Кеш гестоздар. Клиникасы, емдеу жолдары.

ЕРТЕ ЭМБРИОГЕНЕЗ

Эмбрионның ерте кезеңдегі дамуында,сарғылт қуық өсіп, қан тамырлар шоғырларымен қамтамасыз етіледі. Бастапқы сатыларда ұрық амниотикалық сұйықтықпен және үш қабықшамен – децидуалды,хорионмен, амнионмен қоршалып жатады. Децидуалды қабық жатырдың шырышты қабаты аналық жағы, ал хорион мен амнион ұрықтық жағы. Децидуалды қабық үш бөліктен тұрады:

1. Deciduaparietalis – жатыр қуысын қаптап тұратын шырышты қабық.
2. Deciduacapsularis – ұрықты жатыр қуысы жағынан жауып тұратын бөлік.
3. Deciduabasalis– ұрық пен жатыр қабырғасының арасындағы бөлік.

 

Хорион – трофобластан дамиды. Ал,ашқы кезде хорион бүрлері ұрықты толық қоршап жатады,екінші айында атрофияланады, үшінші айында жойылады.

Амнион (сулы қабықша) плацентаны жіне кіндік бауды қаптап, кіндік сақинасының түбінде ұрық терісімен жалғасады.

Плацентаның екі беті болады: аналық беті – децидуалды қабықшамен, ұрықтық беті – түкті хоионнан тұрады.

І. Децидуалды қабықша: базалды, капсулалы бөліктерден тұрады.

А) базалды бөлігі плацента құрамына кіреді, ұрықты миометрийден бөліп тұрады.

Ә) капсулады бөлігі: жүктіліктің 18-куні капсулалы бөлік жатыр қуысына енген ұрықпен бірігіп, оны жатыр қуысынан бөліп тұрады.

Б) қабырғалық бөлігі мен децидуалды бөлік бездері қосылған кезде, бұл бөлік кішірейіп айырмашылық жоқ болады.

Адамдағы плацентаның түрі гемохориалдық – ана мен бала қаны араласпайды. Ана мен бала қанын синцитий, Лангханс клеткалары, дәнекер ұлпаның стромасы, ұрық капиллярларының эндотелийі бөліп тұрады. Плацентадағы ағып өтетін вена тамырларындағы қан артериялық.

Плацентада бірқатар гормондар түзіледі: хориалды гонадотропин, эстроген, прогестерон.

Плацентаның әр түрлі заттарды өткізу қабілеті күшті. Әр түрлі эфирлік заттар, азот тотықтары, алкоголь, морфин, никотин, антибиотиктер, токсин, антиденелер плацента арқылы ұрық қанына өтеді.

 

Кіндік бау – екі артериядан, бір венадан құралған. Қанды ұрықтан плацентаға, плацентадан ұыққа жеткізеді. Кіндік бау арқылы жалпы қан ағу көлемі – 500мл/мин.

1. Плацента, кіндік бауының аномалиясы (ауытқуы)

А) плацента қосымша бөліктерімен. Плацентаның қосымша бөліктері, босанғаннан кейінгі кезеңде жатыр қуысында қалып, қан шығынын арттыруы мүмкін.

Ә) екі бөлікті плацента – екі бөліктен тұрады, арасы қан тамырлармен байланысқан.

Б) терезелі плацента – бөліктері жұқарған,бүрлі хорион жоқ.

В)жқұарған плацента – көлемі өте үлкен, эндометрийдің қабыну салдарынан (аборттан кейін) пайда болады.

 

2. Кіндік бау ұзындығы – 70-80см.

А) кіндік баудың түсуі – кіндіктің қынапқа түсуі салдарынан босану кезінде нәрестенің басы оны жаншып, нәресте асфиксияға ұшырайды.

Ә) кіндік баудың қысқаруы. Тұрақты қысқаруы – ұзындығы 40см-ден кем емес. Тұрақсыз қысқаруы –ұзындығы әдеттегідей,бірақ қысқаруы мойынға немесе денеге оралуынан.

Бала жолдасы плацентадан, ұрық қабықшаларынан, кіндік баудан тұрады.

Қағанақ суының маңызы

Қағанақ суы немесе амниотикалық сұйықтық ұрықты қоршап жатқан биологиялық орта. Жүктілік ағымында қағанақ суы түрлі функционалдық қызмет жасайды, ана-плацента-ұрық жүйесінің дұрыс жұмысын қалыптастырады.

Қағанақ суының мөлшері жүктілік мерзіміне байланысты, мөлшері бірқалыпты емес. Мысалы: жүктіліктің 10-аптасында қағанақ суының мөлшері – 30 мл, 13-14 аптада – 100мл т.б.

Қағанақ суының алмасуы амнион, хорион және параплацентарлық жол арқылы болады.

• Ұрық қаны. Ұрық қаны ұрық имплантациясынан кейін бірден тұңғыш рет сарғылт қуықта, 5-6 аптасында бауырда пайда болады.
• Ұрықтың қан айналым жүйесі. Ұрық ана тіндерімен байланысқаннан кейін, қан айналым жүйесі арқылы оттегімен қоректенеді. Жатырішілік кезеңде қан айналым жүйелері:

1. Сарғаю өте қысқа кезең. 2апталыққа дейін.
2. Аллантоидты кезең. 2 айынан басталады, ұзақтығы 8 жұма.
3. Плацентарлы кезең. 3-4 айнан басталып, жүктілік соңына дейін.

• Жүрек соғуы. Алғашқы даму кезеңінде жүрегі баяу соғады. Қалыпты соғуы – минутына 120-160рет.
• Ұрықтың тыныс алуы. Жатарішілік кезеңде ұрық плацента арқылы сыртқы тыныс алады.
• Ұрықтың қоректенуі. Плацента арқылы қамтамасыз етіледі. Плацентада бірнеше ферметтер қорытылып, қоректену талшықтарын бөлшектейді, микро-,макроэлеметтер, витаминдер, су плацента арқылы өтеді.
• Ұрықтың бөліп шығару функциясы. Зат алмасудан бөліп шығарылған қалдықтар ұрық организімінен плацента арқылы ана қанына өтеді. Ұрық бүйрегі тек ҮІ-ҮІІ айларында ғана жұмыс жасай бастайды.
• Ұрық иммунологиясы. Ұрықта антиденелер жасалуы жатырішілік кезеңнің соңына сәйкес келеді.

• Әйел организмінде жүктіліктің дамуы жаңа функционалдық жүйенің – ана-ұрық пайда болуына байланысты. Ана мен ұрық арасын байланыстыратын негізгі буын – плацента. Жүкті әйел организміндегі физиологиялық өзгерістер:

1. Жалпы өзгерістер
2. Жыныс жүйесіндегі өзгерістер деп екі топқа бөлінеді.

 

• Жүкті әйелдің сырт бейнесі жүктіліктің екінші жартысында қатты өзгереді: бет бейнесі дөрекіленіп, аяқ-қолдары, бет сүйек жақтары үлкейеді. Іш ұлкейген сайын омыртқа сүйектері түзеліп, иық пен желке артқа қарай шалқаяды, әйелдің жүріс-тұрысы өзгереді, Шекспир айтқандай – “жүктілердің тәкаппар жүрісі” пайда болады. Іштің төменгі аймағында, жамбаста, сүт безінде шамадан тыс майлар жинала бастайды.
• Қан және жүрек қан тамыр жүйесі. Жүктілік кезінде жүректің жұмысына салмақ түсеудің себебі – қан көлемінің шамамен 30-50% -ға ұлғаюы, жана қан айналымының пайда болуы, жатыр көлемінің және әйел салмағының өсуі. Қанның сандық және сапалық көлемі өзереді, плазма көлемі ұлғайып, гиперволемия байқалады. Плазма көлемі эритроциттерден көп болғандықтан, жүктіліктің физиологиялық анемиясы дамиды.
• Тыныс алу жүйесі. Жүктілік кезінде тыныс алу мүшелері ұрықты оттегімен қамтамасыз етеді. Әйелдің тыныс алуы терең, жиі болады.
• Бауыр. Жүктіліктің соңғы айларында бауыр жоғары,артқа, оңға жылжып, көлемі шамалы ұлғаяды, өт жолдары кеңейіп, өт көлемі артады.

• Жүйке жүйесі. Жүктілік ағымында ОЖЖ өзгеріп отырады, 3-4 айына дейін ми қыртысындағы қозу ошағы төмен, содан кейін біртіндеп жоғарылайды.
• Зәр шығару жүйесі. Әйел бүйрегінің қызметі жоғарылайды, организмнің және ұрықтың зат алмасу қалдықтарын сыртқа шығарады.
• Ішкі секреция бездерінің жұмысы. Жүктіліктің қалыпты дамуы жаңа ішкі секреция безінің – “жүктіліктің сары денесі” қызметіне байланысты. 3-4 айынан бастап сары дене кері дамып, оның қызметін түгелдей плацента алады, ол ана қанына гормондар мен биологиялық әсерлі заттар бөліп шығарады. Гипофиздің алдыңғы бөлігі жүктілік кезінде 2-3 есе ұлғаяды. Бүйрек үсті безі едәуір ө згеріске ұшырайды. Стероид гормондарының түзілуі және қанға бөлінуі артады.

 

Жүктіліктің диагностикасы

Жүктілік белгілері:

• Күмәнді
• Күмәнсіз
• Анық

Күмәнді белгілері:

• Тәбеттің өзгеруі
• Құсу
• Іш өту
• Ашуланғыштық
• Ұйқышылдық
• Пигментациялану

 

Күмәнсіз белгілері

• Етеккірдің тоқтауы
• Қынап пен жатыр мойнының көгеруі
• Емшек бездерінде уыздың пайда болуы
• Жатырдың пішіні мен көлемінің өзгеруі

 

 

Сыртқы жыныс мүшелерін қарау :

Дәрігер креслода тексереді. Ол үшін сол қолдың ІІ және І саусақтарымен жыныстың кіші және үлкен еріндерін ашып, сыртқы жыныс мүшелерін, қынап сағасын, шошақайды, бартолин бездерін және аралықты қарайды.

Айнамен зерттеу:

Қынап қабырғасын, жатыр мойнын қынап айнасымен зерттейді.

 

Қынаптық зерттеу (саусақпен)

Жатыр түбі бұлшық еттерінің жағдайы;

Қынап қабырғасының созылуы, тегістігі;

Қынап күмбезі;

Жатыр мойнының ұзындығы, пішіні;

Жатыр мойнының сыртқы тесігінің пішіні, ашық, жабықтығы анықталады.

Сол қолдың саусақтарымен үлкен және кіші жыныс еріндерін ашып, оң қолдың ІІ және ІІІ саусақтарын қынапқа енгізеді, І саусақты жоғары көтереді, ІV және V саусақтарды алақанға бүгіп, сыртын аралыққа тірейді.

Бимануалды зерттеу:Сол қолдың бармақтарымен құрсақтың алдыңғы жағынан жайлап басып, бармақтарды жамбас қуысына қарай жылжытып,екі қолдың бармақтарын түйістіріп, жатырдың орнығуын, пішінін, көлемін, тығыздығын, жылжымалылығын анықтайды.

Анық белгілері:Жатырдағы ұрықтың мүшелерін Леопольд тәсілдерімен анықтау.Ұрықтың жүрек соғуын стетоскоп арқылы тыңдау.

 

 

Объективтілік зерттеулер:

Бойы: 150 см-ден төмен болса,тар жамбас белгілерін анықтау керек.

Салмағы: Семіздік-босанудың асқынуына душар етеді. 4 дәрежесі бар:

1-дәреже: Дене салмағынан 10-29 % артық;

2-дәреже: 30-49 % артық;

3-дәреже: 50-99 % артық;

4-дәреже: 100 % артық.

3. Емшек бездері:

Емшек бездерінің дамуын;

Емшек ұштарының түрлерін;

Бөлінетін уыздың қасиеттерін анықтайды.

 

Пельвиометрия:

• Іш айналымын сантиметрлік лентамен кіндік тұсында өлшейді (90-100 см-ге тең)
• Жатыр деңгейі 36-37 см-ге тең, босанар алдында төмендеп 34-35 см-ге тең.

Жамбас өлшемдерін өлшеу:

1. Distantia spinarum – мықын сүйектерінің алдыңғы – жоғарғы қанатты өсінділерінің аралығы (25-26 см).
2. . Distantia cristarum – мықын сүйегі қырларының алшақ нүктелік аралығы (28-29 см).
3. Distantia trochanterica – ұршық аралығы (31-32 см-ге тең)
4. Conjugata externa – сыртқы конъюгата немесе жамбастың сыртқы тік өлшемі (20-21 см)

Диагональдық конъюгата – шат сүйегінің төменгі қырынан сегізкөздің ең шығыңқы мүйісіне дейінгі аралық (12-13 см).

Сыртқы акушерия зерттеулері
(Леопольд тәсілдері)

1-ші тәсілі: екі қолды алақан жағымен жатыр түбіне жайғастырып, саусақтарды жақындастырады. Жатыр деңгейін, нәрестенің қай бөлігі орналасқанын анықтайды. Әдетте, ірілеу, жұмсақ, жазықтау бөлігі жамбас болып анықталады.

2-ші тәсілі: екі қолды жатыр түбінен кіндікке қарай төмен ығыстырып, жатыр қабырғасына қояды. Қолмен сипап, жазықтау бөлігі арқасы, бұдырлау бөлігі майда мүшелері екенін анықтайды.

3-ші тәсілі: Жүкті әйелдің оң жағынан бетпе-бет тұрып, оң қолды шаттың жоғарғы жағына қойып, нәрестенің төменгі бөлігіне бас бармақты бір жағына, төрт саусақты екінші жағына орналастырады. Тығыз,дөңес, қозғалмалы болса-басы.

4-ші тәсілі: оң жағынан, аяғына қарап тұрады. Екі алақанды жатырдың төменгі сегментінің оң және сол жағына орнықтырып, саусақ ұштарын шатқа тірейді. Саусақтар ұшын жамбас қуысына тереңдете отырып, сол жерде орналасқан нәресте бөлігін анықтайды.

 

Тамақтану рационы:Жүктілік кезінде дене салмағының қосылуы 9-13,6 кг аралығында. Дене салмағының қосылуы төмендегідей:

Ұрық - 3400 г

Бала жолдасы-680 г

Қағанақ суы-900 г

Жатыр салмағының ұлғаюы-1600 г

Емшек бездері-900 г

Аяқтарындағы ісіктің көбеюі-900-1300 г

 

Қажетті витаминдер

Нәрестенің дұрыс өсуіне көмектеседі, босанғаннан кейін әйел емшек үрпісінде пайда болған жарақаттардың тез жазылуына септігін тигізеді.

Зат алмасу процесін дұрыстап, жүйке жүйесінің, қан тамырларының қызметін жақсартады.

Көз жанарын арттыруға қажет.

 

4 дәріс: Жүктілік патологиясы. Жүктілер гестозы. Ерте және кеш дамитын гестоздарды емдеу принциптері, босандырып алу мерзімдері. Гипертензиялық жағдайлар.

Кіріспе.

2.Негізгі бөлім.

 

А)Гестоз жайлы түсінік

Б)Ерте гестоздар.Кленикасы,емдеу жолдары.

Г)Кеш гестоздар.кленикасы,емдеу жолдары.

Д) Әйелді босандырып алу туралы ерекшеліктер.

 

Гестоз – жүктіліктің ең жиі кездесетін асқынуларының бірі. Гестоз немесе токсикоз деп – тек жүктілік кезінде пайда болатын патологиялық құбылыстар мен аурулар тобын айтады. Гестозда барлық жүйелер,мүшелер,әсіресе жүрек қан тамырлар, жүйке, бүйрек, бауыр плацента,зат алмасу жүйелері патологиялық өзгерістерге ұшырайды. Гестоз екі үлкен жікке бөлінеді:

І.Ерте гестоздар – жүктіліктің І жартысында 1-3 ай аралығында пайда болады.

ІІ. Кеш гестоздар – жүктіліктің екінші жартысында дамиды.

Гестоздың себебтерімен даму жолдары толық анықталмаған,ғылыми тұрғыда Гестоздың себебтерімен даму жолдары толық анықталмаған,ғылыми тұрғыда 30-ға жуық теориялар бар. Қазіргі кездегі көп теориялардың ішіндегі негізгілері:

1. Нейроген теориясы
2. Иммуно- генетика теориясы
3. Адаптация бейімделу теориясы

1. Нейроген теориясы бойынша: бұл патологиялық құбылыстардың дамуында негізгі өзгеріс орталық жүйке жүйесінде байқалады,осыған орай қан –тамыр жүйесінің реттелу қызметі бұзылып,гестоз да мүшелермен ұлпалардың қанайналымы бұзылады. Организімде дистрофиялық процестер дамиды.

2. Иммуно – генетика теориясы бойынша:жүктілік кезінде ана – бала жолдасы ұрық өзара қалыпты иммунологиялық қарым қатынаста болады. Ана мен ұрықтың арасында иммуно- генетикалық сиыспаушылық байқалады,яғни ана мен ұрықтың антигендік құрылыстары әр түрлі болады. Жүктілік гестозында платцентта жүйесінде патологиялық өзгерістер болады,ұрық антигені ана қанына өтіп,антиденелердің пайда болуына душар етеді. Ұрық антигені ана қанына өтіп,антиденелердің пайда болуына душар етеді.

3. Адаптация теориясы: жүктілік кезеңі әйел организіміне елеулі өзгеріс енгізеді. Жүктіліктің екінші жартысында гестоз кезінде ана организімі жаңа талаптарға бейімделу саласында үлкен патологиялық өзгеріске ұшырайды бұл патологиялық өзгерістеі мен нейро – гуморалдық қарым- қатынастың бұзылу салдарынан,жүктілік гестозы кезінде бүкіл организіме қан- тамырларының түйілуінің тамыр спазмы пайда болады. Бүкіл әйел организіміндегі қан – тамырларының түйілуіне байланысты, қан- тамырларының барлық физиологиялық қасиеттері бұзылып,қан айналымы патологиялық өзгеріске ұшырайды.

Ерте гестоздар жуктіліктің тұңғыш айлығында пайда болады.

Ерте гестоздар арасында ең жиі кездесетін науқас әйелдердің 80-85 пайызы жүктіліктің алғашқы айларында таң ертең жүректері айнып анда- санда құсады,бірақ жалпы күй жағдайлары өзгермейді,бұл құбылыс гестозға жатпайды тек жұктіліктің алғашқы бір белгісі болып есептеледі. Ал гестоз кезінде әйел таңертең ғана емес тәулігіне бірнеше рет жүрегі айнып, лоқсып құсып тәбеті төмендеп , жалпы күй- жағдайы нашарлайды. Науқастың даму дәрежесіне қарай оның 3түріне ажыратады:

Жеңіл түрінде құсық күніне 3-4рет ғана болады, көбіне тамақ ішкеннен кейін, тамақ ішу қабілеті сақталады ащы тұщы тагамдарды сүйсініп жейді, жалпы жағдайы өзгермейді.

Орташа түрінде әйелдің құсуы жиілене бастайды, тәулігіне 10-нан астам болады. Жүрегі айнып тамақ ішуі нашарлайды, ал ішсе жедел құсып тастайды, әлсіреп жүдей бастайды.Зат алмасуында коміртегінің алмасуында өзгеріс болып кетоацидоз пайда болады. Дене қызуы көтеріліп жүрекпен тамыр соғуы жиілейді, тілі құрғайды, тәуліктік зәр мөлшері төмендейді. Қан құрамында гемоглобин, қызыл түйіршіктер азаяды.

Құсықтың ауыр түрін тоқтаусыз құсық деп атайды. Бұл науқастуң ең ауыр түрі – негізгі жүйелер мен мұшелердің қызметі бұзылады, құсықтың саны 20дан асады, жүрегі айниды, бұған сілекей ағуы қосылады. Тагаммен бірге сұйық затты құсып тастайды организм сусызданып әлсізденіп жүдейді. Кейде салмағы 8-10кг дейін жүдейді. Организмде зат алмасу ақырына дейін тотықпаған қалдықтары көбейіп, қанның мочевинасы, қалдық азот креатиннің мөлшері молаяды, зәрде ацетон пайда болады, дене қызуы котеріледі, тамыо соғуы 100-120-ға дейін жетеді.

Емдеу жолдары: Құсу науқастың орташа, ауыр түрлерімен ауырған әйелдер,тек емханада емделуі қажет.

1. Жүйке жүйесін жұмысын қалыпқа келтіру:ол үшін бром,кофеин дәрілерін, электроанальгезия, электросон, психотерапия пайдаланады.
2. Құсықты басу үшін аминазин,спленин,дроперидол дәрілерін қолданадыі

Организімнің улануына қарсы қажетті мөлшерде сұйық заттар құйылыды. Науқастың ауыр кезінде тәулігіне 2500-3000 мл дейін сұйықтықты тамшылатып венаға құяды:гемодез,полигюкин,реополигюкин, гюкоза, аскорбин қышқылы, В-тобындағы витаминдер белок препараттары, кейде гемогобин азайғанда қан құяды. Физиотеропиялық әдістерде қолданады:кальций,броммен мойынга электрофорез, эндомазалдық гальванизация. Егер ем нәтижесіз болып, құсық тоқтамаса, дене қызуы төмендемесе, тамыр соғуы сиректемесе, қан мен зәрдің құрамы нашарласа ж.ктілікті бір жұма әшәнде үзу қажет.

 

Кеш гестоздар. Клиникасы, емдеу жолдары.

 

Жүктіліктің екінші жартысында гестоздың таза және аралас түрін ажыратады.

Гестоздың таза түрі- дені сау екіқабат әйелдің жүктілік гестозына шалдығуы

Аралас түрі- сырқат екіқабат ( жүрек, өкпе, бауыр, бүйрек т.б аурулармен ауыратын) әйелдің жүктілік гестозына шалдығуы.

Бүгінгі күні гестоздың белгілі және белгісіз түрлері жиі кездеседі. Мысалы, жүктілік нефрапотиясынына тән бірнеше белгілері бар: әйелдің қан қысымының көтерілуі, аяқ- қолының ісінуі, зәрінде белоктың пайда болуы. Белгісіз түрінде зәрде тек қана белок пайда болып, аяк-қолы шамалы ісінуі мүмкін. Жүктілік гестозын ең бастапқы басталған мерзімінен анықтаудың маңызы зор, себебі гестоз мерзімі екі жұмадан асып кетсе (жеңіл дәрежесінің өзі), оны ұзаққа созылған гестоз дейді, ананы тез арада босандыру қажет.

Жүктілік шемені

Жүктілік шемені – жүктіліктің екінші жартысындағы гестоздың алғашқы сатысы.

Жүктілік шеменінің негізгі белгісі- ісіну және зәрдің азафы, оның үш дәрежесі бар:

I дәрежесінде-ісіну сирақта ғана болады.

II дәрежесінде – ісіну сирақпен қатар, алдыңғы іш перде қабырғасын да қамтиды.

III дәрежесінде – ісіну бүкіл денені қамтиды.

Жүктілік шеменінде зәрде белок болмайды, қан қысымы физиологиялық қалыптан аспайды. Жүрек,бүйрек бауырда т.б мүшелерде патологиялық өзгерістер болмайды.

Жүктілік шеменінде сұйықтық ұлпа мен тері асты шел клеткасында жиналады, бұл тұз-су алмасуының бұзылу салдарынан және қылтамырлардың өткізгіштік қасиетінің артуынан. Ұлпада натрий хлормен, қан тамырлардан сұйықтық жиналады. Жүктілік шеменінің ағымы созылмалы: ісіну бірде кішірейіп, бірде ұлғаяды.

Жүктіліктің екінші жартысында жасырын ісінудің де болуы ықтимал. Оны анықтау жолдары: жұма сайын екіқабат әйелдің салмағын өлшеу ( жұмасына 350-400 грамнан артық салмақ қосылуға тиіс емес), зәрдің тәуліктік мөлшерін білу, сақина және Мак-Клюр-Олдрич сынауларын жүргізу.

Мак-Клюр-Олдрич сынауы- 0,2мл физиологиялық ерітіндіні щприцпен білезік аймағына тері астына жібереді, осы жерде күлдіреу пайда болады. Егер қан тамырларының гидрофильдік қасиеті өзгермеген болса, “күлдіреу” 40-45 минут шамасында сіңіп, жоқ болады, ал қан тамырларының гидрофильдік қасиеті артқан жағдайда “күлдіреу” тез арада 15-20 минут аралығында сіңіп кетеді, бұл жүктіліктің жасырын шеменінде кездеседі.

Сақина сынауы- саусаққа киіп жүрген сақинаның жүктілік кезінде сыймай қалуы. Жүктілік шеменінің диагнозын қою оңай, бірақ оны жасырын ісіну пайда болғаннан бастап перзентханаға жатқызып емдеу қажет.

Емдеу жолдары. Жүктілік шеменін тек перзентханада емдейді, негізгі мақсаты- тұзды тамақты, сұйықтықты мөлшерлі тұрғыда- тәулігіне 700-800мл сұйықтық, 3-5 грамм ғана тұзды қолдану.

Әрбір 7-10 күн сайын бір рет жеңілдік күндерін қайталау қажет, жеңілдік күнде: 1,5 кг алма немесе 600г. Сүзбе, 200г. Қант, 200г. Қаймақты күні бойына жейді.

Ісінуді қайтару үшін: төсектік тәртіпті сақтайды, қан тамырларының өткізгіштік қасиетін төмендету мақсатымен аскорбин қышқылын 0,1 х 3рет, галоскорбин 0,5 х 3рет, витамин В-1 мл-ден күнделікті, метионин 0,5г х 3 рет, глюкоза 40% -20,0 мл + 5%-0,3 мл аскорбин қышқылын күн сайын тамырға еншізу керек.

Жүкті әйелге жақсы ұйықтау үшін түнге қарай триоксазин, валерин, элениум таблеткасын береді. Емдеу кезінде жүкті әйелдің салмағы мен тәуліктік зәрін қадағалап отырудың маңызы зор.

Жүктілігі жүктілік шеменімен асқынған әйелді перзентханадан ісінуі толық қайтып, тәуліктік зәрі өз қалпына келген кезде ғана, екі жұмадан соң шығаруға болады.

Егер жүктілік шеменін дер кезінде емдемесе, ол асқынып, жүктілік нефропатиясына көшеді.

 

Жүктілік нефропатиясы.

 

Жүктіліу нефрапотиясының клиникалық белгілері: қан қысымының жоғарылауы (гипертензия); зәрде белоктың пайда болуы (протеинурия); ісіну.

Жүкті әйелде ісіну ең алдымен сирағында, балтырда, санда пайда болып,содан кейін құрсақ қуысының алдыңғы пердесіне, қолға, бетке, әсіресе көзінің алдына жайыла бастайды. Әйелдің бүкіл денесі ісінеді, оны кейде “анасарка” деп атайды. Кейбір жүкті әйелдерде бұл науқастың тек екі-ақ белгісі болуы ықтимал. Мысалы, ісіну мен протеинурия, немесе ісіну мен гипертензия.

Науқастың асқынуына байланысты нефропатия үш дәрежеге бөлінеді.

Нефрапотияның І дәрежесінде:

1. Қан қысымы 130/80 сынап бағанасынан 150/90-ға дейн көтеріледі.
2. Зәрдегі белоктың мөлшері құрттай ізден бастап – 1 г/л-ге дейн.
3. Ісіну тек қана сирақта, балтырда болады.

Нефрапотияның ІІ дәрежесінде:

1. Қан қысымы 150/90 мм сынап бағанасынан 170/110-ға дейн көтеріледі.
2. зәрдегі белоктың шөлшері 1 г/л-ден – 3 г/л-ге дейн көбейеді, зәр тұнбасын микроскоппен зерттегенде эритроциттер, цилиндрлер анықталады.
3. Ісіну сирақта, балтырда ғана емес, құрсақ қуысының алдыңғы пердесінде де болады.

Нефрапотияның ІІІ дәрежесінде:

1. Қан қысымы 170/110 мм сынап бағанасынан 200-ге дейн көтеріледі.
2. зәрдегі белоктың мөлшері 3г/л-ден одан да жоғары; зәр тұнбасында цилиндрдің әр түрлері пайда болып, эритроциттердің саны көбейеді.
3. Ісіну бүкіл денеге тарайды – “анасарка”

Жүктілік нефропатиясында тиянақты клиникалық белгілердің бірі- қан қысымының жоғарылауы – гипертензия , гестоздық патогенетикалық факторларының негізі (қан- тамыр жүйесі қызметінің бұзылуынан). Осының салдарынан кейде қан қысымының асимметриясы байқалады (әр қолда қан қысымы әр түрлі). Жүктіліктің бұл асқынуына тән: қылтамырдың артериялық бөлімдері жиырылады, веноздық бөлімдері кеңейеді, артерияның жиырылуы, қылтамырда қан қозғалысының төмендеуі, қан тамырлардың өткізгіштік қасиетінің жоғарылауы, қаннан ұлпаға судың, белоктың, электролиттердің өтуінің жоғарылауына әсер етеді.

Қылтамыр қан айналымының жүйесінде бұзылуының айғағы- офтальмоскопияда көз түбі артерияларының тарылуы және веналарының кеңеюі, кейде көздің тор қабығының ісінуі байқалады.

Жүктілік нефропатиясында зәрдегі белоктың пайда болуы (протеинурия) бүйрек шумақша қан – тамырларының өткізгіштік қасиетінің артуынан. Бүйрек қан- тамырларының ұзақ жиырылуы салдарынан оның қоректену қасиеті төмендеп, протеинурия жоғарылап, гиалинді цилиндрлер пайда болады, тәуліктік зәр мөлшері төмендейді. Қан тамырлардың қызметінің бұзылуы салдарынан ұлпаларда оттегі жетіспей, зат алмасудың бұзылуы байқалады. Осымен қатар, бауырдың қызметі де төмендеп, плацентада дистрофиялық өзгерістер пайда болады.

Жүктілік нефропатиясының ағымы өте ұзақ (белгілері бірде төмендеп, бірде жоғарылайды) босанғанға дейн созылады. Ерте басталған және ұзаққа созылған жүктілік нефропатиясында әйел мезгілінен ерте босануы, жатырдағы нәресте өспей немесе жүктілік кезінде шетінеп кетуі де мүмкін.

Нефропатияның емі. Емдеу тек перзентханада жүргізіледі

1.Жүкті әйел төсек тәртібін сақтауы керек, жататын бөлмесі кең, ауасы таза, тыныш болуға тиіс.

2.Тамақтану тәртібі: жүкті әйелдердің тамағы жеңіл, тез сіңетін жұғымды, организмге керекті витаминдерге, микроэлементтерге, ферменттерге, құнды белоктармен, көмірсулара бай болуы керек. Сонымен бірге, сүт, ірімшік, қаймақ, айран, сиыр етін, балық түрлі жемістерді қабылдауы қажет.

Суды тәулігіне 700-800 мл; тұзды 2-3 г дейн, тағамды 800 мл; жиі-жиі (тәулігіне 4-5 рет) қабылдайды.

“Жеңілдік” күндерін белгілейді, бұл күндерде әйел күніне тек қана 600 г ірімшік, бір кесе айран, не болмаса 1,5 кг алма жейді.

ГЕСТОЗДЫ ЕМДЕУ ПРИНЦИПТЕРІ

 

• тамақтану ережелерін сақтау;
• жүйке қозуын басатын дәрілер;
• қан қысымын төмендететін дәрілер;
• қан тамырларының өткізгіштігін реттеу;
• зат алмасуды реттеу;
• қанның ұю қасиетін қалпына келтіру;
• нәрестенің қысылуы мен тұншығуының алдын алу.

 

3.Жүйкенің қозуын басатын седативті дәрілер: көбнесе дәрі шөптерін, валериананың түрін, триоксазин, элениум, электроанальгезияны кеңінен қолданады.

4.Қан - тамыр жүйесі қызметінің бұзылуын, зат алмасу жүйелерін жөндейтін, қан қысымын төмендететін дәрі-дәрмектер: папаверин, дибазол, эуфиллин, магний сульфаты. Магний сульфатын (Бровкин әдісімен) қолданады. Бірінші тәулікте -25% -20 мл магний сульфатын төрт сағат сайын бұлшық етке енгізеді. Екінші тәулікте – алты сағат сайын; төртінші тәулікте – он екі сағат сайын. Магний сульфатын қан қысымы өте жоғарылаған кезде венаға тамшылатып құяды электрофорез арқылы пайдаланады. Магний сульфатының гипотензиялық, тәуліктік зәр мөлшерін жоғарылату, жүйке жүйесінің қозуын төмендететін ісінуді қайтаратын, қанның коагуляциялық жағдайын реттейтін әсерлері бар. Сонымен бірге, рутин, аскорбин қышқылын, витаминнің құрамдарын, кокарбоксилазаны кеңінен қолданады.

Инфузиялық терапия: 0.25 % - 10 мл навокаин ерітіндісін + 5 % - 200 мл глюкозаны + 4 ЕД инсулинді венаға тамшылатып құяды.

Волемиялық бұзылуды қалпына келтіру, қанның онкотикалық қысымын жақсарту үшін: гемодез, реополиглюкин, реглюман, альбумин, қан плазмасын; қанның реологиялық қасиетін жақсарту үшін: трентал, курантил, компламин, никотин қышқылын, аспиринді; қанның коагуляциялық қабілетін реттеу үшін: гепарин, реополиглюкин, глюкоза- гапарин – новокаин қосындыларын қолданады. Ганглиобло- каторлар: пентамин, арфонад. Арфонад 0,1 %; пентамин 0,5 % - глюкозамен венаға құяды (50-70 тамшыдан минутына) – басқармалы нормотания ретінде қолданады (қан қысымы өте жоғары көтерілгенде бір қалыпта ұстап тұру үшін).

Тәуліктік зәр мөлшерін реттеу үшін диуретикалық дәрілер қолданады – фуросемид, лазикс.

Жатырдағы нәрестенің гипоксиясы мен гипотрофиясына арналған профилактикалық емдер: Николаев үштігі, оттегі, кокарбоксилаза, АТФ, сигетин, галаскорбин, глютамин. Жүктілік нефропатиясының емінде жоғарыдағы аталған дәрілерді бір мезгілде қолданбайды, қолдану гестоздың даму дәрежесіне, ұзақтығына, әйелдің күй- жағдайына және әрбір дірінің қасиеттеріне байланысты.

 

Преэклампсия

 

Жүктілік нефропатиясы тез арада проэклампсияға көшуі мүмкін. Клиникалық белгілері: гипертензия, протеинурия, ісіну. Әдетте нефропатиядан проэклампсияға көшкенде жоғарыдығы клиникалық белгілер асқынып, оған жаңа белгілер қосылады.

Орталық жүйке жүйесі қызметінің; ми қанайналымының бұзылуы; ми қуысы қысымының артуы салдарынан әйелдің басы ауырады; көруі нашарлайды (көзі қарауытып, бұлдырап көз алдында кішкентай “шіркейлер” ұшқандай); жүрегі айныйды, құсады, асқазанның тұсы ауырады.

Қан- тамыр, бауыр, бүйрек және зат алмасу, орталық жүйке жүйесінің бұзылулары қатты асқынып, ұлпаларда оттегінің жетіспеуі және әйел организмінде қышқылдану процесі артады. Жүктілік қалыпты орналасқан плацентаның мезгілсіз бөлінуімен асқынады, миға қан құйылуы ықтимал,инәресте гипоксиясы және оның жүктілік кезінде шетінеуі мүмкін.

Емдері.Жүкті әйелді тез арада перзентханаға реанимация бөлмесіне жатқызады. Егер преэклампсияның клиникалық белгілері үйде, жолда, жұмыста, әйелдер кеңес орнында анықталса, дәрігер бірден жедел жәрдем машинасын шақыртып, тез арада көмек көрсетуі керек – бірден эфир- оттегі, не болмаса азот- фторотан наркозын беріп, венаға мынадай ерітінділерді құяды; дроперидол, седуксен, димедрол, промедол, ауру әйелді “нейролепсия” қалпына жеткізеді. “Нейролепсия” күйі әйелге психоэмоциялық тыным береді, әйелдің қан қысымы төмендейді, басының ауырғаны қояды. Алғашқы сағаттан бастап, жүкті әйелді босандыруға дайындайды. Егер қолданған қарқынды ем 2-6 сағаттың ішінде нәтиже бермесе, әйелді тез арада босандыру қажет.

 

Эклампсия

 

Эклампсия – гестоздың ең жоғары сатысы, әйел организмінде барлық жүйелер мен мүшелер патологиялық өзгерістерге ұшырап, ми ұлпалары ісініп, әйел есінен танып, бүкіл денесі, бұлшық еттері құрысып, эклампсия талмасы басталады.

Эклампсия босану кезінде жиі кездеседі, босанушы әйелде (100- ден 48-50 рет) жүктілік кезінде сирек (28-29 %), босанғаннан кейн (22-23%). Эклампсия талмасы басталар алдында, әйелдің басы қатты ауырып, көзінің көруі нашарлап, қан қысымы көтеріліп, мазасызданады. Әрбір эклампсия талмасы 1-2 минутқа созылады, төрт кезеңнен тұрады.

І кезең. Талма алдындағы кезең. Әйелдің есі кіресілі- шығасылы, тыныс алуы жиілеп, жүрегі қатты соғып, қас- қабағы жыбырлап тартылады. Бұл кезкң 20-30 секундқа созылады.

ІІ кезең. Тоникалық талма кезеңі. Әйел есінен айырылып, тыныс алуы тоқтап, тер басып, беті көкпеңбек болып, көз жанары үлкейіп, жағы тартылады. Осы кезде жүкті әйел тілін тістеп алуы ықтимал. Бүкіл дененің бұлшық еттері қатып, сіресіп қалады. Бұл кезеңнің ұзақтығы 30 секунд. Ана мен нәрестеге қауіпті кезең.

ІІІ кезең. Клоникалық талма кезеңі. Қатып- сіресіп тартылған бұлшық еттер, енді бірінің артынан бірі, беттен кеудеге, саннан балтырға қарай селкілдетіп тартылып тарай бастайды. Әйелдің тыныс алу ауырлайды, біртіндеп аяқ- қолдарының тартылғаны тоқталады, жақтары ашылып, аузынан қан, сілекей аға бастайды. Бұл кезең 40 секундтан 1,5 минутқа дейн созылады. Талма біткеннен кейн әйел қатты ұйықтап қалады.

ІҮ кезең. Талмадан айығу кезеңі. Жүкті әйел есін жиып, өз-өзіне біртіндеп келе бастайды, тыныс алуы, жүрек жұмысы дұрысталады. Әйел талмада болғанын еш білмейді. Талманың саны 1-2, 10-ға дейн болуы мүмкін.

Эклампсия жүктілік гестозының ең ауыр түрі, негізінде ми қан айналымы бұзылып, ми ісініп, қан құйылады, организмде зат алмасу бұзылып, мүшелерді оттегімен қамтамасыз ету төмендеп, орталық жүйке жүйесінің, бауырдың, бүйректің, плацентаның, асқазанның, қанайналымы бұзылып, бұл мүшелерге қан құйылады (әсіресе бауырға) . Осыдан кейн бұл мүшелерде дистрофиялық, ал бауырда некроздық өзгерістер пайда болады. Бүйректің қызметі нашарлап, зәрде белок пен цилиндрлер көбейеді. Плацентада дистрофиялық, некроздық өзгерістер пайда болып, нәрестенің оттегімен қамтамасыз етілуі төмендеп, нәресте гипоксиясы басталады. Әдетте, талмадан кейн, жатыр қабырғасынан қалыпты орналасқан плацента мезгілсіз бөлініп, нәресте шетінеп кетуі де мүмкін.

Эклампсияның ана өміріне қаупі үлкен, әдетте эклампсия талмасынан кейн жүрек қан-тамыр, бүйректің жедел жетіспеушілігі байқалады және әйел комотозды (ессіз) күйден қайтпауы мүмкін.

Емі. Әйелге бірден наркоз беріп (эфир, азот, не болмаса фторотан), тез арада реанимация бөлмесіне жатқызады. Проэклампсияны емдегендей, венаға жоғарыдағы ерітінділерді құйып, әйелді “нейролепсия” күйіне жеткізіп, біртіндеп жоғарыда айтылғандай интенсивті емдерді қолданады. Егер әйел эклампсиялық комада болса, интубация жасап, оған жедел операция жасайды.

Гестозды емдеу уақтысының мөлшері оның түріне, емдеу нәтижесіне байланысты. Гестоздың ауыр, асқынған түрлерінде (нефропатияның үшінші сатысы, проэклампсия), емдеу уақтысы 2-6 сағатқа ғана созылады, тек кесер тілігі арқылы босандырады.

 

5 дәріс  Босану.Босану ағымы және оны жүргізу. ДДҰ қауіпсіз ана

 

Босану-физиологиялық құбылыс ,бұл кезде жатырдан ұрық ,бала жолдасы қағанақ суымен бірге босану жолдарынан ығыстырылып шығарылады.Босану мерзімі жүктіліктің 37-41 аптасында.

Босану әрекетінің себептері бүгінгі күнге дейін анықталмаған.Босану әрекетінің себебін анықтау үшін көптеген ғалымдар әр түрлі теориялар ұсынған.Гиппократтың гипотезасы бойынша,толғақтың басталу себебі ,ашыққан ұрық жатыр қабырғалаврын аяғымен тепкілеп өзі жатыр қуысынан шығады деген.

 

Босанудың кезеңдері

I-кезең. Жатыр мойнының ашылуы.

II-кезең. Ұрықтың босану жолдарынан өтіп,туылуы.

III-кезең. Плацентаның жатыр қабырғасынан бөлініп,бала жолдасының туылуы.

 

I-кезең. Жатыр мойнының ашылуы.

 

Жатыр мойнының ашылуында 2 механизмнің әсері бар:

- Жатыр бұлшық еттерінің жиырылуы

- Жатыр қуыс қысымының ұлғаюына сәйкес ,іштен жатыр мойнының ашылуынақағанақ қуығы мен ұрықтың төменгі бөлігі әсер етеді.

Әрбір толғақ сайын жатыр бұлшық еттерінде бір мезгілде 3 процесс байқалады.

Жатыр бұлшық ет талшықтарының жиырылуы (контракция)

Бұлшық ет талшықтарының бір -бірімен жанама жылжуы (ретракция)

Бұлшық ет талшықтарының созылуы (дистракция)

Бірінші кезеңнің ұзақтығы :тұңғыш босанушыларда 11-12 сағат,босанып жүрген әйелдерде 7-8 сағат.

Г.М.Савельеваның (2000ж.) мәліметі бойынша,тұңғыш босанушыларда 10-11 сағат, босанып жүрген әйелдерде 7-9 сағат.

Босанудың I-кезеңінің фазалары

Латентті

Белсенді

Бәсеңкі

Латентті фаза

Ретті толғақтан бастап жатыр мойнының 3-4 см ашылғанға дейінгі аралығы.Бұл фазада жатыр фармокологиялық дәрілердің әсеріне сезімтал болады.Ұзақтығы: тұңғыш босанушыларда 4-8 сағат,босанып жүрген әйелдерде 4-6 сағат.

 

Белсенді фаза

Латентті фазадан кейін бірден басталады,бұл фазада жатыр мойны тез жайылып,4 см-ден 8 см-ге дейін ашылады.

 

Бәсеңкі фаза

Бұл фаза нәресте басының төмен түсуімен басталады.

 

 

Жатыр мойнының ашылу жылдамдығы

Латентті фазада - 1 сағатта-0,35 см

Белсенді фазада – 1 сағатта т.б. 1,5 - 2 см, б.ә. 2-2,5см

Бәсеңкі фазада – 1 сағатта 1-1,5 см

 

II-кезең. Ұрықтың босану жолдарынан өтіп,туылуы.

Жатыр мойнының толық ашылып,ұрықтың босану жолдарынан өтіп туылуы.Тұңғыш босанушыларда бұл кезеңнің ұзақтығы 1 сағаттан 2 сағатқа дейін,ал бұрын босанып жүрген әйелдерде 5-10 минуттан 1 сағатқа дейін.

Бұл кезеңде жатыр бұлшық еттерінің жиырылуына, құрсақ, диафрагма және жамбас бұлшық еттері қосылып,әйелдің күшену кезеңі басталады.Әйел күшенген кезде созылған жыныс қуысынан нәресте басының шамалы бөлігі көрініп қайтадан жыныс қуысына кіреді(күшенбеген кезде),бұл бастың “кесіп шығуы”.Егер нәресте асы әйел күшенбеген кезде жыныс қуысының сыртында бірқалыпты тұрса бұны бастың “жарып шығуы” деп атайды.

 

III-кезең. Плацентаның жатыр қабырғасынан бөлініп,бала жолдасының туылуы.

Нәресте туылғаннан кейін басталады.плацентаның жатыр қабырғасынан бөлініп,бала жолдасының туылуымен аяқталады.Бұл кезеңнің ұзақтығы – 5-30 минут.

Бастың шүйде сүйегімен туылуы

Шүйде сүйегінің алға қарап туылуы(96%)

Шүйде сүйегінің артқа қарап туылуы(4 %)

 

Босану механизімі орындалуы үшін төмендегідей жағдайлар қажет:

 

Жатыр бұлшық еттерінің жиырылуы

Диафрагманың,құрсақ еттерінің жиырылуы

Жамбас түбі бұлшық еттерінің жиырылуы

Нәресте бас өлшемдерінің жамбас қуысы өлшемдерімен сәйкес келуі

Босану күшінің жеткілікті болуы

Нәрестенің босану жолдарын өткендегі оның басының пішінінің өзгеруі – бастың конфигурациясы деп аталады.Босану қалыпты өткен жағдайда бастың пішіні бірден қалпына келеді,келешекте нәресте денсаулығына еш зияны жоқ.

Шүйде сүйегінің артқа қарап туылуында бас шүйдеге қарай созылып,бастың пішіні-долихоцефаликалық болады.

Босанудың екінші кезеңінде бас пішінінің өзгеруімен қатар , “босану ісігі” пайда болуы мүмкін.

Егер босану жолдарынан нәресте басы қиын өтсе немесе әйелді акушерия операциясы арқылы босандырған жағдайда,нәрестенің басында “қанды ісік” немесе кефалогематома пайда болады.

 

Босану әрекеті әйел организміндегі көптеген жүйелердің- жүйке, гипоталамус- гипофиз, эндокрин және жыныс мүшелерінің қарым – қатынастық байланысынан барып туатын физиологиялық құбылыс.

Жіктелуі :

1)Патологиялық прелиминарлық кезең

2)Босану күшінің әлсіздігі

A)Тұңғыш әлсіз толғақ

Ә)Кейінгі әлсіз толғақ

Б)Күшену толғағаының әлсіздігі

3)Қарқынды қатты толғақ

4)Ретсіз толғақ

 

 

Негізгі себептері:

Организмнің жоғарғы жүйке, нейрогуморалдық, гипоталамо – гипофиз жүйелері мен орындаушы мүшелері пісіп жетілгенде, орталық жүйкеде «босану доминанты» қалыптасқанда ғана әйел дұрыс босана алады. Егер «босану доминанты» пісіп жетілмесе, ойдағыдай қалыптаспаса, босану әрекеттері өзінің физиологиялық дұрыс бағытынан асқынып, ауытқиды.

Босану әрекетінің ауытқуына әсер ететін факторлар 5 топқа бөлінеді:

 

I топ. Акушериялық – қағанақ суының мезгілсіз ерте кетуі; босану жолдары мен нәресте басының диспропорциясы; жатыр қабырғасының дистрофиялық өзгерістері; жатыр мойнының «пісіп жетілмеуі»; жатыр қабырғасының қаттысозылуы.

 

II топ. Репродуктивті жүйенің патологиясы – жыныс мүшелерінің өсіп, дамып жетілмеуі; ауытқуы; әйел жасының 17 ден төмен 30 дан асуы; нейроэндокрин және етеккір айналымының бұзылуы; жасанды аборт; жатырға жасалатын операция және жатырдың қабыну аурулары;

 

III топ. Әйелдің түрлі соматикалық аурулары – жүйке жүйесінің аурулары; нейроэндокриндік бұзылыстар; қан тамыр аурулары; семіздік III – IV дәрежесі; қан аздық; жүрек ақаулары.

 

IV топ. Ұрықтың әсерінен пайда болған факторлар; ірі нәресте; нәресте гипотрофиясы;ұрықтың инфекциялық жараққаттануы; жатыр ішілік гипоксиясы; ұзаққа созылған жүктілік; фетоплацентарлық жетіспеушілік; резус-қайшылықты жүктілік.

 

V топ. Жасанды факторлар: орынсыз қолданған толғақ қоздырушы дәрі –дәрмектер; өз мезгілінде жасалмаған амниотомия; орынсыз қолданған тәсілдер; босану ағымын дұрыс ауырсыздандырмау.

 

Акушерия саласында босану әрекеттерінің жаңа түсініктемелері енгізілді – босануға дайындық және «прелиминарлық кезең». Осыған байланысты босану ауытқуының жаңа түрі енгізілді – патологиялық прелиминарлық кезең.

«Босануға дайындық кезең» - ол жүктіліктің қорытынды кезеңі (37 аптадан босанудың бастапқы кезіне дейін) бұл кезде «босану доминанты» қалыптасады; жатырдың төменгі сегменті қалыптасып жатыр мойны «пісіп» жетіледі; нәресте басы жамбас қуысының кіреберіс жазықтығына орнығады; жатырдың жиырылу қабілеті артады; жыныс жолдарынан «шырышты тығын» бөлінеді; жатыр түбі төмендейді.

Ал прелиминарлық кезең босануға дайындық кезеңінің соңғы сатысы, жүйелі босану толғағының алдындағы кезең.

Прелиминарлық кезең

 

физиологиялық                                                                                   патологиялық

 

Физиологиялық прелиминарлық кезең – жатырдың бұлшықеттерінің қозу қабілеті күшейеді, әлсін – әлсін жатыр жиырылып, жүйесіз, ретсіз толғақ басталады. Нәресте басы төмендеп, жатырдың мойны жұмсарып, шырышты тығын сұйылып, бөліне бастайды. Жүйесіз толғақтар аз, (30-45мин) болады, әйелдің мазасын алмайды, әйел оны онша байқамайды, ұйқысы бұзылмайды, шаршамайды. Бұл толғақты бұрын (алдамшы),(жалған) толғақ деген. ФП – кезеңнің ұзақтығы 4-6 сағат. Содан кейін жүкті әйелдің жүйелі босану толғақтары басталады. Патологиялық прелиминарлық кезең – жүйесіз, ретсіз толғақ ұзаққа 6 сағаттан асып, бірнеше тәулікке созылады. Жүкті әйелдердің әлсін – әлсін белі, ішінің төменгі жағы ауырып, мазасызданып әйел шаршайды, ұйқысы бұзылады. Нәрестенің басы төмен жылжымайды, жатыр мойны ашылмайды, шырышты тығын сұйылмайды. Осы мезгілде жүйесіз толғақ көп уақыт бойы жүйеліге ауыспайды. Патологиялық прелиминарлық кезеңді – босану әрекетінің ауытқуының бір түрі деп есептейді.

Емдеу жолдары: Босанудың бұл ауытқу түрінде емдеу тәсілдері – жатыр бұлшық етінің ретті жиырылуына және әйел организімінің босандыруға дайындауға негіздеген.

Ол үшін:

1. Егер жатыр мойны жұмсарып, «пісіп жетілмеген» болса, ретсіз жатыр толғағын емдік акушерия наркоз немесе электроанальгезия тәсілін қолдану арқылы басады.

Емдік акушерия наркозының құрамы:

1. 20% оксибутират натрий ерітіндісі 50-60 мг
2. 2% -1 мл промедол немесе 2,5% -1 мл пипольфен
3. 1% - 1 мл димедрол ( б/е енгізеді)

1. Ал егер , жатыр мойны жұмсарып, «пісіп жетілген» болса, ретсіз жатыр толғағын ары қарай реттейді, ол үшін спазмолитиктерді – но-шпа, промедол, эстроген гормондарын кеңінен қолданады.
2. Жатыр мойны «пісіп жетілген», қағанақ қуығы жазық болса, оны мезгілінен бұрын жарып, толғақты қоздырады (окситоцин, простогландинді қолданады)

Босану күшінің әлсіздігі:

Толғақ күшінің азайып, қысқарып, сиреуін босанудың әлсіздігі деп атайды. Осының салдарынан жатыр мойнының ашылу қабілеті төмендеп, нәрестенің босану жолдарымен жылжуы бәсеңдеп, босану мерзімі ұзарады.

Босану күшінің әлсіздігі үш түрге бөлінеді:

1. Тұңғыш әлсіз толғақ
2. Кейінгі әлсіз толғақ
3. Күшену толғағының әлсіздігі

Тұңғыш әлсіз толғақ – босану әрекетінің басынан бастап, босанудың соңына дейін созылады, оның жиілігі – 2%- 10% аралығында. Толғақ әлсіз, сирек, қысқа болады, күшею қарқынды болмайды. Толғақтың бұл түрі көбіне, тұңғыш босанатын жасы – 18- ге толмаған, 30-дан асқан әйелдерде кездеседі, асқынған акушерлік анамнезде, жасанды түсігі көп әйелдер арасында көп болады.

Кейінгі әлсіз толғақ – толғақтың басталу күші, жиілігі, реттілігі босану әрекетінің басынан ұзақ уақыт күштк болып, бірақ кейін күші, жиілігі азайып, ретсіз сиреуін айтады, жиілігі 2,4 %. Бұл толғақтың түрі көбіне көп босанған, тар жамбаста, ірі немесе алып бала туғандарда, нәрестенің жатырда дұрыс орналаспауында кездеседі.

Күшену толғағының әлсіздігі – тұңғыш не кейінгі әлсіз толғақ көбінесе, босанудың екінші кезеңіне көшіп, күшену толғағының әлсіздігімен бірлеседі. Тоғақтың бұл әлсіздігі екінші кезеңнің ұзаруына әсер етіп, ана мен нәресте өміріне қауіп тудырады.

Дәрігерлік амал – тоғақты күшейту үшін окситоцинді венаға енгізеді, спазмолитиктерді кеңінен қолданады, жатыр мойны түгел ашылған жағдайда акушерлік қысқыш, вакуум – экстракторды пайдаланады.

Қарқынды қатты толғақ – керісінше аса күшейіп, жиіленіп , жатыр мойны тез жұқарып ашылады, қағанақ суы кетісімен бірден, қарқынды күшену басталады, нәресте мен бала жолдасы 1-2 күшенуден кейін туылады. Мұндай босануды қарқынды босану дейді (ұзақтығы 2-3 сағатқа созылады), нәресте өміріне қауіпті.

Асқынулары – қалыпты орналасқан плацентаның мезгілсіз бөлінуі, босану жолдарының жарақаттануы, нәресте гипоксиясы және жарақаттануы, үшінші кезеңде қан шығыны артады. Осы асқынуларды ескере отырып, қарқынды толғақты басу үшін, әйелге наркоз береді немесе промедол, седуксин, баралгинді қолданады.

Ретсіз толғақ – қалыпты жағдайда, жатыр толғақ кезінде өзінің ретімен жиырылады. Жатырдың жиырылғыш толғақтары ең алдымен оның оң бұрышынан басталып, содан кейін сол және түбіне қарай көшеді, содан соң денесіне, ең соңында төменгі бөлігіне келіп тарайды. Кейде көптеген себептерден , бұл реттілік бұзылып, жатырдың жиырылғыш толқындары ретсіз, жатырдың кез келген бөліктерінен басталып тарай береді. Толқын жатырдың бұрыштарынан емес, денесінен, түбінен, төменгі бөлігінен бастау алады, босанудың мұндай ауытқуын – ретсіз толғақ дейді.

Себептері: әйел организімінің жоғарғы, жүйке, нейрогуморальдық, гипоталамо- гипофиз жүйелері мен жыныс мүшелерінің қарым – қатынасын, патологиялық бағытта өзгеруі, мұның өзгеруіне себеп жоғарыда аталған босану әрекеттерінің ауытқуына әсер ететін негізгі факторлар.

Клиникалық белгілері: толғақ өте ауыртпалы, әсіресе әйелдің белі қатты ауырады, және жатыр өне бойы жиырылу қалпында болады, бірақ жатыр мойны ұзақ жайылып, жұқаланады, 4-5 см артық ашылмайды, нәресте босану жолдарынан жылжымай, әйел өз бетінше кіші дәретке отыра алмайды.

Акушерлік амалдар:

1. Дәрігерлер бұл асқынуын көбіне толғақтың әлсіздігі деп атап, толғақты әрі қарай қоздырып, босану асқынуларына душар етеді. Нәресте гипоксиясы артады, жатыр жарақаттанады. Ретсіз толғақта керісінше, спазмолитикалық, седативті дәрі – дәрмектерді кеңінен қолданады.
2. Ауырсыздандырғанда – толғақтың ара – арасында азоттың шала тотығын оттегімен қосып иіскетеді.
3. Көп жағдайда «емдік акушерия» наркозы беріледі.
4. Егер толғақ өз қалпына келіп, реттелмесе ананы кесар тілігі арқылы босандырады.

Ретсіз толғақтың асқынулары : босану жолдарының жарақаттануы, босану кезінде нәрестенің шетінеуі, қалыпты орналасқан плацентаның мезгілінен ерте ажырауы, жатырдың жиырылу қабілетінің төмендеуі, қан шығынының артуы.

6 дәріс:

Қалыпты босанудан кейінгі кезең немесе пуэрперальды кезең – жүктілік және босану кезеңдерінде өзгерістерге ұшырыған мүшелер мен жүйелердің инвалюциясы. Тек сүт бездерінің және гормональды жүйенің қызметі арта бастайды. Бұл кезеңнің ұзақтығы 6-8 апта.

Гормональды гемостаз – босанғаннан кейінгі кезеңде бірден плацентарлы гормон байланыстардың қалыптасу уақыты және етеккір қызметі әйел емшек бездерінің сүттенуімен байланысты. Босанғаннан кейін овуляторлы циклдың пайда болу аралығы – 49 күн (сәбиді емізбейтін әйелдерде) 112 (сәбиді емізетін әйелдерде).

Емшек бездері сүтті болу үшін эстроген, рогестерон, пролактин гормондарының әсері жеткілікті болу керек, содан кейін оның қызметі гипоталамо – гипофиз жүйесі реттейді, ана қанында пролактин мен окситоциннің пайда болуы емшек ұштарының тітіркенуіне де байланысты, сондықтан әйел босанғаннан кейінгі алғашқы сағатта сәбиге емшек ұшын сорғызады, емшек бездерінің сүтті болуына және жатырдың жиырылуына әсер етеді. Босанғаннан кейінгі кезеңде ішкі секреция бездерінің қызметі біртіндеп қалыптасады. Қалқанша безі 12 аптадан кейін бұрынғы қалпына келеді. Сонымен қатар инсулин, глюкокортикоидтар және минералокортикоидтардың синтезі өзгеріп, зат алмасу және әйел организімінің мүшелері мен жүйелеріне инвалюциялық әсерін тигізеді.

Жыныс мүшелері және сүт бездері :

• жатыр босанудың үшінші кезеңінің соңында жатыр едәуір жиырылып, көлемі кішірейеді, оның деігейі шаттан 15- 16 см жоғары тұрады.
• Қабырғаларының қалыңдығы 4-5 см, көлденең өлшемі 12- 13 см, қуыс ұзындығы 15-18 см, салмағы 1000 г.

Жатыр мойны ашық болады. Жатыр өте қимылды (жатыр байламдарының, жамбас түбінің созылып босауына байланысты)

 

Бір аптадан кейін инвалюциялық өзгерістерге байланысты жатыр салмағы – 500 г, екінші аптада 350, үшінші аптада – 250г, босану кезеңінің соңында - 50 г тең.

Жатыр мойны инвалюциясы – босанғаннан кейін, 10-12 сағаттан соң ішкі мойын өзегі жиырылады, сыртқы мойын өзегі өзгермейді, бір тәуліктен кейін мойын өзегі тартылып, 10- тәулікте ішікі мойын өзегі жабылады. Сонымен жатыр мойны 13 аптаның соңында өз қалпына келеді.

Жатырдан ағатын бөлінділерді лохия дейді. Босанғаннан кейінгі күндерде әр түрлі; 2-3 күдері қанды лохиялар; 3-4 және аптаның соңына дейін – серозды; 10 күннен бастап – ақ кір түсті; сонымен 5-6 аптада жатырдан бөлінділер тоқтайды;

Жатыр қосалқылары – алғашқы екі апта аралығында бұрынғы қалпына келеді.

Аналық бездер – жүктіліктің соңында аналық бездері пісіп жетілгенфолликулаларды анықтауға болады. Бірақ овуляция процесі болмайды, себебі фетоплацентарлы комплекстің гормондары гипоталамо – гипофиздік жүйені тежейді, ал босанғаннан кейінгі кезеңде – сүт бездерінің функциясы әсер етеді.

Қынап – босанудың алғашқы аптасында қынаптың көлемі жиырылып, кішірейеді,оның қабырғаларының ісінуі, қызаруы жойылады. Босанғаннан кейін үшінші аптаның соңында ғана жатыр байламдары өз қалпына келеді. Аралық бұлшықеттері 10 -12 күндері өз күшіне енеді.

Сүт бездері – босанғаннан кейінгі кезеңде сүт бездерінің қызметі артады. Жүктілік кезеңінен бастап сүт бездерінде өзгерістер пайда болады, емшек ұшынан уыз шығады, уызда белок, витамин, ферменттер анықталады. Босанғаннан кейін 2-3 күндері сүт пайда бола бастайды, сәби үшін ең қажетті қоректі тамақ – сүт – ақ сұйықтық реакциясы сілтілік.

 

Босанған әйелдің күй – жағдайы

 

Қалыпты жағдайда босанған әйел ұйқышыл, шаршағыш келеді, дене қызуы қалыпты. Жатырдың жиырылуына байланысты ауыртпалы толғақ байқалады, әсіресе сәбиді емізген кезде. Зат алмасу бірінші аптада жоғарыламайды, біртіндеп қалыпты жағдайға келеді.

 

Жүрек – қан тамыр жүйесі

 

Әйел босанғаннан кейін қан айналым көлемі (ҚАК) 13.1% плазма айналым көлемі (ПАК) 13%, эритроцит айналым көлемі (ЭАК) 13.6% төмендейді.

ҚАК және ПАК клетка сыртындағы сұйықтықтың қан тамыр қуысына енуінен ұлғаяды. Ал ЭАК және айналымдағы гемоглобиннің мөлшері босанғаннан кейінгі кезеңде төмен болып қалады. Жүрек жиырылу жиілігі бірден жоғары болады, бірінші аптаның соңында қалпына келеді. Босанғаннан кейінгі 4- тәулікке дейін қан қысымы 5%- ға жоғары болады, ал фибриногеннің концентрациясы төмендейді.

 

 

Көңіл күйінің өзгеруі

Босана салысымен көбіне әйелдің көңіл күйі көтеріңкі болады. Ол баласының жарық көріп, жүктілік пен босану машақатының біткеніне қуанады. Бірақ мұндай көңіл күйі екінші не үшінші күннен кейін гормондардың әсерінен өзгереді. Әйел өзін жабырқаңқы сезініп, кейде тіпті жылағысы келеді. Осындай көңіл күйінің жалғыз себебі — денедегі гормондық өзгерістер. Соны алдын ала білгеніңіз бұл жағдайды жақсырақ меңгеруіңізге көмектеседі. Әдетте ол бір- екі күнге ғана созылады.

Босанған әйелдің денсаулығы түзелген сайын оның көңіл күйі де жақсара түседі. Ал сары уайым, ұйқысыздық немесе тәбетсіздік жалғаса беретін бол- са, дәрігерге қаралу қажет.

 

Қынаптан бөлінетін сұйықтық

Босанғаннан кейінгі апталарда қынаптан қан мен басқа да сұйықтық бөлінеді. Кейбір әйелдерде осы кезең 2 апта ғана болса, басқаларда 5 – 6 аптаға созыла алады. Бірінші аптада қынаптан бөлінетін сұйықтық қан аралас болса, уақыт өте оның түсі бозғылдана береді. Босанғаннан кейінгі 24 сағат ішінде ұйыған қанның түсуі де мүмкін. Егер бұл 24 сағаттан кейін де жалғаса берсе, не ішіңіз ауырып, қызуыңыз 37,5°-тан төмендемей қойса, онда бұл жатырда бала жолдасының не шырышты қабықтың бір бөлігінің қалып қойғанын білдіруі мүмкін. Ол туралы дереу дәрігерге хабарлаңыз, бұл емдеуді қажет ететін жайт!

Бөлінетін сұйықтықтың иісі айлық етеккірдің иісіндей болуға тиіс. Егер иісі жағымсыз болса немесе мөлшері алты апта ішінде ақырындап азаймай қойса, дәрігерге қаралыңыз. Бұның себебі қабыну (инфекция) болуы мүмкін, оны емдеу қажет.

Жалпы қабынуларды болдырмау үшін жеке бас тазалығына айрықша көңіл бөлу қажет. Әжетханаға барған сайын міндетті түрде таза сумен жуыныңыз. (Осы кезеңде сабынды немесе микробтарды өлтіретін жуғыш заттарды қолданбаңыз.)

Осындай қатаң тазалық сақтау әдісі босанған кезде кесіліп, тігілген жеріңізді де таза ұстауға көмектеседі. Қолыңызды әрқашан мұқият жуатын болыңыз. Баланы қолмен ұстамас бұрын да міндетті түрде солай істеңіз.

 

Емшектегі өзгерістер

Босанғаннан кейінгі 3 – 4 күнде емшектеріңіз қатайып, ауырлайды. Бұл сүттің пайда бола бастауымен байланысты. Көбінесе ол үшінші күні болады. Соған дейін емшекте сүт емес, уыз түзілген болатын. Уыздың мөлшері аз болғанымен, нәрлілігі өте жоғары.

Бірінші күндері нәрестеңіз тоймай жүр деп ойлауыңыз мүмкін. Бірақ уыздың нақ осы мөлшері баланың тамаққа деген барлық мұқтаждығын өтеуге толығымен жетеді. «Босанғаннан кейін» деген бөлімдегі «Бала емізу» тарауын қараңыз.

Зәр шығару жүйесі

Босану ағымына байланысты қуықтың гипотониясы байқалады, әйелден зәр шығару қиындайды, біртіндеп 2-3 күндері қалпына келеді. Бүйрек қалыпты жағдайда жұмыс істейді, тәуліктік зәр алғашқы күндері жоғары , 2-5 күндері өз қалпына келеді. Асқазан мүшелері қалыпты жағдайда, ішек атониясына байланысты алғашқы күндері үлкен дәретке отыру қиындайды.

Босанғаннан кейінгі кезеңді жүргізу:

Бұл кезеңді жүргізудің негізгі мақсаты – ана мен сәбидің септикалық ауруларының алдын алу. Босану жолдарына емшек ұшына инфекцияның енуі қауіпті.

Алдын алу шаралары:

Жұқпа белгілері бар әйелдерді және сәбилерді бірлен обсервация бөліміне көшіреді, медицина қызметкерлері жеке бас гигиенасын сақтаулары керек, палата мен төсек орын тазалығын қамтамасыз ету және босанғаннан кейінгі бөлмеде циклдық принципті сақтау.

Дәріге және акушерка босанған әйелдің күнделікті күй – жағдайын, қан қысымына, тамыр соғуына, дене ыстығына, жатыр деңгейіне және жатырдан ағатын лохияның түсіне, сүт бездерінің жағдайына көңіл бөледі. Дені сау әйелдер босанғаннан кейін бірінші тәулікте түрегеп жүреді, гимнастикамен шұғылдануына болады.

Жатырдың инволюциялық құбылысын УДЗ арқылы толық анықтайды (жатырдың ұзындығы 2-5 тәулікте; ал көлденең 2-4 тәулікте кішірейеді) Үшінші тәулікте жатыр қуысында УДЗ – шамалы ұйыған қан және дицидулды ұлпаның қалдықтары анықталады; 5-7 тәулікте бұл қалдықтар жатырдың төменгі бөлігінде болады.

Босанғаннан кейінгі бөлмеде сәбиді емізу ұйымдастырылады. Емізер алдында: ана қолын сабындап жуып, басына орамал тартады. Сүт бездерін тәулігіне екі рет жылы сумен, иіс сабынмен жуады. Сәбиді емізіп болғаннан кейін, бірден ана қойнына салады, содан кейін тәулігіне 6 рет емізеді.

 

Босанғаннан кейінгі кезеңнің септикалық аурулары

Акушерия тәжірибесінде шешілмеген күрделі мәселелердің бірі – босанғаннан кейінгі кезеңнің септикалық аурулары: оның жиілігі соңғы жылдарда жоғарылауда (19.7-75%-ға дейін).

Бұл асқынудың жоғарылау себептері: әйелдің жалпы денсаулығының төмендеуі, жүктілік пен босану асқынуларының артуы; ауру қоздыратын микробтардың біреу емес, бірнешеу болуы; АІИ-ң өсуі. Сонымен қатар әйел босанғаннан кейін әлсізденіп, әр түрлі инфекцияға сезімтал келеді.осы мезгіілде ана организміне жарақаттанған босану жолдарынан жатыр мойын өзегі немесе қан, лимфа арқылы микробтар еніп, септикалық ауруларға душар етеді. Инфекция қоздырушылар: стафилакокк, бета-гемолитикалық стрептококк, гонококк, анаэробты бактериялар, ішек инфекциясы.

Жіктелуі, клиникалық белгілері, емдеу жолдары

Босанғаннан кейінгі кезеңнің септикалық аурулары А.В.Бартельс, С.В.Сазоновтың жіктеуі бойынша төрт сатыға бөлінеді.

І сатысы: инфекция ішкі жатыр мойны ернеуімен шектеледі; аралық, қынап қабырғасының, жатыр мойнының жаралары, жатырдың қабынуы.

ІІ сатысы: инфекция тек кіші жамбас қуысымен шектеледі; жатыр, жатыр маңының, жатыр қосалқы бөліктерінің, кіші жасбас іш пердесінің, жатыр, жамбас қан тамырларының қабынуы (метрит, параметрит, трмбофлебит, пеоьвиоперитонит).

ІІІ сатысы: инфекция кіші жамбас қуысынан шығып, қанға тарайды. Іш пердесінің қабынуы, септикалық шок.

ІҮ сатысы: инфекция қан арқылы бүкіл денеге жайылады сепсис, септицемия, септикопиемия.

Бірінші сатысы

Әйел босанғанна кейін босану жолдары жеңіл жарақаттанады, көбінесе аралық пен жатыр мойны жыртылады. Сол жарақаттарға инфкция түсетін болса, жара пайда болып, беті іріңдейді.

Белгілері: сыртқы жыныс ағзалары қатты ауырып, қызарып, ісініп, қабынады. Аралық тігістері іріңдеп, ажырап қанағыш келеді, екінші – үшінші күндері әйелдің дене температурасы көтеріледі.

Емдеу жолдары: аралықтың тігісін алып тастап, жараны сутегі асқын тотығымен жуып тазартады. Жараны іріңнен тазарту үшін, гипертоникалық ерітіндіге малынған дәкеден күніне үш рет аралыққа түтікше кояды. Жараны іріңнен ттолық тазартқаннан кейін, синтомицин, грамицидин майларын қолданады. Инфекцияға қарсы антибактериялық ем жүргізеді: пенициллин, ампициллин, оксациллин, т.б. Жара тез жазылып кету үшін трипсин, химотрипсин ферменттерін және ультракүлгін сәулесін пайдаланады. Жара он төрт күнде жазылады, сол уақытта аралыққа екінші рет тігіс салуға болады.

Босанғаннан кейінгі кезеңнің инфекциялық ауруларының ең жиі кездесетін түрі – жатырдың қабынуы. Ауру басталған кезде жатырдың шырышты және бұлшық етті қабаты қабынып, жараланып, іріңдейді.

Белгілері: босанғаннан кейін 3-4күндері, ал кесар тілігінен кейін 1-3күндері пайда болады. Дене температурасы 38-39 градусқа дейін көтеріліп, тамыр соғуы жиілейді; әйел безгек ауруындағыдай қалтырайды. Жатыр жиырылуы, қайта қалпына келуі төмендейді, қолмен ұстағандажатыр ауырмалы, жатырдан шығатын сұйық зат қан ірің аралас, сасық иісті болады. Бұл асқынуда жатырдың жиырылу қасиетінің төмендеуінен, немесе жатыр мойны өзегінің бітеліп қалуынан, кейде сұйық зат жатыр қуысында жиналып, жатырды керіп ауыртпалы толғақ пайда болады. Бұны лохиометрия деп атайды. Осы кезеде дененің улануы күшейіп, әйелдің қызуы көтеріліп, басы ауырады. Қан құрамы өзгереді, ЭТЖ жоғарылайды.

Емдеу жолдары: біріншіден жатыр қуысында бала жолдасының бөліктерінің қалдығын анықтайды УДЗ зерттеуі арқылы. егер жатыр қуысында бала жолдасының қалдығы анықталса, жатыр қуысын тазалап, жатыр үстіне мұз қойып он онбес минут, түрлі антибиотиктерді – канамицин, ампициллин, гентамицин т.б, улануға қансы дезинтоксикациялық сұйықтықтарды, витаминдер, белоктық заттар кеңінен қолданылады. Дененің тітіркеніп, түршігуін басу үшін димедрол, пипольфен, супрастин, қызуын басу үшін амидоперин, аналгин, аспирин беріледі. Ауру сегіз он күнге созылады. Толық емдемесе инфекция одан әрі тарап ауру асқынады.

Екінші сатысы

Параметрит. Бұл асқынулардың белгілері босанғаннан кейін 10-12 күндері байқалады. Дене түршігіп, қызуы 39-40 градусқа жетіп, іштің төменгі жағы тартып ауырады, қан құрамы өзгереді. Қынаптық зерттеуде жамбас пен жатыр қабырғасы арасында қозғалмайтын қабыну ісік анықталады. Бұл қабыну ісігі үш төрт апта ішінде қайта сорылуы немесе іріңдеуі мүмкін, іріңдеген ісікті қынап арқылы дер кезінде жарып, іріңді сыртқа шығарады. Егер іріңді ісікті жармаса ол әрі қарай бүйрек, қуық, тік ішекке дейін жайылып, өзі жарылады.

Жатырдың қосалқы бөліктерінің қабынуы. Бұл қабыну көбінесе соз ауруларының әсерінен болады.

Ауру белгілері: босанғаннан кейін 7-10 күндері байқалады. Әйелдің жалпы жағдайы нашарлап, денесі түршігіп, қызуы көтеріледі. Іштің төменгі жағы қатты ауырып, іш перденің тітіркену белгісі пайда болады.

Қынаптық тексеруде: жатыр қосалқы бөліктерінде ауырмалы, шекарасыз қабыну ісігі анықталады, жатыр ісініп, үлкейіп, ісікке қарама-қарсы жаққа ығысады.

Емдеу жолдары: жан-жақты, жоғарыда айтылған дәрілерді кеңінен қолданады. Қабыну ісігі іріңдеген жағдайда хирургиялық ем.

Пельвиоперитонит. Аурудың белгілері босанғаннан кейін 3-4 күндері байқалып, жедел басталады. Дене қызуы көтеріледі. Іштің төменгі жағы қатты ауырып, әйелдің жүрегі айнып, құсады.

Қынаптық зерттеуде: жатыр ісініп үлкейеді, ауырмалы. Қабыну ісігі қайта сорылуы мүмкін немесе іріңді қуысқа айналады.

Емі: антибактериялық, инфузиялық, десенсибилизиалық емдер. Іріңдеген қуысты қынаптың артқы күмбезін тесіпағызады.

Үшінші сатысы

Перитонит. Босанғаннан кейінгі іш пердесінің қабынуы. 2-3-8 күндері байқалады. Ішперде қуысында іріңді және іріңсіз сұйықтықтар пайда болады. Дене қызуы көтеріліп, тамыр соғуы жиілейді, іштің төменгі жағы ауырады, жүрек айну, құсу пайда болады. Үлкен дәрет іште қатаяды, іш қатты кеуіп, ішперденің тітіркенуі байқалады.

Негізгі себептері:

1. Қағанақ суының мезгілсіз кетуі;
2. Операция алдындығы қынаптық зерттеудің көптігі;
3. Босану әрекеттерінің ұзаққасозылуы;
4. Жатыр тігісінің ажырауы.

Перитониттің дамуы үш фазадан тұрады.

Бірінші фазасы. Бұл фазада іш қуысында сары су жиналып, оған қанның ақ түйіршіктері мен фебрин қосылып, қоюланып, іріңді-қанды сары суға айналады. Сары су қайтадан ішекке сінбегендіктен қан айналым төмендеп, гиповолеми айқындалады. Қанда натрий мен калий деңгейі азайып, ішектің қимылы әлірейді.

Екінші фаза улану. Бұл фазада қан айналым бұзылып, қан іш қуысының көк тамырында бөгеледі. Организмнің қорғаныштық, бейімділігі, бүйректің, бауырдың қызметі төмендейді. Әйелде жиі құсық пайда болады. Қан айналым бұзылысынан ұлпалық гипоксия дамиды.

Үшінші фаза терминалдық. Қан қысымы, жүректің соғуы төмендеп, бүкіл организмнің улануларынан әйел сандырақтап, есінен танады, септикалық шок дамиды.

Қан құрамы өзгереді: гемоглобин төмендейді, қанның ақ түйіршіктері, ЭТЖ жоғарылайды, нейтрофиль формуласы солға жылжиды. Организм улану салдарынан зәрде белок пайда болып, бүйрек қызметі төмендейді.

Операциядан кейін бүкіл организмнің жүйке мүшелер қызметін қалпына келтіретін емдер қолданылады, қан және қанның әр түрлі құрамдары, мұздатылған плазма, эрмасса, глюкоза, гемодез, реополигюкин, белок сұйықтықтары, десенсибилизаторлар – димедрол, супрастин;гипертоникалық клизма жасалады.

Септикалық шок. Микробтардың ыдырап, оның уытының бүкіл организмге, қанға тарауынан кенеттен пайда болатын патологиялық құбылыс. Осының салдарынан қан тамырларының қызметі төмендеп, қанның ұюы артып, ұлпалар мен мүшелерге гипоксия дамиды. Қан құрамы өзгереді, қан қысымы төмендейді, зәр азаяды, ми, бауыр, өкпе, бүйрек тамырларынада қан ұйып, олардың негізгі қызметтері төмендеп, нашарлайды. Бұл құбылыс көбінесе жүктілік, босану кездерінің асқынуында, перитонитте, сепсисте жиі кездеседі.

Септикалық шоктың екі сатысы бар:

1. Ерте сатысы 6-8 сағат аралығы;
2. Кеш сатысы бірнеше күннен бір жұмаға дейін.

Кеш сатысының клиникалық белгілері: қан қысымы төмендеуі, тыныс алу жиі, ентігу пайда болады. Беті шамалы көгеріп, аяқ-қолдары мұздай бастайды. Әйел әлсін әлсін есінен танады. Әр бір тілген, дәрі еккен жерлердің бәрінен қан аға бастайды, қан ұйымайды, диурез азайып, анурия болуы мумкін.

Септикалық шоктың ерекшеліктері:

1. Шоктың кенеттен пайда болуы;
2. Асқынудың ағысы микроб түріне, қабілетіне, күшіне байланысты;
3. Диурез азаюы, немесе тоқтап қалуы;

Септикалық шоктың диагнозын анықтау үшін:

1. Артериялық және орталық венозды қысымды әр бір 30 минут сайын және тыныс алу жиілігін бақылайды.
2. Тәулігіне төрт рет тік ішек температурасын өлшейді.
3. Жалпы қан құрамын және тромбоцит санын зерттейді.
4. Микробтардың антибиотиктерге сезімталдығын және қанға бактериологиялық зерттеу жүргізеді.
5. Сағат сайын зәр мөлшерін анықтау.
6. Қан сары суында электролиттің, мочевинаның, креатиннің мөлшерін анықтайды.
7. Мониторлы бақылау жүргізіледі.
8. Кеуде және ішперде қуысына қуысына рентгенологиялық зерттеу жүргізіледі.
9. Қан ұю көрсеткіштерін анықтайды.

Емі:

1. Септикалық ошақты ерте, тұтас жою
2. Комплексті антибактериалық терапияны қолдану
3. Қан айналымдығы қан мөлшерін бір қалыпты ұстау үшін глюкоза ерітіндісін реополиглюкин, реоглюкин, альбумин, және құрғақ плазманы қолданады.
4. Тыныс алу жетіспеушілігін оттегі терапиясы арқылы коорекциялап, қажет болса, трахеосомия жасалады, ИВЛ жасайды
5. Иммунотерапия
6. Су электролит алмасуының бұзылуын реттеу.
7. Антиагреганттар, антикоагулянттар тағайындалады
8. Әйелдің ауыр жағдайын ескере отырып, септикалық шокта зонд арқылы тамақтандыру
9. Септикалық шокта плазмаферез, гемофильтрация, гемо немесе плазмасорбция жасайды.

Төртінші сатысы

Сепсис патологиялық қалып, микроорганизмдердің ыдырау салдарынан, оның уыты септикалық ошактан қанға және бүкіл мүшелерді іріңдетеді.

Сепсистің екі түрі бар:

1. Септицемия қанның іріңдеуі.
2. Септикопиемия мүшелер мен ұлпаларда іріңді ошақтардың пайда болуы.

Септицемия жедел септикалық ауру, дене қызуы бірден 40-41 градусқа көтеріліп, денесі қатты қалтырайды. Әйелдің тамыр соғуы жиіленіп, есеңніреп, қалтырау қайталанып отырады, басы аураып, меңзең болады. Терісі сарғыштанып, түсі бозарып, тілі кебірсіп, іші кеуіп аурады.

Септицемияда әйелдің айығуы немесе қаза болуы мүмкін. Егенр ауру бірнеше аптаға созылса септикопиемияға көшеді.

Септикопиемия. Әдетте ауру босанғаннан кейін 10-17 күнде дамиды. іріңді ошақтұңғыш өкпеде, бауырда, одан соң жүрек пен қан тамырларда дамиды.

Сепсистің бұл түрінде дене қызуы бір көтеріліп, бір төмен түсіп, өне бойы қалтырайды. Тамыр соғуы жиі, әлсізденеді, тілі кеберсіген.

Қан құрамында: ликоцитоз, эритроциттер токсин әсерінен ыдырайды, соның салдарынан ауыр анемия дамиды. көк бауыр жұмсарады.

Тәуліктік зәр азайып, зәрде бактериуремия, протейнурия, эритроциттер, лейкоциттер анықталады. Бұл патология бүйрек дистрофиялық өзгерістерінің әсерінен немесе септикалық ошақ бүйректе дамығанынан.

Мүшелердің іріңдеуі үш бағытта таралуы мүмкін: қан тамыры; жүрек; бұлшық ет бағыттары.

Емі: инфекцияға, организмнің улануына қарсы, оның қорғаныш қызметін арттыруға, зақымдалған мүшелердің қызметін орнына қалыптастыруға бағытталған.

1. Микробтың бірнеше түріне әсер ететін, екі-үш антибиотиктер: ампиокс, ампициллин, оксациллин, канамицин, линкомицин, т.б.
2. Дезинтоксикациялық терапия: гемодез, реополиглюкин, глюкоза т.б.
3. Дененің түршігуін қайтаратын десенсибилизиялық терапия: димедрол, супрастин, дипразин т.б.

Емшек безінің қабынуы

Емшек безінің қабынуы (мастит) степто-стафилококк микробтарының енуінен емшек ұлпасының қабынып, іріңдеуі.

Бұл қабыну әдетте емшек ұлпаларының терісі зақымдалғанда, қан, лимфа жолдары арқылы микробтардың түсуінен пайда болады.

Емшек безінің қабынуының үш түрі бар:

1. Сыздау
2. Шоғырлану түрі
3. Іріңдеу түрі

Сыздау және шоғырлану түрінің клиникасы. Әйелдің денесі тітіркенеді, басы аурады, жалпы күйі нашарлап, дене қызуы көтеріледі. Бастапқы кезде емшек сыздап, қатайып, қол тигізбей аурады. Қабынудың бұл түрін мезгілінде емдесе, тез қайтуы мүмкін, немесе келесі түріне, яғни шоғырлану түріне өтеді. Бұл жағдайда емшектің бір бөлігінде шекаралы, қатты аурмалы шоғырлану ісігі анықталады. Қолтық асты безі үлкейеді. Қан құрамы өзгереді: лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарылайды, эритроциттер азаяды.

Емшек қабынуы әрі қарай дамысы үшінші түрі, іріңдеу түрі дамиды. бұл жағдайда: зақымдалған сүт безі сұрланып, үлкейіп, тері асты сарғыш тартып, ірің пайда болады.

Емдеу жолдары: инфекцияға, дезинтоксикауиялық дірілер және желгілікті (УВЧ) емдерін қолданады. Төсектік режим.

Негізгі ем антистафилококктық дәрілер: оксациллин, ампициллин, фузидин, линкомицин. Ауыр іріңді флегмонозды түрінде цепорин көк тамырға. Антибиотиктермен қатар нистатин, сульфаниламидтер тағайындалады.

Іріңдеу түрінде хирургиялық ем. Сәбиді сыздау түрінде ғана емізеді.

Акушерия патологиясының алдын алудағы негізгі принциптер

1. Жекелеген алдын алу шаралары – жүкті, босанып жатқан, босанғаннан кейінгі әйелдердің жеке бас гигиенасына, тамақтануына бағытталған.
2. Қоғамдық шаралар халықтың денсаулығын сақтауға негізделген.
3. Біріншілік шаралар медициналық, гигиеналық, әлеуметтік және тәрбиелік бағытта.
4. Екіншілік шаралар ауруды ерте анықтауға, оның дамуының және асқынуының алдын алуға бағытталған.

Акушерия патологиясының дамуына әсер ететін факторлар:

1. Жүктілік кезіндегі жұқпалы аурулар
2. Қыз баланың сәбилік кездегі аурулары.
3. Көп түсік тастаған, мезгілінен бұрын босанғандар
4. Жыныс мүшелерінің дұрыс өсіп жетілмеуі
5. Экстрагениталды аурулар
6. Көп босанған, жасы 18жастан немесе 30дан жоғары әйелдер.

 

7 дәріс

Босану кезінде және босанғаннан кейінгі қан кетулер

Босанғаннан кейнгі кезең екіге бөлінеді- ерте және кеш. Ерте кезең екі сағатқа созылады, осы кезеңдегі қан шығынының себептері: 1. Жатыр қуысында бала жолдасы, бөліктерінің іркіліп қалуы. 2. Жатырдың жиырылуының төмендеуі мен жоқтығы (гипо-атония); 3. Қан ұюының бұзылуы; 4. Босану жолдарының жарақаттануы.

1. Жатырқуысында бала жолдасының бөліктері іркіліп қалған жағдайда, жатырдың жиырылу қабілеті төмендеп, қан шығыны артады. Бірден әйелге наркоз беріп, жатыр қуысын қолмен тексеріп, іркіліп қалған плацента бөліктерін алып тастайды.

2. Жатырдың жиырылу қабілетінің төмендеуінен немесе жоқтығынан пайда болатын патологиялық қан шығынын гипо-атониялық өан шығыны дейді. Гипотония- жатырдың жиырылу қабілетінің төмендеуі; атония- жатырдың жиырылу қабілетінің жоқтығы.

Себептері: жатырдың қабыну аурулары, өзіндік және жасанды түсіктер, қағанақ суының көптігі, егіз жүктілік, гестоздар, тар жамбас, ірі салмақты нәресте, жатырдың ісік ауруы, босанудың ауытқулары; сонымен қатар кесар тілігінен кейн жатрд жөнсіз қолмен уқалап, дәрі-дәрмектерді орынсыз қолданса немесе плацента бөліктері жатыр қуысында қалса,игипоатоиялық қан шығыны байқалады.

Клиникалық белгілері

Бұл асқынуда потологиялық қан шығыны үшінші кезеңде немесе әйел босанысымен бірден басталады.

Гипотониялық қан шығынында-қан шамалы, ұзақ ағады; жатырдың жиырылу қасиеті төмендейді (жиырылу сирек қысқа). Қолмен жатырды уқалағанда ол әдеттегідей қатты, тығыз болмай жұмсақ болады; жатыр қуысында қан ұйып жинала бастайды, жатыр көлемі үлкейіп, кіндік түбінен жо,ары тұрады. Дәрі-дәрмектер қолданған кезде, жатырдың жиырылу қабілеті жоғарылай бастайды.

Ал атониялық қан шығынында, жатырдың жиырылу қабілеті жоққа тән, дәрі-дәрмектер ешқандай нәтиже бермей, шамалы уақыттың ішінде әйелден көп қан кетеді.

Жатырдың жиырылу қабілеті бұзылғанда тез арада қанды тоқтату үшін қолданатын шаралар:

1. Жұмсақ түтікшемен қуықтан зәрді шығарады.

2. Жатырдың сыртынан қолмен уқалап, мұз немесе мұздай су құйылған грелканы жатырға қояды.

3. Жатырдың жиырылу қабілетін жоғарлату үшін, жиырылтқыш дәрілерді қолданады (метилэргометрин, окситоцин, питуитрин т.б).

Қан шығыны тоқтамай 300-400 мг жеткен жағдайда, жатыр қуысын қолмен тексеріп, оның қуысындағы (қағанақ қабақшаларын, қанды) алып тастағаннан кейн, жатырға сыртқы-ішкі массаж жасайды. Бір мезгілде венаға (SED+250 5% глюкоза ерітіндісін) простагландинмен енгізеді.

4. Қан шығыны артып, (800-100 мл) жетсе әйелге бірден ампутация немесе экстирпация операциясын жасайды. Операцияға дайындық алдында төмендегі шараларды қолданады: алдыңғы ішперде тұсында қолқаны омыртқаға қарай басады; Бакшеевтің әдісімен жатыр мойнына уақытша клеммалар салады (жатырдың жиырылу қасиеті ұлғаяды).

5. Қан ұю жүйесі бұзылса (ДВС-синдром дамыса), ішкі жамбас артериясын байлайды.

Қан шығынын тоқтату үшін қолданған барлық шаралар бір мезгілде инфузионда- трансфузионда терапиямен жүргізілді.

Перзентханаларда жүктілік, босану, босанғаннан кейнгі кезеңдерді асқынудың ауыр түрлерінде жедел көмек көрсететін арнайы тәжірибелі дәрігерлер тобы, сонымен қатар қан, қажетті дәрі-дәрмектер дайын болуы керек.

Босанғаннан кейнгі кезеңде қан шығыны артуының тағы бір себебі – қан ұю жүйесінің бұзылуы. Бұл әйел өмірі үшін өте қауіпті жағдай, көбіне жүктілік гестозының ауыр түрінде нәресте жатырда шетінгенде; гипо- атониялық қан шығынында; кесар тілігінде және планцентаның жатыр қабырғасынан бөлінуінің ауытқуында (плацентаның мезгілсіз бөліну, төмен орнығуы, берік жапсырылуында) кездеседі.

Бұл жағдайда жатырдың жиырылу қабілеті бұзылмайды, бірақ жатырдан тоқтаусыз қан ағады және қан ұйымайды; жатырдан басқа кез-келген; тігіс салған, мұрыннан, дәрі еккен жердің бәрінен қан кетеді. Лабораториялық зерттеу жасағанда, қан ұю уақыты ұзарады, қанда фибриноген өте төмендейді. Жүкті әйелде фибриногеннің қандағы мөлшері 400мг%. Фибриногеннің қанда төмендеп, жойылуы қан шығынын күшейтеді, гипо және афибриногендік қан кету байқалады. (ДВС синдром дамиды).

ДВС- тің пайда болу себебі, ананың қан құрамына жатыр қуысынан, қан тамырларының ішкі қабынан, қанның ұю қабілетін бұзатын тромбопластиндік әртүрлі субстраттардың түсуі.

Осы жағдайда қанның фибриногенді көп жұмсалып, қан қоюланып, қан іріктері пайда болады, сөйтіп бүкіл қан тамырларын бітейді. Осыған байланысты қан ағымы бәсеңдейді, әсіресе капилляр жүйесінде, бүкіл әйел организміндегі мүшелердің қанайналымы бұзылады.

Гипо және афибриногендік қан кетуді анықтау үшін: дені сау әйелдің венасынан 2мл қан алғанда, ол 2-3 минутта ұйыйды, ал потологиялық қан шығыны болған әйелдің қаны ұйымайды; осы екі қанды қосқан кезде дені сау әйелдің қаны еріп кетеді.

 

Емдеу жолдары:

1. Біріншіден ДВС-тің пайда болуына себепкер болған жүктілік пен босанудың асқынуларын мезгілінде емдеу.

2. Организмнің гемодинамикалық және қан ұю өзгерістерін қалпына келтіру.

3. Жатырдың аққан қан тоқтамай, қан шығыны ұлғайса, бірден жатыр экстирпациясын жасайды; ішкі жамбас артериясын байлайды.

Қан ұю жүйесінің бұзылуының (коагулопатия)және ДВС синдромының диагнозы, емі қалыпты орналасқан плацентаның мезгілсіз бөлінуінің асқынуларында толық жазылған.

Геморрагиялық шок.

Әйел организмінде патологиялық қан шығынына қарсы пайда болған, патофизиологиялық өзгерістерді геморрагиялық шок дейді. Бұл өзгеріс (КАК) қан айналымы көлемінің кенет төмендеуінен, мүшелердің, жүйелердің қызметінің бұзылуынан пайда болады. Бұл құбылыстың негізгі салдарының бірі- қан айналымы көлемінің қан тамырларының мөлшеріне сәйкес келеді.

Гемморагиялық шоктың себептері: қалыпты орналасқан плацентаның мезгілсіз бөлінуінде, плацентаның төмен орнығуында, жатырдың жыртылуында, плацентаның тығыз немесе сіресе жапсырылуында, қағанақ суының эмболиясында, гипоатониялық қан шығынында гемморрагиялық дамиды.

Қан шығынына қарсы әйел организміндегі реакция екі түрлі: физиологиялық және патологиялық. Әдетте физиологиялық қан шығыны дене салмағының 0,3-0,5%-ты (250-350 мл). Бұл мөлшердегі қан шығынында әйел органимзмінде ешқандай патологиялық өзгеріс болмайды.

Ал патологиялық қан шығыны дене салмағының 0,5-1,8%-ынан асады. Бұл мөлшердегі қан шығынында әйел әйел организмінде әр түрлі патологиялық өзгерістер байқалады.Патологиялық қан шығыны компенсациялы және декомпенсациялы болып екіге бөлінеді. Компенсациялы өан шығынының мөлшері орташа есеппен бүкіл қан айналымының (ҚАК 10%-450-500 мл) болып есептелінеді.Әйел организмі мұндай қан шығынын тез уақытта өзінің бейімделу қабілеттерімен қалпына келтіреді.

Негізгі бейімдеуші қабілеттер:

1. Қан тамырларының түйілуі, бұл бейімдеуші қабілет организмде қан қысымын көпке дейн ұстап тұрады.

2. Ұлпа және ұлпа аралық сұйықтықтар, деподағы (бауыр, көк бауыр, жатыр бұлшық еттеріндегі т.б) қандар тез арада қан тамырларына ауысып, қан көлемін толықтыруға көмектеседі.

3. Жүрек соғуы жиіленіп оның минуттық көлемі үлкейеді, осыған байланысты жүрек жұмысы да артады.

4. Жоғарығы жүйке жүйесінің, гипоталамус-гипофиздің, бүйрек безінің қызметтері өседі.

Осы бйімдеуші қабілеттер организмнің гемостазын сақтайды, сондықтан компенсаторлық қан шығынында әйел организмі айтарлықтай өзгеріске ұшырамайды.

Егер қан шығынының мөлшері айналымдағы қан көлеміне 10%-дан артық болса, оны декомпенсациялық қан шығыны дейді. Бұл жағдайда организм өзінің компенсаторлық бейімдеуші қабілеттерін сақтай алмайды; әйел организмінде әртүрлі патологиялық құбылыстар және геморрагиялық шоктың белгілері пайда болады.

 

Геморрагиялық шоктың сатылары

 

Сатылары	Клиникалық белгілері	ҚАК %, қан шығыны-мл
I сатысы	Әйелдің күй-жағдайы өзгермейді. Қан қысымы 100 мм.с.б. астам. Дене, бет терілері шамалы бозарады. Тамыр соғуы 80-90 минутына. HB-90 г/л және одан жоғары.	15%-ға дейн (750 мл)
II сатысы	Әйелдің күй-жағдайы орташа, оның басы айналып, көзі қарауытады. Дене, бет терілері бозарады. Қан қысымы – 80-90 мм. с.б. Тамыр соғуы 110-120 бір минутта. HB-80 г/л және одан төмен.	25%-ға дейн (1200 мл)
III сатысы	Әйелдің күй-жағдайы өте ауыр, есінен танып, терілері қатты бозарады, дене ыстығы төмендейді. Қан қысымы 60-70 мм с.б. Тамыр соғуы әлсірейді 130-140 минутына. Әйелдің зәрі азаяды.	30-40%-ға дейн (1200-2000 мл)
IV сатысы	Әйел ес-түсінен ажырайды. Қан қысымы, тамыр соғуы анықталмайды. Жүрек қағысы әлсіреп, әйелдің дем алуы төмендейді, зәрі тоқталады.	40%-дан артық (2000 мл артық)

 

Геморрагиялық шокты емдеу жолдары

Геморрагиялық шокты емдеу көп құрамы (комплексті) болуы керек. Шоктың негізгі себебін анықтап, тез арада күн шығынын тоқтатумен бірге, шокқа қарсы шараларды жүргізеді. Бір мезгілде жүргізілетін шаралар: тыным алу жетіспеушілігін коррекциялау; ҚАК-қан айналым көлемін қалыпқа келтіру- инфузия- трансфузия терапиясын жүргізу; қан ұю жүйесінің бұзылуын қалпына келтіру-плазма, жылы қан құю (лабораториялық зерттеулерден кейн); қанның микроциркуляциясын жақсарту (трентал, курантил, никотин қышқылы т.б).

ҚАК – қалыпқа келгеннен кейн, тәуліктік зәрдің мөлшеріне қарай диуретиктер (лазикс, манитол т.б) енгізеді. Зат алмасу процестерінің бұзылуын қалыпқа келтіру үшін: гидролизат, аминокровин, нативті плазма,глюкоза +4 ЕД инсулин+витаминдерді пайдаланады. Жүрек жұмысын жақсартуда кардиотоникалық дәрілер (строфантин, коргликон, ноадреналин) және глюкокортикоидтарды (преднизалон, гидрокортизон т.б.) пайдаланады.

Гемморрагиялық шокпен күресуде инфузиялық терапияның жылдамдығы көлемі және енгізген ерітінділердің құрамының маңызы зор.

Декомпенсациялық шокта инфузияның жылдамдығы жоғары болу керек (қан шығынынан бір деңгейде), ол үшін перифиялық екі немесе орталық венаны пайдаланады. Алдымен коллондты содан кейн кристаллоидты ерітінділерді құяды (қан қысымы 100 с.б. көтерілгенше).

Геморрагиялық шокта қанның құрамын (плазма, эритомасса т.б) қолдану қажет. Кейінгі кезде мұздатылған плазманы (тәулігіне 15 мл/кг дене салмағына) 37ºC жылытып, венаға құяды.

Геморагиялық шоктың емінде: полиглюкин, реополиглюкин, реоглюман, желатинолды және жаңа препарат – оксиэтилкрахмалды кеңінен қолданады. Оксиэтилкрахмал қанның реологиялық қасиетін және майда тамырлардың қан ағымын жақсартады.

Тәуліктің инфузияның көлемі 1500 мл. артық болмауы керек. Геморрагиялық шоктың емінде ерітінділердің жеткіліксіз немесе артық құйылуы ең ауыр асқынуларға душар етеді- өкпе ісінуі; бүйрек дектранасы, геморрагиялық шоктың ауыр сатысында ИВЛ-ді қолданады.

Жүктілік және экстрагенитальды аурулар.

Негізгі бөлім

А) Бауыр аурулары және жүктілік

Б) Бүйрек аурулары және жүктілік

В) Жүрек – қантамырлары және жүктілік

Г) Қант диабеті және жүктілік

Д) Анемия және жүктілік

Е) Қалқанша безінің ауруы және жүктілік

Ж) Туберкулез және жүктілік

 

БАУЫР АУРУЛАРЫ ЖӘНЕ ЖҮКТІЛІК, БОСАНУ, БОСАНҒАННАН КЕЙІНГІ КЕЗЕҢ

Жүктілік кезеңінде барлық мүшелермен қатар, бауырда өзгеріске ұшырайды, әсіресе жүктілік гестозында бауыр қызметі бұзылады. Жүктілікпен босану бауыр ауруларының асқынуына әкеледі. Бауыр ауруының негізгі клиникалық белгісі сарғаю. Сарғаю үш топқа бөлінеді: көк бауыр үсті, көк бауыр және көк бауыр асты. Сарғаю көбінесе пигмент алмасуының бұзылысынан болады.

Жедел Жүктілік гепатозы

Науқастың ең ауыр түрі, жүктілер арасында сирек кездеседі, жиілігі 1,91%

Тұңғыш босанулар арасында жиі кездеседі, көбінесе жүктіліктің тиместірәнде.

Негізгі себебі анықталмаған, ғалымдар дәрі- дәрмектермен уланғаннан кейінгі және белок жетіспеушілігімен байланысты деп есептейді.

Клиникалық белгілері: әйелдің басы қатты ауырып, тамаққа тәбеті болмайды. Тоқтаусыз қусу, тамы соғу жилілігі, зәрдің аз бөлінуі байқалады.

Лабораториялық зертеуде: лейкоцитоз, СОЭ- ның жоғарылауы, гипогликимия, гипопротинемия анықталады.

Емі: аурудың барлық сатысында босану жолдары арқылы жүктілікті үзу керек. Бірден комплексті терапия жүргізіледі: глюкоза, гемодез, реополигюкин, альбумин, плаза және донор қаны.

Вирусты гепатит.

 Жүкті әйелдерде вирусты гепатит өте ауыр түрде өтеді. Бұның жедел, ұзаққа созылған және созылмалы түрлері анықталған. Аурудың даму барысына байланысты жеңіл, орташа ауыр түрін ажыратады.

Жұғу жолдары: вирусты гепатит адамнан адамға кір қол, су арқылы таралады. Жасырын кезеңі 9-10 күн, сарғаюға дейінгі кезеңі 2-10 күн. Вирусты гепатитте жүктілерде анемия, лейкоцитоз, СОЭ- ның жоғарылауы байқалады. Вирусты гепатитпен ауырған әйелдерде арнайы перзентханада босандырады.

Емі: инфузиялық- дезинтоксикалық терапия жүргізіледі: 5% глюкоза- 500мл 400мл гемодез 10%-100 альбумин6 эссенциале 10 мл- екі рет тәулігіне венаға енгізеді. Ауыр түрлерінде глюкокартикоиттар- преднизолон 60мг 3-4 рет тәуілігіне және витаминдер комплексі кеңінен қолданылады.

Акушерлік тактика Вирусты гепатиттің жедел сатысында жүктілікті үзуге болмайды. Жүктіліктің үзілу қаупінде жүктілікті сақтайтын дәрі- дәрмектер қолдану қажет.

Босану кезіндегі асқынулар: Қағанақ суының мезгілсіз кетуі, босанудың әлсіздігі, босанудың үшінші кезеңінде потологиялық қан шығыны байқалады. Егер жүктіліктің сарғаюмен вирусты гепатит перзентханада анықталса, төмендегідей эпидемиялық іс шаралары жүргізілуі қажет.

1. Ауруды бөлекпалатаға оқшаулау;
2. Ыдыс-аяқ, құрал- жабдықтарын бөлектеу;
3. Инфекционист дәрігерді шақыру;
4. Лабораториялық зертеулер жүргізу: қанның, зәрдің құрамын, қанның австралияқ антигенін және зәрдегі өт пигментін, қанның биологиялық анализдерін анықтау қажет. Диагнозы анықталғаннан кейіп, әйелді арнайы ауруханаға көшіру керек.

 

Бауыр циррозы

 Бауыр клеткаларының дифузды патологикалық өзгеріске ұшырауы. Бұл ауруда функционалдық жетіспеушілігі мен портальды гипертензия байқалады. Бауыр циррозы көбінде гипатитпен және ішімдіктен дамиды. Негізгі клиникалық белгіге: әлсіздік, әйелдің жалпы жағдайының нашарлауы, денесінің сарғаюі, дене температурасының жоғарылауы, бауыр мен көк бауырдың ұлғаюы. Жүктілік бауырдың жедел жетіспеушілігіне душар етеді, сондықтан бұл потологияда жүктілікті сақтау қауіпті.

Бауыр комасы- вирусты гепатиттің ауыр түрлерінен кейін пайда болатын клиникалық синдром. Патологиялық процестің тереңдеуі бауыр паренхимасының некрозына душар етеді.

Клиникалық белгілері: көбіне орталық жүйке жүйесінің зақымдануы, сарғаю белгілері пайда болады. Бауыр көлемі кішірейеді, тері геморрагиясы, мұрыннан, асқазаннан қан кету байқалады.

Емі: бауыр жетіспеушілігінің емі күрделі, арнайы ауруханада және жедел лабороториялық зерттеуден кейін жүргізеді. Дезинтоксикасиялық, глбкокартикоиттар, витаминдер комплексі кеңінен қолданылады. Жүктілік бірден үзу қажет.

 

АКУШЕРИЯ ІШ ТЕСПЕСІ.

 Іш қуысындағы көптеген мүшелерден жедел дамитын, өмірге қауыпты ауру тобы іш теспесі деп аталады. Көбінесе асқазанмен ішек жлдарының зақымдануы жиі кездеседі. ІШ ТЕСПЕСІ генекологиялық ауруларда және жүктіліктің, босанудың және босанғаннан кейінгі кезеңдердің асқынуларынан кейін кездеседі. Іш қуысының жедел аурулары әйел өміріне, жүктілік ағымына және ұрпаққа қауыпты. Себебі бұл жүктіліктің мерзімінен бұрын үзілуіне, нәрестенің шетінуіне душар етеді. Аурудың клиникалық белгілегі жүктілік кезінде байқаусыз өтеді.

Негізгі клиникалық белгілері: іштің ауруы, жүрек айну, құсу, іштің кебуі, іш пердесінің тітіркенуі.

Асқынулары: перитонит, интоксикациясв және жүктіліктің үзілу қаупі.

Емі: тек операция.

 

ЖЕДЕЛ СОҚЫРІШЕК ЖӘНЕ ЖҮКТІЛІК

Жүктілер арасында жиі кездесітіні іш теспесі. Жүктілік кезінде жедел соқырішектің диогнозын мезгілінде анықтау қажет.

Клиникалық белгілері: ауру аяқ астынан басталады, асқазан тұсынан басталып, оң жақ мықын бөлігіне таралады. Тамыр соғуы жиілейді, тілі құрғайды, құсады, дене ыстығы көтеріледі, біртіндеп іштің тіиіркенуі п.б. жүктілік кезінде тітіркену әлсіз болады немесе мүлде болмайды.

Қан құрамы: нейтрофильді соға жылжу, лейкоцитоз байқалады.

Емі: операция- аппендэктомия

Босану жедел соқырішекпен қатар жүрген жағдайда:

1. Катаральды соқырішекте әйелде тез босандырып, аппендэктомия жасау керек.
2. Гангренозды немесе перфоративті соқырішекте, босану қалыпты жағдайда өтсе, толғақ басып, аппендэктомия жасап, әйелді босандыру қажет.
3. Жедел соқырішектің барлық түрінде босану патологиялық бағытта болса, аппендэктомия мен кесар тілігін жатыр экстирпациясымен аяқтайды. Аппендэктомия кейін жүктілігі сақталған әйелдер, жүктіліктің үзілу қауып қатер тобына жатады, әйелдер кеңес орнының ерекше бақылауында болуы тиіс.

 

Бүйрек аурулары және жүктілік, босану, босанғаннан кейінгі кезеңдердің ерекшеліктері .

Жүкті әйелдер арасында бүйрек ауруы пиелонефрит 3-5% гломерулонефрит 0,1-4% несеп жолдарының ауруы 0,1-0,2% аралығында кездеседі.

Жүктілік кезіндегі бүйрек қызметінің ерекшкліктері

жүктілік кезінде бүйректің қызметынде ерекше өзгерістер болады.

Несеп жолдары, бүйректікастаушалары кеңейіп, кейде 20-30 см дейін ұлғаяды.

Бүйректің астаушаларының көлемі 5-10 нан 500-100 мг дейін ұлғаяды. Бұндай жағдай тұнғыш босанатын әйелдің оң жақ бүйрегінде байқалады. Кейбір жүкті әйелдердің бүйрегі төмен түседі

Несеп жолдарының кеңеиюі- босанғаннан кейін біртендеп қалпына келеді. Жүкті әйелдер арасында глюкозурия байқалады. Бірақ бұл құбылыс – жүктіліктің бірінші жартысында не босанғанна кейін бірден жоғалады.

Несеп жолы- түтік тәріздес бүйрек астаушалары құықпен жалғастыратын, жоғарыдан төмен қарай іш қуысының артқы жағын орағытып жататын зәр шығару жүйесі.

Белоктар- күрделі заттар, олардың құрамында көміртегі, сутегі, оттегіден басқа, азот, күкірт, фосфор және басқада элементтер болады. Қанда жиналған алмасу өнімдері бірте- бірте организмнен несеп жолдары арқылы сыртқа шығарылады.

Бүйрек- организмнің барлық жүйелерінің қалыпты жұмыс жасауына өте қажетті ферменттер мен катализаторларды күшейтетін биологиялық заттар бөліп шығаратын мүше. Егер несеп мүшелерінің қызметі жеткіліксіз болса, онда организмде зиянды заттардың мөлшері көбейіп, зат алмасу процесінде елеулі потологиялық өзгерістер болады. Бұл жағдайда адам өз денесіндегі зиянды заттармен улану бастайды.

Пиелонефрит- жүкті әйелдер арасында ең жиі кездесетін аурулардың бірі. Бүйрек аурулары жүктіліктің ағымына теріс әсерін тигізеді. Көбінесе жүктілік гестозы, жүктіліктің үзілу қаупі, мезгілінен бұрын босану, жатырдағы ұрықтың инфекциялануы байқалады.

Пиелонефрит жұқпалы- бактериялық ауру, бүйрек астаушалары мен ұлпаларын зақымдайды.

Аурудың қоздырқыштары: ішек таяқшалары, протей, стептакокко және кандидалы инфекция.

Клиникасы: жедел, созылмалы латентті түрлері кездеседі.

Пиелонефриттің жедел түріндегі клиникалық белгілері: ауру кенеттен басталады, әйелдің дене ыстығы 38-40 С- ге дейін көтеріледі. Денесі түршігеді, әйелдің белі басы ауырып жалпы әлсіздік байқалады. Зәрінде қанның қызыл түйіршіктері көбейіп, жеңіл дәретке жиі отырады.

Ал пиелонефриттің созылмалы түрінде байқалатын клиникалық белгілері: өне бойы аурып, белі зырқырайды, зәрдің бөліну молшері бұзылады және оның құрамында потолоиялық құбылыстар байқалады

Емі: бүйрек қабынуына қарсы ем бактериялық анализді және антибиотикке сезімталдықты анықтағанан кейін жүргізіледі. Дәрі- дәрмектерді қолданған кезде жүктіліктің мерзімін, ана мен ұрық организмінің ерекшеліктерін ескеру қажет. Пенециллин, ампецилинді-0,,25- 05-1гр дейін тәулігіне төрт рет бе егеді. Емдеу ұзақтығы 8-10 күн. Кей кезде антибиотиктерді сульфаниламидтермен бірге пайдалануға болады.

Уросульфан- 1г-х 3рет этазол 4-рет. Лазерлі терапияны кеңінен пайдаланады

Жүктілік ағымының ерекшеліктері

Пиелонефритпен ауыратын жүкті әйелдер тобы акушер мен уролгтың бақылауында болуы тиыс. Босанар алдында екі жұма бұрын бұл топтағы әйелдерді перзентханаға жатқызады. Жүкті әйелдердің 80-85% өз мезгілінде, ал 15-20% мезгілінен бүрын босанады.

Босану ерекшеліктері Бүйрек қабынуларымен ауыратын әйелдердің өздері босанғыны ұтымды, себебі операциядан кейін бүйрек аурулары асқынып, қанның ұлануына алып келеді. Кесар тілігін қатал акушерлік көрсеткіштерде ана мен нәресте өміріне Қауып өатер туғанла ғана қолданады. Босанудың асқынулары: толғақ әлсіздігі нәресте гипоксиясы, асфикциясы; қан шығынының физиологиялық мөлшерден артуы, босау жолдарының зақымдвлуы. Гломерулонефрит – пиелонефриттен кейін екінші орында гломерулонефрит алады. Гломерулонефрит – жұқпалы аллергиялық ауру, бүйрек шумақша апараты зақымдалып, қабынады. Ауру балалық шақтан және жүктіліктің кеш гестозынан кейін пайда болады.

Ауру ағымы жедел және созылмалы болып өтеді. Жедел түрінде: әйелдің дене қызуы көтеріледі, басы ауырады, көзі, аяқ қолдары ісініп, қан қысымы жоғарылайды. Белінің тұсы ауырады, зәрде белок, цилиндерлер көбейеді.

Гломерулонефрит 34,6% да анемиямен ерте мерзімінде толық клиникалық тексеруден өтеді.

Жүктілікті үзуге көрсеткіштер

Гломерулонефрит жүктілік гестозымен, ұрықтың гипотрофия, гипоксиясымен және жатыр ішілік шетінеуімен асқынғанда.

Емі. Гломерулонефритпен ауыратын жүкті әйелдің емін акушер, терапевт, невролг бірлесіп тек ауруханада немесе перзентханада жүргізіледі

Босану ерекшеліктері: әйелдің өзін босандырып спазмолық және аурусыздандыру дәрі- дәрмектерін қолдану қажет.

 

Гипертония ауруы және жүктілік.

Артерилық гипертензия үктілер арасында 5%-15 % ОНЫҢ 70% КЕШ ГЕСТОЗБЕН АСҚЫНАДЫ

Жіктелуі: А.Л Мясников гипертония ауруының үш сатысын ажыратады

1 сатысында қан қысымы қалыпты жағдайда, тек жүйке жүйесі шаршап, ашуланғанда ғана көтеріледі.

2 сатысында қан қысымы өнебойы көтеріледі. А фазасында қан қысымы

тұрақсыз көтеріледі, гипертониялық криз байқалады. Б фазасында қан қысымы тұрақты жоғарылайды.

3 сатысында қан қысымы жоғарылайды, мүшелер мен ұлпалар склерозалық өзгерістерге ұшырайды.

ВОЗ-дың жіктелуі

1.сатысында – қан қысымы 160/95 –тен 179/104 мм сын бағ. Жоғарылайды, жүрек – қан тамыр жүйесінде өзгеріс болмайды

2.сатысында – қан қысымы 180/105 –тен 200//144 мм сын.бағ жоғарылайды, сол жақ қарынша гипертрофияланады, басқа мүшелердің зақымдалуы болмайды.

3.сатысы – қан қысымы 200/115мм. сын. бағ. жоғары,жүрек және басқа мүшелерде зақымдалады. Мыс ; ми, көз торы, бүйрек және т.б

Диагнозы.

Жүктілікке дейін және жүктіліктің ерте мерзімінде, босанғаннан кейін қан қысымының көтерілуі пайда болады. Осы белгілерге қарап, диагнозын анықтағаннан кейін, гипертониялық аурудың сатысын анықтап, жүктілікті созуға болама, тез шешу қажет. Жүктілікті 1 және 2 А сатысында созуға болады, 2-ші Б- сатысында үзу керек. 3- сатысы жүктілікті үзудің тұрақты көрсеткіші.Жүктіліктің ағымы көбінесе гестозбен, мезгілінен ерте босанумен, қалыпты орналасқан плацентаның мезгілсіз бөлінуімен, нәресте гипоксиясымен асқынады. Дәрігерлік амал гипертония ауруының сатысына, ауруларына байланысты.

Жүкті әйелдерді әйелдер кеңес орнында ерекше диспансерлік есепке алып, үш рет перзентханаға жатқызады.

1 рет ерте мезгілде – 12 аптаға дейін жүктілікті созуға болама, әлде үзу қажетпе,соны шешеді.

2 рет жүктіліктің 27-32 аптасында

3 рет босанудан 10-14 күн бұрын

Босану ерекшеліктері. . Босанудың 1 кезеңінде қан қысымын бақылай отырып, оны төмендететін басқармалы гипотонияны қолданады. Нәрестенің күй-жағдайына байланысты босанудың

2 кезеңін тездету үшін перинеотомия жасайды, қажет болса акушерлік қышқышты қолданады.

3 кезеңнің және босанғаннан кейінгі қан шығынының алдын алу үшін, 1мл метилэргометринді +40 -20 мл глюкоза ерітіндісімен венаға енгізеді.Босанғаннан кейінгі кеш кезеңінде, қан қысымын төмендететін дәрі- дәрмекті кеңінен қолданады. Себебі көбінесе босагғаннан кейінгі кеш кезеңде қан қысымы көтеріліп, гипертониялық криз байқалады. Перзентханадан шыққаннан кейін, әйел терпевтің қарауында диспансерлік бақылауда болуға тиіс.

 

Артериялық гипертензия және жүктілік.

Бұл асқынуда қан қысымы сын.бағ бойынша 100/60мм-ден аспайды, жиілігі жүктілер арасында 2,9-18,3 аралығында. Оның жедел және созылмалы түрін ажыратады.Жедел түрі жүрек-қан тамырларының жедел жетіспеушілігінде байқалады. Белгілері коллапс,талу,есеңгіреу. Созылмалы түрі – физиологиялық және паталогиялық болып екіге бөлінеді. Физиологиялық гипотензияда әйелдің жалпы күй-жағдайы өзгермейді. Паталогиялық гипертензияда жүктілік пен босанудың ағысы кеш гестозбен, жүктіліктің мезгілінен бұрын үзілуі мен, толғақтың үзілуімен, нәресте гипоксиясымен асқынады.Паталогиялық гипертензияда емі;Кофейн,стрихнин,женьшень, ультракүлгін сәуле.

 

Жүрек – қан тамыр ауруларының алдын алу.

 Ревматизімді жас өспірім кезден анықтап емдеу қажет,себебі бұл ауру қыз баланың жыныс мүшелерінің дұрыс дамып жетілмеуіне және жүрек ақауларының дамуына душар етеді.

2 Жүрек ақауларын жүректің ерте мерзімінен анықтап, жүктіліктің жалғастырылуын мезгілінде шешу қажет.

3 Әйелдер кеңес онында терапевт, акушердің ерекше диспансерлік бақылауында болады.

4 Жүктілік кезінде әйелді заңды түрде 3 рет перзентханаға жатқызып, тиісті емдерін жүргізеді.Бұл күрделі мәселені акушер, тек терапевт, кардиолог,хирург және анестезиологтармен бірлесіп, бүгінгі күндегі жаңа жабдықтарды пайдалана отырып шешеді УДЗ,КТГ, барокамера т.б.

 

Қант диабетінде жүктіліктің,босанудың асқынуы перинаталогия өлімнің жоғарылауына әсер етеді.

 

Диабеттің жүктілік кезіндегі диагностикасы

1. “Қауіп-қатерлі” топтарды зерттеу: мәлімет алу – қант диабетімен жақын туыстарының ауырғанын, әйелдің ірі нәресте туғанын, бүйрек ауруларымен ауырғанын, өзіндік түсік, мезгілінен бұрын босану және ұрықтың ''кем-тарлығы'' болғанын әйелден анықтау қажет.

2. Глюкозурияны анықтау

3. Бір сағаттық сынау – глюкозаның қандағы деңгейін глюкоза енгізбей және енгізгеннен кейін анықтайды (50г).

Әдеттегі жағдайда глюкозаның плазмадағы ауытқуы: аш қарынға- 5.83ммоль/л, бір сағаттан кейін – 7.78ммоль/л.

Екі-үш рет анықтағанда плазмадағы глюкозаның деңгейі төмендегідей болса, жасырын қант диабетінің диагнозы қойылады.

1. 5,83 ммоль/л – ашқарынға.

2. 10,56 ммоль/л (1 сағ. кейін).

3. 9,17 ммоль/л (2 сағ. кейін).

4. 8,06 ммоль/л (3 сағ. кейін).

Қант диабетінің жіктелуі

1. Жасырынды диабет

2. Диабеттің басталуы 20 жастан кейін, ұзақтығы 10 жылдан кем.

3. Диабеттің басталуы 10-19 жас аралығында, ұзақтығы 10-19 жыл.

4. Диабеттің басталуы 10 жасқа дейін, ұзақтығы 20 жылдан астам.Бұл диабетте:а) қауіпсіз ретинопатия; б) аяқ қан-тамырларының кальцификациясы дамиды; в) гипертензия байқалады.

Жүктілік диабет ағымына әсері:Қант диабеті бар әйелдерге жүктілік кезінде дәрігерге жиірек қаралу керектігін есіне саламыз. Жүрек айнып құсудан, тамақ ішу мүмкіндігі болмаған жағдайда, нәрестенің қозғалысы нашарлап немесе қозғалмай қалғанда, вирустық инфекция (тұмау) салдарынан температура көтерілгенде кеңес алыңыз. Жүктілік кезінде организімге тамақпен енетін ақуыз, май, минералдар мен дәрумендерді де қадағалау қажет. Жүктілік кезінде диета мен денеңіздің салмағын мұқият қадағалаңыз. Бұл тек қант диабетімен ауыратындарға емес, барлық жүкті әйелдерге қатысты. Аяғыңыз ауырлағанда көп немесе аз салмақ қоссаңыз, онда мәселе туындайды. Сіз қанттың орнына басқа дәрі қолдансаңыз, мөлшерден тыс натрийы бар цикламаттар мен қанттың орнын ауыстырушыларды жүкті әйелдерге қолдануға болмайды. Аспартам, Сластилин, Нутрасвит қолданған дұрыс. Қант диабетімен ауыратын жүкті әйелдерге түнгі гипогликемия болады, сондықтан кешке қосымша тамақ ішу керек. Егер әйел өзін мұқият бақылап барлық нұсқаулары сақтаса, қант диабетінің ауыр түрі болмаса онда жүктілік әйел денсаулығына қауіп төндірмейді. Жүктілік кезінде инсулиннің мөлшері екі-үш есеге өсуі мүмкін. Егер қант диабеті жүктілікке дейін және барлық жүктілік кезінде бақылауда болса нәрестенің жетілуі, кез келген қант диабеті жоқ жүкті әйелдермен бірдей болады. Жүктіліктің соңғы аптасында қант деңгейі мен нәрестенің жағдайын мұқият бақылау қажет. Дәрігер сізге 2-4 апта бұрын емханаға жатуды ұсынады.

Ең бастысы жүкті әйел аяғы ауырлағанын білгеннен бастап, тұрақты түрде дәрігерге қаралса болғаны. Іштегі толық жетілмеген баланың денсаулығын тумай тұрып қалпына келтірудің әдіс-тәсілдері көп. Егер дер кезінде шара қолданылса, дәрігерлер 26 аптадан кейін дүниеге келген, салмағы бір киллограмдық сәбилерді де аман алып қала алады. Негізінде шала туған сәбилер, мерзімі жеткенше перзентханада, дәрігерлердің бақылауында болып, шыны инкубатор сақталады. Инкубатор – шыны ыдыс тәрізді шағын камера. Онда ана жатырындағыдай күй кешіп, өз бойындағы олқылықтардың орнын толтырады. Инкубаторда жатқан жас сәбидің ана алақанының жылуын сезініп,дауысын жиі естіген сайын күш-жігері, қарсыласу қабілеті еселеп арта түседі.

Жасыратын несі бар,жас келіндер емшек сүтінің маңыздылығын біле тұра (тезірек қызметке кірісуді) сұлу да , сымбатты қалпын сақтауды ойлап, сәбиін бірден емізікке үйретеді. Бұл кішкентай сәби үшін тек алданыш. Ал ана сүті болашақ сәби үшін таптырмайтын құндылық екенін ұмытпаған дұрыс.

 

Жүктілік және анемия.

Жүктіліктің қалыпты ағымында қанның жаопы көлемі, құрамы өзгереді, жалпы қан көлемі ұлғаяды, гемоглобин мен эритроциттер төмендейді. Жүктіліктің тұңғыш аптасынан бастап СОЭ ұлғаяды, біртіндеп лейкоциттер көбейеді, қанда альбумин азаяды.

Клиникасы:Әйел тез шаршағыш келеді, басы айналады, жүрегі қағып, шаштарының түсуі байқалады, сырт бейнесі, терісі бозарып, кейде дене ыстығы көтерілуі мүмкін.қанда гемоглобин мен эритроциттер төмендейді. Жүктілік кезеңі гестозбен, мезгілінен ерте босанумен асқынады. Емі : Негізігі емі темір препараттарын және темірге бай тағамдарды пайдалану (ферамид, гемостимулин, ферроплекс, феррумлек, конферон). Витаминдер – B1 B6 B12, фолий қышқылын кеңінен қолданады. Анемияның ауыр түрінде қан құяды, тек әйел босанғаннан кейін. Емнің ұзақтылығы 3-4 жұма.

 

Қалқанша безінің ауруы және жүктілік.

ГИПЕРТИРЕОЗ: негізгі белгілері- тахикардия, тамыр соғуының жиілеуі, қалқанша безінің ұлғаюыэкзофтальм, дене салмағының төмендеуі, қан плазмасында тироксиннің жоғарылауы. Емі :консервативті –тиреоидты гормондарды қолданады, хирургиялық – тиреоидэктомия ( жүктіліктіңм II триместрінде жасаған жөн).

 

ГИПОТИРЕОЗ: көбінесе бедеулікпен бірлесіп кездеседі. Жүктілік кезінде гипотиреозды ТТГ –ның қан плазмасында жоғарылауы арқылы анықтайды. Тироксин мөлшері қалыпты немесе төмен болады. Емі : тиреоидты гормондарды қолданады.

 

Туберкулез және жүктілік .

Бүгінгі күні өкпе туберкулезінің алғашқы сатыларында әйел ерте кезден бақылауда болып, емделсе көп жағдайларда жүктілікті сақтауға болады. Жүктілікті үзудің көрсеткіштері: өкпе дерті қуыс болса, екі жақтамалы бүйрек туберкулезі, омыртқа, жамбас туберкулезінің белсенді түрі. Әдетте жүктілікті ерте мерзімде (12 аптаға ) үзген жөн, себебі кеш мезгілде үзу туберкулездің өршуіне душар етеді. Егер туберкулезді тұңғыш рет жүктілік кезінде анықтаса, бірден комплексті емін жүргізу қажет. Жүктіліктің алғашқы үш айында 9- 10 айларда тек ауруханада жүргізеді.Емі : парааминосалицилат натрий(ПАСК), стрептомицин,изониазид, тубавидті - B1 B6 B12 витаминдерімен бірлестіріп қолданады. Жүктіліктің соңында – ПАСК және изониазид. Егер жоғарыдағы дәрілер нәтижесіз болса, циклосерин, этинамидті пайдаланады.Босану ерекшеліктері: әйелдің өзі босанғаны жөн. Кесар тілігін тек жүктіліктің, босанудың ауыр асқынуларында қолданады. Жаңа туыоған сәбиге профилактикалық ваксинация БЦЖ жасалады. Перзентханадан шықаннан кейін ана мен сәби туберкулез диспансерінің, әйелдер және жас балалар кеңес орнының бақылауында болуы тиіс.

 

---

Дата добавления: 2020-12-12; просмотров: 536; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

---

---

Мы поможем в написании ваших работ!