Л бала тәрбиесі
Шаңыраққа ие болып қалатын ұлдың аты ұл ғой шіркін қашанда дегендей ұл ұрпақ жалғаушы, әулет жаңғыртушысы ретінде қатты назарға алынып, жіті қадағаланған. Сегіз қырлы бір сырлы етіп, білегі жуан ұл өсірген қазақ. Заман көшіне орай «білімді мыңды жығады», «жақсы қыз білімің мен басыңа қарайды» дейтін болдық қой. Ұл бала тәрбисі де дәл қазіргі қоғамда көткейін кетіп бара жатыр. Қызға күлер жеріміз жоқ. Қызға қой дейтін ұл болмаған соң, қызға сөзі өтетін еркек болмаған соң қыз қисаймай кім қисаяды. Қызға тиым айтып ағалық жасау былай тұрсын алдап-арбап орға ер басымызбен өзіміз жығатын болдық. Содықтан қыз үшін ердің қадірі өкшеге түспегенде қайда барады. Абыройын айрандай төгетін болдық. Ол өз абыройын, өз Елін, Отанына қиянат жасап қатқанын ұғынбай ма? Ең бер жағы сол қылымсыған қыздың өміріне. Ұлдың өзі құлыққа басқан соң қыз сұрқия болмаған да кім болады. Әркім өз қарындасына ие бола алмайтындай төмендеп кетті. Қайдан қарындасына айқыл айта алады, өзі біреудің қарындасын құртып жүрсе. Қызға өзін силата білмеген еркек кінәлі. Уәдені мықтап береміз. Жігіттің екі сөйлегені өлгені. Мың өліп, мың біріліп түгіміз қалмай жүрген сиқымыз мынау.
|
|
|
Енді бір жыртығымыз Интернет, газет беттерінен: «қыз мінезді жігіт», «жігіттің қылмыңдағаны қандай жаман», «қызша сырға тағып, боянған еркек», «қыз стильді сипотияга» т.т масқара жайттарды көргенде ұяттан өліп кете жаздайсың.
Осындай аңдапай алып ұратын улы әдеттерді жоюға тамшыдан тау дем «Ұл бала тәрбисі» атты институтымыздың бір тармағын бес бөлімге бөлдік.
1) Сегіз қырлы, бір сырлы бітім
Жігіт деген аттың астарында жататын талай дүниелерімізді жоғалтып алғандаймыз. Жігітке тән салмақтылық, сабыр, байласдылық, төзім мен жігер, арман, еңбек, ерлік пен ептілік, рух, махаббат т.т көптеген қасиеттерімізге көлеңке түсіріп алған жопыз ба? Орынсыз жыртыңдап, жауқаулық пен бойкуйездікке салынып, жауапкершілікті ұмытып, ауырдың үстімен жеңілдің астымен жыпситын болдық қой. Табиғатынан айналасына сын көзбен қарайтын әйел затының алдында кімнің қадірі түседі. Еркекпін деп қаптап жүрсең де ең үздік білімді, ары мен жаны жарық қыздар серігін таппай қалып, кәрі қыз атанады. Еркекті қыз менсінбей жүре ме әлде көп жігіттеріміз солармен иық тіресе алмай жүр ме?..
|
|
|
2) Киіну тәртібі
Ер азаттардың киіну тәртібі де елең еткізерлік жағдай. Қаздарымызды қымтай алмай жатқанда соңғы кездері ер балалардың тым тыртымсыз, қазақ затына сай келмейтін келтетте жүруді үйреншікті әдетке айналдырып бара жатқан жайын көріп, сескенбей қала алмайсың. Ертеңіңе алаңдайсың, қыздарымызды қымтайтын, ар-намысын сақтайтын жігіттеріміз кері кеткен соң енді не жоқ! Апаттың үлкені осы емес пе?! Балық басынан шіриді. Батыстан жиген беген бізде ниет жоқ. Өнерін, білімін, ғылымын үйрен. Жақсыны үйренбекке. Бірақ жаманын сіңір деген ешкім жоқ қой. Құлағыңа салбыратып сырға тақ, апа, далап жақ, қыз сияқты қылымсуды үйрен деген біреу бар ма? Сырт көзден қызды қойып ер адамның өзі қарауға жиіркенішті, төменге түсіп тапталу ғой. Қазақ жігіттеріне, әрине. Қыз алдында қайдан қадір қалсын, осыдан соң. Бір қарын майды бір құмалақ шірітеді. Ондайлар жоқ емес бар, өкінішке орай. Біздің институт осы тармақ бойынша да игі істер жасар алар еді.
|
|
|
3) Туған-туысқандармен ара-қатынас
Ер азамат қашанда сүйекшіл, туысшыл келген. Ер азаматтың туыстарының басын қосып, берекесін қашырмай айрандай ұйытып отыру тасты міндеттерінің бірі болаған. Жаңа түскен келінді туған-туыстарымен таныстырып, тамырлас еткен қазақ. Ата-ана осы ұл бала тәрбиесінде туыстарынмен жақсы қатынаста болуын қадағалап, тыстық қасиеттің қыр-сырын жасынан сіңіріп өсіру керек. Осы бағытта да иниститутымызда арнайы оқулықтар жасап, жаңа база қалыптастыруға әбден болады. Қазақтың туыстық қарым-қатынасы таусылмайтын әңгіме ғой, қашанда. «Жігіттің жақсы болуы нағашыдан» демекші сан турлы туыстық қатынасқа қатты қараған. «Алтау ала болса ауыздағы кетеді, тортеу түгел болса төбедегі келеді», «абысын тату болса ас көп» дегендей туыстық қатты қасиетті ұғым болған. Сонау Есімханның «ескі жолының», Қасым ханның «қасқа жолының», әз-Тәукенің «жеті жарғысының» осы туыстық қатынасқа байланысты арнайы тармақтары, алып заңдары болған. Қазір ел саналы, білімді өзі білет десең қате екені белгілі болды. Осындай өзекті мәселелердің бәрін орталықтандырып иниститумызға осы тақырыпты да кіргізуді жөн көрдік.
|
|
|
4) Ұл баланың Отбасындағы, әулетіндегі рөлі
Отбасындағы ұл баланың орны ерекше, тым ерекше. Ұрпақ жалғар, артта қалар із. Оның тәлім-тәрбиесі ең маңызды мәселе болған. «Сүйер ұлың болса сен сүй, сүйсінерге жарар ол. Сүйкімі жоқ құр масыл би, сүйретіліп өтер сол». Сүйікті ұл қандай болу керек. Әке мен ананың тәрбиесін сіңіріп, адамдықтың баспалдағын аттаса, өз қарындастарына асқар тау аға, алдыңғы арба болса көш бастап, өзінен соңғы ініге жаға бола білсе, іні болса аға мен әпке-қарындастарының өміріне қаншалықты қатысты екенін білсе – арлы, намысты азамат, сүйікті ұл – осы. Отбасындағы қарындастары ағасы барлығына арқаланатын алып азаматтар азайып кеткенінің көрнісін ішіңде жатқан қазақ қыздарының кей әрекеттерінен байқау аса қиын емес сияқты. Осындай тізе берсек асыл борыштарын қазіргі азаматтар орындап жүр ме? Бірақ, осы төңіректе талай дүниелер жасау керектігі жасырын емес. Біз де ұсынып отырған институтымыздың аясында отбасындағы ер бала тәрбиесіне қатысты арнаулы жұмыстар жасауға болатынын алға тартып отырмын.
5) Отан алдындағы ер азаматтық борыш
Бұл енді өте құдіретті, маңызды тақырып. Отан отбасынан басталады. Отбасында отанға деген махаббатын оятып, мәңгілік алау етіп жағау ата-ананың ең басты борышы. Атаңның баласы болма адамның баласы бол дегенді жалау еткен заман кетті. Қазір отбасында ондай дәріс оқылмайтын заман туғалы қашан? Жемқорлық пен өсімқорлық шарықтап өскен мына заман отбасында отанға деген махаббаттың шоғы тұтанбағандығынан десек қата кетпеспіз. «Ердің еңсесі түссе, елдің берекесі кетеді». Қазір осы өнегелі сөзді естігенде ұялатын болған жоқпыз ба. Отбасында Ер азаматтың азаматтығы, адалдығы, шыншылдығы бәрі-бәрі Отан қуаты, Отан құндылығы екенін жаттап өсіру қатаң ескерілсе, еш елдің көлеңкесінде қалмайтын алып мүйізді мемлекетке айналарымыз анық. Осындай игі мінтетті де «Отбасы Иниституты аясында арнайы сабақтар өткізіліп қолға алынса деген ниеттеміз.
Дата добавления: 2015-12-19; просмотров: 1; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!