Шетел инвестицияларын тарту шаралары.
Туризм мамандығы бойынша
сұрақтар
1. Рекреациялық географияның негізгі түсінігі. Бос уақыт, оның функциялары және адам өміріндегі орны.
- Отандық белсенді саяхат түрінің дамуы мен қалыптасуы.
3. Туризмдегі өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылым.
4 . Экскурсия туралы түсінік.
5. Көп күндік жорықтар: жорықты өткізу үшін аудан және маршрут таңдау, топты топтастыру,
топ мүшелерінің міндеттерін бөлу.
6. Туристік инфрақұрылымның құрастырушылары.
7. Рекреациялық қажеттіліктерді зерттеудің бағыттары мен әдістері.
8. Туристік жорықтардың тактикасы.
9. Туризмдегі материалды-техникалық базаның жалпы сипаттамасы.
10. Туризм географиясы – әлеуметтік-экономикалық (қоғамдық) географияның жаңа саласы.
11. Белсенді саяхат қызметінде физикалық дайындық.
12. Тамақтану кәсіпорындардың жұмыс істеу құрамы және қағидалары.
13. Рекреациялық-географиялық зерттеулердің қажеттілігі. Рекреациялық географияда қолданылатын негізгі түсініктер.
14. Туристік маршрут категорияларының анықтамасы. Туристік маршруттағы кездесетін қиындық категориясының ұғымы.
|
|
|
15. Туристік транспортқа қойылатын талаптар.
16. Туристік шаруашылық түсінігі. Тура және жанама туристік шаруашылық.
17. «Туристік құрал-жабдық» анықтамасының басты белгілері және оларға қойылатын басты талаптар.
18. Телекоммуникациялық жүйелер, тұрмыстық және инженерлік байланыстар.
19. Экскурсия ұғымы және оның негізгі белгілері.
20. Саяхатпен шұғылданудың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, қауіпсіздік туралы жалпы ұғым.
21. Туризмдегі материалды-техникалық базаның жалпы сипаттамасы.
22. Демалыс-рекреация-туризм-экскурсия: ұғымдар ара қатынасы.
23. Белсенді туризм саяхатының медициналық және профилактикалық тұрғыдан қамтамасыз етілуі.
24. Туризм дамуындағы туристік инфрақұрылымның рөлі.
25. Қазіргі заман туризмінің жіктелуі. Туризмнің классификациясы, оның күрделілігі және
маңыздылығы.
26. Таулы саяхатқа арналған жеке құрал-жабдықтар.
27. Қазақстан мен Ресейде туристік инфрақұрылымы даму деңгейінің саластырмалы сипаттамасы.
28. Демалыс пен туризм дамуының табиғи және әлеуметтік-экономикалық алғышарттары.
|
|
|
29. Бивак жұмыстарын ұйымдастыру және бивак орнының қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
30. Туристік сфераның өндірістік объектілері.
31. Экскурсиялық іс-әрекеттің психологиялық негізі.
32. Белсенді саяхатты ұйымдастыру мен өткізу ерекшеліктері.
33. Туристер қолданатын туристік емес сала объекттері.
34.Аймақты рекреациялық бағалау.
- Көп күндік жорықтар жабдықтары.
- Тамақтану базасы: мейрамхана, асхана, кафе
37.Туризмді дамыту және табиғатты қорғау.
Әлемдік тәжірибеде табыс көзі жағынан туризм – мұнай мен газдан кейінгі орынды иемденеді. Туризм – кез-келген елдің экономикасында үш тиімді ықпалмен әсер етеді. Олар – шетелдік валюта ағынын көбейтеді, тұрғындарды еңбекпен қамтиды, мемлекет инфрақұрылымын дамытуға ықпал етеді. Дүниежүзілік туристік ұйымның мәліметі бойынша, бір турист барған жерінде 1 мың АҚШ долларын тастап кетеді екен. Бұл ешбір өсімсіз, қайтарып берусіз елде қалған ақша. Сонымен қатар бір туристің ақшасы 9 жұмыс орнын құруға мүмкіндік береді. Өйткені, турист қаржысының 30%-ін қонақ үйде, 20%-ін көлікте, 35%-ін қоғамдық тамақтандыру орнында және 15%-ін басқа да қызмет көрсету (музей, көрме т.б) орындарында қалдырады. Туризмді дамытудағы табыс оның мемлекеттік деңгейде қалай қабылданатына тікелей байланысты.
|
|
|
Табиғатты қорғау - бұл табиғи жер және су ресурстарын ұтымды пайдаланып, сақтауды және ұдайы өсіруді қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік, қоғамдық, әкімшілік-шаруашылық, техникалық-өндірістік, экономикалық және заңды шаралар жүйесі. Қазақстанның табиғи ресурстарын қорғау және ұтымды пайдалану. Қазақстан Республикасының Мәжілісі және Үкіметінде табиғатты қорғауды күшейтуге, республикамыздың табиғи ресурстарын ұдайы өсіруге бағытталған бірқатар заңнамалық актілер қабылданып, пайдаланылуда. Әрбір облыстардың жанында осы актілердің орындалуын бақылайтын арнаулы мекемелер бар. Республикада табиғат қорғау прокуратурасы құрылды. Ол Қазақстан Республикасының табиғат қорғау туралы заңдарының орындалуын қатаң кадағалайды. Қазақстанда мемлекеттік ұйымдар торабы құрылған, олардың қызметі бірегей құрамды флоралар мен фауналары бар үлкен аумақты барынша ұзақ сақтауға арнайы бағытталған. Бұл ұйымдар - қорықтар, ұлттық табиғи саябақтар және ерекше қорғалатын аумақтар. Қазақстан Республикасында 2003 жылы ерекше қорғалатын 25 аумақ бар деп есептеледі, олардың қорықтары 10, табиғи ұлттық саябақтары - 10. Бұл табиғат қорғау мекемелері шамамен 3 млн гектар ауданға орналасқан.
|
|
|
38. Туристердің физикалық дайындықтарының ерекшеліктері.
Туристің физикалық дайындығы дегеніміз физикалық қасиеттерінің дамуы, туризммен шұғылдану үшін қажетті қозғалыс дағдыларды жаттығу арқылы қалыптастыру мен бекіту. Жалпы(ОФП) және арнайы дайындық(СФП) болады.
ОФП мақсаты – туристің физикалық қасиеттерін жан-жақты дамыту.
СФП таңдап алған туризм түріне қажетті физикалық қасиеттер мен дағдыларды нақты дамытуға бағытталған. Туристің біліктілігінің өсуімен бірге СФП үлесі ОФП-дан асып түседі.
Адамның негізгі физикалық(қозғалыс) қасиеттері – күш, төзімділік(выносливость), тепе-теңдік(равновесие), ептілік(ловкость), жылдамдық, иілгіштік(икемділік, гибкость), еркін босаңсу(произвольное расслабление). Белсенді туристерге ең алдымен бірінші үшеуі қажет.
Күш – сыртқы кедергіні бұлшық ет жұмысы арқылы жеңу немесе оған қарсыласу қабілеті. Бұлшық ет жеңу(преодолевающий) режимінде, мысалы, аяқ бұлшық етінің өрлеген кездегі қысылуы; бағыну режимінде, мысалы, төмен түскендегі бұшық ет созылуы, статикалық режимінде, мысалы, рюкзак тасу, төмен сырғанау, жұмыс істейді.
Күш көрсеткіштері: абсолюттік күш(штанганы көтеру немесе осы адам үшін ең ауыр рюкзакты тасу); жылдамдық күш(скоростная сила) – ең қысқа уақытта көрсетілетін күш максимумы(мысалы, орнынан секіру), күш төзімділігі – ұзақ уақытта ең үлкен емес күш жұмсау қабілеті, мысалы, көп рет отырып тұру(приседания) жаттығуы.
Төзімділік – ұзақ уақыт немесе шаршап келе жатқанда өнімділігін төмендетпей жұмыс жасау қабілеті. Төзімділік адам ағзасының барлық органдары мен жүйелерінің күйіне байланысты, бірақ ең маңыздылары – жүрек-тамыр, тыныс және орталық жүйке жүйелері. Туристің әртүрлі жаттығуларды орындағанда күшін дұрыс жұмсау біліктілігі (яғни техника жағынан ұтымды) өте маңызды болады.
Тепе-теңдік – денесінің кеңістікте тұрақты орнын сақтау қабілеті.
Күш шынықтыру: сыртқы кедергіні жеңу(мысалы, ауыр рюкзакпен қардың құмның үстінде, өрлеп жүру немесе жүгіру, т.б.; дененің өз салмағын қолдану. Жаттығулар: ең ауыр емес жүкпен көп рет қайталатын жаттығулар, ең ауыр жүк(динамикалық және статикалық режимде), ең үлкен жылдамдықпен жаттығу. Арнайы күш шынықтыратын жаттығулар рюкзакпен орындалады: арқанға, гимнастикалық немесе жартастық қабырғаға өрлеу, ілме өткелден өту, жүру, жүгіру, тік қарлы немесе шөп беткейлерге өрлеу.
39. Туризмдегі өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылым. Оның міндеттері және құрылымдық элементтері.
Қазіргі таңда туризм көптеген елдерде қарқындыдамып жатқан индустрияға айналып кеткен экономикалық және әлеуметтік сала болып табылады. Инфрақұрылым (лат инфра –астыңғы, стуктура-құрылым) бағыныштылық және көмекшілік сипаты бар, өндіріске қызмет көрсететін инфрақұрылым және қоғамның тіршілік әрекетінің жағдайларын қамтамасыз ететін экономикалық және әлеуметтік салалар кешені.
40. Экскурсияны өткізу әдістемесі. Нысандарды көрсету және таныстыру.
Экскурсия (латын сөзі Excyrsio - саяхат деген мағынаны білдіреді) - білікті маманның бақылауымен,алдын-ала таңдалған объектілер, тақырыптар және белгіленген жолдармен қоршаған ортаны бағытталған түрде тану процесі. Экскурсияның жүргiзу техникасына талаптардың қатары көрсетіледi. Олардың ішіне экскурсоводтың топпен танысуы, топтың объекттің жанында дұрыс тұруы, экскурсанттардың автобустан шығуы және қайтып автобусқа келуі, экскурсоводтың микрофонды қолдaнуы, уақытты ұстану экскурсияға толығымен және жеке тақырыпшаларды ашуға, экскурсанттардың сұрақтарына жауап және т.б.
Экскурсоводтың топпен танысуы. Экскурсовод автобусқа кiрiп, топпен танысады. Ол топпен амандасады, өз аты-жөнін айтады, ұсынатын экскурсиялық мекемемен таныстырады, экскурсанттарды автобустың жүргiзушiсiмен таныстырады, басқаша айтқанда экскурсияны кіріспеден бастайды. Өзінің қарым-қатынастың орналастырылған ережелерiмен экскурсовод тобты өз әсерлерiн бағындыру үшiн маңызды. Ол бiрден сөйлемейді. Үзiлiс пайда болады он-жиырма секундқа созылатын. Бiрiншi танысу болады, экскурсоводтың топпен ары қарай байланысуларына тәуелдi болады. Экскурсанттар бiртiндеп үнi өшедi, ыңғайлырақ отырысады, олардың ықыласы экскурсоводта ауысады.
Экскурсанттардың автобустан шығуы. Экскурсанттардың шығуын алдын ала әзiрлеу керек. Мынандай жағдайда, бұл iстелiнбесе, топтың едәуiр бөлiгi автобуста қалады, орналастырылған орындағы ескерткiштердiң бақылауы үшiн шықпайды. Экскурсанттар нақ сол объектпен дербес танысумен мүмкiндiгін жоғалтады.Тоқтаулар санын топтың шығуымен кiрiспе сөзде ерекшелiкпен аталу қажет, объекттiң ерекшелiгiмен мұндай шығуларды түсiндiрiп ынта қоюға ұсынылады. Экскурсанттардың автобустан шығуы. Экскурсанттардың шығуын алдын ала әзiрлеу керек. Мынандай жағдайда, бұл iстелiнбесе, топтың едәуiр бөлiгi автобуста қалады, орналастырылған орындағы ескерткiштердiң бақылауы үшiн шықпайды. Экскурсанттар нақ сол объектпен дербес танысумен мүмкiндiгін жоғалтады.Тоқтаулар санын топтың шығуымен кiрiспе сөзде ерекшелiкпен аталу қажет, объекттiң ерекшелiгiмен мұндай шығуларды түсiндiрiп ынта қоюға ұсынылады.
Экскурсанттардың орын ауыстыруы автобустан объектке, объекттен автобусқа, объекттердiң арасында топпен iске асады. Экскурсоводтың орны - топтың ортасында, бiрнеше адамдар алда жүредi, бiрнеше қасында, қалғандары - арт жақта. Топ созылмалы болмау үшiн маңызды: оның алдағы бөлiгiнiң және аралығында қашықтық, кім соңғы келеді 5-7 м аспауы керек. Экскурсовод маршрутта топтың орын ауыстыруында бүтiндiктi бұзбау үшiн дегенiне жетуi керек. Топтың созылғандығынан экскурсоводтың әңгімесін, түсiндiруiн және жолда баяндалатын логикалық өткелдерін қалып ққалғандар ести алмайды. Экскурсанттардың автобусқа қайтуы. Топтың орын ауыстырулары уақытында экскурсовод басшылық етедi. Топты автобусқа отырғызу кезінде автобустың кіретін оң жағында тұрады және салонға кіретін экскурсанттарды санайды. Бұл елеусiз iстелiнедi. Экскурсияның барлық қатысушылары жиналғанына көзi жеткенде, ол автобусқа соңғы кiредi және қозғалыстың басталуы туралы жүргiзушiге шартты белгiнi береді. Экскурсанттардың қайта санауына бой жасыру керек. Бұл керексiз қызбалықты кiргiзедi, күлкiлi ахуалдар экскурсияның жүрiсiн кейде бұзуға шақырады.
Экскурсоводтың орны. Автобустағы экскурсоводтың мұндай орын болуы керек, оған сол объекттер жақсы көрiнетiндей орналасуы керек экскурсияда туралы сөз болған, бiрақ оның көзiнiң өрiстерiне барлық экскурсанттар да болу қажет. Сол уақытта экскурсанттар оныда көру керек. Әдеттегiдей, бұл жүргiзушiнiң жанында әдейi апарылған алдыңғы орын. Экскурсоводқа автобусты қозғалыста тұру қауiпсiздiк мақсаттарында рұқсат етiлмейдi.
41. Маршрутта тамақтану ережесі. Белсенді туристік саяхатта тамақтануды дұрыс ұйымдастыру.Туристік саяхатты табысты өткізудің маңызды мәселесі – ол туристердің дұрыс әрі қауіпсіз тамақтануы. Тамақ дене ауыртпалығымен болған күшінінің орнын толтыру үшін қажет. Тамақтануды ұйымдастыру оны есептеуден, сатып алудан, салудан және дұрыс бөлуден тұрады.
Азық-түлікке қойылатын ең басты талаптар: жоғары калориялық, салмағының жеңілдігі, ұзақ сақталу мен суланбауға шыдамдылығы. Азық-түлікке қажеттілікті анықтау туристік топтың тәжірибесіне, материалдық және көліктік мүмкіндіктеріне қарай есептелінеді. Тағамдар құндылығы оның калориялығымен таңдалады.
Тамақ калориялылықпен қатар, тамақ құрамындағы негізгі компоненттерінің дұрыс қатынасымен де сипатталады. Саяхатқа алынған тағамдар ішінде құрамында көміртегі бар азық-түліктер болуы тиіс. Адамға орташа бұндай өнімдерден 500-800г қажет етіледі. Тағамның келесі энергетикалық көзі – бұл майлар. Салмағына қарай олар көп калориялы болып келеді. Адамға күніне 70-100г әртүрлі майлар қажет. Қатты ыстық кездерде ағзаның көміртекке қажеттілігі төмендейді және калория жетіспеушілігінің орнын майлар толтырады Ақуыздар (балық, жұмыртқа, сүт өнімдері) негізінен ағза жасушаларын орнына келтіру, гармондар мен ферменттердің жасалуы үшін қажет. Адамға күніне 70-100г ақуызды өнімдер қажет, оның айтарлықтай бөлігі сүт ақуыздарынан болуы тиіс.
42. Қонақ үйлерді классификациялау қағидалары. Қонақ үйлердегі қызметті стандарттау.
2.1 Классификация туралы жалпы түсінік
Қонақ үйдің классификациясы дегеніміз – бұл белгілі бір қонақ үйлері
мен нөмерлерінің қызмет көрсету критерийлері немесе стандарттары
бойынша сай келінуінің анықтамасын айтамыз.
Қонақ үйлерді классификациялау оның ауқымдылығы мен туризм
және саяхаттаудың кезекті көп түрлігінің келісімділігімен туристерді
орналастырумен айналысатын мамандардың үйлесімді іс әрекетіне қарай
саяхаттың әртүрлі мақсатына адамдардың материалдық сипатына, ұлттық
құрамына географиялық жағдайына және табиғат ерекшелігіне байланысты.
Қонақ үй классификациясы әр елде әртүрлі категорияларға бөлініп 30-
ға жуық атауға ие.Біртекті классификацияға келуге көптеген себептер мүмкіндік бермейді.Оларға мемлекеттердің тарихы – мәдени даму дең –
гейі, туристік қызмет көрсетудегі ұлттық дәстүрлер ерекшелігі және сапалы қызмет көрсетудегі бағалауы және сипаты әсер етеді.Кез келген
елде қонақ үй классификациясы өзіне сай разрадтары болады.Ол тиісінше
стандарттардың сапалық параметрлері болып табылады.
Қонақ үйлер жұлдызды, короналық, разрадты жүйе болып бөлінеді: қонақ үйдің разрадтылығы оның имеджіне, престижіне және қонақ үйдің қызмет ету жүйесіне байланысты болады.Әлемде қонақ үйдің бірыңғай жіктемесін енгізу сол елде қалыптасқан ұлттық дәстүрлеріне мемлекеттің тарихи – мәдени ерекшеліктеріне сапа критерийлеріне және тағы басқа кедергі келтіреді.
Қазіргі кезде 30 – дан астам қонақ үйдің классификациясы бар.Сонын ішінде қонақ үйдің орналасу жағынан төмендегідей болуы мүмкін:
1. қаланың ішінде орналасуы ( орталықта немесе қала шетінде ).Әдетте орталықта орналасқан қонақ үйде іскерлік мақсаттағы қонақ үйлер, отельдер, отель – люкстер және орта класты қонақ үйлер орналасады.
2. теңіз жағалауында орналасатын қонақ үйлер.Мұнда орналасуына қарай теңізден рарақашықтығы 50 м, 100 м, 150 м, 200 м, 300 м - ге дейін орна –
ласады.
3. таулы жердегі қонақ үйлер.Бұл туристік маршрут бойындағы демалуға ыңғайлы жерде көркем пейзажды табиғат аясында орналасатын қонақ
үйлер.
Қонақ үйдің жұмыс мерзіміне байланысты:
1. жыл бойы жұмыс істейтін қонақ үйлер
2. маусымдық курорттық қонақ үйлер
Қонақ үйлік тарифтеріне байланысты:
1.тарифке - қонақ үйдің тұру бағасы б ғана кіреді (RO) - Room Only Европалық
2.орналасу және таңғы ас (BB) – Bed and Break fost континенталдық.Таңғы
астың 3 түрі болады:
• континенталды – сок, кофе, чай, тоқаш және джем;
• ағылшын таңғы асы – жұмыртқа және сиыр еті;
• шветтік таңғы асы – ірімшік, шұжық, нан өнімдері, жеміс – шидек, джем
бал, чай және кофе.
3. жартылай пансион – ( орналастыру, таңғы асы, түскі ас және кешкі ас )
(HB) – Half Board.
4.Толық пансион – ( орналастыру және плюс 3 – 4 реттік тамақтандыру )
(FB) – Full Board.
5. Клубтық демалыс жүйесіне маманданған қонақ үйлер – 3 реттік тамақтану,
плюс тәулік бойына тегін закуска, ішімдік және сусындар қоылады.
(I) – Impereal.
Туристік қонақ үй типіндегі қонақ үйлерді таңдап алу бірнеше факторларға байланысты.Олар функционалды және экономикалық,
архитектуралық шарт -тарға тікелей байланысты.
Архитектуралық – болжамдалған туристік қонақ үй мекемесі турис –
терге мынандай шарттармен қамтамасыз ету керек:
- жоғары дәрежелі қызмет;
- туристердің барлық континентіне шарттарына байланысты жағдай жасау;
- қызмет түрінің жүйелігі;
- қызмет көрсетуге, тамақтандыруға, спортты қызмет көрсетуге кеткен минималды шығындар;
- құрылысқа және сол құрылысты жүргізуге жіберілген шығындар.
Кез келген туристік мекеменің фунционалды сұраныстарын айқындау кезінде, бірнеше басты классификациялық факторларға байланысты: а)қызмет көрсетілген континенттің, олардың жас ерекшелігіне байланысты,
социалды құрылымына байланысты, бос уақыттарына байланысты ерекшеленеді.Көбінесе туристік қонақ үйлер туристерге көрсететін қыз –
метті бір ыңғайлылықпен жүргізуге әрекеттенеді ( оқушылар каникул уақытында, балаларымен келген ата – аналар жаз мезгілінде ауылшаруа –
шылығы аудандарынан келген туристер қыс мезгілі ), сияқты уақыттарға бөлінеді.
Қонақ үй және мотелдердің жұмыс бағыты жыл бойына жоспарланады, турбазалар және приюттар - жыл бойы және жазға жоспарланады.
Кемпингтер тек жаз айында қолданады.Турбазаларда жаз айлары кезінде туристер саны 50 % - дан асады.Осыған байланысты бұл мекемелерде қосалқы палатка, үйшіктер жалға беріледі, бұл әрине олардың жұмысын жеңілдетеді.Сонымен қатар жаз айларында мұндай туристік мекемелер орын сандарына байланысты, өртке сай іс шаралар жүргізіледі;
в) туристік мекемелерде туристердің орны, сыйымдылығы мезгілдерге байланысты жоспарланады.
Қонақ үй мекемелерінде орын саны мынандай болғаны шарт:
Туристік қонақ үйлерде – 300, 500, 800, 1000;
Туристік базаларда – 500 – ден 1000;
Мотелдерде – 300 – ден көп емес;
Кемпингтерде – 500 – ден көп емес;
Туристік приютарда – 50 - ден 100 –ге дейін.
Туристік комплекстерде туристердің сыйымдылығы мынандай көрсеткіштерге сай болғаны жөн деп қарастырылады:
- теңіз маңы аудандарда - 2 – ден 7 мың орын;
- орман маңы және өзен маңы аудандарда – 3 – тен 5 мың орын;
- таулы аудандарда – 2 – ден 5 мың орын.
Қонақ үйге келу ұзақтығына қарай:
1. көп уақытқа келу;
2. қысқа уақытқа келу.
Қонақ үйдің номерлерінің бағасына қарай:
• бюджеттік бағасы – ( 25 – 35 $ )
• эконом класты қонақ үй – ( 35 – 55 $ )
• орта класты қонақ үй – ( 55 – 95 $ )
• бірінші класты қонақ үй – ( 95 – 195 $ )
• апортаментті қонақ үй – ( 65 – 125 $ )
• фешенебель қонақ үй – ( 125 – 425 $ )
Конфорт деңгейіне байланысты:
1. номерлік қордың жағдайына байланысты ( номердің көлемі - м ), бір орынды бөлмелердің болуына қарай көп бөлмелі номерлер және коммуналдық қамтамасыз етілуі;
2. жиһаздардың санитарлық гигиеналық заттардың болуы;
3. қонақ үйде тамақтандыру кәсіпорындарының бар болуы және олардың жағдайы;
4. қонақ үй ғимаратының, онда жер асты жолдарының және қонақ үй территориясының жағдайы;
5. қонақ үйдегі ақпаратты қамтамасыз ету және технологиялық жарақталуы;
телефон, телевизор, спутник байланыс, тоңазытқыш, мини бар, мини сейф, интернеттердің болуы;
6. қосымша басқа да қызмет түрлерінің болуы.
Номерлік қордың сыйымдылығына байланысты:
1. шағын қонақ үйлер – ( 150 – 200 орындық )
2. орташа қонақ үйлер – ( 100 – 300 – 400 орындық )
3. үлкен қонақ үйлер – ( 300 – 600 – 1000 орындық )
4. гигант қонақ үйлер – ( 1000 – нан жоғары орындар )
Қонақ үй кәсіпорынының іс әрекетіне байланысты:
1.транзитті қонақ үй - туристерге арналған темір жол, су жағасында орналасуы мүмкін және жол жанында орналасуы мүмкін.
2.мақсаттық – іскерлік бағыттағы қонақ үйлер.Олар: конгрес, синфозим, демалу, курорттық туристік қонақ үйлер
Елдер бойынша қонақ үй классификациясының жүйесі.
Әр елдегі қонақ үй жүйелегіне тоқталатын болсақ, ол төмендегідей:
Австралия мемлекетінің қонақ үйлері - 5 жұлдызды Европа қонақ үй жүйесіне жатады.Ауылды елде мекендерде кішігірім қонақ үйлер кате –
гориясыз ең арзан орналасу және түнеу орны болып саналады.
Ұлыбритания қонақ үйлері өте жиі тараған қонақ үй классификация жүйесіндегі тәжі ( корона ) немесе кілт сипатында болып келеді. Европа
елдеріндегі қонақ үйлерге қарағанда тәжі жұлдыздық жүйеліктен бір сан жоғары болып есептелінеді ( 5 жұлдызды – алты тәжіге ).Сонымен қатар
мұнда Британдық Туристік Агенттілік классификациясы жиі пайдаланылады.Бұл қонақ үй бағасына байланысты әдемі, арнайы турис –
тік топтарға арналып жасақталған қонақжай орындары.
Аргентина қонақ үйлері ұлттық жүйеге енген.Бес жұлдыздық катего –
рияға сай мынандай бес категория белгілері енгізілген:
« Т » - туристік класс.Ол екі жұлдыздық қонақ үй болып есептелінеді.
« F » - бірінші класс.Бұл үш жұлдыздық қонақ үй деп есептелінеді.
« FS » - супер класс. Бұл төрт жұлдыздық қонақ үйге сай келеді.
« L» - люкс
« DL » - өте жайлы ең жоғарғы қонақ үй категориясы болып бес жұлдыз-
бен тең.
Германия қонақ үйлерінің жүйелігі мемлекеттік бес жұлдызды белгіге
ие.Орналастыру тәртібінің іс шаралары: қонақ үйлер,курортты, қонақжай мекемелері, отель – пансиондар және отель – гарнн деп аталады.Осылар
орта ауқатты демалушыларға арналған.
Греция мемлекеті қонақ үйлеріне әріппен белгілеу негізге алынған.
Олар төрт категорияға жатады.Жоғарғы, сапалы қонақ үйге – « DL » , ал
бес жұлдыздыға сай – А, үш жұлдыздыға – В, екі жұлдыздыға – С, бір
жұлдыздыға – Д әрпімен белгіленген.Сонымен қатар қарапайым орналас –
тыру орындарына кішігірім аппартаменттер, жеке пәтер үйлер және қонақтарға арналған орындар.Олар негізінен әуежай, автобекет, теміржол
бекеттері, порттар маңында шоғырланған.
Египет жерінде бес жұлдызды жүйелік барлық қонақ үйлерге тән.Бірақ
кез келген қонақ үйлер жұлдыздары Европа елдеріндегі қонақ үй жұл –
дыздарына 1 не 2 жұлдызға артығырақ, көрсетілген.Европадағы екі жұл –
дызды қонақ үй қызметі Египеттегі төрт жұлдызды қонақ үйгетән.
Египет мемлекетінің бес жұлдызды қонақ үйі ( қосымша 1) көрсетілген.
Испания категориялық деңгейі жұлдызды болып келген, қонақ үйлер –
дің топтарының ерекшеліктері бар.Қонақ үйлерге арналған жұлдыздық
жүиелік 1 - 5 жұлдызға дейін белгіленген.Бунгало, жеке аппартаменттер
1 – 4 жұлдызды белгілерге сай қызмет көрсетеді.Пансиондар мен қонақ –
тарға арналған жайлар 1 – 3 жұлдызды категорияға сай жұмыс істейді.
Өте қарапайым орналастыру орындар 1 – 2 жұлдызды болып келеді.
Италия қонақ үйлері Европа қонақ үй белгілерінің үлгілеріне сай үш
категориядан тұрады.Бірінші категория – 4 – 5 жұлдызды қонақ үйлері біріктіреді.Екінші катенорияға – 3 жұлдызды қонақ үй, үшінші кате –
горияға – 1 – 2 жұлдызды қонақ үйлерді топтастырады.
Қытай мемлекетінде жұлдызды классификация қарапайым қонақ үй –
лерден бастап 5 жұлдызды конфортты қонақ үйлер кешендерін кездестіруге болады.Өте арзан тұраққа хостельдер жатады.Студенттік жатахана сай қонақ үйлер көп тараған.
Мальдив аралдары қонақ үйлері өте жайлы,жоғары сапалықызмет көр-
сете алады.Ең жоғарғысы « Стандарт » ауқатты демалушыларға арналған.
« DL » қонақ үйлер орта ауқатты адамдарға арналса, « Балалар кешені »
жанұялық топтарға арналған арнайы тұрақтар.
Мальдив жері туристік рекреациялық аймақ болғандықтан лауазымды
адамдарға арналған – « Президенттік кешен », - деп аталатын қонақ үйлері
де кездеседі.
Мальта мемлекетінің қонақ үйлері – бес жұлдызды классификациялық жүйе, жаңа ұлттық құрылымды ендірген кезде сақтала отырып оларды үш категорияға бөледі:
1 категория « Алтын »
2 категория « Күміс »
3 категория « Қола »
Мексикада бес жұлдызды классификациялық жүйелік Европаға ұқсас.
Кластың деңгейі бірнеше критерий негізінде ерекшеленген. Олардың саны – 52 – 108 дейін.Сонымен қатар бес жұлжыздан да жоғары кате –
гория «Гранд туристо», - деп аталады.Мексикадағы бес жұлдызды қонақ үйі ( қосымша 2 ) көрсетілген.
Біріккен Араб әмірлігіндегі қонақ үйлер бес жұлдызды классифика –цияға жатады.Сонымен қатар жекеленген вилла, аппартаменттер өте көп кездеседі.Оған себеп киматтық және тағы басқа жағдайлар.Қала шетінде категориясыз жататын орындакр кездеседі.Онда негізінен өндіріс жұмыс-
шылары және әр түрлі сала қызметкерлері тұрады.
Ресей Федерациясында бес жұлдызды қонақ үйлер 1995 жылдан бас –
тап пайда болды.Ресейдің ұлттық қонақ үйлерассоциациясына қабыл –
дануымен тікелей т байланысты.Қазір де Кеңестік кзеңнен қалған разрядтық қонақ үйлер әлі сақталған.
Франция қонақ үйлері жұлдызды жүйесі тарихи аспектіге ие.Ең алғаш
жұлдыз жүйелігіне көшкен Француздар болып табылады.Сондықтан мұнда барлық қонақ үйлер толығымен жұлдыздық бірлікке енгізілген.
43. Рекреациялық география – қоғамдық - география ғылымының жаңа саласы.
Қазіргі шақта рекреациялық іс-әрекет әлеуметтік-экономикалық факторлардың маңызды біреуіне айналып отыр. Рекреациялық іс-әрекетті ұйымдастыру кешенді түрде жүргізілуі қажет, өйткені рекреациялық жүйе қандай түрде болмасын, өзара әсерде болады: демалушылар тобы, табиғи кешендер, техникалық инфрақұрылым, қызмет көрсету сферасы, өндіріс сферасы, еңбек ресурстары, орналастыру жүйелері және басқалары. Жердің географиялық ортасының сипаттарына байланысты ғылыми зерттеулерді дамыту кезінде, рекреацияның мәселелері және оның «географиялығы» пайда болады. Рекреациялық мәселелерді қазіргі өмір талабында зерттеу, ғылыми жетістіктердің сөз жүзінен іске асырылуы – міне, осылардың барлығының жинағы қоғамдық географияның жаңа саласы болатын рекреациялық географияны туғызды. Бұрынғы КСРО-да география саласында рекреациялық мәселелерін зерттеу жұмыстарымен География Институті айналысатын. Бұндай жұмыстармен негізінен В.С. Преображенский басқарған физикалық географияның бөлімі және А.А. Минц басқарған экономикалық географияның бөлімі айналысқан.
Рекреациялық жүйені объективті және әлеуметтік құрылым ретінде тұңғыш рет ұсынған В.С.Преображенский болды. В.С. Преображенскийдің ұсынысы кеңестік рекреациялық географияның аяғына тұру жолында ең алғашқы ірі қадам болып саналады. В. С. Преображинский пікірінше, рекреациялық жүйе дегеніміз функционалдық мәні бойынша объективті және әлеуметтік құрылым, басқа материалдық (өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, көлік) және материалдық емес (тұрмыста қызмет көрсету, қоғамдық тамақтандыру, денсаулық сақтау) салалрымен теңдес халық шаруашылық жүйесі (саласы) болып табылады. Рекреациялық қызметтерді өндіруге және халықтың рекреациялық қажеттіліктерін қанағаттандыруға мамандандырылған аумақтық-шаруашылық құрылымның географиялығы пайда болды. Зерттеу практикасында жиналған мәліметтер геожүйенің ерекше концепциясын – территориялық рекреациялық жүйесін (ТРЖ) жасады, ол рекреациялық географияның жаңа оқу пәні болмақ.
Рекреациялық география ТРЖ-ні бүтін бір жүйе түрінде зерттеп, оның қалыптасуын, динамикалық дамуын, әртүрлілігін, ТРЖ-нің басқа да географиялық жүйелерімен өзара әсерлерін және өзара байланысының заңдылықтарын анықтайды.
Демек, рекреациялық география – бұл халықтың рекреациялық іс-әрекетін ұйымдастыруын оқып түсіндіретін интегралдық-синтетикалық ғылым. Мұндай жағдайда территориялық қоғамдық жүйенің рекреациялық шағын жүйесі (ТҚЖ немесе ойкумена) зерттеу объектісі болып қарастырылады, ал оқу пәні ретінде территориялық рекреациялық жүйе алынады. "Рекреациялық іс-әрекетті территориялық ұйымдастыру" термині қоғамдық географиядағы "қоғамның территориялық ұйымдастырылуы" ұғымына сәйкес келеді.
Жалпы айтқанда, қоғамды территориялық ұйымдастыру түсінігі еңбектің территориялық бөлінуі, өндіріс күштерінің орналасуы, өндірістік қатынастардағы аймақтық айырмашылықтарды, адамдарды орналастыру, қоғам мен табиғаттың өзара қатынастарын, аймақтық әлеуметтік-экономикалық саясаттың мәселелерін және т. Б амтиды. Біздің жағдайымызда бұлардың барлығы адамның рекреациялық іс-әрекет тұжырымдамасымен сәйкес келеді.
Рекреациялық география тарихи, салыстырмалы, картографиялық, аналитикалық, статистикалық, математикалық моделдеу, баланс әдістерін, социологиялық зерттеулерді кең түрде қолданады.
ТРЖ-ні зерттеу барысында осы әдістерді кешенді түрде пайдалану қажет, яғни басқаша айтсақ рекреациялық география жүйелі талдау әдістерін қолданады. Зерттеу тақырыбының әлеуметтік сипатына орай, рекреациялық география басқа қоғамдық ғылымдарда (баланстық, әлеуметтік зерттеулер және т.б әдістер), медицианлық-биологиялық және басқа да ғылымдарда қалыптасқан әдістерді қолданады.
ТРж мен рекреациялық аудандардың жүйелі зерттеулерінің компоненттік аспектісі екі өзара байланысты мәселелерден тұрады: 1) қалалық, қала маңы м ен сыртындағы демалыстың ТРЖ-сі қандай элементтерден (шағын жүйелерден) тұратынын анықтау (құрылымдық талдау); 2) осы элементтердің (шағын жүйелердің) бір-бірімен қандай байланыста тұрғанын анықтау (құрылымдық талдау). Осындай талдау арқылы жүйенін біртұтас болуын ескере отырып, күрделілігін анықтауға, элементтерінің өзара әрекеттесуінің заңдылықтарын білуге, осы жүйені басқа жүйелермен салыстыруға болады.
Жүйелі зерттеулердің тарихи әдісі екі бағытта жүргізіледі:
генетикалық талдау – ТРЖ-нің пайда болуын, оның қалыптасу мен даму кезеңдерін қарастырады;
Экспедициялық зерттеулер әдісі әдеттегі географиялық әдіс бола тұра, рекреациялық географияда рекреациялық шаруашылықтың қалыптасуы, дамуы мен аумақтық ұйымдастырылуы жөніндегі мәліметтерді жинақтау үшін кең қолданылады. Кейбір жағдайларда (өзіндік, ұйымдастырылмаған демалысты, қала маңындағы рекреациялық ағымдарды, табиғи кешендердің тұрақтылығын зерттеуде) экспедициялық зерттеулер әдісі шынайы ақпаратты жинаудың, талдаудың басқа әдістері (картографиялық, математикалық, баланстаық) үшін мәліметтер банкін қалыптастырудың жалғыз әдәсә болып табылады.
Картографиялық әдіс. Картада рекреациялық ресурстардың орналасуын, туристік ағымдардың қозғалуын, туристік инфрақұрылымды көрсетуге болады. Сонымен қатар картадан жаңа мәліметтер алу үшін және олардың функционалдық заңдылығын анықтау үшін қолданады.
Математикалық талдау мен моделдеу әдісін жиналған мәліметтерді тез өндеу үшін пайдаланады. Рекреациялық географияда рекреациялық таңдау, корреляциялық және регрессиялық талдау жасау үшін статистикалық сұрыптау әдістері кең қолданылады.
Сонымен қатар, рекреациялық таңдаудың жасырын құрылымын талдау үшін, рекреациялық ортаны бағалау, қызмет көрсету сапасын анықтау үшін, ТРЖ динамикасын, бүтіндігін, жайлылығын білу үшін латенттік-құрылымдық және факторлық талдау әдістері қолданылады.
44. Типтік меню. Туристердің негізгі асының құрамына енетін азық-түліктің калорисы мен
құрамы.
Жорық - ұйымдастырылған адамдар тобының(отрядының)белгілі бір мақсатпен анықталған тәртіп бойынша қозғалысы. Ал туристік жорық - рекреациялық-туристік мақсатта белгілі бір маршрут бойынша адамдар тобының қозғалысы[1].
Жорық кезіндегі тамақтану үш-төрт рет,оның өзінде,сөз жоқ,бір рет ыстық тамақ болуы тиіс.
Жорық кезіндегі тамақтану
Таңғы ас тәуліктік азық құрамының 30%-ын құрайды,бірақ көлемі жағынан аз және жеңіл қорытындылатындай болуы тиіс.Ең жақсысы ірімшік қосылып пісірілген бутербродты, колбасаны, консервіні,майлы ботқаны және міндетті түрде шайды пайдаланғаны дұрыс.Жорықтарда,балалар мен жасөспірімдер қасында болса,2-3 сағаттық қозғалыстан кейін:печенье,конфеттер,жемістер,халва, т.б. бар екінші ас ішіледі.
Түскі асқа міндетті түрде сорпа дайындалуы қажет.Оны арнайы құрғатылған азықтан әзірлейді.Ет және балық консервілерін қайнаған суға 5-10 минут қана ұстайды.Екінші тағам түрі кисель,какао, қою сүт болады.
Кешкі асқа әдетте құнарлы ботқа,ет,компот,тәтті күлше,печенье және басқалары әзірленеді. Ет, колбаса тәрізді басқа тез бұзылатын тағамдар жорықтың алғашқы күндерінің қажетіне жаратылуы тиіс.
Тамақтандыру қағидалары. Тамақтандырудың ғылыми негіздері. Физикалық жүктеме болғандағы энергия шығыны. Тағамдардың энергиялық құндылығы.
Тамақ біріншіден адамға энергия береді, екіншіден,құрылыс(пластическая или строительная функция) функциясын орындайды.
Адамға қажетті негізгі тамақтандыру заттары: ақуыз, майлар, көмір-сулар, минералдық тұздар.
Ақуыз – ағзаның өте маңызды бөлігі, өмір негізі болып табылады. Олардың құрамына май мен көмір-суда кездеспейтін азот бар. Ақуыз ағзаның үнемі бұзылып, жойылып тұратын ткань ақуызын қайта құрады. Сонымен қатар, энергияны да береді(ақуыздың бір граммы 4,1 килокалория береді). Ақуыз заттар алмасуы мен қан толтыруды ынталандырады. Ең құнды ақуыз етте, сүтте, жұмыртқадка, балықта болатын жануар ақуызы, бұршақта, фасольде, ірі бұршақта, кептірілген саңырау құлақта да бар.
Тәулік рационында салмақтың әрбір килограммына 1,3-1,5 г ақуыз келу керек, яғни адамның салмағы 70кг болса, тәулігіне 100г ақуыз тұтынуы қажет. Ауыр жұмыс істесе ақуыз минимумы 1кг салмаққа 2г ақуыз болу керек.
Майлар – жылу, энергия беретін зат. Майдың бір граммы 9,5 килокалория береді. Май адам ағзасында қор ретінде жиналады: дені сау, салмағы 70кг ер адамда 12кг май болады. Бұл қордың энергиясы бір айға жеткілікті.
Бір тәулікке 50-100г(600-900 калория) май қажетті. Одан көп болса май артық болады, адам семіріп кетеді.
Көмір-суларға дәнді дақылдардағы, картоптағы, көкөніс пен жеміс қабығындағы өсімдік крахмал, гликоген(жануарлардағы крахмал) жатады. Ең үлкен мөлшері – қантта. 1г 4,1 калория береді.
Көмір судың үлкен жігі бауырда гликогенге айналып қор ретінде сақталады. Артық көмір-су майға айналады. Бір жегенде қант мөлшері 100 грамнан аспау керек.
Жорық кезінде гликоген қоры азаяды да адамның еңбек қабілеті төмендейді, сондықтан қосымша қант немесе глюкозаны қабылдау керек.
Клетчатканы артық жесе, ол ауыр болады, тыныс тарылады, сондықтан қиын маршрутта клетчаткасы көп тағамдардың мөлшерін азайту керек.
Су мен минералды тұздар. Су адамның салмағының 70% құрады, судың маңызы өте үлкен. Су болмаса, өмір үрдістерінің барлығы үзіледі. Тамақсыз адам бір айдан көп өмір сүре алады, ал су болмаса, бір аптаға жете алмайды. Тамақ пен ішімдіктер арқылы адам тәулігіне 2,5 л су тұтынуы қажет. Сүт құрамында судың үлесі 87,2%, көкөністер мен жемістерде 90% дейін, етте75% дейін, нанда 47% дейін.
Өмір әрекеті тұзсыз да жүре алмайды. Адам ағзасы Ca, Na, K, Mg, P, Fe, S, Mn, As, I тұздарын үнемі қажет етеді.
Ас тұзы асқазан шырыныың құрамына кіретін тұзды қышқылын жасау үшін керек. Оның жетіспеулігі жүрек-тамыр жүйесінің, бүйрек, басқа органдардың жұмысын бұзады. Ас тұздың тәулік қажеттілігі 12-15г, ауыр жұмыс істеп қатты терлегенде одан да көп.
Са тұздары сүйек клеткалары мен қан құрамына кіреді. Сүт тағамдарындағы кальций тұздары жақсы сіңеді. Тәулікте кальций қажеттілігі 0,8г.
Жүрек пен сүйек жүйесіне магний тұздары қажет. Олар қара бидай нанда, сырда, фасоль, бадамда(миндаль) көп. Фосфор ағзаның жүйкелік және бұлшық еттік әрекетіне қажет. Тәулігіне 1,5г қажет. Фосфор жұмыртқаның сарысында, сырда, бұршақта, жаңғақтарда, етте болады. Темір гемоглобин жасайтын қанның қызыл бөлшектерінің құрамына кіреді. Гемоглобин құрамындағы темірсіз газ алмасуы мүмкін емес.
Витаминдер тамақта жоқ болса, неше түрлі авитаминоз аурулары пайда болады.
А витамині ағзаның өсуіне, қан жасауына, тотықтыру процестеріне, көмір-су алмасуына, асқазан-ішек трактының жұмысына үлес қосады, ағзаның жұқпалы ауруларына қарсыласуын күшейтеді. А витамині жетіспесе «соқыр тауық» ауруы, терінің заттар алмасуының бұзылуы болады. А витамины сиырдың сары майында, балық майында, жұмыртқаның сарысында, қызғылт-сары немесе қызыл түсті иамыр жемістері мен жемістерде(сәбіз, өрік, асқабақ, қызанақ, қызыл бұрыш) болады. А витаминінің тәулік нормасы 2-3мг. А витамины жоғары температураға төзімді, пісірген, қуырған кезде бұзылмайды.
Вhello_html_27ec538e.gif витамины ағзадағы көмір-су мен май алмасуына жәрдем береді, жүйкені тозу мен шаршаудан сақтайды, көмір-суларды белсенді бұлшық ет әрекетіне пайдалануға үлес қосады. Вhello_html_27ec538e.gif витамины ұзақ уақыт жетіспесе, сал ауруымен, жүрек жұмысы мен тамақ қорыту процестерінің бұзылуымен өтетін «бери-бери» деген ауыр сырқат пайда болады. Вhello_html_27ec538e.gif витаминының тәулік нормасы 3мг. Ашытқыда, бауырда, шошқаның қаракесек етінде, орман жаңғағында болады.
Вhello_html_585569b1.gifвитамині тотықтыру процестерінде қатысады, ағзаның ауруға қарсыласуын күшейтеді. Бұл витамин жетіспесе, бұлшық ет әлсірейді, жүйке тітіргеніштігі төмендейді немесе көтеріледі, , асқазан-ішек трактындағы ісіп қызару процестері қозып кетеді. Вhello_html_585569b1.gifвитамині ашытқыда, етте(әсіресе бауырда, бүйректе, мида), жемістерде, көкөністерде, дәнді дақылдарда болады.
РР витамины тотықтыру процестерінде және көмір-су мен ақуыз алмасуында қатысады. Жетіспесе адам тез шаршайды, қорыту процесі бұзылады. Ұзақ уақыт жетіспесе, жүйке жүйесі мен тері жамылғысын бұзатын пелагра ауруы пайда болады. Тәулік нормасы 15мг, кептірілген ашытқыда, бауырда, ақ саңырауқұлақта, бүйректе, картопта, қызанақта, жаңа қырыққабатта болады.
С витамині немесе аскорбин қышқылы бұлшық ет жұмысына үлес береді, көмір-су мен ақуыз алмасуында қатысады, оттегіні қорытуға жәрдемдеседі. Жетіспесе ағзаның жұмыс қабілеті мен ауруғы қарсыласуы төмендейді, әлсіздік, азудың қанауы байқалады, ақырында цинга ауыруына әкеліп соғады. Тәулік нормасы 50-75мг, туристік жорықта 150-200мг, жас жемістерде(апельсин, лимон, итмұрын, қарақат және т.б.) болады.
Адамға қажетті энергия оның іс-әрекетіне байланысты. Физикалық жүктемесіз жұмысты орындайтын қызметкер немесе студентке 2500-3000ккал/тәулік жеткілікті.Жорықтарда, олардың қиындығына байланысты, 3300-4000, тіпті 7000-8000ккал жетеді.
Тау ауруы болмау үшін тамақтанудың ролі жоғары. Консервіге көшу тау ауруын қоздырады. Биік тауларда аппетит жоғалады, дәм де өзгереді. Ағза ащы, қышқыл тағамдарды, жас көкөністер мен жемістерді аңсайды.
Тамақтандыруды дұрыс ұйымдастыру үшін мынадай факторларды білу қажет:
1) саяхатшылардың жынысын, жас мөлшерін, ұлтын, тұратын жерін, мамандығын;
2) ас арасындағы күнделікті маршруттың техникалық сипаттамасын;
3) маршрут кесінділеріндегі физикалық, техникалық, психологиялық жүктемелерді;
4) маршруттың дәл графигін.
Тамақ таңдау критерийлері:
1)құрамы бойынша ғылым дәлелдеген және маршрутқа, су-тұз режиміне сәйкес болуы;
2) салмағын азайту: шыны ыдысқа салмау, металл ыдыстарына салынған азық-түлік мөлшерін мүмкіндікше азайту;
3) салмағын алдын ала өңдеу, сублимация, дұрыс тыстау арқылы азайту;
4) пісіру, дайындау уақыты ұзақ болмау керек, сонда отын үнемделеді;
5) туристердің ұлттық салттарына сәйкес тамақты таңдау.
Тау туризмінде тамақтандыруды дұрыс ұйымдастыру үшін маршрутты үш негізгі кезеңіне бөледі: 1-ші кезең – биік тауға қары жоқ жазықпен жақындау; 2-ші – биік тауда техника жағынан қиын емес жерлерде жүру; 3-ші – биік тауда қиын жерлерде жүру.
В.Н.Вуколовтың кітабында 190-192 беттерде ас мәзірінің үлгісі көрсетілген. Маршрут қиындаған сайын энергиялық құны өседі: 1 кезеңде 2850-3150 ккал, 2 кезеңде 3400-4100 ккал, 3 кезеңде 4600-5600 ккал.
Әдетте көже 200-300 ккал, жарма сүт көже немесе ет көжелер – 400 және одан көп, екінші тағам гарнирімен – 500-600 ккал, балық тағамдары – 500, май қосылған көкөніс тағамдары – 200-400, май немесе сүт қосылған ботқа – 350-400, компот, кисель, желе, сүт қосылған кофе – 100-150 ккал.
Дайындықтың келесі маңызды кезеңі – режим құрастыру.
Тамақтану режимы дегеніміз жақсылап реттелген ас жасайтын уақыт, олардың саны және олардың арасындағы уақыт. Мысал: таңғы ас – 7-4.40; түскі дәм алу(пикник, ланч) – 12-13, түстен кейінгі дәм алу(полдник) – 16-16.30; кешкі тамақ – 19-20. Әдетте, бірақ үш рет тамақтанады.
Су-тұз режимы – физикалық жүктемеге, климат жағдайына, адам ағзасының күйіне байланысты, адам ішетін сұйық заттардың мөлшерін, ішетін уақытын, жиілігін, химиялық құрамын реттейтін режим. Қарапайым жағдайларда су қажеттілігі 2,5 л. Биік тауда су тері, өкпе арқылы кетеді, ағза кептірілген сияқты болады. 3-5 л су керек болады. Ыстық, шөл жерде жүрсе, 10 л болуы мүмкін.
Жорық кезінде тек таңғы, түскі, кешкі тамақ кезінде ғана шөлді әбден қандыруға болады. Жүрген кезде ішуге болмайды, аялдама жасаған кезде ауызды шаюмен шектелу қажет.
Шетел инвестицияларын тарту шаралары.
ШЕТЕЛ ИНВЕСТИЦИЯЛАРЫ, ОЛАРДЫ ТАРТУ ЖӘНЕ ҚОЛДАНУ
Қазіргі таңда әлемдік экономикалық жүйенің жандануы жағдайында, сондай-ақ, Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздік алуы және ашық нарықтық экономиканы қалыптастыруымен байланысты шетелдік инвестиция объективті қажеттілікке айналып отыр. Өтпелі кезеңде экономикалық өрлеу мен нарықтық реформаларды қаржыландыру үшін елдің ішкі қорланымдарының жеткіліксіздігі себепті шетелдік инвестицияның рөлі мен мәні арта түсті.
Қазақстан тәуелсіздікке қол жеткізген күннен бастап экономикалық жағдайын тұрақтандыру, ішкі экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және инвестициялар тарту жөніндегі саясатты белсенді түрде жүзеге асырды. Шетел капиталын ұлттық экономикаға тарту өте пайдалы процесс. Біріншіден шетелдік инвестициялар елдің өндіріс базасын жедел жетілдіруге және оның өндірістік мүмкіндіктерін артыруға көмектеседі. Екіншіден шетел фирмалары жаңа өндірістік кәсіпорындар ашумен қатар өндірісті ұйымдастыру тәжірибесін де ала келеді.
Инвестиция (латынша іnvestіre – киіндіру) – табыс алу, меншікті капиталды молайту, елдің материалдық байлығы мен бейматериалдық сипаттағы қоғамдық құндылықтарын еселей түсу үшін шаруашылық жүргізуші субъектілер салатын инвестициялық қаражатты білдіреді. Инвестициялар инвестициялау формаларына, айналыс өрісіне, негізгі капиталдың ұдайы өндірістегі мақсаты мен рөліне және қаржыландыру көздеріне қарай негізгі капиталға салынатын инвестициялар, шетелдік инвестициялар, қоржындық инвестициялар болып бөлінеді. Шетелдік инвестициялар – шет ел инвесторлары жүзеге асыратын инвестициялар. Шетелдік инвестицияларға:
- тікелей шетелдік инвестициялар (қаражатты компаниялардың немесе кәсіпорындардың жарғылық қорына немесе акцияларына салу);
- қоржындық шетелдік инвестициялар ( қаражатты ұзақ мерзімді борышқорлық міндеттемелер мен бағалы қағаздарға салу);
- сыртқы несиелер, қарыздар, ресми және гуманитарлық көмектер жатады.
Қоржындық инвестиция – ұзақ мерзімді борышқорлық міндеттемелер мен бағалы қағаздарға салынған қаражат; капиталға қатысуды және салынған капиталға шаққанда табыс алуды қамтамасыз етеді. Әлемдік практикада капитал қорланымы мен халықтың жинақ ақшасының көп бөлігі бағалы қағаздар мен басқа да қаржы құралдары арқылы жанама түрде өндірісті инвестициялауға қатысады. Мысалы, әлемдік инвестициялық байлықтың жалпы көлеміндегі қаржы байлығының үлесі көп – 57,7%. Халықтың ақшалай қаражатының қорланымына келетін болсақ, мысалы, АҚШ-та бағалы қағаздарға (негізінен, акцияларға) салынған инвестицияның жалпы көлемдегі үлесі 50%-дан асады. Қазақстанда халықтың акциялар, облигациялар, басқа да бағалы қағаздар сатып алуға жұмсаған шығыны олардың жалпы көлемінің 3%-нен аспайды. Мұндай жағдайдың себебі қор рыногі мен қаржы құралдары дамымаған.
Қазақстан үшін тікелей шетелдік инвестиция неғұрлым тиімді. Нарықтық экономика жағдайында шетелдік инвестицияны тарту және пайдалану тек қаражаттың ғана емес, сонымен бірге шетелдік технологиялардың, басқару тәжірибесінің де ағылып келуін қамтамасыз етеді, жаңа рыноктарға жол ашады, ірі құрылымдық өзгерістерге, нарықтық инфрақұрылымның қалыптасуына, инновациялық процестердің кеңеюіне, экономиканың жекеше секторының қалыптасуына серпін береді. Ол қабылдаушы елдің шаруашылық қызметінде инвестордың ұзақ мерзімді мүддесін қанағаттандырады және мемлекеттік сыртқы борышты қалыптастырмайды.
Инвестициялық қаржыларды ел экономикасына жүзеге асыру әртүрлі нысанда жүзеге асырылады. Оған шетелдік банктер мен халықаралық ұйымдардан қарыз алудан бастап кәсіпорындарды тікелей шетел инвесторларының меншігіне сатуға дейінгі әрекеттер жатады. Қарыз қаражатына қол жеткізудің шектеулі болуынан кəсіпорындардың меншікті қаражаты бұрынғысынша негізгі капиталға инвестицияларды қаржыландырудың негізгі көзі болып қалуда.
46.Туризмнің қазіргі кездегі даму мәселелері.
Туризм Қазақстан экономикасындағы қарқынды салалардың бірі, Халықаралық сарапшылардың пікірінше қазіргі кезде туризм әлемдік экономикадағы қарқыны төмендемейтін саланы біріне жатады. Туризм көп елдерде жалпы ішкі өнімнің қалыптасуына, қосымша жұмыс орнын құруға және сыртқы сауда балансының белсенділігіне ықпал етеді. Соңғы жылдары туризм әлемдегі ең табысты бизнестің бірі. Туризмнің маңызы жылдан-жылға өсуде, оның халықаралық байланыста және валюталық түсім көз ретінде маңызы артуда. Елдердің шикізат көзі азайлады, ал туристік индустрия қалпына келетін ресурстармен жұмыс істеген. Туризмнің басқа да салаларға тигізетін әсері мол, оның 32 салаға жанама ыкпалы бар (турфирмалар, көлік түрлері, мейманхана кешендері, демалыс үйлері, санаториялар, ұлттық парктер, тамақтану сферасы, т.б.). Бұл дегеніміз -әлемдік өндірісте әр 9 адамның жұмыс орны деуге болады.
Туризм индустриясының мемлекеттік бюджетке түсіретін валюталық түсімі, орта және шағын бизнеске көмегі, тауар мен қызмет көрсету нарығы арқылы аймақтардың экономикасының дамуына ықпалы өте зор. Сонымен қатар, туризмнің қоғамдық, әлеуметтік-экономикалық дамуы келесі көрсеткіштермен сипатталады. Ішкі және халықаралық туризмнің жалпы шығыны әлемдік ұлттық ішкі өнімнің 12%-ін құрайды, жыл сайын 1,5млрд. Ішкі және халықаралық саяхаттау тіркелді.
Халықаралық туризмнің үлесіне жыл сайын әлемдік экспорттың 7% және қызмет көрсетудің 25-30% келеді. Халықаралық туризмнің жылдық өсуі 4,0%, ал болашақта бұл көрсеткіш көтерілмек. Туризм саласының дамуына ықпал ететін факторлар:
— кез-келген елде, Қазақстанда да туристік рекреациялық ресурстың болуы;
-туризмге тура немесе жанама салалардың және кәсіпорындардың дамуы;
— сыртқа шығу туризмнің елге шетелдік валютаны тартуы;
— аз мөлшерде шығын шығарып табыс табу;
— алғашқы өндіріс факторын қамтамасыз етудегі шығынның болмауы; -халықты жұмыс орнымен қамтамасыз ететін орта және шағын
бизнестің дамуы;
— қызмет көрсету секторының өсуі;
— елдің әлемдік қауымдастыққа белгілі болуы және бет-бейнесінің қалыптасуы.
Қазақстанда 400-ден астам туристік фирмалар қызмет етеді, 80 елдің туристік фирмаларымен келісім жасаған. Туризмнің дамыған аймақтары -Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Павлодар, Оңтүстік Қазақстан облыстары, сондай-ақ Алматы және Астана қалалары. Осы облыстардың және қалалардың туристік фирмалары қызмет көрсетудің 88%-ін құрайды. Қазақстаннан туристердің мейлінше көп баратын елдері: Ресей, Қытай, Германия, Корея, Польша, Турция, БАЭ. Ал біздің елге келетін туристердің елдері: Ресей, Қытай, Германия, Пакистан, Полыпа және Турция. Туристерді тасымалдауда авиакомпаниялардың ролі зор. Көптеген туристер шетелдік авиакомпанияларға қызығушылығы артық болып тұр, ал ұлттық компаниялардың ролі төмен. «Эйр-Казахстан»-ның акциясы мемлекеттік меншікке өтуі болашақта ұлттық авиатасымалдаудың маңызы артады деген үміт бар.
Ал автомобиль транспортының ролі шекаралық тасымалдау мен саяхат жасау маршруттарында қолданады. Оның дамуы көлік құралдарына және жолдарының қызмет ету сапасына байланысты. Қазіргі кезде «Сайран» автовокзалы үлкен қызмет көрсетуде. Жалпы автобус парктері өте төмен деңгейде, қазіргі сұранысқа сай автокөліктер өте аз.
Теміржол көлігі «Қазақстан Теміржолы» 14 бағытта жұмыс істейді. Олардың қызмет көрсету сапасы халықаралық стандартқа сәйкес келмейді. Алматы-Астана маршруты ғана стандартқа сай, ал оңтүстік маршруттары ешқандай сын көтермейді.
Ал орналастыру құралдарына келсек, көпшілігінің кабылдау мүмкіншілігі төмен, номерлердің бағасы жоғары, сондықтанда жабылып жатыр.
Қазақстан туризмнің дамуына түрткі болған Президенттің бұл салаға басымды сала ретінде көңіл бөлуі. Үкімет тарапынан Қазақстан туризмінің және елдің бет-бейнесін жасауға ( 2000-2003) байланысты шаралар болды.
2001 жылы туристік бизнестегі ерекше жыл болды, туризмге 26млн. теңге бөлінді. Қазақстан экономикасы 2-3 жүлдызды орта, шағын мейманхана салуға мүмкіндігі бар.
Туризмді дамыту үшін әлеуметтік-экономикалық фактордың ықпалы жоғары. Олардың ішінде маңыздысы: мемлекеттің әлеуметтік саясаты, жұмыстан бос уақыт, урбанизацияның өсуі, білім және мәдениеттің, орташа өмір сүрудің деңгейі, жылдық демалыс күндері мөлшері, халықтың өмір сүруінің деңгейі, табысы, туристік белсенділік жатады.
Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі қазіргі кезде туризмнің жаппай дамуын тежеп отыр. Қазақстандағы туризмнің даму бағыты шоп-туризмді ұйымдастырумен байланысты, яғни материалдық қажеттіліктен туындап отыр. Қазіргі кезде ТМД елдерінде туристерді тарту үлкен бәсекеге ие болып отыр. Көрші елдер Ресей, Өзбекстан, Қырғызыстан, Монголия туризмді дамытуға барлық күшін салуда, және қазір Қазақстанды басып алуда.
47.Суда және шаңғымен саяхат жасауда топтық құрал-жабдықтардың қолданылуы.
Туристік құрал-жабдықтарға туристік саяхаттарда қажет болатын киім, аяқ киім, бивак құралдары, қозғалыс, сақтандыру тасымалдау құралдары жатады.
Құрал-жабдықтар жеке және топтық құрал-жабдықтарға бөлінеді. Құрал-жабдықтарға қойылатын талаптар: минималды салмақ пен көлемі, сенімділік, пайдалану мен жөндеуі оңай, гигиена, қауіпсіздік, эстетика, атмосфера әсеріне, тозуына, коррозияға шыдамды, бір-біріне үйлесімді болуы қажет.
Палаткалар.
Ұйқыға арналған қаптар(спальные мешки). «Нога».
Рюкзак.
Аяқ киім, киім.
Сақтандыру. Мұзшапқыштар. Айсбайль.Мұз ілгектері, мұзға бұрайтын ілгектер, якорлық ілгектер(«айс-фифи»).
«Беседка».Грудная обвязка.
Кошки.Зажим, жумар. Күрек. Ракетница. Каска.Карабин.
Ремнабор.
Вуколов: приложение 9, 171 бет – жеке құрал-жабдықтар тізімі.
Су туризмі. Бәтіңкенің орнына – кроссовки, тапочки, рәзеңкеленген матадан жасалған етік-шалбар. Сонымен қатар, міндетті түрде, құтқару жилеті, құтқарушы гидрокостюм. Соңғы жылдары қорғау-құтқару костюмы(ЗСК) және шлем(каска).
Шаңғышы. Саяхат үшін ені 10 см дейін шаңғы қолданылады. Ұзындығы – адамның бойына(см) оның салмағының жартысын(кг) қосу керек. Бәтіңкесі 2 размр үлкен болу керек. Бахилы, ұзындығы 40 см. Жылы киім көп.
Примустар, газ, стеклоткань.
Оммерциялық қиын емес треккинг(10 клиент, 20 қызметкер) болса, екі 8 литрлік, 3 бес литрлік кастрюля жетеді.
Осындай топтың сақтандыру құралдары: 40 метрлі екі арқан, 10м репшнур, 2 мұзшапқыш, 2 мұзға бұрайтын ілгек, 3-4 карабин, ракетница.
Фонарь, батарейкалар, 10-12 стеарин шырағы, ремнабор(приложение 11, 173 бет),безмен, сағат.
Ремнабор құрамы:
1. Сумка
2. Жеңіл пассатижи
3. Әртүрлі жұмсақ сым
4. Қаңылтыр, шегелер, былғары, брезент
5. Қайрақ, үш қырлы егеу
6. Надфиль, біз, лента, скоч, кендір жіп, қайшы, отвертка
7. «БФ» желімі немесе әмбебап желім, киперлік лента, капрон жібі
8. Инелер, бірнеше түсті жіп, түймелер
9. Тігін материал салатын қорапша
10. Түйреуіштер, рәзіңке
Су туризміне арналған шағын кемелер: байдарка, катамаран, үрмелі қайықтар, сал.
Байдарка – жеңіл, жіңішке, ескек тұтқасы(уключина) жоқ қайық, толқыны үлкен емес өзендер мен көлдерде жүзуге арналған. Бір(каяк), екі, үш орынды байдаркалар болады. Ескекшілер алға қарап екі қалақты ескекпен қайықтың екі жағынан кезекпен жұмыс істейді. Байдаркалар тегіс немесе құрылатын байдарка болады. Құрылатын б. Қаңқалы, қаңқалы-үрмелі, үрмелі және қатты.
Қаңқалы байдарка(каркасная) 3 дәрежеге дейінгі су саяхаттарында жиі қолданылады, мысалы, 1-,2-,3 орынды «Таймень».
Ең қолайлы байдарка – Э.Космачевтің КНБ-81 қаңқалы-үрмелі байдаркасы. Б. ұзындығы 450см, ені 75см, биіктігі 30см, салмағы 12кг. Толық жүк көтеру қабілеті 500кг, пайдалы – 220кг.
Су слаломы үші каноэ қолданылады. Каноэ тегіс(ағаш діңі емесе фанера, пластмассадан жасалған), құрастырылған каноэ(Қаңқасын рәзеңкеленген матамен орайды) және үрмелі болады.
Катамаран(«бірге байланған бөренелер» деген тамил сөзінен) – үстінгі жағында қосылған екі параллелді корпустан тұратын кеме. Су туризмінде үрмелі катамарандар қолданылады. Әрбір корпусы – үрмелі гондола, бір-бірімен қатты қаңқамен байланған. Экипаж 2-4 адамнан тұрады, каноэ сияқты, ескекшілер бір қалақты ескектермен жұмыс істейді. Ең жиі кездесетін мөлшерлері: екі кісілік к. – ұзындығы 3,1-3,3м, ені 1,5-1,6м, қалтқының(поплавок) ең үлкен диаметрі 45-48см, көлемі 730-770л.
Сал(плот) – бір-бірімен қосылған бірнеше бөренеден, бөшкеден, үрмелі баллоннан, т.с.с. тұратын жүзетін платформа. Әдетте ағыс бағытымен жүзеді. Ағысқа қарсы немесе қиғаш жүзу керек болса, ескек емесе түбіне тірелетін ұзын таяқтар қолданылады. Сал құрамы: став(корпус) алдыңға және артқы подгребица мен 2 гребень – салды ағыста жылжыту үшін. Қазіргі кезде қаңқалы үрмелі салдар қолданылады. Сал мен катамаран түйдегі – честер. Оның құрамына алды мен артында ағысқа көлденең орналасқан 2-4 гондола бар. Честер өлшемдері: 4,5х2,2м, годоланың диаметрі 0,8, ұзыдығы 3,2м, кеме габариті 5х3,2м. Құрастыруы оңай, жарты күн ішінде дайын болады.
Ескек, лақтыру ілмегі. Лақтыру ілмегі(бросательный конец) жағалаудан сақтадыру жасауға арналған құрал. Ұзындығы 25-30м, диаметрі 6-8мм капрон репшнуры. Алыстан көрінетін бояумен боялған қапта жатады. Қаптың түбінде диаметрі 10-12см, қалыңдығы 5см пенопласт шайбасы бекітіледі.
Құрал-жабдықтарды дайындау жоспары:
1) тізім жасау;
2) тізім бойынша таңдау, алу, жорық жағдайына жақын жағдайда тексеру;
3) түзеу, жөндеу, жаңадан жасау немесе қосымша айла жасау.
Құрал-жабдықтардың күйі, пайдалану мерзімі күту мен сақтауға байланысты. Аяқ киімді маусымнан кейін мұқият жуып-тазалап, табиғи жылумен кептіру керек. Сақтауға арналған заттарды пайдалану керек(пропитка). Ұлтарағын бөлек сақтау керек, ал аяқ киім ішін қағазбен тығыздау қажет.
Белсенді туризмнің ең күрделі түрлерінің бірі – шаңғы туризмі. Ол елімізде жыл өткен сайын кең қанат жайып, дамып келеді. Шаңғы және таулы аймақтғы шаңғы тебу тәсілін жіті меңгеру қажеттігі, жұқа, қалың қарларда жүрудің қиындығы кейбір қауіптің бары (температураның төмендігі, боран және т.б.) саяхатқа қатысушыларға дене тәрбиесі мәдениеті талаптарын арттыруды жүктейді.Шаңғымен саяхат жорығы кей қиындықтарға қарамастан өзінің қайталанбас тамашалығымен есте қалып, оған қатысушылардың дене құрылысын шынықтыруда зор маңызға ие болады.Шаңғы туризмі қыс кезінде,белгілі бір қар жамылғысының қалыңдығына байланысты өткізілетін,өзіндік ерекшеліктеріне байланысты құрал-жабдықтары ( примус,пеш,шаңғы т.б.) және қонақ жайлары (бивуак,қар үйшіктері,тұрғын мекен жайлар т.б.) бар жорықтарға байланысты жұмыстар тобы.Климаттың,ауа-райының әр түрлі жағдайында жорықтар өткізіледі.Шаңғы туризмі бойынша жорықтар жазық жерлерде және таулы аудандарда қар жамылғысы тұрақты аймақтарда таралған.
48. Тұрғылықты коммуникациялар. Тұрмыс қызметтер, бос уақытты ұйымдастыру.
49.Туризм географиясының мақсат – міндеттері.
Туризм географиясы
Туризм географтарды ертеден-ақ озіне тартты, себебі ол табиғи ортамен, қоғаммен жоне оның влеуметтік-іііаруаиіылык іс-орекеітерімен тығыз байланыста болды.
Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейін туристік қозғалыстың кауырт дамуы әр түрлі географиялық пәндердің зерттеу жүмыстарын едәуір жылдамдатты. Бұл география ғылымының жаңа пәні - туризм географиясының оз алдына бөлініп шығуына әсерін тигізді.
Туризм мен рекреация бір түсінік еместігін ескерсек, туризм географиясын қоғамдық география пәні жағынан қлрау керек, оның оқу объектісі туризм болады. Рекреациялық география демалыс пен туризм мәселелерін ғылыми географиялық негізінде түсіндіретін жаңа бағыт болды, ол елімізде XX ғасырдың 60-шы жылдарыдың аяғында, 70-ші жылдарының басында гана география гылымынан туындаған. Бүрынгы КСРО-да география ғылымында оның негізін қалаушы профессор В.С. Преображенский болды. Кеңістікте болатын туристік кубылыстардың түрі мен оның қатынасын талдау және соган байлапысты кеңістікті озгертетін және қайта жасайтын цроцестер оның оқу пәнін күрайды. Туризм, басқа да халық шаруашылығы сияқты бірнеше шагын салалардан түрады: емдеу сауықтыру-спорт, танымдық; сондай-ақ ішкі жопе халыкаралық туризмге бөлінеді. Бірнеше басқару орган-щрының болуы да осыган байланысты; бүрынгы КСРО-да бүлар орталық курорттарды басқару кеңесі, орталық туризм жөне зкскурсия кеңесі, халықаралық жастар туризмінің бюросы — "Спутник", бүкілодақтық акционерліқ қогам — "Интурист" және басқалары. Осындай конструктивті ғылым кешенді зерттеулерге сүйенетін жаратылыс, техникалық. экономикалық жоне әлеуметтік, табиғи мәселелерді қамтуға туризм географиясының ғана шамасы келеді.
Демек, туризм географиясының зерттеу мақсагы — туристік козғалысты басқарудың теориялық негізін жасау, олардың табиғи, экономикалық, әлеуметтік жөне басқа дл аспектілерін ескеріп отыруы.
Сонымен, туристік география келесі мәселелерді қамтиды: туризмнің түрі мен мезгілдігін ескере отырып, территорияның туризмді дамытуға жарамдылығын; турі'змнін территорияга және оныц шаруашылық кешеніпін калыптасуына осерін; территорияда болатын қүбылыстар меп проңестер туризмнің дамуыпап туыпдлйгып ж;ше қопімнын шаруашылық іс-орекегіпе тигізетін осеріи. Міие, соған байлапысты, туризм географиясыныц алдында біртүтлс маңызды міндеттер түр. Солардың ішінен ең бастысын, біздің қөзқарасымызша, 1971 ж. Б.Б. Родоман дәл тауып айтқан: "Географтардың мақсаты - басқа мамандармен қатар рекреациялық ресурстарды анықтау, бағалау жәие картаға түсіру бойынша әдістемелерді жасау, территорияны үнемді пайдалану, табиғатты және ландшафтардың рекреация ушін сүлулығын қорғау жонінде үсыныстар беру, сонымен қатар демалыс аудандарының типтік модельдерін салу, иегізгі түсініктср мен ережелерді қүрастыру, рекреациялық география зонасын табу".
Рекреациялық баға беруге табиғи ресурстардан басқа әлеуметтік-экономикалық (тарихи-модени обьектілер мен қүбылыстар, қаржы, қаражат, еңбек жоне баскалар) ресурстар да жатады.
Тәжірибелік көзбен қарағанда жоспарлап реттеуде туризм географиясында ең маңыздысы - оның жорам.ілдық функциясы. Туризмді дамыту облысында ең негізгісі турисгік қозғалысқа жорамал жасау. Егер де теорияны одан әрі дамытпаса және туризм географиясының зерттеу әдістерін жетілдіре түспесе, практикалық мәселелерді шешу мүмкін емес. Теорияның даму міндетгерін екі басты бағытта жүргізуге болады: а) туристік қызмет көрсетуді территориялық үйымдастыру зандылығын халык шаруашылығының саласы ретінде территориялық-жүйелік құрылымдардың таксономиялық деңгейінде аныктау;
5) туристік-рекреациялық аудандастыруды онан әрі жетілдіру, шарттар мен факторларды зерттеудің зандылығын және аудандастырудың принциптерін, туристік-рекреациялық білім берудің таксономиялық жуйесін жаңарту.
Мұндайда айрықша атап көрсететін жағдай, туризм географиясының теориялық жоне әдістемелік мәселслерін қүрайтын туристік аудандастыру территориялық классификацияда анықтаушы түрі ретінде болып қарастырылады.
50. 1-2 қиындық дәрежесінде жаяу, шаңғымен және велосипедпен саяхат жасауды ұйымдастыру мен өткізу ерекшелігі.
51. Туристік қозғалысты басқару.
52. Туризм индустриясының құрылымы және рыногы.
53. Маршрутта кездесетін апаттардың алдын алу. Жаяу, шаңғы саяхаты, веложорық жасау барысында кездесетін бөгеттер және олардан өтудің әдіс-тәсілдері.
54. Байланыс пен телекоммуникация жүйелері .
55. Экотуризм ұстанымдары. Туристік экологиялық әлеуетке баға беру.
Экологиялық туризм (фр. tourisme, фр. tour — сейілдеу, сапар) — туризмнің жаңа шыққан түрлерінің бірі; сауықтырушылық, танымдық, қарым-қатынастық қажетсінулер ұштастырылатын, халықтың тынығуға қатысты қажетсінулерін неғұрлым толық қанағаттандыруға мүмкіндік беретін туризм саласы. Экологиялық тұрғыдағы корнекті орындарды (ұлттық саябақтарды, табиғат ескерткіштерін, табиғат қорғау проблемалары неғұрлым оңтайлы шешілген аумақтарды, экологиялық ұйымдардың, "жасылдар" қозғалысының бұқаралық шараларына қатысу, аралап қору қоса жоспарланған саяхат болып табылады. Оған экологиялық білім беру және ағарту элементтері міндетті түрде қамтылады.
Мемлекеттік бағдарламасында
экологиялық туризм республикамызда туризмді дамытудың басымды бағыттарының бірі
ретінде танылды. Берілген бағыт бойынша алғашқы кезектегі міндеттер ретінде табиғатты,
жергілікті мəдениетті қорғау жəне ұлттық дəстүрлер мен генетикалық қорларды сақтау
бойынша шараларды ескеру есебімен экотуризмді дамыту бойынша ұлттық, аймақтық жəне
жергілікті саясатты өндіру қарастырылады. Ол жергілікті халықпен, жеке меншік сектормен
жəне мемлекеттік емес ұйымдармен серіктестікте қарастырылады. Алайда Қазақстанда
саясаттың өзі де, сонымен қатар экотуризмді дамытудың бірыңғай ұйымдастыру тəсілдері əлі
де болса қалыптаспаған. Практикада көбінесе экотуризмді туристердің ерекше қорғалатын
табиғи аумақтар (ЕҚТА) мен ауылды аймақтарға бару мүмкіндіктерінің кеңеюімен, мұндай
туристердің ұлттық жəне халықаралық ағымының ұлғаюымен жəне туризмнің сəйкес
инфрақұрылымының жасалуымен байланыстырады.
Алайда экотуризм – бұл көпшілікке арналған туризм емес, ол табиғи аймақтарда туристердің
үлкен ағымын қолдауға бағытталмаған, керісінше, Қазақстанның табиғи байлықтарын сақтауға
жəне жергілікті тұрғындарға туризмнің жүзеге асырылуынан табыс əкелуге мүмкіндік беретін
тəсілге балама əдіс болып табылады. Осыған орай туризмнің осы бағыты еліміздің
экономикасы мен оның жекелеген аймақтарында жаңа мықты кластердің жасалуын көздемейді.
Ол, біріншіден, табиғи туризмді ұйымдастыру жолдарының өзгерісімен байланысады, яғни
табиғи аймақтарға, оның ішінде ұлттық жəне аймақтық табиғи парктерге, табиғи қорықтар мен
қорларға туристердің баруымен байланысты. Сондықтан берілген ақпараттық-анықтамалық
жетекшіліктің басты мақсаты – елімізде экотуризмді дамыту бойынша саясатты
қалыптастыруға арналған қажетті жəне базалық əдістемелік негізді əрі негізін қалаушы
ақпаратты ұсыну. Олар Қазақстан жағдайында экотуризмді жүзеге асырудың аса маңызды
құқықтық, ұйымдастыру жəне ақпараттық-білім беру аспектілерін түсіндіреді.
Бұл жетекшілікті жасау бойынша жұмыс оның құрамын анықтау, экотуризм бойынша аса
маңызды халықаралық құжаттарды мемлекеттік жəне орыс тілдеріне аудару, болашақ
басылымның тұжырымдамалық мазмұнын əзірлеу арқылы 2008 жылы Астанадағы ЕҚЫҰ
орталығымен ынталандырылған. Кейін бұл бастамаға Ғаламдық экологиялық қорының БҰҰ ДБ
Шағын гранттар бағдарламасы жəне Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы
министрлігінің Орман жəне аңшылық шаруашылығы комитеті қолдау көрсетті. Бұл жобаның
атқарушысына – «Азиялық-Американдық серіктестік» ҚҚ – сарапшылардың кең тобын
қатыстырып, экотуризм бойынша жетекшіліктің жобасын əзірлеуге жəне жоба бойынша
əдістемелік семинар-тренингті өткізу уақытында ұлттық парктердің, табиғи қорықтардың жəне
резерваттардың өкілдерін, мүдделі халықаралық жəне үкіметтік емес ұйымдардың
қызметкерлерін белсенді қатыстырып талқылауды ұйымдастыруға мүмкіндік тудырды. Бұл
жұмыстың нəтижесі болып таралымы 500 дана болған Қазақстанда экотуризмді дамыту жəне
ұйымдастыру жөніндегі осы ақпараттық-анықтама жетекшіліктің мемлекеттік жəне орыс
тілдерінде басылып шығуы табылды.
Құрамы бойынша бұл жетекшілік келесі тараулардан тұрады: экотуризмнің қазіргі
тұжырымдамасы мен негізгі ұстанымдары; сəйкес саясатты қалыптастыру тəсілдері, ЕҚТА-да
туризмді жүзеге асырудың құқықтық-ұйымдастыру аспектілері; туризмнің табиғи орта мен
оның компоненттеріне кері əсерін төмендету жəне бағалау; жергілікті қоғамдастықтарға
негізделген экотуризмді ұйымдастыру; жергілікті тұрғындар мен туристермен ақпараттық
жұмыс жүргізу; экотуризм мəселелері бойынша туристік іс-əрекет саласындағы мамандардың
оқытуын ұйымдастыру.
экотуризмнің даму мəселелерін мемлекеттік, салалық жəне аймақтық
стратегияларға, ЕҚТА бойынша бағдарламалар мен жоспарларға жəне жеке ЕҚТА
басқару жоспарларына енгізу. Оның ішінде пилоттық жобаларға қаржыны бөлу
жəне экотуризмді дамыту бойынша іс-əрекетті жүзеге асыратын субъектілерге
арналған ынталандыру шараларын ұсыну (ЕҚТА, туроператорлар) мəселелерін де
енгізу;
Қазақстанда экологиялық туризмді дамыту жөніндегі жетекшілік
− экотурөнімдерге қатысты , сонымен бірге экотуризмді жүзеге асыру, жылжыту жəне
қалыптастыру бойынша іс-əрекетті жүзеге асыратын ЕҚТА мен туроператорлардың
əрекетіне қатысты критерийлерді анықтау;
− экотуризм бойынша іс-əрекетті жүзеге асыратын туроператорлардың жəне
турөнімдердің ерікті экосертификаттау схемасын əзірлеу жəне енгізу;
− нарықта экотурларды əзірлеу мен ұсыну бойынша ақпарттық жəне əдістемелік
көмек көрсету;
− туризмнің қоршаған табиғи жəне əлеуметтік ортаға кері əсерін анықтауға оңтайлы
жолдарын табу;
− жергілікті қоғамдастықтар негізінде экотуризмді ұйымдастыру арқылы жергілікті
тұрғындарды қатыстыру жəне ақпараттандыру;
− экотуризм мəселелері бойынша туристік қызмет көрсетуді ұсынатын ұйымдардың
қызметкерлерін оқыту.
56. Саяхатқа қажетті құрал-жабдықтарды әзірлеу, оларды тасымалдау, жөндеу, күту және
сақтау.
57. Түнеу базасы.
58.Туризм салаларының қалыптасу факторлары.
59. Денсаулықты сақтау және жеке бас гигиенасының ережелері.
60. Өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылым.
Әлеуметтік инфрақұрылым – материалдық игіліктерді ұдайы өндіру (қызметтер көрсету) үдерісін және халықтың қалыпты тұрмыс жағдайын қамтамасыз ететін салалар тобы. Оған тұрғын үй, әлеуметтік-мәдени мақсаттағы нысандарды салу және пайдалану, бөлшек сауда, қоғамдық тамақтандыру, денсаулық сақтау, білім беру, т.б. жатады. Әлеуметтік инфрақұрылымматериалдық игіліктерді тікелей жасамайды. Бірақ онсыз өндірістік үдеріс не жетілдірілмеген болады, не мүлде мүмкін емес. Әлеуметтік инфрақұрылым өзінше бір жүйелік түзілім ретінде материалдық-тұрмыстық, әлеуметтік-сауықтыру, рухани-білімберу, коммуникациялық және әлеуметтік-экономикалық жүйе тармақтарынан құралады. Материалдық-тұрмыстық тармақты жүйеге тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, тұрмыстық және сауда қызметін көрсету, қоғамдық тамақтандыру жатады. Бұл тармақты жүйе негізінен халықтың материалдық-тұрмыстық және табиғи физиологиялық қажеттерін қанағаттандырады. Әлеуметтік-сауықтыру тармақты жүйесі денсаулық сақтау мекемелерін, спорт ғимараттарын, туристік ұйымдарды қамтиды. Рухани-білім беру тармақты жүйесі халықтың танымдық, рухани қажеттерін (білім алу, мәдениет, өнер) қанағаттандыруға бағдарланған. Коммуникациялық тармақты жүйе жолаушы көлігі және халыққа байланыс қызметін көрсету аясын қамтиды. Әлеуметтік-экономикалық тармақты жүйе халықтың түрлі қызметтер көрсету және қаржы-несие операциялары бойынша қажеттерін (жинақ кассалары, банкілер, құқықтық мекемелер – заңды кеңестер беру, нотариалдық кеңселер) қамтамасыз етеді. Әлеуметтік инфрақұрылымның даму деңгейі: оны дамытуға жұмсалған шығынның шамасымен (материалдық, қаржы және еңбек шығыны); өндірістік-экономикалық көрсеткіштермен (кәсіпорындар мен объектілер торабы мен қуаты, инфрақұрылымдамуының тиімділігі); қол жеткізілген әлеуметтік нәтижелермен (халықтың Әлеуметтік инфрақұрылым игіліктерімен және қызметтер көрсетумен қамтамасыз етілуі, оның объектілері мен мекемелеріне халықтың қол жеткізе алуы) сипатталады.[1][2]
Әлеуметтік инфрақұрылым - халықтың күнделікті тіршілігін қамтамасыз етуге қызмет ететін салалар (кәсіпорындар, денсаулық сақтау, ағарту, мәдениет, тұрмыстық қызмет ету орындары) жиынтығы.
Өндірістік инфрақұрылым – өндірістің жалпы жағдайын қалыптастырушы шаруашылық салаларының жиынтығы. Өндірістік инфрақұрылым қоғам мен адам факторларын ескере отырып, әлеуметтік жағдайды жақсартуға, халықты жұмыспен, материалдық және рухани қажеттілікпен қамтамасыз етуге әсерін тигізеді. Мемлекет өндірістік инфрақұрылымды дамыта отырып, өндірістік үдерістердің ұтымды жұмыс істеуіне экономикалық, өндірістік және технологиялық жағдайлар тудырады. Халықаралық өндірістік инфрақұрылым – ұлттық көлік жүйесі, байланыс және ақпарат таратушы жүйе элементтерінің жиынтығы. Ол халықаралық қарым-қатынасқа, ішкі экономикалық байланыстарға қызмет етеді. Табиғат ресурстарын тиімді пайдалануға, қоршаған ортаны қорғауға бағытталған. Өндірістік инфрақұрылымды жетілдіру және дамыту аймақтың еңбек бөлінісінің дамуына қолайлы жағдайлар туғызады және екі жаққа тиімді халықаралық шаруашылық байланыстарын қалыптастырады. Эконикалық жаһандану дәуірінде өндірістік инфрақұрылым халықаралық аумақтық еңбек бөлінісінде дүниежүзілік шаруашылық байланыстарын күшейтуге өзіндік септігін тигізетін элемент; қысқышы Инфрақ
1.Рекреациялық географияның негізін қалаушы түсініктер.
2. Жаяу және тау жорықтары: жаяу жорықтардағы жабдықтар тізімі, топ маршруты.
3. Туризм индустриясы: туристік қызмет көрсету салалары, құрылымы.
- Туризмді ұйымдастыру негіздері. Туризмді ұйымдастыруда экономикалық және әлеуметтік факторлардың әсері.
2. Жалпы және арнайы физикалық дайындық анықтамасы.
3. Мейрамхана, кафе және басқа туристердің тамақтану құралдары.
1. Халықаралық туризм сыртқы экономикалық қатынастардың түрі ретінде.
2. Жорықтағы жарақат түрлері. Алғашқы көмек. Жарақаттың алдын-алу мүмкіндіктері.
3. Батыс Европа елдерінде туристік шараларда қолданылатын қоғамдық тамақтану жүйелері.
- Танымдық туризм географиясы. Спорттық – сауықтыру туризмінің даму мәселелері. Діни туризм.
2. Адамның дұрыс тамақтануы туралы ғылыми негіздер мен олардың мағынасы. Дене-күш жүктемесі кезіндегі адам ағзасының қалыпты энергиялық шығыны.
3 Гастраномия мекемелері (мейрамханалар, барлар, кафелер, буфеттер, үй асханалары және т.б.).
1. Рекреациялық іс-әрекет - әлеуметтік-экономикалық құбылыс және халықтың өмір сүруінің
элементі.
2. Туристердің басты физикалық қасиеттерінің анықтамасы: күш, ептілік, тепе-теңдік туристерді физикалық даярлаудың негізгі әдіс-тәсілдері, принциптері, басты мақсаты.
3. Туристік көліктің негізгі тасымалдау түрлері мен даму мәселелері.
1. Территорияны рекреациялық бағалау.
2. Белсенді туристік саяхат кезінде қатысушылар мен қызмет көрсететін адамдарға қойылатын басты талаптар.
3. Сауда мекемелері (дүкендер, киоскілер, сауда шатырлары және т.б.).
1. Туризм индустриясының дамуында ықпал етуші негізгі факторлар.
2. Арқан түрлері және туристік баулар.
3 Туризмде коммуникация ролі.
- Ішкі сауда географиясының туризмге әсері.
- Белсенді туристік саяхат қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі. Туристік жүйедегі құтқару және бақылау тобының басты міндеттері.
3. Туристік өнімді құру және өткізу үшін Интернет мүмкіншіліктерін қолдану.
1. Туризмнің дамуындағы табиғи алғышарттар. Экотурлар және олардың жіктелуі.
2. Көп күндік жорықтар: бивуак жұмыстары.
3. Рекреациялық ресурстарды қолдануды қамтамасыз етуге мүмкіндік пен ыңғайлылық беретін ғимараттар және жабдықтар.
1. Туристік өнім және оны қалыптастыру.
2. 1-2 қиындық дәрежесіндегі шаңғы саяхатының әдіс-тәсілі. Табиғи кедергілерді өту
техникасы.
3. Кәсіпорын сипаттамасы-туристік қызметті жабдықтаушы.
Дата добавления: 2019-07-17; просмотров: 1257; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!