Ж ансерикова Дыбыс Аманкелдиевна Молдабаева Роза Апакбаевна

Лекция тезистері

Темперамент деп психикалық процестер ағысының жылдам, не баяулығы, қимыл-қозғалыстар мен кӛңіл күйдің түрлі деңгейіне адамның жүйке саласының тыстан берілетін ерекшеліктерінің жиынтығын айтады. Ол адамдардың эмоциялық қозғыштығынан, қимыл-қозғалысынан, жалпы белсенділігінен жақсы байқалады. Темперамент адамның жалпы қозғалысынан да (мәселен, біреулер шапшаң қозғалады, тез қимылдайды, енді біреулер жай қимылдап, асықпай істейді), психиканың күші мен тереңдігінен де (мәселен, біреу ӛжет, алғыр болса, екінші біреу керісінше, сылбыр, жігерсіз болады), адамның кӛңіл-күйінің ерекшеліктерінен де (салмақты, тұрақты, жеңіл, тұрақсыз т. б.) эмоция сезімдерінен де (біреу сабырлы, екінші біреу күйгелек т.б. жақсы байқалып отырады.

Темперамент типтері: холерик, сангвиник, флегматик, меланхолик.

Адамның ісі мен қылығынан кӛрінетін, оның айналасындағыларға қатынасын бейнелейтін кісінің тұрақты және тұрлаулы жеке ӛзгешелігі мінез деп аталады. Мінез туа біткен қасиет емес, ол біртіндеп ӛмір сатысында дамып, қалыптасып отырады. Мінезі мүлде бірдей болып келетін адам болмайды, бірақ ӛмір сүрген ортасына, қоғамына қарай типтік

мінезі болады. Күнбе-күнгі тіршілікте адам әдетте менмен не кӛпшіл, қайырымды не сараң, биязы не дӛрекі, батыл не солқылдақ, табанды, ер жүрек не байбаламшыл болып сипатталады. Олай болса, мінез негізінде жеке адамның моральдық-еріктік қасиеттері жатады.

Жеке адам тіршілігінің ӛрісі тар, ол қоғамдық дамудан оқшау жүріп жатса (отбасынан әрі аспайтын болса), онда біртіндеп оралымсыз, тартыншақ мінез қалыптасады. Бала мінезінің қалыптасуына отбасы мен мектеп ӛмірінің моральдық-психикалық атмосферасы үлкен әсер етеді. Мінез ӛзгермейтін тума қасиет емес, ол ӛмірде қалыптасады. Мәселен, ешбір бала туысынан "еңбек сүйгіш не жалқау, тәртіпті, не ұстамсыз болып тумайды. Оның мінезі, ұзақ жылғы ӛмір сүру барысында ӛмірдің сан алуан ағымына қарай тәрбие процесінің ықпалымен қалыптасып отырады.

Мінез туыстан пайда болмаса да, нерв жүйесінің, адамның табиғи жағының ерекшелігі мінез кӛріністерінде, оның жекеленген бітімінің қалыптасуында байқалып отырады. Нерв процестерінің тең не тең еместігі, шапшаңдығы не баяулығы, күштілігі мен әлсіздігі - бұлардың бәрі адамның іс-әрекетіне, мінез-құлқына, оның реакцияларына түрліше рең береді. Мәселен, екі адамның наным-сенімі бірдей болғанмен, оның бірі - қызба, шапшаң және албырт, ал екіншісі - байсалды, парасатты болуы ықтимал.

Қабілет - іс-әрекеттің белгілі бір түрін ойдағыдай, нәтижелі орындауда кӛрінетін адамның жеке қасиеті. Қабілеттілік күнбе-күнгі тәжірибеде жиі кездеседі. Мәселен, оқуға бар ықыласымен берілетін оқушыларды біз «мынау оқушы қабілетті оқушы екен» дейміз, не болмаса оның кейбір пәндерді жақсы үлгеруіне байланысты бір оқушының математикаға, екіншісінің әдебиетке, үшіншісінің географияға қабілеті бар екен дейміз.

Қабілеттердің дамып қалыптасуы әр түрлі деңгейде жүріп отырады.

Мәселен, оның алғашқы деңгейі (жұрттың бәріне ортақ) репродуктивтік десе, екінші негізгі деңгейін шығармашылық қабілет дейді. Бірінші деңгейде адам білім игеруге, іс-әрекетті қажетті дәрежеде іске асыруда икемділік кӛрсетсе, екінші деңгейде жаңа, соны туынды жасай алу мүмкіндігін байқатады.

Біркелкі тең жағдайда (дайындық деңгейі, білімі, дағды, білік, жұмсалған уақыт, ақыл-ой, дене күші) қабілетті кісі қабілеті тӛмендеу кісіге қарағанда істі орындауда жақсы нәтиже кӛрсетеді.

Қабілеттің дамуы мен кӛрінісінің ең жоғары деңгейі -"талант", "дана" деген терминдермен аталады. Талантты және дана адамдар ӛнерде, ғылымда зор қоғамдық мәні бар нәтижеге жетеді. Дана адам әдебиет, ӛнер, ӛндіріс, ғылым саласында бұрын сонды болмаған, соңғы жаңалықтар ашады. Талантты адам да жасампаз, бірақ ӛзіндік жаңалықты белгілі идеялар, бағыттар, зерттеу тәсілдері шеңберінде жасайды. Талантты және дана адамдар практикада және ӛнерде, ғылымда бұрын соңды болмаған жаңалықтар ашады. Таланттылық - даналықтың қалыптасуына аса қолайлы жағдайлар, жеке адамның жан-жақты дамыған кезінде туады. Мәселен, Леонардо да Винчи, Гете, Ломоносовтар шығармашылық қызметтегі даналықтың және адамның жан-жақты дамуының үлгісі болып табылады.

Қабілет жалпы, арнаулы болып бӛлінеді. Ұсынылатын әдебиеттер:1,2, 3, 6, 8, 10, 11, 14.

6 лекция тақырыбы. Құндылықтар, қызығушылықтар, нормалар тұлғаның рухани негізі ретінде

Лекция тезистері

Жалпы алғанда, «құндылықтық бағдарлар» түсінігі кӛптеген ғылымдар қиылысында дамыды - әлеуметтік және мәдени антропология, әлеуметтану, әлеуметтік психология, жалпы психология, құндылық философиясы, аксиология және т.б. Ал, «құндылықтық бағдарлар» терминіне келетін болсақ, бұл термин 1964-1965 жж аралығында пайда болған. Құндылықтық бағдарлану адамдардың әлеуметтік құндылықтарды мақсат етіп қойып, сол мақсатқа жетулеріне тырысуы кезінде кӛрінеді. Күрделі құбылыс саналатындықтан құндылықтық бағдарлар ғалымдар тарапынан әр қырынан, әр тұрғыдан зерттелген.

Кеңес ғалымдары О.И. Зотова және М.Н. Бобневалар «құндылықтық бағдарлар» түсінігін философиялық, әлеуметтік, психологиялық пәндерге енгізу негізінде қарау керек деп ӛте негізді айтқан. Бұл айтқандардан құндылықтық бағдарлар түсінігінің ауқымы кең екені, мәні зор екені кӛрінеді. Әрине бұл

жерде кӛрініп тұрғандай біз құндылықтық бағдарларды бір ғана ғылым тӛңірегінде зерттей алмаймыз. 20 ғасырда адамзат болмысын зерделеуде бірінші орынға ғылыми таным мәселесі бӛлініп шығады. Бірақ, құндылық және тұлғаның құндылықтық бағдарлары философия, этика, әлеуметтану және психологияның гносиологиялық онтологиялық деңгейлерін сипаттай келе, олардың әр қайсысын талдауға тырысты.

Тұлғаны білгілі-бір іс-әрекет тәсіліне дайындық күйлерін реттейтін функциялар ӛте кӛп. Осындай функцияларды атқаратындар қатарында ӛмірлік ұстанымды, қызығушылықтар бағыттылығын, құндылықтық бағдарларды, әлеуметтік бағдарларды, субьективтік қатынастарды, жетекші түрткіні қарастыруға болады. Кеңестік психологияда индивидпен саналатын және мойындалатын барлық әлеуметтік құндылықтар оның ӛмірі барысында ассимиляцияланып, даралық құндылықтарға айналатыны жӛнінде пікір айтылған.

Құндылықтық бағдарлар-бұл бекітілген бағдарлардың жүйесі. Олар тұлғаны берілген мәдениеттің құндылықтарына кӛңіл аудартады және тұлғаның ӛмірлік, мінез-құлықтық таңдауларын анықтайды. Осы бағдарларға сүйене отырып, индивид белгілі-бір мінез-құлықты атқарады. Құндылықтарда әрбір адамның қайталанбас ӛмірлік тәжірибесінің, қызығушылықтары мен қажеттіліктерінің, әдеттерінің ерекшеліктері жинақталған.

А. Маслоу құндылықтардың тіке иерархиясын жасаған. Оның айтуынша, қажеттіліктер мен құндылықтар бір-біріне тәуелді. Ол құндылықтың екі негізгі тобын бӛліп қарастырған:

-Б-құндылықтар (тұрмыстық құндылықтар) –бұл жоғары құндылықтар, ӛзін-ӛзі билей алатын адамдарға тән ( ақиқат, жақсылық, әдемілік, біртұтастылық, ӛмірлілік, бірегейлік, кемелділік, толықтық, әділеттілік, тәртіп, қарапайымдылық, күш шығындамаушылық т.б.);

-Д-құндылықтар (тапшы құндылықтар) –бұл тӛменгі құндылықтар; олар белгілі қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған (бейбітшілік, тыныштық, ұйқы, демалу, тәуелділік, қауіпсіздік). А. Маслоу бағыныстықтағы Д-құндылықтарды адамдар әйтеуір күн кӛру үшін, гомеостаз жағдайына жету үшін ұмтылатын регрессивті құндылықтар дей келе, олар жоғары

құндылықтар Б-құндылықтарын қамтамасыз ету үшін қажет деген тұжырым жасайды.

Құндылықтық бағдарлар жүйесі нақты адамға байланысты құндылықтар мен қоғамның тарихи қалыптасқан құндылықтарын қамтитын болса, В. Франкл құндылықтардың үш тобын бӛліп кӛрсетеді:

- шығармашылық құндылықтар, адамның қоғамға беретінін саналай алуы;

- уайымдау құндылығы, адамның қоғамнан не ала алатынын саналай алуы;

- қатынас құндылығы, адам ӛмірін шектейтін позицияларды саналай алуы. Қатынас құндылығы үш санатқа: ауруға, күнәға, ӛлімге деген саналы қатынасқа бӛлінеді.

Құндылықтық бағдарлар жүйесіндегі типология мәселелерін қарастыра отырып, біз мұндағы әр алуандылықты мойындаймыз және кӛптеген авторлар кӛзқарастарын тұжырымдай келе мұндағы күрделілікті, иерархиялылықты баса кӛрсетеміз. Тұлға құрылымындағы құндылықтылық бағдарлар жүйесінің тұлға дамуындағы мәнді функциясы орасан зор рӛл мен алатын айшықты орнының жоғары екеніне шүбә келтірместен оның қалыптасуы мен дамуына назар аударғанымыз орынды деп санаймыз. Ӛйткені, тұлғаның құндылықтық бағдарлар жүйесі оның реттеушісі мен механизмі ретінде саналады. Жалпы тұлғаның құндылықтық бағдарлар жүйесінің қалыптасуы мен даму процесі белгілі бір заңдылық бойынша жүзеге асатыны түсінікті.

Тұлғаның құндылықтық бағдарлар жүйесі ӛмір барысында ӛзгеріп, толықтырылып, жаңа түрге еніп отырады. Құндылықтық бағдарлардың әр түрлері әр жасқа байланысты сол жас ерекшілігіне сай бірінші орынға шығып отырады. Құндылықтық бағдарлардың дамуы әр түрлі, бірақ ӛзара байланысты процестермен қатар дамып отырады. Жалпы тұлғаны құндылықтық бағдарлар жүйесінің қалыптасып, дамуы оның жалпы болмысының, ерік сапаларының да дамуын білдіреді. Ал, осы соңғысы қандайда бір мақсаттарға, дербес құндылықтыр жүйесін қалыптастыруға бағытталған субьект белсенділігі қайнар кӛзінің ішкі кӛздері күшін айқындайды.

Құндылықтық бағдарлардың тұлғаның қалыптасуы мен

дамуына, кеңінен айтсақ, оның адам, азамат ретінде қалыптасуының, дара тұлға ретінде сомдалуына тигізетін әсерін бір сӛзбен айту қиын.

Ұ с ынылатын әдебиеттер:1, 2, 3, 5, 12, 18.

7 лекция тақырыбы. Ӛмірдің мәні және кәсіби ӛзін-ӛзі анықтау психологиясы.

Лекция тезистері Т ұлғаның ӛ з і н-ӛзі анықтауы - адамның ӛз ӛмір жолын, мақсаттарын, құндылықтарын, әдептілік нормаларын, болашақ мамандығы мен ӛмір жағдайларын ӛзінше таңдауы. К ә сі би ӛ з ін – ӛ зі ан ы қ та у – адамның ӛз кәсіби қабілеттерінің даму деңгейі мен бағытын ұғынуы. Кәсіби ӛзін – ӛзіанықтаудың басты мақсаты – адамдағы ӛз даму келешегін ӛз бетінше саналы түрде жоспарлауға және оны іске асыруға деген іштей дайындықтың бірте – бірте қалыптасуы. Кәсіби ӛзін – ӛзі анықтаудың міндеттерінің негізгі топтарына ақпаратты-анықтамалық немесе ағартушылық, диагностикалық ( ӛзін – ӛзі тануға жәрдемдесу), моральді – эмоциялық ( таңдауда, шешім қабылдауда кӛмек кӛрсету) міндеттері жатады.

К ә сі би ӛ зін – ӛ зі аны қ та у д ы ң негізгі белгілері.

Формализация – кәсібилік дипломдарда, сертификаттарда, еңбек кітапшасында, еңбек нәтижелерінде және т. б. кӛрінеді.

Қолайлы жағдайлар – әлеуметтік сұраныс, талапқа сай ұйымдар, құрал – жабдықтар және т. б.

Е. А. Климов кәсіби ӛзін -ӛзі анықтаудың гностикалық және практикалық деңгейлерін ажыратып кӛрсетті.

Гностикалық деңгей дегеніміз сананы және сана сезімді қайта құру.

Практикалық деңгей – адамның әлеуметтік мәртебесінің нақты ӛзгеруі.

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 9, 12, 14.

8 лекция тақырыбы. Тұлғаның денсаулық психологиясы

Лекция тезистері

Денсаулық психологиясы – денсаулықтың психологиялық себептері жайлы, оны сақтау, бекіту дамыту әдістері және құралдары жайлы ғылым. Денсаулық психологиясына адамның ӛмірге келуінен дейін денсаулығын сақтау тәжірибесі енеді. Оның нысаны атақты жағдайлар бӛлімінде ауру тұлға емес денсаулық болып табылады.

Денсаулық психологиясының қызығушылықтар сферасына мыналарды жатқызуға болады:

-денсаулық психологиясының базалық түсініктерін анықтау; -психикалық және әлеуметтік денсаулықты

диагностикалау,бағалау және ӛздігінен бағалау әдістері;

-денсаулықты анықтау және аурулардың бастапқы сатылары бойынша тесттерді ӛздігінен қолдану үшін қарапайым және қол жетімді жобалау;

-салауатты ӛмір салтының факторлары (денсаулықты қалыптастыру,сақтау және бекіту);

-денсаулықты қатынастарына әсеретуші факторларды зерттеу;

-дені сау тәртіптің психологияның механизмі; -денсаулықты ішкі картинасын қалыптастыру ; -жеке дамуды коррекциялау;

-психикалық және психосоматикалық аурулардың профилактикасы;

-тұлғаның аурудан алдыңғы күйін және оны профилактикалауды зерттеу;

-дені сау тұлғалардың концепциясын жобалау;

-тұлғаның ӛзін тану,ӛзін қалыптастыру үшін шығармашылық және діни потенцияласын ашу үшін жолдарды және жағыдайларды қалыптастыру;

-стресске тұрақтылықтың психологиялық механизмі;

-денсаулықтың әлеуметтік - психологиялық факторлары (отбасы,демалысты ұйымдастыру, әлеуметтік бейімделу, араласу және т.б. );

-психикалық және әлеуметтік денсаулықты тендірлік аспектілері;

-адамның денсаулық , жыныстық , жас мӛлшерлік және тұлғалық ерекшеліктерінің күйін есепке алумен салықтыру бағдармаларының жеке бейімделуді жобалау;

-денсаулықтың балалар және мектеп психологиясы;

-профессионалдық денсаулықты психологиялық қамту;

-ұзақ жасау психологиясы , психикалық қартаю және олардың профилактикасының белгілері;

-ӛмірлік жолдарын аяқтағанды психологиялық кӛмек. Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 8, 10, 12, 20.

9 лекция тақырыбы. Т ұлғаның ж ә не топтардың қарым-қатынасы

Лекция тезистері

Қарым-қатынас – біріккен іс-әрекет қажеттілігін туғызатын, адамдар арасындағы байланыстың дамуын орнататын күрделі кӛпжоспарлы процесс. Б.Д. Парыгин мұны адамдардың танымдық ақпарат алмасуы, ӛзара түсінісуі, бірін – бірі қабылдау процесі деп атап ӛтті.

Л.П. Буева әдебиеттерді талдай келе қарым-қатынасты зерттеудің келесі аспектілерін ашып кӛрсетті:

1. ақпараттық-коммуникативтік (қарым-қатынас, барысында ақпарат алмасу жүзеге асатын жеке тұлғалық коммуникацияның бір түрі ретінде қарастырылады );

2. интеракциялық (қарым-қатынас кооперация процесі барысында индивидтердің ӛзара әрекеті ретінде қарастырылады );

3. гносеологиялық (адам әлеуметтік танымның объектісі және субъектісі ретінде қарастырылады);

4. аксиологиялық (қарым-қатынас құндылықтарды алмасу ретінде қарастырылады);

5. «нормативті» (индивидтің мінез-құлқын нормативті реттейтін процестегі қарым- қатынастың орны мен ролі анықталады);

6. «семиотикалық» (қарым–қатынас, бір жағынан, белгілер жүйесі ретінде, екінші жағынан, әр түрлі белгілер жүйесі қызметіндегі делдал ретінде сипатталады);

7. әлеуметтік – тәжіриблік (праксиологиялық) (қарым–қатынас әрекет, қабілет, іскерлік пен дағды алмасу ретінде қарастырылады).

Қарым-қатынастың маңызды 5 функциясын бӛліп қарастыруға болады.

1.Қарым-қатынас адамдардың ұжымдық іс-әрекетінде байланыстырғыш ролді атқарады. Бұл функциясын шартты түрде «прагматикалық» функция деп атауға болады.

2. Маңызы бойынша 2-функциясын «қалыптастырғыш» функция деп атауға болады. Бұл функция адамның психологиялық бейнесін қалыптастырып ӛзгертудің маңызды шарты.

3.Қарым-қатынастың үшінші функциясы ретінде «бекітетін, қолдаушы» деген функциясын атауға болады. Басқаша айтқанда, басқа адаммен қарым-қатынаста адам ӛзін-ӛзі танып біліп, ӛзіне -ӛзі сенімге ие болады. Адам ӛзін-ӛзі бағалау үшін басқаның мақұлдауын қажет етеді. У.Джеймістің айтуынша: «Адам үшін қоғамда ӛз бетімен назардан тыс қалу және басқалардың оны мүлдем байқамауы - ең зор жаза».

4.Қарым-қатынастың тӛртінші функциясы тұлғааралық қатынастарды ұйымдастыру және қолдау болып табылады. Басқа адамдарға деген эмоциялық кӛзқарастар-«сүйкімді-сүйкімсіз», «ұнайды-ұнамайды» деген терминдермен белгіленеді. 5.Келесі, бесінші функциясы «жеке адам ішілік функциясы». Бұл жағдайда адамның ӛз-ӛзімен қарым-қатынас жасауын (ішкі немесе сыртқы сӛйлеу арқылы – диалог типінде) адамның ойлауының әдісі түрінде қарастыруға болады. Осыған байланысты Л.С.Выготский былай деген: «...адам ӛзімен ӛзі болғанда да қарым-қатынас функциясын сақтайды»

Ұ с ынылатын әде биеттер:2, 3, 4, 8, 10, 12, 20. 1.

10 лекция тақырыбы. Қарым -қатынастың перцептивті жағы Лекция тезистері

Адамдардың қарым – қатынасқа түсер алдында бір – бірін адекватты қабылдап, сезінудің ӛзара қарым – қатынас барысында сеніммен түсінісулеріне маңызы ӛте зор. Жеке адамаралық қарым-қатынастың пайда болуы және табысты іске асырылуы, егер де қатысушылар арасында ӛзара түсініктік болғанда ғана мүмкін. Ӛзара түсініктіктің болуы, бір жағынан, басқаның мақсат-мүддесін, мотивтен, бағдарын түсіну, екіншіден түсіну ғана емес, сол мүдде, мотивтен, бағдарлы қабылдау, бӛлісу түрінде кӛрінеді.

Осы екі жағдайда да қарым-қатынасқа түсушінің басқа адамды қабылдауының маңызы ӛте зор, яғни қарым-қатынастың үшінші құрамды бӛлігі перцептивті жағы туралы айтылып отыр. Әлеументтік психологияда әлеументтік перцепция ұғымы кең мағынада: перцептивті процестердің әлеументтік детерминантасы деп қолданылады. Бұл терминді 1947 ж. алған енгізген Дж Брунер. Бірақ әлеументтік перцепция онымен шектеліп қоймайды. Қарым қатынас туралы сӛз қозғағанда, жалпы әлеументтік перцепция туралы емес, соның ішіндегі жеке адамаралық перцепция туралы емес, соның ішіндегі жеке адамаралық перцепция, жеке адамдардың ӛзара қабылдауы туралы айтылады. Сонымен бірге адамдардың «қабылдауы» деген термин де онша дәл емес, бұл жағдадйда адамдардың бір бірін тануы, түсінуі деген ұғым тұрғысында қарастырылып отыр.

Адамды тану ұғымы сыртқы пішінін ғана қабылдаумен қатар, оның ӛзін ұстауы, мақсат мүдделері, ой, қабілеттері, эмоциялары, бағдарлары тұрғысында ӛзіндік ой елестерінің қалыптасуын қамтиды. Және де қарым қатынасқа түсушілер арасындағы эмоциялық қатынастардың пайда болуы да қамтылады.

Сонымен әлеументтік перцепция адамның сыртқы бәлгілерін қабылдау, оны жеке тұлғалық психологиялық сипаттамаларымен сәйкестендіру, талдап түсіну, соның негізінде келешектегі іс-әрекеттерін болжау деген пікірге жақын.

Әлеументтік перцепцияның тӛрт функциясы бар: ӛзін-ӛзі тануы, қарым-қатынас партнерін тануы, ӛзара түсініктік жағдайында бірлескен іс-әрекет пен эмоциялық қатынастардың іске асырылуы. Әлеументтік перцепцияны қарастырғанда екі мәселеге кӛңіл аудару қажет-қабылданатын адамның (субъект) психологиялық және әлеументтік ерекшеліктерін зерттеуге, екіншіден жеке адамарлық бейнелеу механизмдердің талдауына.

Қабылдаудың табыстылығын қамтамасыз етуге бағытталған әмбебап психологиялық механизмдер болады. Оған әлеуметтік перцепция механизмдері жатады. Адамды адамның қабылдауы мен түсінуінің механизмдеріне: идентификация, эмпатия, рефлексия, аттракция, атрибуцияны жатқызуға болады.

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 8, 10, 12, 20.

11 лекция тақырыбы. Қарым-қатынастың интерактивті жағы

Лекция тезистері

Қарым-қатынастың интерактивті жағы – адамдар арасындағы қарым-қатынастың, адамдардың бір-бірімен әрекеттесуімен байланысты аспектілерін белгілеуге арналған шартты термин.

Қарым-қатынас барысында қатынасқа түсу үшін тек мәліметпен алмасып және ӛзара түсіністікке қол жеткізумен шектелу жеткіліксіз, әрекеттермен алмасу, ортақ іс-әрекетті жоспарлап, бірлескен әрекеттердің формалары мен нормаларын қалыптастыру да маңызды. Қарым-қатынастың осы жағын сипаттағанда жеке адамаралық қарым-қатынастың түрлерін талдау мен қарым-қатынасқа түсушілердің әрекеттесудің қай түрін таңдауға итермелейтін мотивтен де қарастыру керек. Жеке адам аралық әрекеттесу стратегиясының сипаттамасы тӛмендегідей болады. Әртүрлі зерттеулерде, адамның басқа адамдармен қарым-қатынасқа түсуіне бірнеше маңызды әлеументтік мотивтер айқындалған. 1. Ортақ жетістікті барынша жоғарылату мотиві (немесе кооперация мотиві); 2. Ӛзінің жетістігін барынша жоғарылату (немесе индивидуализм); 3. Салыстырмалы жетістікті барынша жоғарылату мотиві (конкуренция); 4. Басқаның жетістігін барынша жоғарылату (альтруизм); 5. Басқаның жетістігін барынша тӛмендету (агрессия); 6. Жетістіктердегі айырмашылықты неғұрлым тӛмендету (теңдік). Әртүрлі мотивацияға байланысты қарым-қатынас стратегиясын анықтау үшін әрекеттесуді координат жүйесінде тұрғызуға болады.

Әрекеттесу процесінің маңызды сипаттамаларын қарстырудың бірнеше жолдары ұсынылған. Мәселен, Т.Парсонс теориясы бойынша, әрекеттесудің әрбір бӛлек актісінің мынандай элементтері бар: а) әрекет етуші; ә) «басқа объект», (әрекет бағытталған объект); б) нормалар (әрекеттің ұйымдастырылуындағы); в) құндылықтар (әрбір әрекеттесушінің қабылдағандары); г) ситуация-жағдай (әрекет жасалынатын кездегі). Бұл ӛте «абстрактылы» теория, экспериментте қолданылуы күрделі болғандықтан кӛп пайдаланылмайды. Екінші бір түрі, әрекеттесу сатылатын қарастырумен байланысты. Поляк социологы Я.Щепаньски ұсынған, осыған жақын схеманы

В.Н.Панферов та (1987) қарастырады. Тағы да бір, әрекеттесудің құрылымдық сипаттамасы транзактілі талдауда-қатынасушылардың әрекеттерін олардың позициясы, ситуация есептеу және әрекеттесу стиліне байланысты реттестіруде ұсынылады (Берн 1988). Осы әдіс кейінгі кезде тәжірибеде кең қолдау табуда. Транзактілі талдау бойынша әрбір әрекетке қатысушы үш позицияның біреуінде болады. Шартты түрде бұл позициялары - Ата-ана, Ересек, Бала деп, белгілеуге болады. Балалық позицияның психологиялық сипаттамасы «Қаламаймын!», Ата-ана позициясы «Керек!», Ересек позициясы «Қалаймын!» мен «Керектің» бірлесуі. Әрбір әрекетте мінез-құлық пен әрекеттің ӛз стилі болады. Негізінен стиль үш түрлі: Ритуалды (салт-жоралары), манипулятивті және гуманистік болып ажыратылады. Ритуалды стиль негізінде стильді ситуациямен сәйкестендіру қажеттігінен анық кӛрінеді. Стиль әдетте белгілі мәдениетпен анықталады. Мысалға, амандасу стилі. Американдық мәдениетте «Хал қалай?» дегенде «ӛте жақсы» деген жауап алынса, орыс мәдениетінде сұрақтың мәнісіне жауап беріледі, хал нашарлау болса, оны жасырмай айту тән, қазақ мәдениетінде «аралық» стиль калыптасқан. Қазақтар кӛбіне «жаман емес», «орташа», «жайлап жүріп жатырмыз» деген жауаптар береді. Бір салттың адамы екінші бір салттың жауабын естігенде түсініспеушілік туындауы мүмкін. Манипулятивті және гуманистік стильдер практикалық әлеуметтік психологиядағы, ӛздігінен үлкен проблема болып есептеледі. Әрекеттесудің инвариантты сипаттамаларын қарастыруды Р.Бейлс 4 категорияның кӛмегімен кӛрсетеді: позитивті (оң) эмоциялар аймағы, негативті (теріс) эмоциялар аймағы, проблемаларды шешу және проблемаларды қою аймақтары. Ӛз кезегінде әрбір категория бірнеше маңызды кӛріністермен айқындалады.

Әрбір категорияның маңызды кӛріністері

Әрекеттесуді талдау категориясы	Маңызды мінез-құлықтық кӛріністер
Оң эмоциялар аймағы	Ынтымақтастық, шиеліністі шешу, келісім

Проблеманы шешу аймағы	Ұсыныс, нұсқау, пікір басқалардың бағдары
Проблеманы қою аймағы	Мәлімет туралы ӛтініш, пікір айтуға ұсыныс, нұсқауға ұсыныс
Теріс эмоциялар аймағы	Келіспеушілік, шиелініс тудыру, қарама-қарсылық кӛрсету

Нақты әсерлесу барысында әрбір категориялық кӛрінуінің жиілігі мен формасын тіркеп жазып отырып, оны ерекшеліктерін түсінуге болады. Мысалы, қарым-қатынас қандай сферада ӛтуде, неге бағытталған, қатысушылардың ӛздерін ұстауы үйлесімді болды ма, әлде бір-бірінен аластауға бағытталды ма, тағы сол сияқтылар. Осындай ерекшеліктер педагогтық әсерлесу барысында да кӛрініс береді (мысалы, сабақ үстінде мұғалім мен оқушы).

Ӛзара әрекет біріккен әрекетті ұйымдастыру болып табылады. Іс-әрекеттің жалпы психологиялық теориясы әлеуметтік-психологиялықзерттеуге кейбір принциптерді береді. Жеке іс-әрекеттегі сияқты оның мақсаты жекелеген амалдар деңгейіне емес, әлеуметтік психологияда ӛзара әрекеттің мәні жалпы әрекетке енгенде ғана шешіледі. Ӛзара әрекеттің әрекет құралына кірудің нақты формасы әрекетті ұйымдастыру формасыретінде қарастырылады.Осыдан осы біріккен әрекет ӛтетін топты талдауға кӛшуге болады. Л. И. Уманский бірлескен әрекетті ұйымдастырудың үш формасын бӛліп кӛрсетеді:

1. Бірлескен әрекеттің әр мүшесі жалпы ортақ жұмыстың бір бӛлігін орындайды, бір-біріне тәуелсіз «бірлескен әрекет» (әрқайсысының ӛз міндеті бар мысалы, ӛндірістік бригада)

2. Ортақ міндетті әрбір мүшенің белгілі бір бірізділікпен орындауы- «бірізді- бірлескен әрекет»

3. Бір уақытта әрбір мүшенің барлық басқа мүшелермен ӛзара әрекеті – «бірлескен-ӛзара әрекет» (мысалы, спорттық командалар).

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 8, 10

	Қарым-кат	ынастың коммуникативті жағы:вербальды
коммуникация.
	Тиімді ко	ммуникация жағдайлары, турлері мен құралдары. еттерді түсінудің әлеуметгік-нсихологиялық Әлеуметтік-психологиялық зерттеу пәні ретінде заңдылықтары, қабылдау механизмдері, лау құралдары.
Сӛздік мәлім заңдылықтары. мәтін: құру интерпритация

12 тақырып. Қарым-қатынастың коммуникативті жағы Лекция тезистері

Вербалды (сӛз арқылы) деңгейінде (негізгі) - тіл пайдала-нылады.

Ұ с ынылатын әдебиеттер: 2,3,9,10,12

13 тақырып тақырыбы. Әлеуметтік-психологиялық конфликт түсінігі және құрылымы

Лекция тезистері

Конфликт – (лат.тіл. conflictus- қақтығыс) – күрделі қайшылықтардың пайда болуы, қарама-қарсы қызығушылықтардың қақтығыстары, күшті эмоциялық күйлермен байланысты әр түрлі мәселерге бойынша ӛзара түсіністіктің болмауы.

Кез-келген конфликтінің астарында қандай да бір мәселеге байланысты қарама-қарсы позициялардан, мақсаттардан тұратын ситуация жатады. Яғни конфликтілі ситуация конфликт субъектілері мен объектілердің міндетті түрде бар болуын талап етеді. Дегенмен де конфликт ары қарай даму үшін инцидент болу керек. Егер қарама-қарсы жақ тура солай жауап қайтарса, онда конфликт болашақта тікелей және жанама, деструктивті және структивті болып дамуы мүмкін.

Конфликті анықтамасының бір варианты оның философиялық мағынасына негізделген, осыған сәйкес ол «қарама-қайшылықтардың асқынуының шарықтау шегі» деп сипатталады. Онда әлеуметтік конфликт «қызығушылықтарының, мақсаттарының, даму тенденцияларының қарама-қайшылықтарына немесе арасындағы айырмашылықтарына байланысты әр түрлі әлеуметтік бірліктердің – кластар, ұлттар, мемлекеттер, әлеуметтік топтар мен әлеуметтік институттардың қақтығыстарынан кӛрініс беретін

әлеуметтік қайшылықтардың асқынуының шарықтау шегі». Әлеуметтік конфликті мәселесіне байланысты фундаментальді отандық монографияның авторы А.Г.Здравомыслов «конфликт – қоғамдағы адамдардың ӛзара әрекеттерінің маңызды жағы, әлеуметтік тұрмыстың клеткасы», - деп жазған. Бұл әлеуметтік іс-әрекеттің потенциалды және актуалды субъектілерінің арасындағы қатынастардың формасы, қарама-қайшы құндылықтар және нормалар, қызығушылықтар мен қажеттіліктерге негізделген мотивация. Осы пікірден келесідей сұрақ туындайды: бұл қарама –қайшылық объективті ме, немесе қатысушы жақтардың бағалауларынан туындаған субъективті болып табылады ма? Әлеуметтік конфликтіні зерттеуші, танымал, батыстық Р.Дарендорф оған «объективті («латентті») немесе субъективті («айқын») қарама-қайшылықтар арқылы сипаттауға болатын элементтер арасындаға кез келген қатынас» деген анықтама береді. Яғни, қарама-қайшылықтардың объективті-субъективтілігі, саналы-санасыздығы маңызды емес, дегенмен де «кез келген қатынас» деген түсініксіздеу. Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 8, 10

14 тақырып. Кәсіби саладағы конфликт жағдайындағы тұлғаның мінез-құлық моделдері

Лекция тезистері

Қарым-қатынас серіктерінің жеке - психологиялық ерекшеліктері (мұғалімнің де, оқушылардың да, білімгерлердің) кӛбінесе коммуникативтік қиындықтардың себебі болады. Оның түсіндірілуі, біріншіден, осы қиындықтар кем дегенде үш күштердің ӛзара байланысы мен ӛзара әрекеттерінің нәтижесі: оқытушының, магистранттың даралық –психологиялық ерекшеліктері және олардың бір-бірін қабылдауы. атап кӛрсеткендей, адамдардың жеке-психологиялық ерекшеліктерін бейнелейтін іс-әрекеттің даралық стильдерінің сәйкес келуі – олардың қиналмай қарым-қатынас жасауларының негізгі шарттарының бірі. Шиеленіскен жағдайларды алдын алу, оны басқара білу, ұжымдағы психологиялық ахуалдың сақталуы үшін түрлі әрекеттер қолданылады:

- шиеленісті жағдайлардан шыға білу, шиеленісті алдын алу; - қарсы жақтағыларды ортақ келісімге келуге икемдеу;

- толеранттылық; - ынтымақтастық;

- келісімге, мәмілеге келу (компромисс)

- шиеленісті жағдайды тиімді шешудің жолдарын қарастыру; - «оқытушы-магистрант» қатынасын сақтау.

Күнделікті ӛмірде адамдардың ӛзара түсінісіп, бірлесе отырып қызмет атқаруы үшін олар біріне-бірі сенім артып, жұмыла іс атқаруы – ұжымдағы жағымды психологиялық ахуал орнатуға тәуелді болып отыратындығы ӛмір тәжірибесінде дәлелденген жәйт. Осы тұрғыдан қалайда қарсыластардың ӛзара қарым-қатынасындағы ұнамсыз жәйттер кез келген істің алға басуы үшін аяққа тұсау саларлық кедергі екені кімге болса да жақсы атақ әпермейтіні мәлім. Кедергілерді жеңудің тәсілдерін таңдау ӛз кезегінде, және тұлғаның эмоцианалды тұрақтылығына, ӛз кӛзқарастарын қорғау құралдарының болуына, биліктің және басқа кӛптеген факторлардың кӛлеміне тәуелді. Психологиялық түзету жұмысының мақсаты қақтығысты жағдайларды шешуге, алдын алуға, ӛзара үйлесімді қатынас орнатуға және т. б. сипатта ұйымдастырылады.

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 8, 10, 12

15 лекция тақырыбы. Тиімді коммуникацияның техникалары мен тәсілдері

Лекция тезистері

	Қарым-қатынас бар	ысында ақпарат уші) екінші адамға (ре лынбайды, алмасады у –тікелей ары-бері а аты белгілі жағдайды у, ортақ кӛзқарасты тті шешу үшін тұлғаар еханизмі қызмет етеді. німіз- коммуникатор туралы берілетін ақтасу серігіне оның м ылданып, сезіліп тұр	бір адамнан ципент- ақпарат . Сондықтан, уысу ғана емес, ң не мәселенің белгілеу мен алық ортақтасу
(коммуникатур-ақпарат бер алушы) тек беріліп –а ортақтасудағы ақпарат алыс бұл процесстің негізгі мақс жалпы мағынасын анықта келісімге келу. • Осы мінде барысында кері байланыс м
	Кері байланыс деге		дың әрекетіне ақпарат. Кері інез құлықтары ғанын түсінуге
реципиенттің реакциясы байланыстың мақсаты – орт ӛзгелер жағынан қалай қаб кӛмектесу болып табылады.
	Кері байланыс түрлері	тікелей Тікелей кері байланыс кезінде

реципенттің алады Тіке үшін қолай етеді. жана ақпараты о Ол үшін не серігі күтпе		сӛйлеушінің құлқына реакциясы ашық тү лей кері байланыс реципенті коммуникат лы жағдай жасап, ортақтасуды тиімді жән ма Кері байланыстың жанама түріпсих ртақтасу серігіне жасырын, астыртын жет ше түрлі риторикалық сұрақтар, кекетуле ген эмоциялық реакциялар пайдаланылады. никация барысында ортақта ардың мақсаты тек ақпарат алысу емес, сол ігің мүмкіндігінше дұрыс қабылдап түсінге никациялық кедергілердің түрлері: түсін леуметтік мәдени айырмашылық кедергіле				рде кӛрініс ор түсінуі е нәтижелі ологиялық кізу жолы. р, қатынас
	Комму					су ақ ні. іс рі,	шыларға паратты
қатысушыл қатынас сер
	Комму						пеушілік қатынас
кедергісі, ә кедергілері.
	Түсініс	пеушілік огикалық. икалық ке сӛйлеген аңылтпаш лік кеде е слэнг м ардың ӛз дың ерек ралық ко келесісі-ор мен р і ортақта меуі. М ірдей тақ йғырып н рде айту олса, рец арға алса жеде жете лық кед огикасы, оғамда ло әйелдер лар ло	кедергілері: фонетикалық, семантикалық
,стильдік, л
	Фонет		де де , ргі әс ін ше м ст ец су ыс ы е ға ип , с ді. ер д ги ги	ргі адамдар әр түрлі ті пайда болады. Сӛйл қажетсіз сӛздерге толы сі туындайды Семант елесімен тығыз байлан дік шағын мәдениетт мән-мағынасы болады. муникацияны нәтижес ильдік тосқауыл • С ипиенттің тілдік стиль жағдайына, реципие алы, балаларға, аспи рып болсада, екі түрл қуанып тұрған адамға тура келеді. Коммун иенттің ахуалын, ор оғұрлым оның мәлімд	лде, диалектте, не еушінің тілі реңкі болған кезде де , икалық кедергілер ысты. Ортақтасуға еріндеұғымдармен
сақауланып жоқ, тез, ж түсніспеуші жаргон жән қатысушыл құбылыстар
	Тұлғаа				із, тиімсіз ететін тильдік кедергі – дері бір-біріне не нттің кӛңіл-күйіне ранттарға лекция і тіл стилі қажет бір ақпаратты әр икатор неғұрлым тақтасу жағдайын емесі реципиентке
кедергінің коммуникат тілдің стил сәйкес кел оқығанда б болады. Қа түрлі мәне сезімтал б ұқыпты наз дұрыс дәре
	Логика			гілер – сӛйлеуші мен тыңдаушының әлелдеу жүйесі әртүрлі болғанда пайда клық жүйелер ӛте кӛп. Мысалы, балалар мен ерлер логикасы, басшы мен касы. Әлеуметтік-мәдени айырмалар
қабылдау л болатын. Қ логикасы, бағынышты

кедергілері әлеуметтік , саяси діни кӛзқарастарға, жынысына, жасына, мамандығына байланысты болады. Қатынас кедергісі – коммуникаторды жақтырмайтындықтан оның мәлімдемесіне де қарсы қабылдау сенімсіздік сезімін туғызатын коммуникатордың сӛзіне күдікпен қарау. Кез-келген психологиялық кедергі – ақпарат қабылдау жолында құрылатын реципиенттің ӛз-ӛзін қорғауы.

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 8, 10, 12

9. Семинарлық сабақтардың жоспары

1 тақырып. Психологияға кіріспе Сұрақтар

1.Психология ғылым ретінде.

2.Адам туралы ғылымдар жүйесіндегі психологияның орны және міндеттері.

3.Психологияның әдістері. Тапсырма:

Басқағылымсалаларыменпсихологияныңӛзарабайланысынкесте түріндежазу.

Ғылым	Ӛзараәрекеттесуформасы

Ұ с ынылатын әдебиеттер:1, 2, 3, 4, 6, 9, 12, 14.

2 тақырып: Мен және менің мотивациям Сұрақтар:

1.Мотивация және ӛзіндік мотивация. 2.Мотивациялық сфераныжалпы ұйымдастыру. 3.Мотивтержәнеқажеттіліктер.

4.Мотив түрлері. Жетекші мотив. 5.Мотивацияны зерттеу әдістері.

Т апсырма: Еңбек іс-әрекетінің мотивациясы баяндама.

3 тақырып. Эмоциялар және эмоционалдық интеллект Сұрақтар:

1.Адам ӛміріндегі эмоцияның рӛлі.

2.Эмоцияны түсіну және эмпатияға қабілеттілік.

3.Эмоцияны реттеудің әдістері мен механизмдері: эмоцияларды қайта қарастыру және эмоцияларды басу.

Эмоционалдық интеллект диагностикасы және дамуы. Тапсырма:

Эмоцияның әр түрлі мәдениеттерде кӛрінуі мен сезілуі туралы презентация

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

4 тақырып. Адамның ерік қасиеті мен ӛзін-ӛзі реттеу психологиясы

Сұрақтар: 1.Психологиядағы ерік түсінігі. 2.Ерікті актінің құрылымы.

3.Шешім қабылдау және таңдау мәселесі.. 4.Ерік және тұлға.

5.Тұлғаның ӛзін-ӛзі реттеу психологиясы (стресс- менеджмент). Тапсырма:

Тәуелсіз қоғамдағы тұлғаның «ерік бостандығы» тұжырымдамасы. Конспект.

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

5 тақырып. Тұлғаның даралық-типологиялық ерекшеліктері

1.Темперамент анықтамасы. Жүйке жүйесінің қасиеттері темпераменттің негізі ретінде.

2.Темперамент типтері: холерик, сангвиник, флегматик, меланхолик.

3.Мінездің анықтамасы. Мінез акцентуациясы және тәрбие.

4.Тұлғаның қабілеті жәненышандары. Тапсырма:

Тұлғалық ресурстар ұлттықсананы сақтау мен дамытудың факторы ретінде сипаттау.

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

6 тақырып. Құндылықтар, қызығушылықтар, нормалар тұлғаның рухани негізі ретінде

Сұрақтар:

1.Әлеуметтік әлемдегі Мен. Мен-концепциясы. Ӛзін-ӛзі таныстыру.

2.Адам ӛміріндегі құндылықтар. 3.Психологиядағы құндылық түсінігін зерттеу. 5.Тұлғалық құндылықтар.

Т апсырма:

Тұлғаның дүниетанымы және ұлттық бірегейлігін талдаңыз. Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

7 тақырып: Ӛмірдің мәні және кәсіби ӛзін-ӛзі а нықтау психологиясы.

Сұрақтар:

Ӛмірдің мәні, ӛмірлік мақсаттар және бағдарламалар. 1.Кәсіби маманның сенімдері мен бағдарлары. 2.Қазақстанның заманауи даму кезеңіндегі кәсіби тұлғаның

құндылықтары мен бағдарлары: бәсекеге қабілеттілік, прагматизм, сананың ашықтығы, ұлттық бірегейлік.

3.Кәсіби ӛзін-ӛзі анықтаудағы жеке құндылықтар мен мағыналар.

Т апсырма:

Тұлғалық және кәсіби жетістікке жету психологиясы туралы жасаңыз.

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

8 тақырып: Тұлғаның денсаулық психологиясы Сұрақтар:

1.Психика мен дененің ӛзара байланысы және ӛзара ықпалы. 2.Аурулардың пайда болуы мен денсаулықты нығайтудың

психологиялық факторлары.

3.Психикалық белсенді заттарды қолдану мен зиянды әдеттер денсаулықты әлсіріретуші фактор ретінде.

Т апсырма:

Теріс эмоциялар мен денсаулықтың арақатынасын талдаңыз Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

9 тақырып. Тұлғаның және топтардың қарым-қатынасы Сұрақтар:

1.Қарым - қатынас түсінігі.

2.Қарым - қатынастың түрлері, формалары, қызметтері. 3.Тұлғааралық қарым-қатынас ғылыми білімнің пәні ретінде. 4.Тұлғааралық қарым - қатынас сипаттамалары. 5.Тұлғааралық коммуникация, ӛзара әрекеттесу, тұлғааралық

қабылдау түсініктері. Тапсырма:

«Топ», «ұйым», ұғымдарын салыстыру. Ұйымдастырушылық мінез-құлықты қалыптастыруға әсер

ететін негізгі факторларды белгілеу. Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

10 тақырып: Қарым-қатынастың перцептивті жағы. Сұрақтар:

1.Қарым-қатынастың перцептивті жағы – қарым-қатынас процесіндегіадамдардың бірін-бірі қабылдауы ретінде.

2.Қарым - қатынастың перцептивті механизмдері: эмпатия, идентификация, децентрация, аттракция, толеранттылық, рефлексия, кері байланыс.

Т апсырма:

Тұлғаға әсер ету механизмдеріне жаттығулар дайындау Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

11-тақырып: Қ арым-қатынастың интерактивті жағы. Сұрақтар:

1.Психологиялық әсер етудің мәні. 2.Психологиялық әсер ету түрлері.

3.Әсер ету механизмдері: жұқтыру, еліктеу, сендіру. Тапсырма:

Тұлға және топ (әлеуметтік- психологиялық ықпал ету) реферат дайындау

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

12 тақырып. Қарым-қатынастың коммуникативті жағы Сұрақтар:

1.Қарым - қатынас ақпарат алмасу ретінде. 2.Коммуникацияның құрылымы, негізгі функциялары және

түрлері.

3.Коммуникациядағы цифрлық технологиялар.

4.Коммуникацияның вербалды және вербалды емес құралдары.

Т апсырма:

Г.Д.Лассуэлл бойынша заманауи қоғамдағы коммуникацияны талдау.

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

13 тақырып: Әлеуметтік-психологиялық конфликт түсінігі және құрылымы.

Сұрақтар:

1.Әлеуметтік конфликтілердің табиғаты және шығу себептері. 2.Психологиялық конфликтілердің түрлері.

3.Конфликтінің конструктивті және деструктивті функциялары. 4.Конфликтінің даму сатылары.

5.Конфликтінің қатысушылары мен жүргізушілері, олардың қажеттіліктері, мүдделері мен мақсаттары.

Т апсырма:

Келіссӛздерді жүргізу мен даярлау "технологиясы‖ бойынша бағдарлама құру.

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

14 тақырып: Кәсіби саладағы конфликт жағдайындағы тұлғаның мінез-құлық моделдері

Сұрақтар:

1.Конфликтіні болдырмау технологиясы.

2.Конфликтідегі рационалды мінез-құлық технологиялары. 3.Конфликтілік мінез - құлықтар: ынтымақтастық, бәсекелестік, қашу,құтылу, кооперация стратегиялары.

4.Конфликтілерді шешу кӛп сатылы процесс ретінде. Тапсырма:

«Біздің ӛміріміздегі конфликтілер» эссе дайындау Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

15 тақырып: Тиімді коммуникацияның техникалары мен тәсілдері

1. Тиімді коммуникация мен тұлғаның бәсекеге қабілеттілігінің ӛзара байланысы.

1.Тиімді коммуникация ұғымы.

2.Тиімді коммуникация технологиялары және қағидалары, ережелері, дағдылары, тәсілдері.

3.Тиімді коммуникацияның шарттары. 4.Әлеуметтік интеллект.

Т апсырма:

Тиімді коммуникация мен тұлғаның бәсекеге қабілеттілігінің ӛзара байланысы тақырыбында презентация дайындау

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

Оқу жоспары бойынша лабораториялық сабақтар қарастырылмаған.

11. Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің ӛзіндік жұмыстары бойынша ӛткізілетін сабақтардың жоспары

1 тақырып. Психологияға кіріспе Сұрақтар

1.Заманауи тұлғаның қалыптасуы мен қоғамдық сананы жаңғырту жағдайындағы психология мен психологиялық білімдердің мәні.

2.Психология тиімді ӛмір сүруге ықпал ететін ғылым және практика ретінде (бизнес,спорт, денсаулық сақтау, жарнама психологиясы).

Т а п с ы р ма :

Эссе «Психология менің ӛмірімде және кәсібімде». Ұсынылатын әдебиеттер:1, 2, 3, 4, 6, 9, 12, 14.

2 тақырып: Мен және менің мотивациям Сұрақтар:

1.Жетістікке жету және сәтсіздіктен қашу мотивациясы. 3.Тұлғаның мотивациялық профилі.

.Тұлғаның мотивациялық сфераның бұзылуымен байланысты еңбек тиімділігінің тӛмендеуі

Т апсырма:

Кейс: «Ұйым қызметкерлерінің мотивациясын жетілдіру» Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

3 тақырып. Эмоциялар және эмоционалдық интеллект Сұрақтар:

1.Эмоционалдық интеллект анықтамасы.

2.Эмоционалдық интеллект когнитивті қабілет пен тұлғаның даралық сипаттамасы ретінде.

Т апсырма:

Эмоционалдық интеллектіні дамыту бағдарламасын құру. Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

4 тақырып. Адамның ерік қасиеті мен ӛзін-ӛзі реттеу психологиясы

Сұрақтар:

1.Стресстүсінігі. Стресстүрлері. 2.Стресстіңдаму кезеңдері. Стресстің белгілері. 3.Стресске жауап берудің жеке стилдері.

4.Стресске тұрақтылық түсінігі.Теріс әсер.Оң әсер Тапсырма:

Кейс «Кәсіби маманның ерік қасиеттерінің дамуы» Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

5 тақырып. Тұлғаның даралық-типологиялық ерекшеліктері

1.Темперамент пен мінездің ара қатынасы. 2.«Ұлттық мінез» ұғымы.

3.Тұлғаның қабілеті жәненышандары. Тапсырма:

Қазіргі студенттің психологиялық портретін құру. Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

6 тақырып. Құндылықтар, қызығушылықтар, нормалар тұлғаның рухани негізі ретінде

Сұрақтар:

1.Құндылықтар тұлғаның маңызды психологиялық ресурсы ретінде.

2.Қызығушылық әлеуметтік іс әрекеттің жетекші мотиві ретінде.

3.Мінез-құлық және нұсқаулар.

4.Тұлғаның адамгершілік негіздері. Тұлғаның рухани

әлеуметтенуі. Тапсырма:

«Ӛмір жолы» жобасын даярлау Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

7 тақырып: Ӛмірдің мәні және кәсіби ӛзін-ӛзі анықтау психологиясы.

Сұрақтар:

1. Тұлғалық және кәсіби жетістікке жету психологиясы 2.Кәсiби ӛсудегі кедергiлер, оларды болдырмау және жеңу

жолдары.

3.Кәсіби сәйкестілік дағдарысы және эмоциялық қажу синдромы.

Т апсырма:

Эссе «Менің мансаптық және кәсіби ӛсуім» Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

8 тақырып: Тұлғаның денсаулық психологиясы Сұрақтар:

1. Теріс эмоциялар және денсаулық..

2.Салауатты ӛмір салты тұлғаның жетістікке жету негізі ретінде.

Т апсырма:

Кейс «Кәсіби денсаулықты сақтау». Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

9 тақырып. Тұлғаның және топтардың қарым-қатынасы Сұрақтар:

1.Тұлғааралық, топаралық және ұлтаралық қарым-қатынас ерекшеліктері.

2.Қарым-қатынас стильдері.

3. Ұлтаралыққарым- қатынас әлеуметтік- психологиялық құбылыс ретінде.

4.Ұйымдастыру мінезінің түрлері. Тапсырма:

Кӛшбасшылық пен жетекшілікке салыстырмалы талдау жасаңыздар. «Топ», «ұйым», ұғымдарын салыстыру. Ұйымдастырушылық мінез-құлықты қалыптастыруға әсер ететін

негізгі факторларды белгілеу.

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

10 тақырып: Қарым-қатынастың перцептивті жағы. Сұрақтар:

1. Тұлғааралық қабылдау әсерлері. 2.Тұлғааралық ӛзара әрекеттесу кеңістігі. 3.Мен және басқалар.

Т апсырма:

Эссе «Қарым қатынас процесінде қоршаған ортаны қабылдау» Ұсынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

11-тақырып: Қарым-қатынастың интерактивті жағы. Сұрақтар:

1. Тұлға және топ (әлеуметтік- психологиялық ықпал ету) 2.Сендіруді тиімді ету факторлары.

3.Психологиялық әсер етудің негізгі тәсілдері мен әдістері: демонстрация, жалған ақпарат тарату, қауесеттерді тарату, қорқыту, БАҚ- тағы манипуляция.

Т апсырма:

«Әлеуметтік желілердің жастардағы тәуелді мінез-құлықты қалыптастыруға ықпал етуін талдау» презентация дайындау

Ұ с ынылатын әде биеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

12 тақырып. Қарым-қатынастың коммуникативті жағы Сұрақтар:

1.Коммуникативтік рӛлдердің мәні және қажеттілігі. 2.Коммуникативтік кедергілер (кәсіби, мағыналық,

ұйымдастырушылық, тұлғалық-психологиялық және т.б.). 3.Коммуникацияның жас ерекшеліктері, әлеуметтік -мәдени

және гендерлік ерекшеліктері. Тапсырма:

«Қарым қатынастағы психологиялық кедергілер және оларды жеңу» кестесін құру.

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

13 тақырып: Әлеуметтік-психологиялық конфликт түсінігі және құрылымы.

Сұрақтар:

1.Конфликтінің кеңістік-уақыттық шекаралары. 2.Конфликтінің типтік кезеңдері.

3. Конфликтінің функциялары мен зардаптары Тапсырма:

Толерантты мінез- құлықты дамыту бойынша психологиялық ұсыныстар әзірлеу.

Ұ с ынылатын әде биеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

14 тақырып: Кәсіби саладағы конфликт жағдайындағы тұлғаның мінез-құлық моделдері

Сұрақтар: 1.Манипуляторлардың типтері.

2.Негізгі манипуляциялық техникалар. 3.Манипуляция процесіндегі тұлға. 4.Манипуляция жасырын хабарлама ретінде.

5.Келіссӛздер - конфликтіні шешудің тәсілі ретінде. Тапсырма:

Конфликтілік жағдайда басым кӛрінетін мінез-құлық типін анықтау бойынша ӛзін-ӛзі диагностикалау

Ұ с ынылатын әдебиеттер:2, 3, 4, 6, 8, 10, 11.

15 тақырып: Тиімді коммуникацияның техникалары мен тәсілдері

1.Коммуникациядағы имидж және ӛзіндік ұсыну. 2.Имидж қалыптастырудың технологиялары. 3.Сыртқы келбет имидждің бір бӛлігі ретінде. 4.Белсенді тыңдау техникалары.

5.Келіссӛз процесінің технологиясы. Тапсырма:

«Тиімді коммуникация» тренинг бағдарламасын даярлау. Ұсынылатын әдебиет: 10, 11, 12

12. Студенттердің ӛ зі н д і к ж ұмыстары бойынша сабақтар жоспары

1 тақырып бойынша пәннің оқу жоспарында СӚЖ

қарастырылмаған

2 тақырып. Мен және менің мотивациям Тапсырма

А. .Маслоудыңмотивациятеориясынконспектілеу.Психология : Адамзат ақыл-ойының қазынасы : 10 томдық /ред. алқасы: Ә.Н. Нысанбаев [ж. б.] ; құраст.: И. Ә. Әбеуова, А. Р. Ерментаева, Х. Т. Шериязданова ; ауд. А. Т. Ақажанова [ж.б.] ; сарапшы: С. М. Жақыпов. - Алматы, Таймас, 2005.- 480 б.

Ӛ зі н-ӛзі бақылау материалдары 1 Адамды iс-әрекетке жетелейтiн A) Рефлекс

B) Стимул C) Инстинкт D) Мотив

E) Гипноз

2. Адамның мақсатқа орай кедергілері жеңумен ӛз қылық әрекеттерін қолдап, реттей білу қасиеті:

А) мінез

В) темперамент С) ерік

D) сезім E) қабілет

3. Адамның қандай да кедергілерден қаймықпай ерік күшін жұмсауы неге байланысты

А) табиғи болмысына В) дене қуатына

С) мақсат маңыздылығына D)сырт ықпалдарға

E) рухани күшке

4. Ерікті тәуелсіз тысқы әлеуметтік әсерлерге қатысы жоқ құбылыс деп таныған философиялық –психологиялық бағыт: А) экзистенциализм

В) прагматизм С) материализм D) позитивизм E) неотомизм

5.Ерік бұл әкімшілік пен әлеуметтік билікке талпыныс деп

түсіндірген ғалым А) Лоренц

В) Юнг С) Адлер D) Хорни E) Фромм

Дұрыс жауаптардың кілті.

Сұрақ номері	Дұрыс жауабы (А, В, С, D, Е)
1	D
2	C
3	C
4	A
5	C

Тапсырманы орындауға арналған нұсқаулар:

-деректеменің оқу матералын оқып шығуы, бастысын, жаднамасын анықтау;

-жоспар құру;

-тақырып бӛлімдерінің арасында байланыс орнату; -басты түсініктер, сӛздерді, ұғымдарды айқындау;

-күрделі сӛйлемдерді жай, қарапайым, қысқа сӛйлемдерге ауыстыру;

-шартты қысқартулар жүйесін әзірлеу және қолдану. Дереккӛздерді конспектілеуді бағалау критерилері: -мазмұн жоспарға сай келуі;

-автор жұмысының нәтижелерін, негізгі ережелерін дәлелді беруі;

-негізгі жайттарды бірізділік пен нақтылық арқылы беруі;

-ерекше мәнге ие ақпаратты белгілеп кӛрсету үшін графикалық және басқа да шартты таңбаларды қолдану;

-баяндаудың сауаттылығы;

-талаптарына сай рәсімделуі;

-конспектіні мерзімінде тапсыруы. Ұсынылатын әдебиеттер:2,3,7,15,17.

3-4 тақырып бойынша пәннің оқу жоспарында СӚЖ қарастырылмаған

5 тақырып. Тұлғаның даралық-типологиялық ерекшеліктері Тапсырма

1.Темперамент типтері мен ерекшеліктеріне салыстырмалы талдау жасау. Кестені толтыру.

Темперамент	Сипаттамасы	Жағымды жағы	Жағымсыз жағы

2. Мінездің акцентуациясының адамның қылықтары мен әрекеттеріне әсері тақырыбында реферат дайындау.

Ӛ зі н-ӛзі бақылау материалдары

1. Жеке адамның әлеуметтік тұлға ретінде қалыптасуының биологиялық негізін танытатын психологиялық қасиет

А) мінез В) қабілет С) сезім

D) темперамент E) ерік

2. Темпераменттер жӛніндегі ғылымның іргетасын қалаған ежелгі грек дәрігері

А) Гален

В) Гиппократ С) Фалес

D) Аристотель E) Солон

3.Қарым-қатынас іс-әрекетінде жиналатын жеке адамның индивидуалдық ерекшеліктерінің жиынтығы - бұл :

A) темперамент B) қабілеттіліктер C) мінез

D) дағдылар

Е) бағыт-бағдар

4.Психикалық іс-әрекеттің және жүріс-тұрыстың динамикасын анықтайтын психиканың даралық,тұрақты қасиеті… деп аталады. A) темперамент

B) эмоциялар

C) қабілеттіліктер

D) ес

E) сӛйлеу

5.Қабілеттіліктерді дамытудың табиғи алғышарттары болып не табылады?

A) шартты рефлекстер B) нышандар

C) ептілік D) дағдылар

E) қызығушылықтар

Дұрыс жауаптардың кілті.

Сұрақ номері	Дұрыс жауабы (А, В, С, D, Е)
1	A
2	B
3	C
4	A
5	B

Тапсырманы орындауға байланысты нұсқаулар:

-автор шешімін табуы тиіс мәселелер мен негізігі сұрақтарды айқындау;

-автор дәлелдейтін негізгі ережелерді ерекшелеп кӛрсету, ол қандай тәсілдермен дәлелденетіндігін (теориялық немесе экспериментік жол) кӛрсету, негізгі қорытындыларды, жаңалықтарды айқындап, кӛзқарастарды салыстыру және авторлар пікірінің тоғысатын, алшақтайтын жерлерін кӛрсету;

-тақырыпқа жеке кӛзқарасты қысқаша түрде кӛрсетіп, оның теориялық және практикалық мәнін бағалау;

-рефераттың жоспарын құру.

Реферат құрылымы кіріспе, негізгі бӛлім, қорытынды және әдебиет тізімінен тұруы керек.

Реферат кіріспесінде тақырып таңдалуы, ӛзектілігі және қаралатын мәселенің тереңдігі баяндалады. Ал рефераттың негізгі бӛлімінде қаралатын мәселе және оның кейбір кемшіліктерін ашуда қолданылатын концепциялар, әр түрлі авторлар теориясы кӛрсетілуі керек. Сонымен қатар автор ӛз зерттеулерінің нәтижелерін де қолдана алады.

Рефератты бағалау критерилері: -тақырыптың ӛзектілігі;

-мазмұны тақырыпқа сай келуі;

-материалдың жан-жақты терең ӛңделуі; -келтірілген дереккӛздердің нақтылығы;

-рефераттың рәсімдеу талаптарына сәйкестігі. Ұсынылатын әдебиет: 1, 2,3, 17.

6-7 тақырып бойынша пәннің оқу жоспарында СӚЖ қарастырылмаған

8 тақырып Тұлғаның денсаулық психологиясы Тапсырма

Денсаулыққа деген қатынасқа әсер ететін факторлар бойынша реферат дайындау

Ӛ зі н-ӛзі бақылау материалдары

1. Денсаулықтың психологиялық себептері туралы, оны сақтау мен нығайтудың әдістері мен құралдары және нығайту мен дамыту туралы ғылым:

А) патопсихология

В) медициналық психология С) арнаулы психология

D) денсаулық психологиясы E) даму психологиясы

2. Қиындыққа қарсы келу, фрустрация жағдайында сенімді жоғалпау.

А) тәуекелшілдік В) жігерлілік

С) қайсарлық D) қарсыласу E) байсалдылық

3. Жекелеген аспектілері тепе-теңдік, тұрақтылық, қарсыласу болып табылатын тұлға сапасы

А) психологиялық шыдамдылық В) психологиялық табандылық С) психологиялық ӛжеттілік

D) психологниялық қабілет

E) психологиялық тұрақтылық

4. Эмоциогенді жағдайлардың шектен тыс шығуынан, яғни олардың жетіспеуінен немесе шектен тыс кӛп болуынан пайда болатын тәуелділік

А) белсенділікті акценттілеу В) химиялық;

С) интеракциялық тәуелділік D) психологиялық тәуелділік E) әлеуметтік тәуелділік

5.Эмоциялық күйдің селқостық, енжарлық түрі: A) Синестезия.

B) Апперцепция. C) Атрофия.

D) Апатия.

E) Интеракция.

Дұрыс жауаптардың кілті.

	Сұрақ номері	Дұрыс жауабы (А, В, С, D, Е)
	1	D
	2	C
	3	E
	4	B
	5	D
Р ефе раттар орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар

Тапсырманы орындауға байланысты нұсқаулар:

-автор шешімін табуы тиіс мәселелер мен негізігі сұрақтарды айқындау;

-тақырыпқа жеке кӛзқарасты қысқаша түрде кӛрсетіп, оның теориялық және практикалық мәнін бағалау;

-рефераттың жоспарын құру.

Реферат құрылымы кіріспе, негізгі бӛлім, қорытынды және

әдебиет тізімінен тұруы керек.

Рефератты бағалау критерилері: -тақырыптың ӛзектілігі;

-мазмұны тақырыпқа сай келуі;

-материалдың жан-жақты терең ӛңделуі; -келтірілген дереккӛздердің нақтылығы;

-рефераттың рәсімдеу талаптарына сәйкестігі. Ұсынылатын әдебиеттер:2,3,7,15,17.

9 тақырып. Тұлғаның және топтардың қарым -қатынасы Тапсырма

Т апсырма

1.«Қарым қатынастың адам ӛміріндегі мәні» тақырыбында баяндама дайындау.

2. Тұлғааралық, топаралық және ұлтаралық қарым-қатынас ерекшеліктері тақырыбында мультимедиялық презентация дайындау

Ӛ зі н-ӛзі бақылау материалдары 1.«Референтті» топ – бұл:

A) Саны аз.

B) Басқа қалада орналасқан. C) Адам үшін маңызды.

D) Ресми түрде тіркелген.

E) Кенеттен, спонтанды түрде құрылатын.

2.Ұзақ уақыт ӛмір сүретін, қоғамның тарихи дамуы барысында қалыптасқан топ:

A) ұжым

B) ұйымдасқан топ C) ұйымдаспаған топ D) шартты топ

E) референт топ

3.Адамдар қарым – қатынасының негізгі құралы:

A) ойын B) тіл C) оқу D) тест

E) тәрбие

4.Топта белгілі бір кедергілерден бәзылайын деп тәрған біріккен әрекет түрі:

A) кооперация B) бәсекелестік C) кеңістіктік D) кинесика

E) проксемика

Қоғамға пайдалы қызметте ортақ мақсатқа жұмыла еңбек ететін және психологиялық тұрғыда топтасқан адамдар тобы:

A) шартты топ B) ұжым

C) үлкен топ D) ассоциация E) корпорация

Дұрыс жауаптардың кілті.

	Сұрақ номері	Дұрыс жауабы (А, В, С, D, Е)
	1	C
	2	B
	3	B
	4	B
	5	B
Презентациялық материалдар дайындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар

Презентациялық материалдар Microsoft PowerPoint бағдарламасын қолданып слайдтар түрінде дайындалады.

Бағалау критерилері:

-мазмұнының тақырыпқа сәйкес келуі; -ақпараттың дұрыс құрылымдалуы;

-берілген ақпарат арасында логикалық байланыстың болуы; -эстетикалық тұрғыдан рәсімдеу талапқа сай орындалуы

Ұ с ынылатын әдебиет: 1, 2,3, 17.

10 тақырып. Қарым-қатынастың перцептивті жағы Тапсырма:

«Қарым қатынас процесінде қоршаған ортаны қабылдау»

тақырыбында эссе жазу

Ӛ зі н ӛзі бақылау материалдары:

1.Адамның басқа адамның сезіміне ортақтаса алуы: A) идентификация

B) рефлексия C) эмпатия D) аффект

E) фрустрация

2.Атрибуция теориясы нені түсіндіреді:

A) адамның ӛзін сырттан кӛре алу мүмкіндігін B) басқа адамдардың сезіміне ортақтаса алуды

C) басқа адамдардың қылықтарының себебін түсіндіру D) біріккен ӛзара әрекетті

E) қарым-қатынасты

3.Қарым– қатынастыңперцептивті жагы: A) Ақпаратпен алмасу.

B) Әрекетпен алмасу.

C) Адамдардыңбір бірін қабылдау. D) Идеямен алмасу.

E) Құндылықпен алмасу.

4.Адамның ӛзін сырттан кӛре алу мүмкіндігі: A) идентификация

B) рефлексия C) эмпатия D) аффект

E) фрустрация

5.Әлеуметтік перцепция бәл :

A) әлеуметтік нормаларды қабылдау B) қоғамдық қатынасты қабылдау C) адамның адамды қабылдауы

D) ӛндірістік қатынасты қабылдау E) ӛзінің жеке басын қабылдау

Дұрыс жауаптардың кілті.

Сұрақ номері	Дұрыс жауабы (А, В, С, D, Е)
1	C
2	C
3	C
4	B
5	C

Эссе жазу бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Тапсырманы орындауға келесі нұсқаулар беріледі:

-эссе тақырыбын мұқият оқып, ондағы мәселені анықтап алу;

-эссе тақырыбы бойынша әдебиеттермен танысып, іріктеп алу; -эссе жоспарын құру;

-мәселенің мазмұнын және оны шешу жолдарын қысқа, тұжырымды етіп кӛрсету;

Эссені бағалау критерилері:

-мазмұн эссе тақырыбына сәйкес келуі;

-мәселенің қазіргі жағдайын нақтылы бағалау; -ұсынылған идеяның тиімділігі мен мәні;

-мәселені шешудегі ерекше жолдың, амалдың бар болуы; -баяндаудың айшықтығы, бейнелілігі;

-баяндау сауттылығы. Ұсынылатын әдебиеттер:2,3,7,15,17.

11 тақырып бойынша пәннің оқу ж оспарында СӚЖ қарастырылмаған

12 тақырып Қарым-қатынастың коммуникативті жағы Тапсырма:

Қарым- қатынас түсінігінің мәнін ашатын сипаттарын ашатын ғалымдардың (А.Г. Ковалев, А.А. Леонтьев, К.К. Платонов, Б.Д. Парыгин) еңбектерін конспектілеу.

Ӛ зі н ӛзі бақылау материалдары:

6.Әлеуметтік – психологиялық зерттеу нәтижесінде алынған деректерге қойылатын талаптар

А) Шашыраңқы, жоспарлы, әр түрлі бағытта В) Сенімді, нақты, негізді

С) Қысқаша сенімсіз

Д) Жобады, болжамды Е) Негізсіз, болжамды

7.Сӛздің тиімділігін арттырудың жабық типі

A) коммуникатор ойдың жақтаушысы екенін ашық білдіреді B) коммуникатор қарсы кӛзқарастардан ӛзін алшақ ұстайды C) коммуникатор ӛз кӛзқарасын жасырады

D) коммуникатор пікірталас жасайды E) үнсіздікті қолдау

8. 0,5 – 1,2 м қашықтық арақатынстың қай түріне сәйкес келеді A) кӛңілдестік

B) жеке бастық C) әлеуметтік D) кӛпшіліктік E)жақындық

9.Кӛзқарас , талаптары үлгі болып саналатын ақиқат ӛмір сүруші немесе қиялдағы топ.

А) ресми топ

В) ресми емес топ С) референт топ Д) мүшелік топ Е) ұжым

10.Ұзақ уақыт ӛмір сүретін, қоғамның тарихи дамуы барысында қалыптасқан топ.

А) ұжым

В) ұйымдасқан топ С) ұйымдаспаған топ D) шартты топ

Е) референт топ

Дұрыс жауаптардың кілті.

Сұрақ номері	Дұрыс жауабы (А, В, С, D, Е)
1	А
2	В
3	А
4	А
5	В

Конспектілеу бойынша әдістемелік нұсқаулықтар:

-деректеменің оқу матералын оқып шығуы, бастысын, жаднамасын анықтау;

-жоспар құру;

-тақырып бӛлімдерінің арасында байланыс орнату; -басты түсініктер, сӛздерді, ұғымдарды айқындау;

-күрделі сӛйлемдерді жай, қарапайым, қысқа сӛйлемдерге ауыстыру;

-шартты қысқартулар жүйесін әзірлеу және қолдану; - үлгіні пайдалана отырып, конспект жазу

Ұ с ынылатын әде биеттер:2,3,7,15,17.

13-15 тақырыптар бойынша пәннің оқу жоспарында СӚЖ қарастырылмаған

13. Ж азбаша ж ұмыстар ж ә не курстық жұмыстар тақырыптары

Р ефе раттардың тақырыптары

1. Қоғамдық қарым-қатынастың мәні.

2. Мектеп педагогикалық ұжымының әлеуметтік-психологиялық құрылымы.

3. Балалар ұжымының әлеуметтік-психологиялық ерекшелігі.Кіші топтағы қарым-қатынас мәселесі.

4. Қарым –қатынас психологиялық зерттеу объектісі ретінде. 5. Бірлескен әрекет балалар ұжымын дамыту шарты.

6. Мектепке дейінгі кезеңдегі қарым-қатынастың әлеуметтік-психологиялық ерекшелігі.

7. Адмның басқа адамдармен ӛзара әрекет стилін анықтау. 8. Балалар ұжымында лидерлікті қабылдау ерекшелігі.

9. Отбасы ұжымының әлеуметтік- психологиялық ерекшелігі. 10. Топта жағымды психологиялық ахуалды қалыптастыру құралдары.

11. Қоғамдағы терроризм және саяси қақтығыстар. 12. Қоғамдық қатынастағы лидерлік мәселесі.

13. Жеке адамды зерттеудің әлеуметтік-психологиялық мәселелері.

14. Ұлтаралық топтардағы қарым-қатынастың мәні.

15. Үлкен әлеуметтік топтардың психологиялық сипаты.

16. Кіші топтың ерекшелігі.

17. Ұжымдарды зерттеудің әлеуметтік-психологиялық аспектілері.

18. Кіші топтағы лидер мәселесі.

19. Қарым-қатынастың әлеуметтік-психолгиялық мәні. Ұсынылатын әдебиеттер:

1.Годфруа Ж. Что такое психология. Том 1. – М.: Мир, 2005 г. – 496с.

2.Даниел Гоулман. Эмоциональный интеллект. Почему он может значить больше, чем IQ. Изд-во Манн, Иванов и Фербер: 2018. -560 с.

3.Джакупов С.М. Введение в общую психологию. – А.: Қазақ университеті, 2014

4.Ильин Е.П.Психология общения и межличностных отношений. - СПб.: Питер, 2009. - 576 с. ил. - (Серия «Мастера психологии»).

5.Психология индивидуальных различий / Под ред. Ю.Б. Гиппенрейтер, В.Я. Романова. – 3-е изд., перераб. и доп. – М.: АСТ: Астрель, 2008. – 720 с.

6.Руденко А.М. Психология в схемах и таблицах: учебное пособие. – М: Феникс, 2016. – 379 с.

Еске рту: сырттай оқу бӛлімі студенттері курс бойынша жазбаша жұмыстарын «Қашықтықтан оқытуды автоматтандырылған сүйемелдеу» ЭЕМ арналған бағдарлама бойынша жібереді.

14. Б аға туралы ақпарат. Баға туралы ақпараттарда білім бағасы, шкаласы, білім бағасы критерийлері, тапсырмаларды орындауға қойылатын талаптар беріледі. С т у денттің білімін бағалайтын рейтинг-шкала
Рейтинг		Балдар
Ағымдық		50 - 100
Аралық		50 - 100
Қорытынды		50 - 100
Барлығы:		50 - 100

Баға ш әкілі

Рейти нг	0-24	25 -49	50 -54	55-59	60-64	65 -69	70-74	75-79	80 -84	85-89	90-94	95-100
Балда р	0	0. 5	1. 0	1.33	1.67	2. 0	2.33	2.67	3. 0	3.33	3.67	4.0
Әріпт ік балам а	F	F X	D	D+	C-	C	C+	B-	B	B+	A-	A
Баға	Қ-сыз		қанағаттанарлық				жақсы				үздік

15. Курс бойынша емтихан сұрақтары 1.Психология ғылым ретінде.

2.Адам туралы ғылымдар жүйесіндегі психологияның орны және міндеттері.

3.Психологияның әдістері. 4.Мотивация және ӛзіндік мотивация. 5.Мотивтержәне қажеттіліктер. 6.Мотив түрлері.

7.Жетістікке жету және сәтсіздіктен қашу мотивациясы. 8.Мотивацияны зерттеу әдістері.

9.Адам ӛміріндегі эмоцияның рӛлі.

10.Эмоцияны реттеудің әдістері мен механизмдері: эмоцияларды қайта қарастыру және эмоцияларды басу.

11.Эмоционалдық интеллект анықтамасы.

12.Эмоционалдық интеллект когнитивті қабілет пен тұлғаның даралық сипаттамасы ретінде.

13.Психологиядағы ерік түсінігі. 14.Ерікті актінің құрылымы.

15.Шешім қабылдау және таңдау мәселесі. 16.Ерік және тұлға.

17.Тұлғаның ӛзін-ӛзі реттеу психологиясы (стресс- менеджмент). 18.Стресстүсінігі. Стресстүрлері.

19.Стресстің белгілері.

20.Стресске жауап берудің жеке стилдері. 21.Стресске тұрақтылық түсінігі. 22.Темпераменттің анықтамасы.

23.Темперамент типтері: холерик, сангвиник, флегматик, меланхолик. Темперамент пен мінездің ара қатынасы. 24.Мінездің анықтамасы.

25.Мінез акцентуациясы және тәрбие. 26.«Ұлттық мінез» ұғымы. 27.Тұлғаның қабілеті жәненышандары

28.Әлеуметтік әлемдегі Мен. Мен-концепциясы. 29.Адам ӛміріндегі құндылықтар. 30.Психологиядағы құндылық түсінігін зерттеу.

31.Құндылықтар тұлғаның маңызды психологиялық ресурсы ретінде. Тұлғалық құндылықтар.

32.Қызығушылық әлеуметтік іс әрекеттің жетекші мотиві ретінде. 33.Мінез-құлық және нұсқаулар.

34.Тұлғаның адамгершілік негіздері. 35.Тұлғаның рухани әлеуметтенуі

36.Ӛмірдің мәні, ӛмірлік мақсаттар және бағдарламалар. 37.Кәсіби маманның сенімдері мен бағдарлары.

38.Қазақстанның заманауи даму кезеңіндегі кәсіби тұлғаның құндылықтары мен бағдарлары: бәсекеге қабілеттілік, прагматизм, сананың ашықтығы, ұлттық бірегейлік.

39.Кәсіби ӛзін-ӛзі анықтаудағы жеке құндылықтар мен мағыналар.

40.Кәсiби ӛсудегі кедергiлер, оларды болдырмау және жеңу жолдары.

41.Кәсіби сәйкестілік дағдарысы және эмоциялық қажу синдромы.

42.Психика мен дененің ӛзара байланысы және ӛзара ықпалы. 43.Аурулардың пайда болуы мен денсаулықты нығайтудың психологиялық факторлары.

44.Психикалық белсенді заттарды қолдану мен зиянды әдеттер денсаулықты әлсіріретуші фактор ретінде.

45.Салауатты ӛмір салты тұлғаның жетістікке жету негізі ретінде. 46.Қарым-қатынас түсінігі. Қарым-қатынастың түрлері, формалары, қызметтері.

47.Тұлғааралық қарым-қатынас ғылыми білімнің пәні ретінде. Тұлғааралық қарым-қатынас сипаттамалары.

48.Тұлғааралық коммуникация, ӛзара әрекеттесу, тұлғааралық қабылдау түсініктері.

49.Қарым-қатынас стильдері. Кӛшбасшылық жәнежетекшілік.

50. Қарым-қатынастың перцептивті жағы – қарым-қатынас процесіндегі адамдардың бірін-бірі қабылдауы ретінде.

51.Қарым-қатынастың перцептивті механизмдері. 52.Конфликтіні болдырмау технологиясы. 53.Конфликтідегі рационалды мінез-құлық технологиялары.

54.Конфликтілік мінез-құлықтар: ынтымақтастық, бәсекелестік, қашу,құтылу, кооперация стратегиялары.

55.Конфликтілерді шешу кӛп сатылы процесс ретінде.

МАЗМҰНЫ

1. Күндізгі бӛлімнің жұмыс оқу жоспары___________________ 3 2. Оқытушылар туралы мәліметтер_____________________ 5

3. Пререквизиттер_______________________________________ 5 4. Постреквизиттері_____________________________________ 5 5. Пәннің қысқаша мазмұны _____________________________ 6 6. Пән бойынша тапсырмаларды орындау және ӛткізу кестесі___7 7. Пәннің оқу - әдістемелік картасымен қамтамасыз етілуі______8 8.Лекциялық кешен (дәрістер тезисі)_______________________10 9.Семинарлық (практикалық) сабақтар жоспары_____________32 10. Лабораториялық сабақтар жоспары ____________________37 11. Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің ӛзіндік жұмыстары бойынша ӛткізілетін сабақтардың жоспары_______________________________________________37 12.Студенттердің ӛзіндік жұмыстары бойынша сабақтар жоспары_______________________________________________41 13.Жазбаша жұмыстар және курстық жұмыстар тақырыптары___________________________________________53 14.Баға туралы ақпараттар________________________________54 15.Курс бойынша емтихан сұрақтары______________________55

ОӘК Психология кафедрасының мәжілісінде талқыланды

10.04. 2020 ж. №8 хаттамасы

Е.А.Бӛкетов атындағы КарМУ-дың ғылыми-әдістемелік кеңесінде мақұлданды, бекітілді _____________ ж. №___ хаттамасы

МӘДЕНИЕТТАНУ ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ пәні бойынша

мамандығы үшін

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ (SYLLABUS)

Ж ансерикова Дыбыс Аманкелдиевна Молдабаева Роза Апакбаевна

Басуға ___________ 20_______ж. Қол қойылды. Пішімі 60х84 1/16. Кітап-журнал қағазы. Кӛлемі ___ ес.-б.т. Таралымы________ дана. Тапсырыс №____

Е.А.Бӛкетов атындағы Карағанды мемлекеттік университетінің баспасы

100012, Караганды қ., Гоголь к-сі, 38

Дата добавления: 2020-11-23; просмотров: 342; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

Мы поможем в написании ваших работ!