Отбасындағы басты құндылықтар.

Отана. Әйел заты – асыл ана, ардақты жар. Отана деп обьективті алдық. Келін болып табалдырық аттаған әр қазақ қызы ертен осы ОТАНА дәрежесіне көтерілетіндей бағыт пен бағдарды біз болып, мемлекет болып ұсынуымыз керек. Бұл құрметке бірінші Отағасының құрметі, соған орай ұлының, қызының құрметін жинақтап отырмыз. Әйел затын ана атандырған әр адамзат отбасының тірегі – өз жан жарын жіте сыйлау, ұрпағы – ұл мен қызына ең басты тәрбие дер едік. Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер. Әкесінің анасын сыйлап, қастерлегенін көрген ұл мен қыз ертең өздері жұптарын сыйлауды қанға сіңген қасиетіне айналдырмас па еді? Қыз баласының ер азаматты бағалау, ер азаматқа деген биік түсінігі өз әкесінен дарыса керек. Ертең өзге азаматтарды сыйлап, ер атаулыдан именіп, қазақ қызына тән қылық көрсетсе өнегесі болар. Әкесі анасын жерте таптап, әйелдік қаситін түсіріп, ұрып-соқса қандай өнеге болмақ? Ұрып соққанда тек ішіп келіп ұрып соғады деген түсінік қалыптасқан. Қыз бен ұлдың мазасын алып, жарының жасын тамызып араққа салынған әкеден не үйренуге болады. Қазір ер азаматтарымыздың көпшілігі осы тұрпайы жолды серік етіп барады. Жарын сыйлап бағасына жетпеген отағасының қызы да ертең еркек атаулыға тілін безеп, әдепсіздік жасап жүрсе, кінәні кімге артасың. Әрине осыдан соң қыз баланың жалпы ер азаматтың алдында именіп, ақылын тыңдау былау тұрсын тұрпайы қылық көрсетуінің бір факторы осыдан. Ұлы да болашақ жарымды осылай ұстаймын деген арам оймен жетілсе, кім кінәлі атанбақ. Қыз десе қырғидай тиетін, терең ойлап, қыз балаға жанашырлық білдірген былай тұрсын алдап-арбап өзі құлағалы тұрған қарындас, әпкелерімізді құрдымға жығып жатқан жағдайға осы отбасындағы кикілжің үлесін қоспай жатқан жоқ! Не десек... Осы мәселені жоғарыдағы жоспар бойынша аз да болса ауыздақтауға болары анық.

2) Отағасына деген құрмет.

Отаға - Отбасының тірегі һәм жүрегі. Ер азамат, ардақты әке! Осы сеңгір атқа лайықты әкелер саны қаншалықты. Өсіп жатыр ма, өшіп жатыр ма? Бұны да осы институт аясында анықтай аламыз. Отағасына деген құрмет Отанаға көрсетілетін құметтен мысқал да кем болмауы керек. әйел, бала-шаға тарапынан да. Бір табан биік тұру міндет. Жаңа түскен келін өз Отбасында әкесінің, аға-інісінің батасын алып, тал бесіктен тағлымды тәрбие көрсе Отағасын (куйеуін) силауды көп дәріптеудің қажеті де болмас еді. Әйел ашуланса жеңіледі, еркелесе жеңіледі демекші бәрін байып пен сабырға жеңдіріп, ерінің көңілін тауып өз басын да, куйеуінің басын да алтын ететін әйел ғой, шіркін. Бұл бір. Екінші әкеге қызы мен ұлы иіліп жастық, жайылып төсек болып әке қадірін асқақтату қағидасын да осы институт арқылы бір жүйелі етуге болады. Дана Абай айтпақшы қазір «Әкесі ұрысса балаға жарасады, баласы ұрысса әкеге жараса маның» кебін кидік. Әкенің бетінен алып, тауын шағатын ұрпақ пайда болды. Өз қолын өзі кеспес, балаң басыңа шықты. Қызың да ұлың да аспаннан түскендей томпиын жүретінді шығарды. Кінә неде, қайдан, кім ағаттық жіберді? «Қатынды бастан, баланы жастан» деген сөздің түбі қандай терең еді. Осындай тереңдікті тұтынатын заман енді туды. Міне иниституттың қырлы қызыметінің бір бұтағы – осы.

3. Бір-бірінің ата-енесімен қарым-қатынас.

Отасының тәлім тәрбиесіне, іргесінің берік болуына осы ата-енені силау, құрметтеу мәлелесінің орны орасан. Келін Отбасындағы болған айғай шуды әке-шешесіне тасып, не кеселді ата-ананың сөзін тыңдап шаңырақтың шайқалып жатуы да жоқ емес. Осы ана-ене мен келін-куйеудің арасындағы қағидаларды да осы біз ескеріп бей-жай қарамауымыз керек. Бұл да осы институт аясында том-том кітап шығарып, дәріс оқитын тақырып. «Келіннің аяғынан, қойшының таяғынан» дегендей енелердің де өз жазылмаған заң-қағидалары, бәрбие мектебі болғаны өткен заманнан белгілі. Осы үрдісті заман икеміне орай пайдаланып, институмыздың бір кафедрасы етіп бөліп алуға да болады. Ата-ененің алдында куйеулік, келіндік парыздың да қазір ара жігі ашылған заман, осы реттілікті қайта жандандырып, ел санасына сіңіруіміз керек. Ата-ене тәрбиесін алған келіннің келбеті қашан да жарық болатынына сенуге болады.

4. Әке мен ұлы арасындағы қатынастар

Әке балаға сыншы деген. Сыншы да, әділ мінші де осы әке. Бала әкеге қарап бой түзейді. Нағыз батырды да, нағыз ақылды да, данышпанды да, тіпті болашақтағы өзін ұл бала әкесінен көреді. Әкеге қарап ұл өседі. Әкесі ынжық болса, болашық баладан қандай үміт күтуге болады. Әке баласы, қалар ізінің алдындағы асыл міндеттерін, парыздарын жіті біліп, орындау керек; тәрбиелу, киіндіру, қарнын аш етпеу, оқыту, үйлендіру. Әрине өзі ары қарай алып кеткенше. Әкенің балаға әсері, тәртиесі де өте үлкен мектеп, фундамент. Бұл бір. Екінші ұл баланың әке алдындағы міндетін де атам қазақ ақтарып айтып кеткен. Бізге тек жинақтап, қазіргі таным, талғамға, заманға сай жинақтап қорытып шығу керек. Ойы озып, буыны қатпаған ұл балаға әкеге деген құрмет, әкенің орнын ерте сіңіруіміз керек болады. Қарттар үйінде неге аталарымыз бен апаларымыздың саны артып барады. Осыны ұғындыру, алдын алу осы институттың бір міндеті болмақ. Осы жерде әке мен ұл бала ара қатынасын болмысын көріп өскен қыз да еркек кіндіктіге деген таза көзғарас, таным қалыптасады. Адам тәрбиені айналасынан сіңіреді, орта әсер етеді. Ұлдың да қыздың да алғашқы ортасы – отбасы. Әке көріп оқ жонатын жапырымпаз еркек, тұлға тәрбиелеуге үлес қосу, біздің мақсат. Сүйер ұлың болса сен сүй, сүйінерге жарар ол, - дейді Абай дана. Олай болса сүйінер ұл бесіктегі тәрбиеден басталады.

5. Әке мен қызы арасындағы қатынастар.

Жалпы дәлелдеуді қажет етпейтін аксиоманың бірі отбасында ұл бала анасын артық көреді, ал қыз бала әкесін. Осы орайда әкенің қыз тәрбиесіне әсері орасан, теңіз тағлым. Өте маңызды. Қыздың ертең нағыз ұлт анасы болуына осы әке тағлымы себепкер. Осы тақырыпта ақтарып еш нәрсе айта алмаспыз. Институт негізінде мамандар сабағы арқылы терең түсінер ек. Қызы мен әке арасы көріндейтін мәңгі үзілмес нәзік сәулемен жалғанып тұратыны, құдірет. Махаббат. Қыз өрісің, әке намысы, өзге ел, өзге отбасы алдындағы абыройы. Ертең сенің қызың жаман екен, бәлен екен, түген екен дегенді әке мойнына тәрбиелі қыз жүктемес болар. Қыз да әке аманатын, өсиетін терең түсініп жадында сақтау керек. Осы да өзекті проблема екені дау тудырмас. Міне, бұның бәрін институт қабырғасында терең бере аламыз, негізінен әке тарапынан, әрине.

6. Ана мен ұлы арасындағы қатынастар

Ана мен ұлы арасындағы аражік өте құдіретті. «Алтын басты әйелден, бақыр басты еркек артық» деп осы аналар айтқан болса керек. «Жұмақтың кілті ананың табанының астында» жатқанын ұғынбайтын ұрпақ бой көрсете бастағаны өтірік емес, ащы шындық. Тоғыз ай көтерген ана тауқыметін, түн ұйқысын төрт бөліп асырап-сақтағанын сезінуді былай қойсын, қартайған соң бас тартатын ұл елге де опа бермес. Ел діңіне түскен алып жара деген осы. Ерді ер ететін де, не ез ететін де осы әйел заты, ана атағы барлар болса керек. Анаңды Меккеге үш арқалап барсаң да қарызынан құтыла алмайсың деген-ау, кеше дана қазақ. Батыр да ақын да анадан туады. Қазіргі аналарымыз алып туғызар қасиеттен ада болып бара жатқан жоқ па?! Алып туғызу үшін бесіктен ана болуға тәрбиелеу керек сияқты. Жібін үзбеген тек болса алыптар неге бізді жатырқасын.

Және де ер бала анасын өте биік дәрежеде силау, құрметтеу парыз. Анасын ауыр сөзбен жүрегін жаралап, жылатып, көз жастарын тамызып жүрген ер бала жоқ деу өтірік, қазіргі таңда. Саны азаймаса көбейіп бара жатқаны да көз алдымызда.

Осы әке мен ұл бала арасындағы қағидаларды баса зеріттеп, терең насихаттайтын тақырып, таусылмас еңбек болмақ.

7. Ана мен қызы арасындағы қатынастар.

Тарих тұнған тағлым: «қазақта балаға әкеден гөрі ана көп қарайды, қыздарына үй ішіндегінің бәрін үйретеді» депті Ғұмар Қарашев. Иа, ана мен қызы егіз негіз сияқты тілсіз түсінісетін тәрбие, терең сезім екені белгілі. Анасына қарап қызын ал. Ертеңгі келін, бүгінгі ананың келбеті. Мәселе осы қыз тәрбиесін дер кезінде қолға алу болып тұр ғой. Әртеңгі ана - ана қолынан ұлттық іс-әрекеттерді, игі өнегені, қол өнер мен аспаздық шеберлікті ұғып, біліп шыққан. Қызға қырық үйден тыйым. Тыйымның бастауын, көбін осы анасынан сіңіретін қазақ қызы қазір қалай тыйылып жүр деген заңды сауал туындайды. Жауап та ойланбастай бедірейіп алыстан көрінетін болды. Қазір анадан туған қызды ғана емес, анасын қосып тәрбиелейтін күн туды басымызға. Сонда қыз қайда бармақ, біздің шырыл да осыған жол табу. Бұлай кереғар кете берсек ертеңгі күн не болмақ. Қыз баланың ана алдындағы міндеттері қандай, қандай ізгі амалдар жасау керек, оқытып, сіңірмесек кеш қаламыз. Қыз ана болуға дайын болмаса біткеніміз, құрдымға кетудің ең төте жолы осы. Ертеңгі ұрпақ, болашық солардың құрсағында жатқан жоқ па? Осы мәлеленің бәрін институт қабырғасында көтеру керек. Бұл проблеманың бәрін өткенге үңіле отырып жасау дұрыс болады.

8) Отан алдындағы, ұлты алдандағы отбасы ретіндегі асыл борышы

Бұл тақырып жоғарыдағы жеті мәселе шешілсе оңай жолын табары сөзсіз. Айналып кеп бар мәселені осы Отан, ұлт алдындағы борышқа әкеліп тіреуіміз керек. Қалай болмасын, кім болмасын Отанға, ұлтқа қызымет етуді алғы шартқа шығаруымыз міндет. Жақсы отбасы; жақсы әке болу, жақсы жар болу, білімді-білікті ұл, қылықты қыз бәрі-бәрі отанға оң жамбастан боларын алып қағидаға айналдыру керек. ОТАН – Отбасынан басталады.

Мы поможем в написании ваших работ!