс ерні біріккен;
—клитор гипертрофирленген және жыныс ерні біріккен;
— қысқа урогенитальды синус , қынап тұйықталған.

Әйел типті (V дәреже):
—вирилизация белгілері пубертатты кезеңге дейін болмайды;
—клитор пубертатты кезеңде вирилизирленген және ұлғайған (микропенис өлшеміне дейін).

ЛАБОРАТОРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ

Науқас қанында пубертатты кезеңде ЛГ деңгейі жоғарлаған, тестостерон деңгейі ер типті нормада, эстрадиол әелдердегі нормаға жетпейді.

Генетикалық зерттеуде жыныстық хроматин болмайды, кариотип ер типті. Молекулярлы генетикалық зерттеуде андрогенге рецептор генінің мутациясы анықталады.

ИНСТРУМЕНТАЛЬДЫ ЗЕРТТЕУ

Биологиялық жасы календарлық жасқа сәйкес келеді. УДЗ және рентгеномаммография арқылы ТФС бар науқастардан сүт безі кистасы, безді тканнің гиперплазиясы анықталады. Кіші жамбас УДЗ - да жатыр болмайды, жыныс бездері 2,5х3,0х4см өлшемде анықталады. Емі: ТФС толыық формасында емдеу мақөсаты- іш қуысындағы орналасатын ісік тәрізді тестикулдің алдын алу. ТФС жартылай формасында сыртқы жыныс мүшелері вирилизациясы мен дауыс өзгерісінің алдын алу. Сыртқы жыныс мүшелерінің туа пайда болған вирилизациясы кезінде феминизирлеуші пластика жасалады. Операциядан кейін эстроген жетіспеушілігін толтыру мақсатында орын басушы горманальды терапия жүргізіледі. Кейде тұйықталған қынап болған жағдайда жасанды қынап жасалады.

77. Қыздық перденің атрезиясы. Анықтауы, клиникасы, коррекциясы. Бұл патология қыздық пердеде саңылаудың болмауымен сипатталады. Науқастар етеккір келмеуіне (жалған аменорея), оқтын оқтын күшейетін құрсақтың төменгі жағындағы ылғи басып ауыратын ауырсынуларға шағымданады. Гематометраның даму кезінде ауырсынулар толғақ тәрізді болады. Асқынған жағдайда зәр шығару және дефекация қиындайды. Диагносткиа. Тексеру барысында қызыл түсті қанмен боялған қыздық перденің шырышты қабағының көкшілденуі және төмен түсуі байқалады. Ректальдық зерттеу кезінде тік ішек сопақ пішінді түзіліспен ығыстырылған, оның консистенциясы тығыз серпімді болады, жатыр оның үстінде жоғарыда орналасқан. Кейбір жағдайларда гематометр, гематосальпинкс және гематоперитонеум, ал инфекция қосылғанда пиосальпинкс туындайды. УДЗ бұл үрдістің тараду дәрежесін бағалауға мімкіндік береді. Хирургиялық ем. Қыздық пердені кресттәрізді немесе сопақ тілікпен тігу, гематокольпос пен гематометрден босату, антисептик ерітіндісімен қынапты санация жүргізу және бөлеквикрилді тігіспен қыздық перденің тілінген шеттерін тігу. Оперативтік ем жүргізгеннен кеінгі болжам оңтайлы болып табылады. Келешекте жүкті болу және табиғи жолмен босану мүмкіндігі сақталады. Асқынған жағдайларда лапароскопия бірге жүргізіліп, кіші жамбасты санация жасап және қалпына келмейтін өзгерістерге ұшыраған жағдайда жатыр түтікшесін алып тастау қажет.

Билет

18Тексерудің инструменталды әдістері. Көрсеткіштер. Қарсы көрсеткіштер.

1. зондтау - балаларда жиі зондтауды қынаптағы бөгде денені анықтау және алып тастау үшін қолданады.
2. пробная пункция - қыздарда генатрезий аймағында гематокольпосға күдік болғанда жасалады.
3.  қыздарда жатыр қуысын кілегей қабатын диагностикалық қыру қатаң көрсеткіш болғанда жасалады (ювенильді қан кетуде, өміріне қауіп төнгенде, қатерлі ісікке күмән туғанда.)
4.  аспират алу - қыздарда цервикальды өзекке жеңіл өтімді болу үшін жатыр қуысынан Браун шприцінің кеңейткішісіз цитологиялық мақсаттта аспират алу. 
5. биопсия - конхотом арқылы қынаптың және жатыр мойнының қатерлі ісігіне күдік туғанда жасалады.

УДЗ-кіші жамбас мүшелерінің, құрсақ қуысының,қалқанша және бүйрек үсті бездерінне қолданады. УДЗ көмегімен даму кемістіктерін, жыныс мүшелерінің ісіктерін және ісік тәрізді түзілістерін, қалқанша безігің гиперплазиясын, бүйрек үсті безінің қыртысын, поликистозды аналық бездерін, соқыр ішекте және жатыр қосалқыларындағы қабыну үрдісін, жатыр ішілік патологияларды, жыныс мүшелерінің туберкулезін, жабысу үрдісің, эндометриозды, жедел құрсақ ауырсыну себебін анықтауға болады.

Лапароскопия және гистероскопия балалар мен жасөспірімдердің гинекологиялық ауруларын диагностикалайды. Лапароскопия хирургиялық операцияларды жүргізу үшін де қолданады.

гипофиз және т.б. эндокриндік бездердің дисфункциясымен сипатталатын нейроэндокринді синдром. ЖЖКГС жасөспірімдерде жие кездесетін эндокринді-зат алмасу ауруы болып табылады.

48- сурак: Жыныстық жетілу кезеңінің гипоталамикалық синдромы. Этиопатогенезі.

Жыныстық жетілу кезеңінің гипоталамикалық синдромы (ЖЖКГС) - организмнің жастық құрылуы кезіндегі гипоталамус, гипофиз және т.б. эндокриндік бездердің дисфункциясымен сипатталатын нейроэндокринді синдром. ЖЖКГС жасөспірімдерде жие кездесетін эндокринді-зат алмасу ауруы болып табылады.

Этиопатогенезі: Ауру препубертатты немесе ерте пубертатты жаста басталады және 10-20 жаста көрініс береді. Науқастың орташа жасы -16-17 жас. Қауіп факторлары: жүктілік патологиялары, перинатальды энцефалопатия, нейротаксикоз және бас-ми жарақаттары, нейроинфекция, стресс, горманальды контрацептивтер мен анаболиктерді қолдану, жасөспірімдердегі жүктілік пен аборттар. 100% жағдайда гипоталамус және аденогипофиз ядросы зақымдалады.

Пубертатты кезеңде гипоталамикалық синдром гипоталамус дисфункциясымен және кортиколиберин, соматокритинин, лялиберин продукциясының бұзылысымен сипатталады. Кортикистероид, кортизол, дигидроандростерон гиперфункциясы тән.
Глюконеогенез күшеюінен - теріде қызғылт полосок- стрий пайда болады.

Соматолиберин және СТГ гиперфункция- бой мен физикалық дамуы жеделдейді. Қыз балаларда- ерте жыныстық жетілу және ерте менархе болады.Сонымен қатар қыз балада гиперпролактинемия нәтижесінде гирсутизм, етеккір қызметінің бұзылыстары, аналық без кистасы, мастопатия дамиды.

78. Жыныс жүйесінің кейбір бөлімдерінің қосарлануы мен аплазиясының қосарлануымен байланысты ақаулар.Анықтауы,клиникасы,коррекциясы.

Екі еселенудің ең жиі кездесетін ңұсқалары;жатырмен қынаптың екі еселенуі,бір қынаптың ішінара аплазиясы бар қынап пен жатырдың екі еселенуі,қос мүйізді жатыр,функция атқаратын қосымша тұйық мүйізді жатыр,ер тәрізді жатыр,қалқалық жатыр(толық немесе жартылай).Клиникасы; Науқас жатыр мен қынаптың толық екі еселенген кезде ешнәрсеге шағымданбайды,ал даму ақауы УДЗ кезінде немесе қандайда бір хирургиялық операция кезінде кездейсоқ анықталады.Жатыр мен қынап толық екі еселенген және жатырдың біреуінің ішінара аплазиясында науқастар етеккірлік қан тұйық кеңістікке жиналып калады,сондықтанда менархе пайда болғаннан кейін 3-6айдан кейін етеккір күндері іштің төменгі жағында қатты ауырсыну сезімі пайда болады,олар ауруды басатын және спазмолитик препараттарды ішкенімен ауырсыну сезімі басылмайд.Қынап аралық қалқада кейде жыланкөздік тесіктер болады,мұндай жағдайларда қан жиі толық қынапқа түседі,бірақ көп мөлшері тұйық кеңістікте іркіліп қаладыЖыланкөздік саңылауы бар науқастар салдарлық жыңыстық жолдарында пайда болатын іріңді бөліністерге шығымданады.

Объективті зерттеу кезінде қынап пен жатырдың екі еселенуі бар науқастарлық сыртқы жыныстық ағзалары өзгеріссіз болады.Қынаппен жатырдың толық екі еселенуінде вагиноскопия әр қынаптан жатыр мойнағын анықтауға көмектеседі.ЕГер бір қынапта ішінара аплазия болса онда күмбезде бір жатыр мойны көрінетін бір ғана толық қынапты тексеруге болады.Ішінара аплазияланған қынаптың гематокольпосы кезінде сау іншектің бір қабырғаларының бірі оның саңылауына қарай томпаяды.Кейде үлкен көлемді гематокольпос кезінде төменгі полюсі қыздық пердеге дейін жетеді.Ректальдық-абдоминалдық зерттеу 2 жатырды нақты анықтауға мүмкіндік бермейді.Кші жасбас ағзаларын УДЗ ішкі гениталийдің екі еселенуінің типті нұсқаларында нпқты ақпарат береді,жатыр өлшемін,гематокольпостың көлемін анықтауға мүмкіндік береді.Ішперде қуысы ағзаларын және бүйрек аймағындағы іш перде арты кеңістігін УДЗ керек,бір іншектің ішінара аплазиясы болып,жатыр екі еселенсе,бір бүйрек агнезияға ұшырайды.

Емдеу;Ішкі гениталиі екі еселенген жасөспірім қыздардыоперация арқылы емдеу тек етеккірлік қанның ағып шығуы бұзылғанда(мысалға,екеуінің біреуінің ішінара аплазиясы кезінде қынаппен жатырдың толық екі еселенуі) ғана ұсынылады.Хирургиялық емнің мақсаты қынап аралық қалқаны кесу арқылы гематокольпос пен өзгеріссіз қынап арасында анастамоз жасау.Жатырдың функция атқаратын қосалқы тұйық мүйіз болса,оны алып тастау керек.Жатырда қалқа болса,хирургиялық түзету тек репродуктивті қызмет бұзылғанда ғана жүзгізіледі.

Билет

19.Тексерудің рентгенографиялық және рентгеноконтрастты әдістері. Көрсеткіштер

1. Пневмопельвиография (рентгенопельвиография, пневмогинекография) - пневмоперитонеумда ішкі гениталидың контурлары жақсы көрінеді:жатыр формасы мен ұзындығы, аналық без, ісіктер мен олардың локализациясы.
2. Гистерография - жатыр қуысына суда еритін контрастты зат арқылы жатыр мен жатыр қосалқыларын рентгенологиялық зерттеу.
3. Цервикография -цервикальды каналға контрастты затты жіберу арқылы жатыр мойнын ренгенологиялық зерттеу.
4. Гистерография (метросальпингография) және  цервикография ішкі жыныс мүшелерінің кунтурын дұрыс анықтауға көмектеседі. 
5. Вагинография - қынаптың даму ақауына күдік туғанда жасалады.
6. бассүегінің және түрік ершігінің ренгенографиясы сүйек жасын, түрік ершігінің пішінін, формасын, яғни гипофиздің ісігін диагностикалауда қолданады.

49- сурак: Жыныстық жетілу кезеңінің гипоталамикалық синдромы. Клиникасы, анықтауы, дифференциальды диагностикасы, емдеу принциптері.

Клиникасы: жасөспірімдерді семіздік мазалайды. Туыстары науқастан булимия - тамақты көп ішетін байқайды, әсіресе түнде вагус белсенуі кезінде инсулин секрециясы күшейетіндіктен тамақ жейді. Жасөспірім таңертең тамақтанбайды не аз тамақтанады. Полиурия және шөлдеу сезімі болуы мүмкін. Тұрақты түрде бас ауру, шаршау болады. Физикалық еңбекке қабілеттілігі төмен. Жасөспірім тұйық, ұмытшақ, үлгерімі нашар келеді. Өз жасына қарағанда үлкен көрінеді. Бойы ұзын , артық салмақ 35-40кг дейін болады.

Теріде липома, витилиго, кондилома, гиперпигментация анықталады. 70 % жасөспірімдерде АҚҚ жоғарлауы тән.

Гипоталамикалық синдромның клиникалық критерийлері болып табылады:

1. Нейроэндокриндізат алмасу симптомдардың болуы-негізгі критерий.

2.Мотивационды бұзылыстар-булемия, шөлдеу, либидо өзгерісі, патологиялық ұйқы. Психовегетативті бұзылыстар өзін ұстаудың бұзылыстарына алып келеді.

3.Терморегуляцияның бұзылысы- орталық гипертермия белгілерімен.

4.Орталық органикалық неврологиялық симптомдар

Диагностика. Аурудың клиникалық көріністері мен қосымша зерттеу әдістеріне негізделеді. Кішіжамбас мүшелерінің УДЗ- жатыр, аналық без өлшемдерінің кішіреюі. Гормональды зерттеуде- эстрадиол және гонадотропин деңгейінің төмен болуы анықталады. ЭЭГ, краниография немес КТ- мидың диэнцефальды құрылымының функциональды бұзылысы анықталады. Гипаталамо-гипофизарлы-аналық без синдромының зақымдалу деңгейін анықтау үшін кломифенмен, гонадотропинмен және гонадолиберин аналогымен сынама жүргізеді. Гонадотропты препаратты енгізгеннен кейін эстрадиол деңгейінің жоғарлауы аналық бездің функциональды белсенділігінің сақталғандығын көрсетеді. Гонадолиберин агонистін енгізгеннен кейін (3 тен кем емес) гонадотропин деңгейінің жоғарлауы гипоталамустық деңгейдегі бұзылысты көрсетеді. Сыныма теріс мсәнді болса онда гипофизарлы деңгейдегі бұзылысты көрсетеді.

(глюкозокортизоновая проба — (син. Фаянса Конна проба) метод диагностики латентных форм сахарного диабета, основанный на появлении при них гипергликемии через 2 часа после нагрузки глюкозой и предварительного введения кортизона)

Дифференциальный диагноз проводят прежде всего с синдромом Иценко-Кушинга, который без лечения не регрессирует. Ожирение при ГСПП не характеризуется типичной для синдрома Иценко - Кушинга строгой зональностью. Конечности всегда остаются тучными. Гинекомастия ложная. Стрии не фиолетовые или багрово-синюшные, как при синдроме Иценко - Кушинга. При нем рост и дифференцировка скелета всегда отстают от паспортного возраста, всегда выражены остеопороз и атрофия мышц, почему конечности выглядят всегда худыми. Юноши феминизируются, бреются очень редко или вообще не бреются. Девушки маскулинизируются с атрофией яичников, аменореей, выраженным гирсутизмом. Лицо, как правило, лунообразное. Синюшно-багровые полосы на коже самостоятельно никогда не регрессируют. Лучевые методы часто выявляют объемную патологию гипоталамуса или гипофиза, опухоли или гиперплазию коры надпочечников,

Что сопровождается патологически очень высоким уровнем кортизола в крови в течение суток и высоким содержанием 17-ОКС в моче. Наличие розовых стрий позволяет отличить ГСПП от алиментарно-конституционального, лептинового ожирения.

Емі. Гипоталамусты генезді патология кезінде ОЖЖ нейромедиатор алмасуын реттеу: 3-6 ай бойына дифенин, перитол- күніне 2 рет 1 тб, тегретол күніне 2 рет 100 мг-нан. Сонымен қатар орын басушы горманальды терапия- табиғи эстроген мен гестаген препараттарын қолдану.

79.Жасөспірім қыздардың жыныстық тәрбиесі.

Педагогикалық тәжірибеде баланың жан-жақты дамуы мен мінез-құлқы жағынан қалыптасуының жасөспірімдік шағы (10-15 жас) ең қиын кез болып есептеледі. Балалардың тәртібі нашарлап, сабаққа үлгерімі төмендейді, қыздар мен ұлдар арасындағы қарым-қатынас та қалыпты болмайды.

"Қазақстанда жастардың жыныстық қатынасқа түсуі 14 жастан басталады. Дей тұрғанмен, жастардың көбісі сақтану жолдары мен шараларынан мүлдем бейхабар. Жастардың 40 пайызы алдымен жеңіл жүрісті аруларға барады екен. Ал қа­зақстандық ЖҚТБ орталығының мәлім­деуінше, қауіпті дертке шалдық­қандардың басым бөлігі - 15-25 жас ара­лығындағы азаматтар.

Ата-ананың жыныстық тәрбие төңіретінде әңгіме қозғамауға тырысады. Оған түрлі себептер мен сылтаулар кедергі болып тұрады, олар:

1. «Бұл жөнсіз және маңызды емес тақырып. Менің анам да маған үйретпеген. Өскенде бала өзі-ақ біліп алады. Бұл жайлы мектепте арнайы сабақ болады» деген сылтау сөздер;+

2. Тақырыпты жетік білмеу, дұрыс ақпараттың жоқтығы, қажетті терминдерді білмеу;

4. Ана мен қыз бала байланысының әлсіздігі, тосын және жайсыз сауалдардан қауіптену.

Екі жасқа дейінгі жыныстық тәрбие

1.Баланың жынысына қарай мәміле жасау;

2.Ерлі-зайыптылардың оңашаланған кезінде баланың бөлмеде болмауы;

3.Бала киімін ауыстырған кезде, жыныс мүшесін бүркеп тұру. Әсіресе, қыз баласы болса. Бала қолы жыныс мүшесіне тимеу үшін ойыншық беріп қою;

4.Жыныс мүшелерін атын үйрету.

3 пен 6 жас аралығында

1.Балаға «Сенің жыныс мүшеңе ешкімнің қолы тимеу керек. Үлкен аға-әпкелер бетіңді, қолыңды сүйсе, құшақтаса болады. Бірақ, мүшеңе қол тигізуіне, олардың қарауына болмайды» деп әдеттендіру;

2.«Жыныс мүшеңе ешкімнің көзі түспесін. Шалбарсыз жүрме. Етегіңді көтерме» деп тәрбиелеу;

3.Дәреттен соң жыныс мүшесін тазалауды үйрету. Жүре келе баланың өзі тазалай алатындай етіп дағдыландыру;

4.Кішкентай ағалы-қарындастарға «Сен ағаңа ұқсамайсың, сенің шашын ұзын, ағаң шалбар киеді. Ал, сен қызсың, сен шаш өресің, ұзын көйлек киесің, қыз әдептірек болуы қажет» деп бала бойына бастапқы ер мен қыздың қарым-қатынасын сіңіріп, сонымен бірге айырмашылығын ажыратуды үйрету;

5.Балаңыздың: «Бөбек анамның ішіне қалай кірді?» деген сауалына: «Алла тағала анаңның ішінде бөбек жаратты» деген тәрізді жауап берген дұрыс;

6.Балаңыздың «Бөбек анамның ішіне қалай шықты?» деген сауалына: «Анаң перзентханаға барады. Онда дәрігер апай бөбекке шығуға көмек береді» деген тәрізді жауап берген дұрыс;

7.Қыз баласы: «Мен неге бөбек тумаймын» деген сұрағына анасының «Бірінші бойжеткен қыз болуың керек, сосын тұрмысқа шығасың, сол кезде сенің бөбегің болады» деген сияқты қарапайым түсіндірме жауап қайтарғаны дұрыс;+

8.Ұл бала қызды құшақтауына және ернінен сүюіне болмайды деп үйрету;

7 мен 10 жас аралығында

1.Дәреттен кейінгі тазалыққа жіті мән беруді үйрету. Балаға нәжістің не екенін, одан сақтану жолдарын көрсету. Баланың тазалығын қадағалап жүру;

2.Бала бойынша ұятты қалыптастыру. Жыныс мүшесіне ретсіз қол тигізуге, ойнауға болмайтынын айту;

3.Бала гардеробында кіндігі мен тізесі аралығын жабатын киімдер болуы. Қыз баласының да көйлегі тізесінен төмендеу болғаны жөн;

4.Қызға «Өскен кезіңде сенің ішіңде кішкентай түйіршіктер (жұмыртқа) пайда болады, сол жұмыртқа жарылса, қан шығады. Одан қорықпа. Әр айда жаңа жұмыртқа пайда болады. Тұрмысқа шыққаныңда сол жұмыртқадан бөбек шығады» деген тәрізді сөздермен әр айда келетін етеккірді жайын ескертіп, шошынып қалудың алдын алу;

5. Балиғат жас. Бұл жаста қыз баланың дене бітімінде өзгерістер байқалады. Қызбалаларда қолтық түгі өсе бастайды. Осы түктерді қырып тұруға, қан келгенде жуынуды үйрету;

6.Балалардың балиғатқа жету жасы түрліше болып келеді. Әдетте, қыз ерте дамиды. Осы шақта балаға ұл мен қыздың ара-қатынасы жайлы жаңа мәліметтер беру;

7.Төсек орындарын бөлек салу, ұйқы киімімен жатуға дағдыландыру, тек іш киіммен жатқызбау;

8.Үлкен болғанда отбасылы болатындығын және жігіт пен қыз болып қана үйленетіндігін құлағына құю. Ал, қыз бен қыз үйленуі немесе ұл мен ұлдың үйленуі күнә және бұл дұрыс емес екендігін басып айту;+

11.Балаға өзіне ер бала боп туғанын, ал қыздың қыз бала боп туғанын мақтан етуге баулу.

Билет

20. Функционалдық диагностикалық тестке:

кариопикнотикалық индекс- қынаптың артқы күмбезінен алынған сүртіндіні микроскоппен зерттеу кезіндегі аралық және мүйізделетін жасушалардың ара қатынасы.етеккір циклының овуляциялық ағымында КПИ өзгеретіндігі анықталады. Қалыпты етеккір циклында фалликулярлы фазада КПИ-25-30%, овуляция кезінде 60-70%, сары дененің түзілуі фазасында 25-30% құрайды, эстрогенді препараттарды енгізгенде КПИ жоғарылайды, сондықтан оны есептеу гормональды терапияны жүргізгенде бақылау болып табылады.

Қарашық симптомы, овуляторлы етеккір циклының І фазасында жатыр мойны каналының сыртқы ернеуі кеңейе бастайды және онда мөлдір шыны тәрізді клегей пайда болады. Бұл көрініс овуляция кезінде ең жоғарғы деңгейіне жетеді. Циклдың ІІ фазасында жатыр ернеуі біртіндеп жабылады, бұл кезде клегейдің өндірілуі де азаяды.

Қарашық симптомы келесідей болып бағаланады: теріс (-), әлсіз оң(+),оң (++), айқын оң (+++). Қарашық симптомы аналық безімен эстрогеннің шығарылуын көрсетеді және овуляция кезінде ең айқын түрінде болады (+++). Қарашық симптомының жоқ болуы эстрогендік әсердің әлсіздігін көрсетеді, ал айқын симптом гиперэстрогенияны көрсетеді.

Папоротник жапырағы симптомы. Бұл симптом заттың шыныға салынған жатыр мойнының кілегейінің кристализациялануына негізделген. Жатыр мойнын айна көмегімен ашқаннан кейін пинцетпен немесе корнцангпен жатыр мойны каналының құрамын алады және оны заттың шыныға дөңгелек түрде жағады. Жатыр мойны кілегейінің тұздарының кристализациялануы эстрогендер әсерінен муциннің қатылуымен болады. Папоротник жапырағы симптомын қалыпты етеккір циклының 7 және 20-21күндер аралығында көруге болады, ең жоғарғы дамуына овуляция кезінде жетеді. Папоротник жапырағы және қарашық симптомының айқындылық дәрежесін плюс және минус белгілерімен көрінеді.

Организмнің эстрогенмен қанығуын анықтаудың қарапайым және информативті әдісіне кілегейдің созылу симптомын анықтау жатады. Ол үшін жатыр мойны каналынан корнцангпен кілегей алынады және броншаларын ажырата отырып, оның созылғыштығын анықтайды. Кілегейдің 6-8см аса созылуы эстрогенмен қанығудың жеткіліктігін көрсетеді. Сондықтан КПИ , қарашық симптомы, папоротник жапырағы симптомы және жатыр мойны кілегейінің созылу симптомы анықтай отырып аналық безімен эстрогеннің шығарылуын бағалауға болады.

Базальды температура-гипоталамустың термореттеуші орталығына прогестеронның гипертермиялық әсеріне негізделген тест. өлшеу тестісі көмегімен овуляция болды ма соны анықтайды, қалыпты овуляторлы етеккір циклында І фазасында базальды температура 36,8 C жоғары көтерілмейді. Овуляция алдында 36,2-36,3C төмендейді, овуляциядан кейін циклдың ІІ фазасында 37,1-37,4C деңгейіндеи болады, етеккір алдында алдыңғы көрсеткіш деңгейіне дейін төмендейді. Овуляция жоқ болса, базальды температура монофазалы сиппатта болады.

Аналықбез функциясын бағалаудың негізгі әдісі эндометрий қырындысын гистологиялық зерттеу болып табылады. Етеккірдің басталуына екі үш күн қалғанда жатырдың сілеймелі қабатын қыру арқылы алынған эндометрийдің секреторлық өзгеруі овуляцияның болғандығын 90% дейін нақтылайды.

 50- сурак: Мерзімінен бұрын жыныстық жетілу.Анықтамасы. Жіктелісі.

Жыныстық жетілудің физиологиялық процесі белгілі бір генетикалық кодталған кезектілікпен жүреді, өмірінің екінші онжылдығынан басталып, 16-17 жаста аяқталады.

Жыныстық жетілудің бұзылыстары 2-ге бөлінеді: Жыныстық ажыратылудың бұзылуынсыз (мерзімінен бұрын жыныстық жетілу, жыныстық жетілудің кідіруі) және Жыныстық ажыратылудың бұзылуымен (туа пайда болған АГС, гонадтар дисгенезиясы, жатыр мен қынаптың даму ақаулары). 

Мерзімінен бұрын жыныстық жетілу: Изосексуальды түрі(әйел типімен) және Гетеросексуальды түрі (еркек типімен)

Мерзімінен бұрын жетілудің изосексуальды түрі –екіншілік жыныстық белгілер мен етеккірдің 18 жасқа дейін пайда болуы. Қыз балалардың барлық гинекологиялық ауруларының ішінде жиілігі – 2,5 %

Ж і к т е л і с і: Церебральды түрі, Конституциялық түрі,Аналық бездік

80.Жасөспірімдік контрацепция.Жанұяны жоспарлау,жасөспірімдік медицинаның бір бөлігі ретінде.Жасөспірімдик контрацепция принциптері.

Жауап:Контрацепцияның басты міндеті:біріншілік аборт профилактикасы,жыныс жолдары арқылы берілетін инфекциялық аурулардың алдын алу.

Жасөспірімдік контрацепция болуы қажет:Қолжетімді; Жоғары сапа;Қолдануға ыңғайлы,оңай;

Контрацепция түрлері: Физиологиялық; барьерлік; спермицидті; гормональды; ЖІС; шұғыл.

Аталғандардың ішінде жасөспірімдерге қолайлылары:барьерлік; спермицидті; гормональды; шұғыл.

Жанұяны жоспарлау: Он бес және жиырма торт жас аралығындағы жасөспірімдерге байланысты айтылады.Ен алғаш 1995 жылы ВОЗ енгізді.Жасөспірімдерде ен көп кездесетін мәселе Ерте жүктілік.Сондықтан жасөспірімдер арасында профилактикалық шараларды кеңінен жүргізу керек.Және кәмелетке толмаған жасөспірімдер арасында м ұндай мәселелер заңды түрде қаралып,кінәлі жазаланады.

Негізгі мәселелер:Жыныстық жолмен берілетін аурулар; аборт;

Бұл мәселелерді шешуде мемлекеттік және қоғамдық орталықтардың және ата ананың тығыз байланысымен шешіледі.

Билет

21. Қан кету кезіндегі тексеру әдістері.

 Анамнез (дәрігер бірінші қыз баламен, содан соң бөлек анасымен сойлескені жөн.).

 екіншілік белгілерді қарау және бағалау

 Физиологиялық дамуды бағалау: салмақ, бой, ИМТ,.

 Инструментальды зерттеу әдістері :
-түрік ертоқымы проекциясында бас рентгенография, ;
- электроэнцефалография, реоэнцефалография;
- гипофиз ісігіне күдік болған кезде компьютерная томография немесе магнитно-резонансная томография
- қалқанша безінің және бүйрекүсті безінің эхография;
- снимок кистей рук (костный возраст).

 Гинекологиялық тексеру:
- ректоабдоминальды тексеріс;
- вагиноскопия;
- кіші жамбас қуысының УЗИ (жатыр, аналық без өлшемі М эхо,).

 Лабораторлы тексеріс:
- ЖҚТ
- ЖЗТ;
- БХТ;
- Сахарға қан;
- коагулограмма;
- гормональный скрининг (ФСГ, ЛГ, пролактин, эстрадиол, прогестерон етеккір циклінің 5-7-күні, ТТГ, тестостерон, кортизол).

 Мамандар Консультациясы  (невролог, эндокринолог, окулист).

 Гистероскопия және диагностикалық қыру  (көрсеткіш бойынша ).

Эндометрий қалыңдығын бағалау, 61-62% науқастардың жатырлық қан кетуінде эндометрий қалыңдығы 10-15 мм жоғары болмайды, 38-39% науқастарда эндометрий гиперплазиясы анықталған. Жатыр қуысын қыру және гистероскопия кезінде эндометрий гиперплазиясының әртүрлі түрін анықтауға болады, полипы, аденомиоз, неравномерное отторжение секреторного эндометрия.

51- сурак: Мерзімінен бұрын жыныстық жетілудің шынайы түрлері. Этиологиясы.Клиникасы.Анықтауы.Емдеу принциптері.

Мерзімінен бұрын жетілудің церебральды түрін шынайы деп атайды, орталық жүйке жүйесінің бұзылыстарында процеске гипоталамустың гипофизотропты құрылымдары қатысады, ол кезде гипофизде гонадотропиндердің өндірілуін белсендендіретін РГЛГ секрециясы мерзімінен бұрын басталады, ол аналық безде фолликулдардың жетілуіне, эстрогендердің секрециясына әкеледі.

Церебральды түрі органикалық және функциональды сипатта болуы мүмкін.

Органикалық себептер

Анте-, интранатально басталған асфиксия, босану жарақаты

Өмірінің 1- жасының ауыр интоксикациясы мен инфекциясы

Церебральды инфекциялар – менингиттер, энцефалиттер

Мидың сирек ісіктері: астроцитома, ганглионеврома, гипоталамус ісіктері - гамартома

Органикалық түрінде мерзімінен бұрын жетілу церебральды және неврологиялық симптоматика фонында дамиды.

Функциональды себептер

Зат алмасу бұзылыстары

Вегетативті бұзылыстар

Неврологиялық симптоматика аз: анизорефлексия, субфебрилитет, гипергидроз, акроцианоз, семіздік

Кейде тек ЭЭГ мәліметтері

Церебральды түрі өз кезегінде толық және жартылай болып бөлінеді.

Толық – екіншілік жыныстық белгілердің дамуы мен етеккір пайда болуы, олардың кезектілігі физиологиялық жетілуге сәйкес жүреді.                                                        6

       Жыныстық жетілудің жеделдеуімен физикалық даму да жылдамдайды. Қыздар тез өседі, 10 жаста 150-115 см жетеді де, содан кейін өспейді, өйткені түтікті сүйектердің эпифизарлы өсу зонасының сүйектенуі олардың өсуінен тез болады.

 Дене бітімі: ұзын дене, салыстырмалы қысқа аяқ-қолдар, сүйектік және биологиялық жасы күнтізбелік жастан озық болады. Менархе рентгенограммада қол алақанында бірінші білезік сүйегінің басынын жанында бұршақ тәрізді сүйектің пайда болғанынан кейін туындайды.

       Етеккір циклы – овуляция

       Сирек түрі: Олбрайт-Брайцев синдромы – екіншілік жыныстық белгілерінің сүйектердің фиброзды дисплазиясымен қосарланады, терінің асимметриялық пигментациясы.

Жартылай түрі – етеккірдің болмауы кезінде екіншілік жыныстық белгілердің дамуының түрлі дәрежелері.            

Түтікті сүйектердің өсуі мен сүйектенуінің жылдамдығы сәйкес келеді. Сондықтан репродуктивті жаста мұндай патологиямен қыздар өсуі мен дене бітімі жағынан қалыпты жыныстық жетілуі бар әйелдерден айырмашылығы болмайды.

       Егер толық түрінде жыныстық жетілудің темпі жылдамдаса, жартылай түрінде - жыныстық жетілудің темпі ұзарған, кейде қалыптыға қарағанда 2 есеге ұзарады.

       Жартылай түрінің варианттары сүт бездерінің (premature) мерзімінен бұрын дамуы мен жыныстық түктену (pr.pubarche) болып табылады.

       Мерзімінен бұрын жыныстық жетілудің себебі фолликуляплы киста болуы да мүмкін – кері қарай дамығаннан кейін жойылады – транзиторлы деп аталады.

Емдеу принциптері

Себебін емдеу

Мерзімінен бұрын жыныстық жетілуді тежеу

       Церебральды түрінде – асфиксия, нейроинфекцияның, босану жарақатының алдын алу.
Емді невропатологпен бірге жүргізу қажет. Мерзімінен бұрын жыныстық жетілуді тежеу үшін медроксипрогестерон ацетат қолданылады, 100-200 мг 2 аптада 1 рет, 6 ай бойы.

       Соңғы жылдары ЛГ мен ФСГ рецепторларын тежейтін РГЛГ синтетикалық агонистерін қолданады. Ем церебральды тіндердің құрылымы мен қызметінде өзгерістер тудыратын процестерге бағытталады. Бала туу жасында мерзімінен бұрын жыныстық жетілудің церебральды түрімен қыздар өз құрдастарынан тек бой бойының кішілігімен ерекшеленеді, уақытша тежеу қажет пе деген сұрақ туындайды. Сұрақ қыз баланың жаны өзінің ерекше түрімен және құрдастары мен үлкендердің ерекше қатынасымен жарақаттануы мүмкіндігіне байланысты туындайды.

81.Жасөспірімдер контрацепциясының заманауи әдістері.Жасөспірімдерге арналған турлі контрацепция әдістерінің артықшылықтары мен кемшіліктері.

Барьерлік контрацепция әдісі:презерватив,қынаптық диафрагмалар,мойын қалпақшалары,контрацептивті губкалар.Презервативтер артықшылығы:инфекциялық аурулардан сақтайды және т.б.Кемшілігі:жыртылып кетуі мүмкін.Индекс Перля 12,5-20,0.

Қынаптық диафрагмалар:қынапқа енгізіліп,жатыр мойны жабылады.Спермицидті крем немесе гельдармен қолданылады.Артықшылығы:қажетсіз жүктіліктен сақтайды.Кемшілігі:Қолданылуы қиын.

Спермицидті контрацепция әдістері: сперманыңклетканың мембаранасына әсер ететін негізгі заттар.Қолданылуы:Жыныстық қатынастан бұрын бір жарым немесе бір сағат бұрын қынапқа енгізіледі.Ол жатыр мойнымен байланысу керек.Мысалы:Ноноксинол-9,бактериоцидті және вирусоцидті әсер етеді.Индекс Перля 0,68.

Гормональды контрацептивтер:Гонадотропты гормондардың белсенділігін басып,овуляцияны тежейді; цервикальды каналдың кілегейлігін арттырады.

Түрлері: КОК;Мини\пили.

КОК:құрамы:эстроген және прогестагендер. Эстрогеннің мөлшеріне қарай:

Жоғары дозалы -35 мг

Орташа дозалы-30 мг

ТТомен дозалы-20 мг.

Артыкшылыгы:эффективти; қолданылуы оңай;қорғауы жоғары,емдік мақсаттада қолданылады.

БИЛЕТ

22. Ауырсыну синдромы кезіндегі тексеру әдістері. Іштің төменгі бөлімінің ауырсынуымен гине кологиялық бөлімшеге түскен қыз балалардан ауру пайда болғаннан бастап,анамнезін сұрайды.Негізгі орында аурудың локализациясына ,иррадияциясына,басталған уақытына,характеріне және айқындылығына,ұзақтығы және интенсивтілігіне мән береміз.Сонымен қатар әртүрді факторлардан ауырсыну сезімін (тыныш күйде,қозғалыста,мәжбүр қалыпта,дем алғанда) анықтаған маңызды.Немесе ай сайын болатын іштің төменгі бөлімінің аурсынуы,ай сайын етеккірге дейін немесе кейін ауырсыну,аналық без және жатырдағы циклдық өзгерістерге байланысты.Цикл ортасындағы ауырсыну овуляцияға байланысты.Тұрақты ауырсыну жатыр түіктерінің қабыну ауруларында, кіші жамбас қуысы вналарының кеңеюі кезінде болуы мүмкін.Мықын аймағындағы жедел ауырсыну-аналық без кистасының қоректенуі бұзылысында немесе аналық без аяқшасының айналып кетуінде болады.Сонымен қатар экстрагениталды аурулар кезінде:жедел аппендицит,ішек өткізбеушілігі,перитонит,урорлгиялық аурулармен байланысты.Сонымен қатар қосымша зерттеу әдістерін яғни:УДЗ кіші жамбас қуысы(киста,кистома ,ісіктер болуы мүмкін,эндометриозальгодисменорея және т,б себептер,эхографияда-жыныс мүшелері аномалияларын,асқазан ішек рентгенографиясын,цистоскопия.Жарақттар болуы мүмкін,сондықтан жалпы қарағанда вульва,қыздық перде,қынап,уретра,аралық бұлшықеттерін т.б. қараймыз.Пубертатты кезеңде ауырсыну қыздық пердеденің толық бітелуіне яғни (гинатрезия).Қынап кіреберісін мұқият қарау қажет.Бимануальды немесе тік ішек арқылы тексеру қажет.Жансыздандыру арқылы қарау ішкі мүшелердің жағдайын анықтауға яғни,ішперде бұлшықетінің босаңсуына,жамбас түбі б/е,науқасты тыныштандарып,жатырды терең пальпациялап,жатыр түтіктерді ,оның көлемін,формасы,консистенция,қозғалғыштығын анықтауға мүмкіндік береді.Жедел хирургиялық патологияны жоққа шығару үшін- диагностикалық лапароскопия жасау қажет.Ол арқылы қабыну процесстерін,гиперемия,қан құйылуларды анықтауға болады.Монымен қатар МРТ қолдануға болады.Вагиноскоп арқылы-даму кемістіктерін,патологиялық үрдістер жіне бөгде денелнрді анықтауға болады.Бактериологиялық-бактериоскопиялық және цитологиялық зерттеулер жүргізеді.

52- сурак: Мерзімінен бұрын жыныстық жетілудің жалған түрлері. Этиологиясы. Клиникасы. Анықтауы. Емдеу принциптері.

III. Жалған мерзімінен бұрын жыныстық  жетілу

А. Изосексуальды жалған мерзімінен бұрын жыныстық жетілу

1. Этиология. Жалған мерзімінен бұрын жыныстық жетілуаналық без бен бүйрек үсті безден эстрогеннің автономды гиперфункциясы немесе эстроген мен гонадотропты гормонды шектен тыс қабылдаумен байланысты. Жие эндогенді эстрогеннің көзі болып ісік табылады. Басқа да себептер: біріншілік гипотериоз, Мак-Кьян-Олбрайт синдромы кезінде аналық бездің үнемі белсенді болуы, Рассела-Сильвер синдромы.                              7

2. Клиникасы. Симптомдары шынайы мерзімінен бұрын жыныстық жетілудегідей: телархе, бой өсуінің жеделдеуі, адренархе. Овуляторлы цикл болмауына қарамастан кейбір науқастарда тұрақсыз жатырлық қан кету болады. Тағы басқада симптомдардың болуы аурудың себебіне байланысты әртұрлі бола береді. Эстроген мөлшері көп болған сайын симптомдар айқын көрініс табады.

Б. Гетеросексуальды жалған мерзімінен бұрын жыныстық жетілу. Бұл формада андрогеннің артық бөлінуі нәтижесінде қыз балаларда ер типті екіншілік жыныс белгілерінің дамуымен сипатталады.

1. Этиология. Ең кең тараған себеп - бүйрек үсті без қыртысының туа пайда болған гиперплазияның жеңіл вирилизирлеуші формасы, ал жие себеп- 21-гидроксилазаның жетіспеушілігі болып табылады. Басқа да себептер- андроген өндіруші ісіктер т.б.

2. Клиника: адренархе, гирсутизм, безеулер, клитор гипертрофиясы, даусының өзгерісі, бой өсуінің жеделдеуі немесе бойының ұзын болуы, ер типті дене бітім.

3. Лабораториялық диагностика. Қан сарысуынан тестостерон мен дегидроэпиандростерон деңгейін, зәрден 17-кетостероидты анықтау, әдетте жастық нормадан жоғары болады. Сүйек жасы паспорттық жастан жоғары болады.

82. Гормональды контрацепция.Контрацептивті әсерінің механизмі,контрацепцияның гормональді әдістеріне көрсеткіштер,қарсы көрсеткіштер.

Г.к тиімді және кең тараған,босану жиілігін реттейтін әдіс болып табылады.Барлық г.к эстрогенді немесе гестогенді,немесе гестоген компоненттері бар препараттар болып бөлінеді.Эстрогендер контрацевтік әсермен қоса эндометрий пролиферациясын туындатып,жатырдың сілемейлі қабатының сылынуына кедергі жасайды.Қазіргі заманда этинилэстрадиолы 35мкг көп емес ГК қолданылады.Сентетикалық гестогендер прогестоген,сентетикалық прогестиндер туынды прогестерондар мен туынды нортестостерондар болып бөлінеді.Туынды прогестерондарды қолданған кезде контрацевтивтік әсері асқазан сөлі әсерінен жойылады.Олар инекциялық контрацепция ретінде қолданылады.Бірінші бұтаққа жататын норстероидтар этинодиол,линестренол ең белсенді норстероидтар екінші норгестрел,левоноргестрел және үшінші норгестимат,гестоден,диеногест туындылары қанға сіңгеннен кейін прогестерон рецепторларымен байланысып,биологиялық әсер береді.Норстероидтардың гестогенді белсенділігі прогестерон рецепторларымен байланысу дәрежесімен бағаланады;бұл әсер прогестеронға қарағанда жоғары.Гестогенді әсерден басқа норстероидтар әр түрлі дәрежедегі арнайы рецепторлармен байланысатын андрогенді,анаболизмдік және минералокортикоидты әсерлері бар.Гестогендердің үшінші туындылары,қандағы бос тестостеронмен байланысып,ағзадағы глобулин синтезін жоғарылатып,антиандрогенді әсер етеді,жоғары селективті,сонымен қатар антиминералокортикоидты әсері бар.Қазіргі заманда ДДСҰ шарттарына сәйкес гормондық контрацепция өзінің репродукциялық қызметін тежегісі келетін кез келген жастағы әйелдерге ұсынылады:

*аборттан кейінгі кезең;

*Босанудан кейінгі кезең егер әйел баланы емшекпен емізбесе,босанудан кейін үш аптада;

*анамнезінде эктопиялық жүктілік болса;

*кіші жамбас ағзаларының қабыну аурулары болса;

 

*менометроррагия;

*темір тапшыылықты анемия;

*эндометриозы мен фиброзды-жылауықты мастопатиясы бар;

*етеккір алды синдромы дисменореямен бірге овуляциялық синдром;

*аналық бездің ретенциялық түзілістері;

*акне,себорея,гирсутизммен бірге.

Қарсы көрсеткіштері:Абсолютті қарсы көрсеткіштер: гормонтәрізді қатерлі ісіктер (жыныстық ағзалар мен сүт безінің қатерлі ісіктері) және бауыр ісігі;бүйрек пен бауыр қызметінің айқын бұзылыстары;жүктілік;жүрек-қан тамырдың ауыр дәрежелі аурулары,ми тамырларының аурулары;этиологиясы анықталмаған жыныс жолдарынан қан кету;ауыр дәрежелі АГ (ААК 180/110 мм.сын.бағ.жоғары);ошақты неврологиялық симптомптикасы бар бас сақинасы;терең жатқан көктамырлардың жіті тромбозы,тромбоэмболия;ұзақ уақытты иммобилизация;хирургиялық операцияларға дейінгі төрт апта және операция біткеннен кейін екі апта (тромбоздық асқынулар қаупінің жоғарылауы);темекі шегу және жасы 35-тен жоғары;қантты диабеттің тамырлық асқынулары; семіздіктің 3-4 дә режесі;лактация.

БИЛЕТ

23. Патологиялық бөліністері кезіндегі тексеру әдістері. Қынаптың патологиялық бөлінділерін уретра ,тік ішек,вульва,қынаптан алуға болады.Жатыр мойнынан тек жыныстық жетілу кезінде яғни жатыр мойны шишка тәрізді болып,өзек көрінгенде ғана ала аламыз.Эктопия болуы аналық без қызметін көрсетеді.Сондықтан мазокты тек уретраның сыртқы кілегей қабатынан және перианальды аймақтың терісінен алады.Гонорея және трихмониязға күдік туғанда жасалады.Бөліністерді астауша тәрізді зондпен немесе резеңке катеторымен алады.Ауру қоздырғышын анықтау үшін және оның антибиотиктерге сезімталдығын анықтау үшін бактериологиялық зерттеу жүргіземіз.Урогениталдық хламидиоз,трихомониаз,микоплазмоз,уреаплазмоз,цмв, герпес инфекцияларына диагностика жасау кезінде полимераздық тізбектік реакция,иммуноферменттік талдау,тікелей иммунофлюоресценция қолданылады.Иммунологиялық зерттеуді:1-гинекологиялық зерттеуге қосымша патологияны жоққа шығару үшін,2-клеткалардын өгерісін анықтау үшін егер қабыну болса,3-ерте клеткалық атипияна анықтау үшін,4-ракты диагностикалау үшін.Папаникалау әдісімен бояйды.Кольпоскопия кезінде немесе айнамен қарау кезінде –мақта тампонымен қынаптан немесе жатыр мойнынан мазок алады.Айнаға жағып,біркелкі етіп жаяды да ұстап тұратын сұйықтық себеді және атын жонін жазады.

53. Изосексуальды типті мерзімінен бұрын жыныстық жетілу. Этиологиясы. Клиникасы. Анықтауы. Емдеу принциптері.

 Қыздардың екіншілік жыныстық дамуы аналық тип бойынша дамыса,онда мезгілінен бұрын жыныстық даму түрі изосексуалды б.т., ал егер МЖД(мезгілінен бұрын жыныстық даму)аталық тип бойынша дамыса гетеросексуальды б.т. Бұның дамуы екі механизммен:орталық және перифериялық түрде жүреді.Орталық түрі жүйке жүйесі зақымдануынан,ми қабықшаларының,мидың жұқпалы аурулурынан,босануда алған жарақаттардан дамиды.Балада ақыл есі қалыс қалған,өз істеріне жауап бере алмайтындай,сонымен бірге семіздік және т.б зат алмасу бұзылыстары байқалады. Диагностика аурудың клиникалық көрінісіне негізделеді, жыныс гормондарына тапсыру,кішіь жамбас қуысы мүшелерінің УДЗсы, бас миы КТ жасалады.Гормондық статусты зерттеуге қандағы гонадотропиндердің, эстрогендердің, андрогендердің, прогестеронның, пролактин мен өсу гормонының мөлшерін анықтау да жатады.Невропатолог,окулист,эндокринолог мамандар кеңесі қажет.Емі.негізгі мақсаты мезгілінен бұрын дамуды тежеу б.т. Мидың,аналық бездердің ісіктерін алып тастап,гистологиялық зерттеу жүргізу керек. Тек зақымданған аналық безін алып тастайды.Фолликулярлы кистаның емі консервативті. ОЖЖ бұзылысында дәрумендік,ісінуді таратушы терапия,невропатолог қарауы. Жыныс дамуын тежеуге гипофиздің гонадлотропты функ төмендетеді:Даназол,Ципротеронацетат,Парлодел. Ем 7-8жыл.терапиядан бір айдан кейін кері даму байқалады.

83.Шұғыл (ургентті)контрацепция.Көрсеткіштер.

Шұғыл контрацепция деп қорғанбаған жыныстық қатынастан кейін жүктіліктің алдын алатын әдісті айтамыз.Бұл әдістің мақсатына-ұрықтану,овуляция,имплантация сатысында жүктілікті болдырмау жатады.Әсер ету механизмі әр түрлі және етеккір циклінің десинхронизациясы,овуляция процесінің бұзылуы,ұрықтану,ұрық жасушасы имплантациясы мен транспорттық бұзылуымен көрінеді.Күнделікті қолдануға болмайды.Ол тек ерекше жағдайларда зорлау,мүшеқаптың жыртылуы,диафрагманың жылжуы немесе жүктіліктен қорғанудың басқа әдістері мүмкін болмаған жағдайда немесе жыныстық қатынасқа сирек түсетін әйелдерге қолдануға болады.Қорғанбаған жыныстық қатынастан кейінгі бес күн ішінде жүктіліктен қорғану үшін ЖІК енгізіледі.Бұл әдісті жыныстық жолдардың инфекциялану қаупі жоқ,болашақта жатырішілік контрацепцияны қолданатын әйелдерге ұсынылады(зорланғаннан кейін қолдануға болмайды).Гормондық шұғыл контрацепция ретінде КОК-тарды(Юзпе әдісі),таза гестагендер немесе антипрогестиндер қолданады.Юзпе әдісі бойынша бірінші қолданатын КОК қорғанбаған жыныстық қатынастан кейін 72 сағат ішінде, 2- шісі -1-шіні қабылдағаннан 12 сағат өткеннен кейін қолданады.Әр қолданылған этинилэстрадиолдың жиынтық дозасы жүз мкг төмен болмауы тиіс.Гестогендік контрацепция ретінде арнайы 0,75 мг левоноргестрелден тұратын постинор препараты және 1,5 мг левоноргестрелден тұратын эскапел препараты қолданылады.Постинорды Юзпе әдісі сияқты,тізбе бойынша 1таблеткадан күніне екі рет қолдану керек.Эскапелдің бір таблеткасын қорғанбаған жыныстық қатынастан кейін 96 сағат ішінде қолданады.10 мг дозадағы мифипрестон антипрогестинді прогестерон рецепторларымен байланысып, прогестерон әсерінен эндометридің имплантацияға дайындық процесін үзеді немесе алдын алады.Жыныстық қатынастан кейін 72 сағат ішінді бір таблеткасын ішу ұсынылады.Гормондарды қолданар алдында қарсы көрсеткіштерді ескеру керек.Шұғыл контрацепцияны қолданғаннан кейін жүктілікті анықтауға тест жасап,жүктілік болмаса, жоспарлы контрацепцияның бір түрін таңдау керек.

БИЛЕТ

24. Жыныс мүшелерінің жарақаты кезінде тексеру әдістері.

Жыныс мүшелерінің травмалары көбінесе 2-11 жас аралығында кездеседі. Негізгі себеі тұйық немесе үшкір затқа құлау, сирек зорлық, ятрогенді және транспорттық жарақаттар.Жарақат ауырлығы әр түрлі болуы мүмкін, аз мөлшердегі және қасындағы мүшелермен қоса, іш қуысына енетін жарақаттар болады.Артқы жабысқақтың жарақаты және шатаралық бұлшықеттердің зақымдалуымен, сыртқы сфинктер және тік ішек кілегей қабатының жарақатымен қосарлануы мүмкін; Кіші жыныс ернеулерінің жарақаты клитор мен зәр шығару каналымен қосарлана зақымдалу; Уретра, қуық жарақаты жамбас сүйектерінің сынуымен қосарлануы мүмкін.

Жарақат жедел және жарақат ақыры деп ажыратылады.

Жедел кезеңдегі жарақат көбінесе қан кетумен көрінеді. Жарақат тері және кілегей қабатының тұтастығының бұзылуынсыз және бұзылуымен болуы мүмкін. Бүл кезде әр түрлі көлемде гематомалар дамуы мүмкін. Зәрде және үлкен дәретте қанның болуы қуық пен тік ішек тұтастығының бұзылуын білдіреді.

Диагностика. Анамнез, сыртқы жыныс мүшелерін қарау, іш пальпациясы мен перкуссиясы, вагиноскопия. Егер зақымдалу локализациясы мен таралуын анықтау қиын болса, наркоз беріп қараймыз. Уретроскопия қуық жарақатын анықтауға көмектеседі. Ректо абдомаинаьды тексеру тік ішек тұтастығы, жамбас суйектерінің жағдайын анықтауға бағытталған. Вагиноскопия кезінде қынап қабырғалары мен кумбездерінің жағдайын анықтауға. Жамбас суйектерінің сынуында рентгенологиялық зерттеу.

Зорлау болса, гинекологиялық тексеру мәліметтерін толтырадығ ауырлық дәрежесін анықтайды. Инфекцияға, спермотозоидтарға жұғынды алады, қыз баланың киімін және ішкі киімін қорғау органдарына беріледі.

. Қыз бала қорқады, сол себептен дәрігер қарауына қарсы болуы мүмкін. Сол себептен қыз баланы тыныштандыру қажет. Қыз бала дайындалған инструменттерді, қанмен бүлдіріп алған байламдарды, іш киімді көрмеу қажет. Қарау кезінде бөтен адамдар болмау қажет. Қарау міндетті түрде ата ананың қатысумен жүру қажет.

Емі. Бастапқы этаптарда жарақаттың біріншілік өңдеуі. Көмек көрсету ауырлық дәрежесіне байланысты. Беткей жараларды антисептиктермен өңдейді. Үлкен емес гематома болса, мұз қояды. Үлкен гематома болса, оны ашып, ұйындыларды жояды, қансыраған тамырға тігіс салады (қажет болса, қуысты дренаждау).

Қынаптың 1-2 дәрежелі жыртылыснда тігістерді салады. Уретра мен қуықтың жарылуы болса тігіс салып цистостома қояды. Операциядан кейін сыртқы жыныс мүшелерінің туалеті мен қынаптың антисептиктермен өңдеуі жүргізіледі. Қуыққа жасалған операциядан кейін егер уретра зақымдалмаған болса, катетер енгізіледә және уросептиктер тағайындалады.

Асқынулар: зәр жыныс жыланкөздері, циклді ауырсынулар, гематокольпос, гематометра, инфекциялар, пиометра, пиокольпос, ауыр дәрежелі депрессия, қорқыныш.

54. Гетеросексуальды типті мерзімінен бұрын жыныстық жетілу. Этиологиясы. Клиникасы. Анықтауы. Емдеу принциптері.

ГТМБЖЖ-қыз балалардың жыныстық жетілу белгілерінің ер типтес болуы.

ГТМБЖЖ-бұл андроген гиперпродукциясына және бүйрекүсті безі кыртысының туа пайда болған дисфункциясына(адреногенитальды синдром) немесе бүйрекүсті безі ісігінің вирилизациясына байланысты. Адреногенитальды синдромның жай вирильді формасы бұл туа пайда болған генитикалық ауру,бүйрекүсті безі қыртысының С 21-гидроксилаза ферменттік жүйесінің жетіспеушілігімен байланысты. Бұл дефект картизол түзілуінің жетіспеушілігіне және адренокортикотропты гормонның (АКТГ) көптеп бөлінуіне әкеледі. АКТГ-нің көп бөлінуі андроген синтезінің жоғарылауына және бүйрекүсті безі қыртысының екіжақты гиперплазиясына әкелді. Бүйрекүсті безі функциясының бұзылысы құрсақішілік басталады.

Клиникасы.Бала туылғаннан соң бірден сыртқы жыныс мүшелері құрылысының дұрыс еместігін байқаймыз: клитор гипертрофияланған,үлкен жыныс ернеуі мошонка тәрізді,Яғни бұл кезде бала жынысын анықтау қиынырақ. Мұндай балаларда жатыр және аналық без дамуы дұрыс,хромосомдық жинақ 46 ХХ(жалған гермафродитизм).Адреногенитальды синдромда балалар бойы өмірінің алғашқы он жылдығында тез өседі,ал одан соң өсуі баяулайды. Сонымен қатар,кең жауырынды, жамбасы тар,аяқтары қысқа,кеудесі ұзын болады. Андрогеннің көп өндірілуіне байланысты гипертрихоз (бет,кеуде,қол-аяқтың түктенуі) және дауысының өзгеруі болады. Сүт бездерінің өсуі және менструацияның болауы.

Диагностика.-Жалпы қарау.

-Динамикада бойы және екіншілік жыныс белгілерінің дамуын анықтау.

-Кіші жамбас мүшесін УДЗ.

-Сүйектік жасын анықтау.

 - БҚА(калий,натрий).

–Вагиноскопия.

-Гормональды профиль(ЛГ,ФСГ,эстрадиол,пролактин,ТТГ,Т4,Т3,кортизол,тестостерон,17-гидроксипрогестерон)

-МРТ,краниограмма.УДЗ сүт безін және бүйрекүсті безін. Негізгі информативті белгісі-бірден 17-КС экскрециясының және қанда 17-оксипрогестерон концентрациясын анықтау. КТ,эхография

Емі. Диагноз қойған бойда бастау. Ем дозасы жасқа,дене салмағына және гиперандрогения көрінісіне байланысты. Диета(тәтті,ащы тамақтардан бас тарту).АГС тұз жоғалту белгілерінсіз болса өмір бойы кортикостероидты препараттарды(кортеф) қабылдау,жыныстық жетілуді қалыптастыру мақсатында:преднизолон 2,5-5мг/м2 немесе дексаметазон 0,5-0,75 мг/м2 немесе кортеф не кортизон ацетат 10-20 мг/м2 тәулігіне.Ал тұз жоғалтуда-комбинерленген минерал және глюкокортикоидтарды тағайындау (кортинеф). Кортинеф 50-150 мг/м2 тәул немесе флоринеф 50-150 мг/м2 тәул немесе преднизолон 1-2 мг/кг тәул немесе через день б/е. Феминизациялық пластика 3 жасқа дейін жасалады. Бүйрекүсті безі ісігінде оперативті ем.

84.Жыныстық жолмен берілетін аурулардың алдын алу.

Әлем халықтарының үлкен бөлігі балалар мен жасөспірімдер болып келетіндіктен,оларға дұрыс көңіл бөлу сол қоғамның маңыызды міндеті болып табылады.

Жыныс жолдары арқылы берілетін аурулар:урогенитальды хламидиоз,гонорея,гениталдық герпес,гениталдық туберкулез,жұқтырылған қорғаныш тапшылық белгісі т.б.Жалпы бұл аурулардың алдын алу үшін тәрбие беру өте ерте жастан қалыптасады.Балаға гигиеналық тәрбие берудің негізі бала бақшада басталады,одан әрі қарай мектепте тереңірек түсініктер беріледі.Жасөспірімдерге арнайы лекциялар оқылады,мектеп оқушыларына арнайы слайдтармен түсіндіріледі.ЖЖЖИ қалай сақтануға болады:

-некелескенге дейін жыныстық қатынас жасамау;

-бір адаммен ғана жыныстық қатынас жасау;

-мүшеқап қолдану арқылы өзінің жыныстық қатынасындағы қауіптілікті азайту;

АИТВ жұқтырмау үшін не істеу керек:есірткіге әуестенбеу,оларды көктамырға егуден аулақ болу,некелескенге дейін жыныстық қатынас жасамау,мүшеқап қолдану.

Генитальды туберкулез.Алдын алу.Арнайы алдын алу жолдары өмірдің алғашқы күндерінде БЦЖ вакцинасын енгізуден басталады.Ревакцинациясы 7,12,17 жаста Манту сынамасын бақылау арқылы жүргізіледі.Арнайы алдын алудың басқа жолы ретінде туберкулездің белсенді түрімен ауыратын науқасты изоляциялау жүргізіледі.Жалпы сауықтыру,ағза резистенттілігін көтеру,өмір сүру жағдайы мен еңбек жұмысын жақсартудан тұрады.

АИТВ.Алдын алу.АИТВ инфекциясы радикальды емделмегендіктен қорғанудың басты әдісі алдын алу саналады.Жұқтырған адамды анықтау ерекше маңызға ие.Міндетті зерттеуге донор қаны,жүктілер,жыныстық жолмен жұғатын аурулары бар науқастар,гомосексуалистер,нашақорлар,иммунодифицит клиникалық көрінісі бар науқастар тексеріледі.Міндетті түрде кездейсоқ жыныстық қатынаста немесе жыныстық серіктеспен кездескенде мүшеқапты қолдану керек.Инфекция науқас анадан ұрыққа немесе жаңа туған нәрестеге берілуінен сақтану шаралары ретінде келесі нұсқаулықтар саналады:жүктілік кезінде антиретровирустық препараттарды қолдану,босануды кесір тілігімен аяқтау,емшек емізуден бас тарту.Жұқтыру қаупі жоғары болса химиопрофилактика жүргізу керек.

БИЛЕТ

25. Балалар жасөспірім гинекологының деонтологиясы.

Балалар гинекологиясындағы деонтологиясы ерекше болып табылады. Дәрігер медициналық көмек көрсеткенде әйелдердің және қыз балалардың өмірінің ең жақын аспектіелеріне араласады. Бұд анамнезін жинау, гинекологиялық қарауды басқа дәрігерлер мен студенттердің қатысуымен жүргізуге байланысты. Қыз балаларда ұялу сезімін ескере отырып, қыздарға ерекше көзқарас пен тактика қажет.

Қыз бала дәрігерге қаралған кезде ең алдымен ата анасымен байланыс орнату қажет. Ата анаға қыз баланы гинекологиялық қарау қажеттілігін, оның зиянсыздығын түсіндіріп, бұл шаралардың барлығы дұрыс диагноз қойып қажетті ем тағайындау үшін маңыздылығын түсіндіру керек.Ата ана қызына психикалық травма туындамау үшін гинекологиялық қарауға дайындауы қажет.

.Анамнез жинау барысында анасымен сөйлескені дұрыс. Сұрақтар нақты болғаны жөн. Қыз баланың эмоционалды жағдайына мен тұлға ерекшеліктеріне мән берген дұрыс.

Гинекологиялық қарау психикалық дайындықтан кейін бөлек бөлмеден ширма артында жүргізіледі. Анасы қасында болуы қажетг. Диагнозды растау үшін лабораториялық зерттеу әдістері қолданылады. Жұғынды алар алдында анасы мен қызына бұның қауіпсіз және ауырсынусыз болатынын түсіндіреміз. Вагиноскопия жүргізу қажет болса, ата ансы қыздық перденің зақымдалуы болу мүмкін туралы алаңдаушылық болады. Ата анаға және жасөспірімге әдіс түсіндіріледі, жарақат мүмкіндігі болмайтынын айтады. 2 жасқа дейін қыз бала болса стационарда наркозбен жасайды.

Көбінесе қыз балаларда жыныс органдарының қабыну аурулары жиі кездеседі. Процесстің себептерін, қыз баланың гигиена ережелерін қатаң сақтау қажеттілігі айтылады. Бөлек жеке туалет заттары мен төсек, іш киімдері қажеттілігін айтады.

Менструалды циклдің бұзылысында қыздың тұрмыс жағдайын, кун тәртібін, тамақтануы, басынан өткен созылмалы инфекцияларын білу тиіс. Осындай сұхбаттасулар сенімділік формада жүргізілуі қажет, себебі жиі жеке өмір мәселелері талқыланады. Ата анаға аурудың ауырлық дәрежесі түсіндіріледі, госпитализация қажеттілігі, емдеу принциптері түсіндіріледі. Емдеу тәсілін таңдау кезінде гормоналды терапияны қолдану мүмкіндігі, оның сәттілігі, қажеттілігі айтылады. Емдеу толығымен қыз баланың жазылуына бағытталғанын айту керек. Емдеу сәттілігі көбінесе ата ананың терапияны түсінуіне байланысты болады.

Зорлықтың болған жарақаттармен келген қыз балаға және ата анасына ерекше назар аудару қажет. Болған оқиғаның мән жайын нақтылап біліп алу қажет. Денедегі жарақаттарды нақты сипаттайды.Ата ана баланың эмоционалдық стресс жағдайын азайту мақсатында олардың тиісті мінез құлық маңыздылығы түсіндіріледі.

Ата анаға ауырлық дәреженің сипатын айтады, хириургиялық көмек әдістерін түсіндіреді. Жыныс жолдарынан жұғынды мен Вассерман реакциясына қан анализін жасау қажеттілігі айтылады. Зорлық зомбылық жарақат әдетте оқиғаның жариялылығымен болады. Бұл жағдайда дәрігер нақты сұрақтарға жауап беріп, кейде балаға қосымша психикалық жарақат тигізбеу ушін мекен жайын, мектепті өзгертіге кенес беруге болады.

Гинекологиялық стационарда балалар жас ерекшеліктеріне байланысты палаталарға жатқызады. Ешқашан да баланы басқа балалардың көзінше қарауға болмайды.

Персонал міндетті турде дәрігерлік құпияны сақтап, бөтен адамдарға ешқандай мәлімен бермеуі керек. Балалар гинекологиясында медициналық этика мен деонтология қағидаларын орындау балалар гинекологының жұмысы табысы үшін қажетті шарт болып табылады.

55. Етеккір циклының бұзылыстары. Аменорея,гипоменструальды синдром. Этиологиясы. Патогенезі.

Аменорея-16 жас және одан жоғары жаста бірде-бір рет етеккір қызметінің болмауы(менархенің мүлдем болмауы). Бұл біріншілік аменорея болып табылады.Бұл репродуктивті жүйенің бұзылысы церебральды,гипоталамо-гипофизарлық,бүйрекүстібезі,аналық безі,жатырға байланысты. Ал,екіншілік аменорея-қыздарда етеккір қызметі тұрақталғаннан кейін 6 ай және одан жоғары етеккірдің болмауын айтамыз. Аменорея физиологиялық жағдайда жүктілік және лактацияда болады. Ал,патологиялық аменорея репродуктивті жүйенің әр түрлі деңгейде органикалықжәне функциональды бұзылысы.

Этиологиясы.Біріншілік аменорея гонадтардың бұзылысымен байланысты:

А)гонад дисгенезиясы,құрсақішілік кезеңінде гонад дамуының генетикалық бұзылысы(Шерешевский-Тернер синдромы). Мұндай қыздарда аменорея сыртқы түрімен ерекшеленеді:қысқа бойлы,ер типті (кең жауырын және тар жамбас,гирсутизм,сыртқы жыныс мүшелерінің дамымауы,жуан дауыс).

Б)тестикулярлы феминизация синдромы(жалған ер гермафродитизм 46 ХУ

). Аменорея себептерінің ішінде 3 орында. Бұл патологияда қыз ер типті,бірақ сыртқы жыныс мүшесі әйел типті.

В)аналық безінің біріншілік гипофункциясы. Бұл патологияда құрсақішілік кезеңде немесе ерте балалық жаста(қабыну немесе ісіктік процестен кейін) фолликулярлы аппараттың бұзылысына байланысты. Қарағанда қыздарда екіншілік жыныс белгілерінің дамымауы, ішкі және сыртқы жыныс мүшелерінің гипоплазиясы анықталады.

Шынайы біріншілік аменорея:

А)туа пайда болған адреногеитальды синдром-андроген продукциясының жоғарылауынан бүйрекүсті безі қыртысының туа пайла болған гиперплазиясы. Қыздарда сыртқы жыныс мүшелерінің дамуы ер типті,ал ішкі дамуы әйел типті,етеккір қызметі жоқ.

Б)гипотериоз-қалқанша безінің тұқымқуалаушылық дефект немесе инфекция-қабынулық және аутоимунды процесіне байланысты. Қарағанда екіншілік жыныс белгілерінің болмауы, дене құрылысының бұзылысы және генитальды инфантилизм.

В)Гипоталамо-гипофиз жүйесінің органикалық және функциональды патологисына, зақымдалуы немесе туа пайда болған аномалиясы лютеиндеуші релизинг-гармон немесе гонадотропин (ФСГ және ЛГ)секрециясының бұзылысын шақырады-жарақаттан,ісік,инфекциямен байланысты болуы мүмкін. Лг-1,8 МЕ/л (1.3-2.4 МЕ/л),ФСГ 1 МЕ/л төмен. Нәтижесінде гипофизарлы нанизм немесе гипофизарлы кахексия дамиды.

Жалған аменорея-сыртқы және ішкі гениталий дамуының ақауы,яғни етеккір қызметінің барлық белгілері сақталады,бірақ жыныс органдарының қандайда бір анатомиялық немесе туа пайда болған ақауына байланысты етеккір бөлінісінің шыға алмауы. Жатыр қуысы,мойындық канал,қынап шыға берісі,қынап өткізгіштігінің бұзылысы.

Нервтік анорексия-науқас тамақтан бас тартады немесе тамақтан соң жасанды құсық шақырады. Бұдан гонадотропты гормон секрециясының төмендеуі болады. Етеккір қызметі бұзылады,гипоэстрогенемия дамиды,одан қанда картизолдың (бүйрекүсті безі гормоны) жоғарылауы болады.

Гипоменструальды синдром-етеккір қызметінің бұзылысы,етеккірдің жұғынды түрде болуы және қан жоғалту 50 мл-ден төмен болуымен сипатталады. Етеккір қалыпты жағдайда ауырсынусыз,3-5 күннен,21-35 күн интервалмен жіне қан жоғалту көлемі 50-150 мл дейін болады. Осы қалыпты көрсеткіштердің бұзылысы гипоменструальды синдром болып табылады.

Гипоменорея-қан жоғалту 50 мл төмен. Олигоменорея-етеккір келуі 3 күннен аз. Опсоменорея-менструация интервалының бұзылысы.Себептері:тез дене салмағын жоғалту,диета,анорексия,физикалық жүктеме,гиповитаминоз,анемия,зат алмасу бұзылысы,нервтік-психикалық ауру,стресс,зәр шығару жолдарының жарақаты және операциясы,жыныс органдарының дамымауы,эндокриндік ауру,инфекция.

85. Жасөспірімдік кезде жүктілік пен босану ағымның ерекшкліктері.

Жасөспірімдік жүктілік – бұл ата-ананың, медицинаның, жалпы алғанда көп жақты мәселе болып табылады.

Жасөспірімдік жас – 10 жастан-18 жасқа дейінгі жас. 13 жастан – 16 жасқа дейінгі қыздарда болса, бұл жасөспірімдік жүктілік.

Жүктіліктің бұл түрі болашақ сәбидің дамуы мен денсаулығына зиян болып қоймайды, сонымен қатар жас ана үшін де өміріне қауіпті.

Жасөспірімдік кезде жүктіліктің себептері:

1) Дұрыс контрацепцияны білмеу

2) Зорлық жасау

3) Әлеуметтік – экономикалық жағдай

4) Сексуальная раскрепощенность

5) Жыныстық тәрбиелеу дефектісі немесе болмауы

Жас қыз бала үшін жүктілік кезінде асқыну қауіпі өте жоғары және қандайда бір патология өзінде және сәбиіде болуы мүмкін.
Жүкті қыз бала үшін қауіп:

*анемия;

*гипертония;

*токсикоз;

*преэклампсия(кеш токсикоз);

*түсік;

*уақытынан бұрын босану;

*жаңа туған нәретеде аз салмақ (1,5-2,5кг);

*ұрықтың құрсақішілік гипаксиясы;

*босану жарақаты;

26БИЛЕТ:

56. Етеккір циклының бұзылыстары. Аменорея,гипоменструальды синдром. Клиникасы.Анықтауы. Емі.

Аменорея.Клиникасы:артық салмақ бұл гормоналды проблемаға байланысты белгі. Жыныстық жетілу белгілерінің болмауы(сүт безі өсуі,қасаға,қолтық аймағы түктенуі),тестостеронның жоғарылауына байланысты дене түктенуінің жоғарылауы,дауысының өзгерісі,жалған аменореяда ауырсыну симптомы,ұйқысыздық,әлсіздік,шаршағыштық.

Диагностика:-егер аменорея себебі гонад дискенезиясына байланысты болса,ФСГ деңгейінің жоғарылауы болады(40 мМЕ/мл жоғары),ал ФСГ төмен концентрациясы (5 мМЕ/мл төмен)гипофиздің гипофункциясына байланысты. –ЛГ,ФСГ,пролактин,эстродиол,прогестерон,тестостерон деңгейін анықтау. –ЛГ,ФСг бірдей жоғарыласа (2 төмен емес)-аналық без поликистозды белгілері. Ал,ЛГ жоғарылап,ФСг төмен болса қалыпты. –Т4,ТТГ қалқанша без гормонын анықтау. –Қаннан глюкоза,глюкоза толеранттылық тест жасау. –Прогестеронмен сынама. УДЗ гинекологиялық(инфантилизм,аналық без жұмысы бұзылысы),рентгенологиялық зерттеу түрік ершігін,КТ,МРТ.

ГС клиника:бас ауруы,жүрек айну,диспепсия немесе іш қату. Кейбір науқастарда әрбір етеккір кезінде мұрын қанауы.

Диагностика:анамнез(қабыну,туберкулез),объективті қарау,УДЗ кіші жамбас қуысын(жатыр өлшемін,аналық бездерін, олардың болмауын не даму ақауын анықтау мақсатында),гормон тексеру,гормонға функциональды сынама,дексаметазонмен сынама қанда тестостерон немесе зәрден 17-КС сынамаға дейін не кейін анықтау.

Емі: диета,массаж,бальнеотерапия,физиоем,витаминотерапия(фолий қышқылы,аскорбин,Е вит). Жалған аменорея болса хирургиялық ем. Тестикулярлы феминизацияда 16-18 жаста екіншілік жыныс белгілері дамуы аяқталғаннан соң операция. Одан соң циклдық гормонотерапия.

26. Жасөспірімдер гинекологиясындағы медициналық этика Ең маңызды дәрігерге келген жасөспірім қыздар ұялу,жасканыш,қорқыныш,үрей сезіммен келеді.Сондықтан дәрігер жылы шыраймен,таза киімімен,мейірімділікпенн,жылулық көрсетіп анамнез жинаудан бастау керек.Жасөспірімнің ең жақын анасымен апасымен әжесімен кіммен ашық сөлесетінін әр дәріңгер білу міндетті.Анасымен кыздың дәрігердің қарым қатынасы,тіл табысу алдағы емге көмек көрсетуге анамнез жинап,дұрыс диагноз қоюға үлкен көмек береді.15 жасқа дейінгі қыз балалардын диагнозын анасы хабарлау міндетті .15 жастан кейін қыздың рұқсатымен дәрігерлік құпия сақтауға болады.Дәрігер ата анамен сөлесу керек кезінде өте сақтықпен қарау керек оның біліміне мәдениеттілігіне және қызының денсаулығының қаншалықты мән беріп,қызығушылықпен қарайт ынына.Себебі оның барлығы қыздың психикасына қатты әсер етеді егер анасының мәдениеттілігі біліктілігі төмен болса.

86.Жаңа туылған нәресте қыздың гигиенасы.Сәбилік кезең –сәбидің өмірге келіп,бірінші жыл өмір сүруі оның тез өсуімен және жетілуімен сипатталады.Сәбидің ағзасында жаңа қоршаған ортаға бейімделу механизмі жетіле бастайды,сондықтан олардың микроклиматқа және басқа да қоршаған орта факторларының әсеріне қорғаныс реакциясы дамымаған.Бұл кезде маңызды гигиеналық шараларға баланы емшек сүтімен және қосымша тамақтармен қамтамасыз ету жатады.Сәбилерді қоршаған ортаның теріс факторларынан және әр түрлі жұқпалы ауру қоздырғыштарынан қорғау керек.Бала жақсы өсіп ,жетілуі үшін оны жүйелі тамақтандырып ,жазғы күндері таза ауада, күннің көзінде көп серуендеп,уақытылы ұйықтатып,ал күннің жылы кездерінде далада ұйықтатқан дұрыс. Өмірінің бірінші айының соңында сәбиге массаж жасау – баланы баптаудың негізгі элементтерінің бірі болып саналады,ол баланың даму процесіне жақсы әсер етеді. Ал төрт айлық кезінде массажға қоса гимнастика да жасату қажет.Бұл кезде сәбиге дифтерия мен туберкулезға қарсы иммунизация жасалу қажет.Сәбилер күніне 5-6 сағат таза ауада болуы керек.Тамақтануы толық құнды ,яғни қолданылатын тағамдар әр түрлі болу керек.Сәбилерге екі жастан бастап күніне 4 рет тамақ қабылдауы керек.Сәбилердің ферментативтік және моторлы функциясының нашар жетілуіне байланысты,балаларға берілетін тағамдардың сапасы жоғары және жақсылап майдаланған болу керек. Осыған байланысты біздің елімізде сәбилерге тағам дайындайтын жерлерде технологиялық процестің сақталуына және өндірістің санитарлық жағдайына қатаң қадағалау жүргізіледі. Өмірге жаңа келген нәрестені дұрыс күту-оның денсаулығының басты кепілі. Бала ауырмас үшін ана оның денесін таза ұстап, тамағын дұрыс беріп, дұрыс ұйықтата білуі керек.
Кіндігі түсіп, орны әбден жазылғаннан кейін, қайнаған жылы суға ( + 37 С) нәрестені күн сайын кешке жақын шомылдырған жөн. Бұл жағдайда ананың тырнағы өсіңкі болмауы тиіс, ол нәрестені шомылдырар алдында қолын сабындап жуып,
ваннаны ыстық сумен шайып алуы керек. Шомылдырғанда сәбидің кеудесін анасы сол қолының білегіне сүйеп, оң қолымен оның аяғын ваннадағы суға салады.
Нәрестенің құлағына, аузына, мұрнына су кетіп, көзіне сабын кіріп ашытпас үшін, ваннадағы судың деңгейі оның иығына жетер-жетпестей болғаны жөн.
Нәрестені шомылдырудан бұрын, бір ыдысқа оның бет-аузын шаятын қайнаған жылы су, екінші ыдысқа шомылдырып болған соң денесін шаятын (35—36°) су дайындап қойған жөн. Алғашқы күндері шомылдыратын суға аздап марганцовка қосады. Баланы суда 5—7 минуттан артық ұстауға болмайды. Нәрестенің терісі базданып кетпес үшін мойнына, қолтығына, шатына вазелин немесе өсімдік майын жағады. Өсімдік майын 10—: 15 минут қайнатып, суытып, арнаулы ыдысқа құйып қоюы керек.
Нәрестенің қолын таза ұстап, тырнағын өсірмей алып тұрған жөн. Өйткені тырнағы өсіп кетсе бала бет-аузын тырнап жарақаттап алады. Майға батырылған таза мақтамен баланың құлағының іші-сыртын, мұрнын тазартып тұру керек.
Сәбидің киім-кешектері мен жаялықтарын жай ғана жуып қоймай, қайнатып, міндетті түрде екі жағын бірдей үтіктеу қажет.Нәресте үшін пайдалы тағам тағам — ана сүті болып табылады. Өйткені, оның құрамында бала организміне қажетті заттардың бәрі.бар. Сондықтан емшек сүті сәбидің дұрыс өсуін қамтамасыз етеді және оны жұқпалы аурулардан қорғайды. Нәрестенің ас қорыту ағзалары толық дамып жетілмегендіктен, ол қорегін емшек сүтінің құрамындағы ферменттер арқылы ғана қорытып, бойына дұрыс сіңіреді.

 

27БИЛЕТ:

27.Жасөспірімдердің жыныстық жетілу кезеңі мен етеккір циклының физиологиясы.

Кезеңдері.

-құрсақ ішілік

-жаңа туған кезең өмірге келгеннен күннен 28 кунге дейін.

-нейтральды кезең 1-8 жасқа дейін

-препубертатты 8 жастан бірінші етеккір келгенге дейін

-пубертаттық бірінші етеккірден 15 жасқа дейін

-жасөспірімдік кезең 16-18

Құрсақ ішілік – гипоталамустың супраоптикалық және паравентрикулалық ядролары эмбрионда гестацияның 8 аптасында пайда болып 28 аптасында аяқталады.Алғашқы жыныстық даму гестацияның 6-7 аптасында ,буйректің буйрек үсті безінің және жыныстық бездердің дамуы мезодерманың аймағында дамиды.

Жаңа туған және нәрестелік кезең-туылғаннан 10 кунде гормондар төмендейді. Жатыры 3 см,4г болады.Эндометрий пролиферациялық және секреторлық өзгерістер анықталады.жатыр мойны қалыптаспаған.Жатыр түтігі орташа 31 см,ені 1.5-2cм,ені 0.5см. қалыңдығы 0.1-0.35см болады.

Нейтральды кезең –гормондардың тыныштық кезеңі деп аталады.Гипоталамуста аз молшерде ГнРГ,гипофизде ЛГ және ФСГ бөледі.Репродуктивті кезеңнің бес деңгейі қалыптасады.Репродукциялық жүйенің активтілігі кері теріс байланыс механизмімен жүреді,эстрадиол аз бөлінеді,фолликул пісіліп жетілуі сирек,гипоталамуста рилизинг гормоны түзіледі.

Препубертатты кезең-бұл кезде тез өсу болады.11-12 жаста қыздар ұлдарға қарағанда тез өседі.Жыныстық жетілуде тез жүреді.

Пубертаттық кезеңде толық дамиды.

Жасөспірімдік кезең- орталық және перифериялық буындарда репродуктивті жүйе қызметі белсенді,репродуктивті жүйе толық қалыптасады.

Етеккір циклі-репродуктивті жүйе кзінде болатын циклді қайталамалы озгеріс,жыныс жолдарынан қанды бөлінділермен көрінетін процес.Екі фазадан тұрады. Бірінші фаза- фолликулалық аналық бездегі ұрық жасушаларымен фолликулдардың пісіп жетілуі болып,фолликул жарылып овуляция болады. Екінші фазада- лютеинді фаза сары дене түзілуі.Эндометрийде бір уақытта циклдік режимде өзгеріс жүріп,бездердің секреторлық трансфармациясымен араласатын функциялық қабаттың пролиферациясы және регенерациясы.Эндометрийдегі функциялық қабаттың десквамациясымен аяқталады. Етеккір 10-12 жаста пайда болып ,екі жыл ішінде тұрақты қалыпқа келеді.

57. Дене салмағын жоғалтудан кейінгі аменорея. Клиникасы. Анықтауы. Емдеу принциптері. Жасөспірімдер арасында кездеседі, 25% жағдайда. 14-18 жастағы эмоциональды тұрақсыз қыздар «мінсіз тұлғаға» жету үшін калориясы аз – косметикалық диета ұстайды. Диетадан басқа, нәтижені күшейту үшін көптеген қыздар дәрілік заттарды қолданады(диуретикалық, анорексигендік) және тазалау мақсатында клизмалар жасайды, жасанды құсуды тудырады. Клиникасы. Дене салмағын 5-18% жоғалтқан кезде етеккірдің келуі күрт тоқтайды. Жалғасып жатқан дене салмағының азаюы кезінде аштықтың басқа да белгілері күшейеді – брадикардия, гипотония, гипогликемия, гипотермия, гастрит, іш қату. Ата – аналары дұрыс тамақтануға мәжбүрлейтін қыздардың отбасында шиеленіс иуындайды, оның салдарынан қыздар ашуланшақ, жылауық, агрессивті немесе депрессивті жағдайларғадушар болады. Бұдан әрі науқастарда тәбеті жоғалып, тамаққа деген жиіркеншектік пайда болып кахексия дамиды. Бұл симптоматика психогенді анорексияға сәйкес келеді. Қарау кезінде тері асты шел майы қабатының азаюы мен дене салмағының азаюы көзге түседі. Гинекологиялық тексеру барысында вульва мен қынап шырышты қабатының құрғақтығы анықталады. Анықтауы. Анамнез: косметикалық диета ұстағанын анықтау, етеккір келудің тоқтауы мендене салмағын жоғалтудың хронологиялық уақыттарының сәйкес келуі. Гормональды зерттеуде: ЛГ, ФСГ, эстрадиол мөлшерінің күрт төмендеуі. Емдеу. Науқасқа ауруының себебі – дене салмағының азаюы екенін айтып жеткізу керек. Ұсынылатын диета жоғары калориялы және жеңіл қорытылатын болу керек. Поливитаминдер, циклді дарумен терапиясын тағайындау қажет. Тамақтанудан үздіксіз бас тарту жастық шақтағы шизофренияның алғашқы белгісі екенін есте сақтаған абзал, сондықтан психиатр консультациясы қажет. Психотроптық, транквилизаторлар тағайындалады. Етеккір циклын қалпына келтіру психотропты препараттарды тоқтатып, дене салмағын қалпына келтіргеннен кейін ғана жүргізіледі. Емдеу нәтижесінде 6-8 айда дене салмағы қалпына келіп, жалпы жағдайы дұрысталады, науқастардың 80 пайызында етеккірі қалпына келеді. Терапиялық әсер болмаған жағдайда мамандандырылған стационарда тексерілу қажет. 3-6 ай бойы табиғи эстрогендер мен гестагендердің циклдік терапиясын(дивитрен, дивин, циклопрогинова стандарттық сызба бойынша)ұсынуға болады, ол гипоталамустың құрылымдарына ынталандырушы әсер береді.

87. «Нейтральды» кезеңдегі қыздың гигиенасы.

Бұл кезең 1 жас – 7 жасқа дейінгі аралық. Бұл жаста сыртқы жыныс мүшелерінің қабыну аурулары жоғары жиілікте кездеседі.

*Жылы сумен жуыну қажет, сонымен қатар таңда және кешке жуыну керек, сабын қолданбай, тек аптасына 1 рет қолданады. 5 жастан кейін қыз бала гигиеналық процедураларды өзі орындауы қажет.

Әртүрлі салфетка, сабын, жуынатын құралдарды қолданбау қажет. Жеке бас гигиенасын сақтау керек.

*Мектепке дейінгі кезең. Бұл жаста балалардың жоғарғы жүйке жүйесінде қозу процесі тежелу процесіне қарағанда басым болады .Осыған байланысты балалардың жүйке жүйесі тез шаршап,сабаққа деген қабілеті нашарлайды. Осы кезеңде балалардың сөйлеу қабілеті жақсы жетіледі де,сөйлеу мүкістіктері бар балалар анықталады. Ондай балалар арнайы ем қабылдау керек. Осы жаста балалардың музыкаға деген қабілеттілігі де айқындалады,сондықтан ондай қабілеті бар балаларды музыка мектебіне берген дұрыс.Балалардың көру қабілеті бұл жаста жақсы жетілген,бірақ қоршаған ортаның факторларының әсеріне өте сезімтал болады.сондықтан бала бақшада сурет сабақтары,еңбек сабақтары,жазу сабақтары кезінде бөлменің жарықтануы жақсы болуы керек. Бұл жастағы балалардың 80- 85%-ында көзінің жақыннан нашар көргіштігі байқалады.Бұл жастағы балалардың омыртқа сүйектері майысқақ және тез өзгергіш.Бұл жастағы балалар жиі мойнын ішіне тартып жүреді,өйткені оларда бүгу бұлшық еттерінің тонусы жазу бұлшық еттерінің тонусына қарағанда күштірек болады.Егер бала партада дұрыс отырмаса,ондай балалардың омыртқа сүйегі тез қисаяды.Сондықтан мектепке дейінгі жастағы балаларды партада дұрыс отыруға тәрбиелеу керек.Ол баланың жақсы тыныс алуына,қан айналымының жақсы болуына және кеуде қуысының жақсы дамуына әсер етедіБалалардың жүйке –бұлшық ет жүйесінің жақсы дамуына дене шынықтыру жаттығуларын жасау,оның ішінде әр түрлі қозғалатын ойындар ойнау жақсы әсер етеді.Бұл жастағыларға таза ауада көп серуендеу,таңертең гимнастика жасау,әр түрлі спорт түрімен айналысу гигиеналық көзқарастан өте бағалы болып саналады.Сәбилік кезеңге қарағанда мектеп алды кезеңде ағзада жылу алмасу процесі жақсы дамығандықтан денені шынықтыру процедуларын қарқынды қолдануға болады.Барлық дене шынықтыру процедураларын ашық аспан астында жүргізген өте пайдалы.Күннің жылы кездерінде далада ұйықтаған,су процедураларын кеңінен қолданған да пайдалы.

БИЛЕТ

88.Мектеп жасындағы қыздың гигиенасы.

Жыныстық гигиена принциптері:

• Қыз балада өзіне тиісті жеке гигиеналық заттары болуы керек.
• Процедура алдында қолды мұқият жуу.
• РН-нейтральдысабынқолдану.
• Процедура күніне 2 рет-таңертен және ұйқы алдында орындалады.
• Жуғыш заттардың қынапқа түсуін болдырмау- ол қынаптың қалыпты миккрофлорасын бұзады.
• Душта жуыну кезінде су ағыны өте күшті әрі ыстық немесе өте салқын болмауы керек.
• Іш киім синтетикалық материалдан болмауы керек. Ол жұмсақ, ыңғайлы, мақтадан (хлопок) болуы керек.
• Іш киім күінен 2 рет алмастыру.
• Қыз баланың іш киімдері бөлек жуылуы керек.
• Қыз балаларда жыныстық еріндер аймаңында, жыныстық қатпарларда ақ-сарғыш түсті зат –смегма жинақталады. Ол жыныс еріндеріндегі бездерден бөлінген қорғаныш қызметін атқаратын секрет. Егер смегма көп мөлшерде жинақталып қалса, арнайы марлыдан жасалған тампонмен сүртіп алып тасталады. Тампон алдын ала вазелин майына батырылып дайындалады.

Қыз бала 10-11 жасқа толғанда анасы алғашқы етеккір туралы, қандай болатынын, төсенішті қалай пайдалану қажеттілігі, етеккір кезіндегі гигиена туралы түсіндіріп айтуы керек.

58. Ювенильді жатырлық қан кетулер. Этиологиясы. Патогенезі.

Ювенильді жатырлық қан кетулер –пуберттаты жастағы қыз балаларда ациклді жатырлық қан кету. Этиологиясы: антенатальды периодтың қолайсыз ағымы, балалық шақтағы созылмалы және жедел инфекциялық аурулары, созылмалы соматикалық аурулар, эндокринді бездер қызметінің бұзылысы, гиповитаминоздар, алиментарлы факторлар, зиянды экологиялық факторлар, стресстік жағдайлар. Антенатальды периодтың қолайсыз ағымы құрсақішілік дамуда гонадалардың жетіспеушілігіне әкеледі. Балалық шақтағы созылмалы және жедел инфекциялық аурулар интоксикациямен жүретін гипоталамикалық қызметке және аналық безге қолайсыз әсер көрсетеді.

Патогенез: ЮЖҚК патогенезінде репродктивті жүйенің әр түрлі звеноларының нервті – рецепторлы аппараты шамасыздығы фонында(оның жасқа байланысты функциональды жетілмеуі кезеңінде) гипоталамикалық, гипофизарлы және аналық бездік гормондарының қалыпты секреция бұзылысы жатады.

Қан кетудің негізгі механизмі – эндометрийдің қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылысна алып келетін, гормон деңгейінің өзгеруі.

ЮЖҚК көбінесе көбінесе фолликул атрезиясына байланысты, сирек жағдайда фолликул персистенциясына байланысты.

 

28.  Жасөспірім қыздардың сыртқы жыныс мүшелерінің бейарнамалы қабыну аурулары. Жіктелісі. Этиопатогенезі.

Сыртқы жыныс мүшелерінің қабыну аурулары спецификалық( трихомоноз, гонорея) және бейспецификалықболып бөлінеді. Бейспецификалық ауруралар біріншілік және екіншілік болып бөлінеді. Біріншілік бейспец аурулар жыныс мушелеріне физикалық, термиялық, механикалық әсерінен, химиялық немесе инфекциялық факторлардан дамиды. Екіншілік бейарнамалы қабынулар басқа аурудын әсерінен пайда болады (корь краснуха тонзиллит диабет, аппендицит, цистит т.б).Ұзақтығына байланысты жедел (1 айдан көп емес), жеделдеу(3айға дейін), созылмалы(3 айдан көп). Вульвовагиниттің инфекциялық емес агенттері: механикалық ( бөгде дене, мастурбация, іш киім), термиялық (ыстық ванна, спринцевания, грелка, куйік), химиялық (ерітінділермен жуыну, дәрілерге сезімталдылық, мазь, компресс). Инфекциялық агеннтер 1 орынды алады: бактериаялар мен саңырауқұлақтар, вирустар. Стафилококк, стрептококк , ішек таяқшасы, энтерококк, гарднерелла.Этиопатогенезі:

1.анатомо физиол ерекшеліктер: кілегей қабаттың шамадан тыс қыртыстануы; төмен эстрогендермен қанығу; қынаптың нейтралды немесе сілтілі ортасы; коккты флорның болуы; иммунитет төмендеуі

2. Эндогенді патологиялық факторлар: анемия; қант диабеті; экссудативту диатез; гломерулонефрит; цистит; инфантилизим; жастық иммунлолгиялық перестройка; экстрагениталды жедел немесе созылмалы инфекциялар; ұзақ жатырлық қан кетуҒ энтеробиоз

3. Экзогенді факторлар: жыныс органдарының жарақаты; қынапқа бөгде зат түсу, қыздың салақ болуы, жеке гигиена сақтамау; жиі жуынуҒ

4. Зиянды әдеттер және алиментарлы бұзылыстар: қолайсыз тұрмыс жағдайғ іш қату, көп тамақ жеу, шоколад, газды ішімдіктер, зиянды тамақ, темекі шегу,алкогольды ішімдіктер, мастурбация, ерте жыныстық қатынасқа тусу.

Иммундық жуйенің әлсіреуі патогенді микрофлораның және шартты патогенді микроорганизмдердің көбеюіне әкеледі.

БИЛЕТ

29.Қыз балалард а гениталиидің қабынуының дамуы мен сақталуына әсер ететін факторлар:Бұған қыз балалар мен вульваның физологиялық ерекшеліктері әсер етеді.Қыздардың бұл мүшелерін қаптайтынжалпақ эпителий бірнеше қабаттан тұрады.Оларың құрамында гликоген тым аз және қыртыстанбайды,сондықтан ересек әйелдердікіндей қышқыл ортаны құрайтын сүт-қышқыл ашу таяқшаларының дамуына мүмкіндік жоқ.Лактобациллалар жасөспірімдік кезеңде дами бастайды.Қанда эстрогендердің жоғарылауы ,лактобациллалар да жоғарылайды.Қыз баланың қынабында шартты –патогендік мироағзалар болады.Көбіне суық тию және жұқпаның созылмалы ошақтары әсерінен ағзаның рективтілігінің кез келген төмендеуі қынап микрофлорасының тепе-теңдіген бұзады.Сол себептен шартты-патогенді флора көбейеді.Олар ауыз-мұрын-тамақішек және тері арқылы оңай беріледі.Ол иммнудық қорғанысты төмендетіп қана қоймай,теріде қынап және вульвада бөртпе ретінде шығуы мүмкін.Гигиена ережелерін сақтамағанда да патогендік микроорганизмдер қынапқа қол,кимір су қоймаларда суға түскенде беріледі.Сонымен қатар жарақаттар,күйік,бөгде дене кезінде инфекция ішке енеді.Кейін қынапта лейкоциттер көбейе бастайды.Сонымен қатар ЖКТ (энтеробиоз) аурулары кезінде,зәр шығару жүйесі аурулары кезінде,аллергия,экссудативтік диабет,саңырауқұлақтар әсерінен,инфекциялар әсерінен дамиды.

59. Ювенилды жатырдан қан кету.клиникасы. анықтауы.

ЮЖҚК -  полиэтиологиялық ауру, ол орталық әсерлі әртүрлі жағымсыз эндо және экзогенді факторлардың әсерінен болады. Репродуктивті жүйе функциясы мен гонадтардың қызметін қадағалайды.

Дисфункциональды жатырдан қан кету пубертаттық кезеңде ювенильді қан кету деп аталады. Олардың жиілігі балалар гинекологиялық ауруларының ішінде 20% құрайды. ЮЖҚ гипоталамо- гипофизарлы жүйенің дұрыс жетілмеуінен, соның ішінде люлибериннің бөлінуінің цирхоральды ритмнің дұрыс құрылмауының әсерінен болады. Ол гипофизден бөлінетін ФСГ және ЛГ бұзылысына әкеп соғады. Барлық репродуктивті жүйе қызыметінің дисфункциясы әсерінен эндометрийдің гиперплазиясы дамиды.

ЮЖҚ -ң  клиникасы:

 - менархе басталғаннан 18 жасқа дейін ;

 - анамнезінде жүктілік және босану болмаған;

 - ұзақтығы 7 күннен жоғары;

 - жиі қайталануы, 21 күнге жетпей;

 -қан кету көлемі қалыпты етеккір мөлшерінен көп, ол жасөспірім анемиясына әкеп соғады.

   ЮЖҚ үш ағымы болуы мүмкін :

- Қатты құйылып келуі, бірақ аз күн келуі (5-8 күн) , жедел анемия тудыруы мүмкін;

 - аз келуі, жұғынды түрінде, ұзақ уақытқа дейін созылуы ( 1-1,5 айға дейін.), созылмалы анемияға әкеледі.

 - ретсіз (аз келуі, жиі кезеңсіз тоқтаумен немесе қатты қан кету болуы мүмкін).

Диагностикаға физикалық және жыныстық даму дәрежесін бағалайтын жалпы клиникалық зерттеу, ректо-абдоминалды зерттеу,кіші жамбас мүшелерінің удз,бүйрекүсті және қалқанша бездерінің эхографиясы,ээг,рэг,бассүйек және түрік ершігінің рентгенографиясы, қанның жалпы талдауы,коагулограмма, биохиялық талдау, горманальдық статус, басқа маман кеңесі.

89.Балалар гинекологиясындағы дәлелді медицина.

Дәрігердің жұмысы ДМ позициясы тұрғысынан 4 негізгі қадамды қарастырады:

• Клиникалық сұрастыруды дұрыс тұжырымдау.
• Дәрігердің сұрағына жауап беретін қазіргі заманғы дәлелді факт іздеу.
• Дәлелді факт және оның шынайылығын критикалық бағалау.
• Осы дәлелденген ақпаратты науқас құндылығына, жағдайға сай пайдалана білу.

Дәлелді медицина тұрғысынан ақпараттардың шынайылығын көрсететін арнайы бағалау шкаласы бар:

А – Ақпарат дәлелденген. 

В – Ақпарат дәлелділігі- қатысты.

С- Жеткілікті дәлелдер жоқ: келтірілген дәлелдер сенімді емес.

Д- Теріс қолайсыз ақпараттар бар: бұл топтағы ұсыныстардан бас тартқан дұрыс.

Е- Бұл топ- толығымен терістелгенақпаратттар жиынтығынан тұрады.

БИЛЕТ

90.Балалар гинекологиясында жасанды түсік жасауға көрсеткіштер мен шарттары.

Жасөспірімдік жүктілік -13-17 жас.

Көрсеткіштер:

1. Қыз баланың қалауы бойынша
2. Медициналық көрсеткіш: жүктілік ана немесе ұрық өміріне қауіп төндірсе;
3. Әлеуметтік көрсеткіштер: Зорлықтан болған жүктілік. Жүктілік кезінде бостандығын шектейтін орында болуы.

60. Жатырдан қан кету.Диф.диагностика.ЖҚ емі.Болжамы.Алдын алу.

Диф.диагностикақан ұю жүйесінің бұзылыстарын анықтаумен қатар жүргізу керек. Қан ұю уақытын,қанау уақытын,протромбиннің, антитромбин 3, фибриногеннің мөлшерін және тромбоциттерді анықтау ЮҚ шалдыққан қыздарды тексерудің міндетті шарттары . Тромбастения немесе тромбоцитопения (Верльгоф ауруы) қан ұю бұзылысының жиі себептері. Бұл патология үшін ерте балалық кезден бастап мұрынның қанауы, қызыл иектің қанауы, көптеген тері асты геморрагиялар сияқты белгілер тән.

Кіші жамбас мүшелерінің удз эндометрийдің қалыңдығын анықтап, қанаудың органикалық себептерін жоққа шығаруға мүмкіндік береді.

Емдеу клиникалық белгілерімен,анемизация және қан кету дәрежесімен анықталады.

1 ЭТАП. Қан кету кезіндегі ем.

• Жасөспірімдерде «кішкентайдан үлкенге » принципі бойынша ем жүргізіледі, және симптоматикалық терпия , гормонды емес гемостаз, оң нәтиже бермеген жағдайда – гормональды гемостаз, және ауыр жағдайларда хирургиялық гемостаз.

1. Жалпы ем:

• -төсек режимі;

• -психотерапия;

• - пустырник тұнбасы15 тамшыдан күніне 3 рет тамаққа дейін;

• - валериан таблеткасы 0,02гр * 3 рет күніне.

2. Симптоматикалық гемостатикалық терапия:

• Утеротоникалық препараттары( окситоцин, метилэргометрил).

• Коагуляцияны стимуляциялайтын препараттар:

- дицинон

- 12,5% р-р этамзилата;

- 1% раствор викасола;

• Витаминотерапия:

• - Аскорбин қышқылы;

• - рутин;

• -витамин Е;

• Фитотерапия:

• крапива, пастушья сумка, тысячелистник, полевой хвощ, кора калины, водяной перец, кукурузные рыльца қайнатылған немесе тұнба түрінде.

• Физиотерапия: электрофорез кальций хлоридымен, эндонозальды немесе жағалық аймаққа (на воротниковую зону,) мойынның симпатикалық түйіндеріне новокаинмен электрофорез, иглорефлексотерапия.

• Ферропрепараттары: ферроплекс, ферро-фольгамма, ферроградумент және т.б

Хирургиялық гемостаз – жатыр қуысын диагностикалық қыру жасөспірімдерде қатаң көрсеткіштер бойынша жүргізіледі:

• Анемиямен жүретін қатты қан кету, баланың өміріне қауіп төнген жағдайда;

• Комплексті гемостатикалық терапияның нәтижесі болмаған жағдайда;

• ЮЖҚ рецидиві;

• Жатыр қуысының органикалық патологиясы, үзілген жүктілік.

• 2 ЭТАП –ЮЖҚ рецидивінің профилактикасы.

• 1. Этиологиялық факторларды анықтау

• 2. Күн тәртібі, тамақтану,жалпы денсаулықты нығайту, психопрофилактика.

• 3.Гормональды емес корригирлеуші терапия.

• 4. Гормональды корригирлеуші терапия.

• 30. Жасөспірім қыздардың сыртқы жыныс мүшелерінің бейарнамалы қабыну аурулары. Клиникасы. Анықтауы. Емі.

• Сыртқы жыныс мүшелерінің қабыну аурулары спецификалық( трихомоноз, гонорея) және бейспецификалық болып бөлінеді. Бейспецификалық аууралар біріншілік және екіншілік болып бөлінеді. Біріншілік бейспец аурулар жыныс мушелеріне физикалық, термиялық, механикалық әсерінен, химиялық немесе инфекциялық факторлардан дамиды. Екіншілік бейарнамалы қабынулар басқа аурудын әсерінен пайда болады (корь краснуха тонзиллит диабет, аппендицит, цистит т.б).Ұзақтығына байланысты жедел (1 айдан көп емес), жеделдеу(3айға дейін), созылмалы(3 айдан көп).

• Вульвовагиниттің инфекциялық емес агенттері: механикалық ( бөгде дене, мастурбация, іш киім), термиялық (ыстық ванна, спринцевания, грелка, куйік), химиялық (ерітінділермен жуыну, дәрілерге сезімталдылық, мазь, компресс).

• Инфекциялық агеннтер 1 орынды алады: бактериаялар мен саңырауқұлақтар, вирустар. Стафилококк, стрептококк , ішек таяқшасы, энтерококк, гарднерелла.

• Пайда болуына соқтыратын факторлар:

• 1.анатомо физиол ерекшеліктер: кілегей қабаттың шамадан тыс қыртыстануы; төмен эстрогендермен қанығу; қынаптың нейтралды немесе сілтілі ортасы; коккты флорның болуы; иммунитет төмендеуі

• 2. Эндогенді патологиялық факторлар: анемия; қант диабеті; экссудативту диатез; гломерулонефрит; цистит; инфантилизим; жастық иммунлолгиялық перестройка; экстрагениталды жедел немесе созылмалы инфекциялар; ұзақ жатырлық қан кетуҒ энтеробиоз

• 3. Экзогенді факторлар: жыныс органдарының жарақаты; қынапқа бөгде зат түсу, қыздың салақ болуы, жеке гигиена сақтамау; жиі жуынуҒ

• 4. Зиянды әдеттер және алиментарлы бұзылыстар: қолайсыз тұрмыс жағдайғ іш қату, көп тамақ жеу, шоколад, газды ішімдіктер, зиянды тамақ, темекі шегу,алкогольды ішімдіктер, мастурбация, ерте жыныстық қатынасқа тусу.

• Иммундық жуйенің әлсіреуі патогенді микрофлораның және шартты патогенді микроорганизмдердің көбеюіне әкеледі.

• Бактериалды вульвовагинит

• Клиника: сарғыш тусті бөліністер, сынртқы жыныс мушелерінің, вульваның гиперемиясы. Бөксе терісі, жыныс ернеулері айналысында пиодермия элементтері, қынап қабырғасының гиперемия ошақтары болуы мумкін

• Диагностика: сыртқы жыныс мушелер мен тері қабатын тексеру. Вагиноскопия. Қынап бөліністерінің микроскопиясы. Қынап флорасының және антибиотиктерге сезімталдығын анықтау мақсатында батериологиялық тексеру. Пцр әдісімен жұғынды тексеру.Энтеробиозға перианалдыө аймақ қатпар қырындысын зерттеу. Қан анализі, зәр анализі.

• Емдеу. Қынапты әлсіз антисептик ерітінділермен тазалау (калий перманганаты, хлоргексидин биглюконат).Микроылора сезімталдығын ескере отырып, антибиотикалық суппозиторийдлерді енгізу. Жыныс ернеулеріне Бактробан кремін жағу.Ем 7-10 кун. Интерферон препараттары (реафилорн6 виферон). Жалпы қуаттандыратын терапия, шынықтыру.

• Энтеробиоз нәтижесінде туындайтын вульвовагинит-қынапқа ішек флорасының (ішек таяқшасы, энтерококк)енуіен туындайады. Ата анасын сурастыру кезінде баланың ұйқысыныңбұзылуы, сыртқы жыныс мушелері мен терісінің қышуына шағымдарының анықталуы диагнозды нақтылау болып табылады. Сыртқы жыныс мушелерін қарау барысында анальдык қатпарлардың қалындауы, гиперемиясы анықталады.

• Емдеу. 7 кун кунделікті қынапты шаю, сыртқы жыныс мушелерінің гигиенасы. Құрамында канамицин немесе патогенді флора сезімтал келетін басқа антибиотигі бар суппозиторийлерді енгізу.Энтеробиоз терапиясы: пирантел, пиперазин адипинат және паразиттерді жоятын препараттар тағайындалады. Антигельминтті терапияны бір айдан кейін қайталау қажет.Жеке бас гигиенасы. Ата ананы энтеробиоз жұктыру қаупі бар, сол себептен ата ана тексеруден өту қажет.

 

 

 

 

---

Дата добавления: 2018-04-04; просмотров: 1178; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

---

---

Мы поможем в написании ваших работ!