Паходжанне бел. Мовы I гiстарычныя умовы яе развiцця

Бел. мова належыць да слвянскай группы моу,якая дзелiцца на тры пад группы: усходнеславянскую(беларуская, руская, украiнская), заходнес лавянскую, паудневаславянскую. Прыкладна да 6-7 ст. н.э.славяне,якiя жылi ад Дуная i Одэра да Дона i Волгi, карысталiся адной мовай-агуль наславянскай або агульнаславянскай мовай-асновай. З 6 ст.пачалося вы дзяленне славянскiх моуных груп i асобных славянскiх моу.З гэтага ча су бярэ пачатак i усходнеславянская мова. Дзяржаунай мовай Кiеускай Русi (9 ст.н.э.) стала мова, якая сфармiравалася на аснове племянных дыялектау i у навуцы атрымала назву агульнаусходнеславянскай або ста ражытнарускай мовы. У 17 ст. пачалi фармiравацца мясцовыя гаворкi, а з блiзкiх гаворак- дыялекты. Мову 16-18 ст.называюць старабеларускай.

У 1840 Мiкалай 1 забаранiy бел. мову.1994 - раунапрауе моу.

Зарадженне беларускай мовы. Старабеларуская мова- Дзяржаўная мова ВКЛ Паводле перапісу 1989 г. роднай лічаць бел. Мову 77.7% насельніцтва Бел., а сярод беларусаў 80,2%. Гісторыя бел. пісьменіцтва ведае 3 графічныя сістемы - кіріліца, латінская сістэма (латініца), арабская.Кіріліца была створана у 863 г. (Кіріл і мефодій) на базе грэческага алфавита. На русі з”явілася пасля прыняцця хрыстьянства. Першая друкаваная кніга з’явілась у 1517 г., яе надрукавау Ф Скарына. (паклау пачатак усходне-славянскаму друкаванню) Латінскімі літарамі пачалі карыстацца для напісання па - беларуску с канца 17 ст. Арабскай графікай пачалі пісаць у 16 ст., гэтыя кнігі называюцца Аль-Кітаб.З 18 ст. Былі прыняты лацінскія назвы літар. У 1735 г. была уведзена ‘й’, У 1797 г. - ‘Е’Кірыліца не засталася у нязменнам стане. У 1708 г. яна была рэфарміравана Капіевічам. Ен сам беларус. Гэта Кірыліца атрымала назву ‘грамадзянская азбука’.З 18 ст. Были прыняты лацинския назвы литар. У 1735 г. была уведзена «й», У 1797 г. - «Е»Кирылица не засталася у нязменнам стане. У 1708 г. яна была рэфармиравана Капиевичам. Ен сам беларус. Гэта Кирылица атрымала назву «грамадзянская азбука».У 19 и ў пач. 20 ст. Да рэвалюции беларусы карысталися 2-мя граф. Систэмами: рэфармираванай кирылицай и латинкай. Дунин-Марцинкевич, Ф.Багушевич - писались латинскими литарами. «Мужыцкая прауда» и «Наша нива» да 12 г. друкавалася и на латинке. У зах. Бел. Латинка ужывалася да 1939 г. Існуе 3 группы слав. Моу: усходняя (бел,руск, укр), заходняя (польская, чэшская, верхнелуж. і нежнелуженская) и паудневая (балгарская, македоская, сербахарватская, славенская).Пачали паступова фармиравацца усходнеславянския мовы. Царкоуна-славянская мова - литаратурная мова старажытнай Руси. На гэту мову была перакладзена библия з грэч мовы. Часта царкоуна-славянская мова была неразумела.На тэрытории Бел. да кирылицы ужывалася глаголица. Па гуках яна зупадает с кирылицай, але написанне рознае. Старабеларуская мова склалася прыблизна у 13-14 ст. Беларуская литаратурная мова склалася на аснове гаворак цэнтральнай беларуси. Асабливага росквиту бел. письмо дасягнула пры князе Альгердзе ў 14 ст. Бел. мова стала дзяржаунай афицыйнай мовай канцэлярый и спрваводства ў ВКЛ.На старажытнай бел. мове писалися законы, праводзилися пасядженни сеймау, вялася дыпламатычная пераписка, администратыунае и судовае прававодства. На гэтай мове размауляли карали, князи, магнаты. Малилися у цэрквах тольки па-беларуску. Пасля любленскай вунии (1569г.) утварэнне Рэчы Паспалитай, бел. мова паступова пачала выцесняцца польскай мовай и была выцеснена ў 1696 г. Была прынята установа аб афицыйным ужыванни польскай мовы и да 20-га ст. Бел. мова не ужывалася. Тольки у пачатку 20-га ст. Зноу пачалася ужывацца бел. Мова.Калі увайшла Бел. У склад Рассіі бел. Мова не ужывалася і не вывучалася. У 19 ст. Былі выдадзены слоунікі па граматыке бел. Мовы.1846г. Ян Чарот надрукавау бел. Слоунік ‘Зборнік народных песен’1840г. П. Шпілеускі ‘Першая новая бел. Грамота’1870 г. Насовіч падрыхтавау і надрукавау ‘Белар. Слоунік’. 30 тыс. слоу(тлумачальны). Пасля рэв. 39 г. пачалі выходзіць Наша доля’, ‘Наша ніва’. Потым пачалі з’яуляцца пісьменнікі і фарміравать бел. Мову.

«Беларуская граматыка для школ» Б.А. Тарашкевiча - праца, у якой упершыню былi вызначаны правапiсныя i граматычныя нормы сучаснай беларускай мовы. Надрукавана ў 1918 г. паралельна кiрылаўскiмi i лацiнскiмi лiтарамi ў знакамiтай друкарнi Марцiна Кухты ў Вiльнi. Выхад яе найлепш адпавядаў задачам нацыянальнага адраджэння беларускага народа, сярод якiх асаблiва важнымi былi - упарадкаваць выдавецкую справу i школьнае навучанне на роднай мове. Тарашкевiч здолеў, як нiхто да гэтага, выявiць галоўныя заканамернасцi беларускай лiтаратурная мовы, гiстарычна-абумоўленную сувязь яе фанэтыка-граматычных рыс найперш з цэнтральнымi беларускiмi гаворкамi. Улiчваючы традыцыi беларускага кнiгадрукавання, ён замацававу фанетычны прынцып напiсання галосных, а для перадачы зычных - марфалагiчны, з некаторымi адхiленнямi ў бок фанетычнага прынцыпу, каб адлюстраваць спцеыфiку беларускай мовы. Асобна быў распрацаваны правапiс запазычаных слоў у адпаведнасцi з тым, наколькi яны асiмiлiравалiся з беларускай мовай: тыя, што ўжываюцца даўно, пiшуцца, як вымаўляюцца, а тыя, «што ўжываюцца ў кнiжках i ў кнiжнай мове i да народу не дайшлi або дайшлi нядаўна», захоўваюць на пiсьме пэўныя адметнасцi той мовы, з якой яны ўзяты. Увогуле правiльна былi вызначаны галоўныя граматычныя катэгорыi беларускай мовы, характэрныя для яе формы словазмянення.Сфармуляваная ў граматыцы правiлы атрымалi ўсеагульнае прызнанне, многiя замацавалiся ў сучаснай беларускай лiтаратурнай мове. Аднак некаторыя з iх былi не зусiм добра распрацаваны. Збыткоўнымi аказалiся асноўныя катэгорыi i паралельныя формы скланення i спражэння, якiя аўтар уводзiў, каб адлюстраваць спецыфiку беларускай мовы або i па той прычыне, што некаторыя тыповыя рысы яе на тыя часы яшэ выразна не вызначалiся. Аўтар усведамляў, што зрабiў толькi пачатак нармалiзацыi беларускай мовы, што патрыбна далейшае ўдасканаленне яе норм. Рыхтуючы 5-е выданне граматыкi, ён значна перепрацаваў i дапоўнiў яе. На аснове граматыкi Тарашкевiча хутка сталi выходзiць падручнiкi беларускай мовы iншых аўтараў. З выхадам граматыкi Тарашкевiча пачаўся працэс стабiлiзацыi норм сучаснай беларускай лiтаратурнай мовы, быў створаны грунт для яе далейшай граматычнай распрацоўкi, удасканалення ўласцiвых ёй структурных элементаў.У 1991 г. выдавецтва «Народная асвета» узнавiла 5-е(1929) выданне граматыкi факсiмiльным спосабам.

Спецыяльную лексіку складаюць словы, што ýжываюцца людзьмі пэýнай спецыяльнасці, прадстаýнікамі розных галін навукі. Спецыяльная лексіка падзяляецца на тэрміналагічную і прафесійную.Прафесiяналiзмы - словы, якiя ýжываюцца ý мове прадстаýнiкоý вузкіх спецыяльнасцей і прафесій (цесляроý, ганчароý, пчаляроý, краýцоý і інш). Прафесiяналiзмы бытуюць галоýным чынам у вуснай, жывой гутарцы. Яны служаць назвамі прылад працы, дзеянняý, прадметаý, якія вядомы людзям той ці іншай прафесіі. Напрыклад, у вуснай мове пчаляроý вядомы такія прафесiяналiзмы: дымар, ляжак, пропаліс, раёýня; плытагоны і людзі, якія працуюць на лесапавале, ужываюць прафесiяналiзмы: апачына, галаýнік, гардзель, гартоль, лотачнік; у мове ганчароý ýжываюцца прафесіяналізмы: спадак (гатунак гліны); шамот (прымесь гліны); гловіца (верхняя частка ганчарнага кругу).У мастацкай літаратуры прафесiйныя словы і выразы выкарыстоýваюцца для апісання роду заняткаý дзеючых асоб, стварэння моýнай характарыстыкі герояý твора: Ужо гукаюць: “Майна!”, “Віра!” – і лёгкая, як узмах крыла, услед за рукою брыгадзіра плыве ажурная страла. Тэрмін - гэта слова або спалучэнне слоý, прынятае для дакладнага выражэння спецыяльных паняццяý і абазначэння спецыяльных прадметаý. У адрозненне ад іншых слоý-нятэрмінаý тэрмін увогуле адназначны, не можа быць сінанімічны іншым словам. Адназначнымі, напрыклад, з'яýляюцца мовазнаýчыя тэрміны: назоýнік, выказнік, дзеепрыслоýе, дзейнік, прыназоýнік, суфікс, прыстаýка; матэматычныя тэрміны: мнагачлен, плюс, мінус, тэарэма, лічнік, сінус, тангенс, ромб, трохвугольнік. Гаварыць аб адназначнасці тэрміна можна толькі ý межах дадзенай тэрміналогіі, у межах канкрэтнай навукі, таму што нярэдка мнагазначнае слова ý розных навуках можа мець зуcім розныя значэнні. (Напрыклад: корань у матэматыкі - велічыня, якая пры ýзвядзенні ý ступень дае пэýны лік; корань у біялогіі - падземная частка расліны, праз якую ýпітваюцца сокі з глебы; корань у лінгвістыцы - асноýная частка слова без прыставак і суфіксаý, якая заключае ý сабе агульнае лексічнае значэнне слоý аднаго словаýтваральнага гнязда. У публіцыстычных творах прафесіяналізмы і тэрміны могуць выкарыстоўвацца як сродак моўнай характарыстыкі персанажаў, як элемент стілізацыі твора.

Функцыі мовы ў грамадстве. Пад функцыяй мовы разумеюць яе прызначэнне і ролю, якую яна выконвае ў жыцці чалавека і грамадства.Галоўная функцыя мовы - камунікатыўная. Узнікшы разам з грамадствам, мова нястомна служыць чалавеку ў розных яго занятках і патрэбах. У штодзённай моўнай практыцы людзі ўдасканальвалі гэты сродак зносін, імкнуліся спазнаць яго прыроду. Сувязь чалавека з навакольным светам ажыццяўляецца праз намінатыўную функцыю мовы, знешнія прадметы становяцца ўнутраным здабыткам чалавека, ствараюць свет яго вобразаў, уяўленняў, пачуццяў, калі гэтыя прадметы атрымліваюць назвы сродкамі мовы, у першую чаргу словамі.У свядомасці чалавека, у яго ўнутраным свеце адлюстроўваюцца знешняя рэчаіснасць, навакольны свет. Такім чынам, мова выконвае і функцыю адлюстравання.Пазнавальная функцыя. Чалавечае пазнанне грунтуецца на ведах, якія фіксуюцца, назапашваюцца, абагульняюцца з дапамогай мовы. Засвойванне назапашаных чалавецтвам ведаў, практычна ўсе працэсы навучання людзей (у школах, у ВНУ і г. д.) звязаны з шырокім выкарыстаннем мовы, якая служыць галоўным сродкам атрымання, павелічэння, узбагачэння ведаў.Мова з’яўляецца і галоўным спосабам выражэння думак і пачуццяў кожнага чалавека і тым самым выконвае экспрэсіўную функцыю. Эстэтычныя функцыя. Увасабляецца ў мастацкай прозе, паэзіі, сцэнічным маўленні, красамоўстве.Як бачым, родная мова — гэта не толькі сродак зносін, жывая повязь пакаленняў, але і сродак выяўлення душы чалавека, і знак яго прысутнасці на зямлі; родная мова — гэта адвечны голас радзімы.

Паняцце мовы. Гіпотэзы паходжання мовы. Мова – гэта сістэма знакаў; сродак знаосін, які служыць сродкам перадачы інфармацыі паміж людзьмі. Гіпотэзы паходжання:1) тэорыя гукапераймання(пашыраная ў 17-19 ст.): паходжанне мовы тлумачыла тым, што чалавек, чуючы гукі прыроды імкнуўся іх пераймаць з дапамогаю імкленчага аппарата. Працягвалася развіцце ў працах Лейбніца, Гердэра і інш. Даследванні 50-80х гг.ХХст. даюць доказы на карысць таго, цто гукаперайманне побач з жэстамі ігралі важную ролю пры узнікненні мовы.2) тэорыя выклічнікаў(рэфлексіўная). Мова узнікла яз рэакцыя чалавека на боль ці радасць, страх ці голад. Выгукі, якія суправаджалі эмоцыі чалавека, былі яго першымі словамі. Прыхільнікамі яе былі Штэйналь, Дарвін.3) працоўная тэорыя(тэорыя працоўных выгукаў) была распрацавана Муарэ. Мова ўзнікла у процэсе сумеснай дзейнасці першабытных людзей як адзін з сродкаў аптымізацыі і узгаднення гэтай дзейнасці.4) Тэорыя Энгельса: узнікнне мовы было падрыхтованае біялагічнымі і сацыялагічнымі фактарамі: біялагічны – падзел функцыяў пярэдніх і задніх канцавінаў; вызваленне першых дзеля працы, ператварэнне іх у рукі, вертыкальнае хаджэнне, якое спрыяла развіцю органаў маўлення. Сацыяльная – калектыуная праца, развіцце свядомасці разам з працай. Тэорыя жэстаў тлумачыць, што першай моваю была кінетычная мова – мова вігаў і пантамімаў.

Новая бел.мова

Дата добавления: 2015-12-17; просмотров: 19; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

Мы поможем в написании ваших работ!