ФОРМАЛИЗАЦИЯ СОЦИАЛЬНЫХ ОТНОШЕНИЙ В РАССКАЗАХ
Л.Н. АНДРЕЕВА
Глазман Л.Я.,
студентка 4 курсаУО «ВГУ им. П.М. Машерова», г. Витебск, Республика Беларусь
Научный руководитель – Лапин И.Л., канд. филол. наук, профессор
В рассказах Л. Андреева достаточно большое внимание уделяется вопросу качества социальных отношений. Сегодня проблема формального отношения как человека к миру, так и наоборот, поверхностной обратной связи не утрачивает актуальности. Цель нашей работы – показать осмысление данной проблемы писателем переломной эпохи. При рассмотрении заявленной темы нами были использованы компаративный и сопоставительный методы.
Рассказом, наиболее ярко высвечивающим движение к упрощению и вынужденности самого существования и взаимодействия с окружающими, можно назвать «Большой шлем», в котором показана формализация всех сторон жизни. При помощи приема сравнения с карточной игрой изображается ее превалирование над жизнью, где люди становятся тенями мастей и карт. Но это не единственная причина обесценивания человека в рассказе. Автор показывает, как через погрязание в привычках, отсутствие интереса даже к повседневной стороне жизни постоянных собеседников, сведение общения к минимуму жизнь превращается в «тяжелое ярмо бесконечного существования» [1, с. 49]. С этим тесно связано стремление человека к подмене представлений. Так, свои несостоявшиеся отношения с давно оставшимся в прошлом женихом героиня рассказа уже много лет компенсирует материальной помощью нуждающимся студентам.
|
|
|
Тема подмены понятий (чистая совесть, доброта уступают место беспокойству за свою устоявшуюся и привычную жизнь) отразилась и в рассказе Л. Андреева «Случай». Главный герой, позиционирующий себя как сознательный и ответственный гражданин, оказывается безразличным и неспособным к социальным делам. Мещанская привычка к дешевому комфорту и выгоде (даже добрым в понимании доктора быть выгодно) помогает ему избежать неприятного осмысления своего поступка, заслонившись вещными проблемами. Показательно, что оба предмета любования героя, его собственная доброта и хорошо обставленная квартира, одновременно ставятся под сомнение: поимка вора и разбитая вещь. Кроме того, и то, и другое оказывается дешевым, хотя и красивым внешне.
Такое поверхностное и прагматичное отношение к окружающим приводит к тому, что в городской жизни теряется всякая связь между людьми. Хозяйка дома не знает даже имен своих регулярных гостей («Город»), не говоря уже о таких подробностях, как адрес, наличие семьи или болезнь хорошего знакомого («Большой шлем»). Людям же, не знающим друг друга, остается найти что-то общее, формально связывающее. Последствием этого и является «навешивание ярлыков», что буквально отразилось в рассказе «Рогоносцы». Сам факт супружеской измены становится здесь привычным, воспринимается как данность, поскольку основной смысл обретает ее формальное выражение – рога. Общество занимает зрелище, а не суть проблемы, и снова происходит подмена ценностей.
|
|
|
Таким образом, Л. Андреев призывает к снятию привычных и удобных «оберток», атрибутов формальности: «Мне важно только одно – что он человек» [2, с. 200], ориентируя читателей на более высокий уровень отношений с окружающим миром.
Литература:
1. Андреев, Л. Красный смех: Избр. рассказы и повести / Л. Андреев. – Мн.: «Изд-во БГУ», 1981. – 432 с.
2. Чуковский, К.И. Современники / К.И. Чуковский. – Мн.: «Нар. Асвета», 1985. – 575 с.
ТЫПЫ ПАРАЎНАННЯЎ У РАМАНЕ В. КАЗЬКО «ХРОНІКА
ДЗЕТДОМАЎСКАГА САДУ»
Глушакова К.В.,
студэнтка 4 курса УА “ПДУ”, г. Полацк, Рэспубліка Беларусь
Навуковы кіраўнік – Лясовіч С.М., канд. філал. навук, дацэнт
Актыўным элементам мастацкай структуры літаратурнага твора, апроч іншых сродкаў моўнай выразнасці, з’яўляецца параўнанне, якое заключаецца ў супастаўленні розных з’яў і прадметаў і часта матывуе ўжыванне тропаў у тэксце, рэпрэзентуючы іх семантычную базу. Да таго ж, параўнанне звычайна выразна акрэслівае асаблівасці вобразна-асацыятыўнага мыслення пісьменніка і з’яўляецца важным складнікам і адметнай рысай стылёвай сістэмы мастака слова.
|
|
|
Творчасць В. Казько, выдатнага пісьменніка другой паловы ХХ стагоддзя, стала значным здабыткам беларускай літаратуры, і таму вартая ўвагі даследчыкаў. Усе творы Віктара Казько, у прыватнасці раман «Хроніка дзетдомаўскага саду», напоўнены вобразна-выяўленчымі сродкамі, у асаблівасці параўнаннямі, якія характарызуюць індывідуальную манеру пісьма аўтара.
Праца мела на мэце выявіць у творы В. Казько ўсе магчымыя тыпы параўнанняў. Агульная колькасць прааналізаваных тропаў у рамане складае 369 адзінак. Паводле сінтаксічна-кампазіцыйнага афармлення параўнальныя канструкцыі падзяляюцца на некалькі груп:
1. Параўнанні, якія ўтвараюцца пры дапамозе параўнальных злучнікаў: Да вайны яе з боку дубравы ахутваў, прыкрываў сад, цяпер ад таго саду адны толькі пянькі, высокія, счарнелыя, што крыжы на могілках [1, с.59]. 2. Параўнанні ў форме бяззлучнікавага супастаўлення дзвюх з’яў: Такое следства правярнуць, чорт у спадніцы, сатана, а не баба. [1, с. 283]. 3. Параўнанні-выказнікі: ...сапраўды, надзея – маці дурных. [1, с. 307]. 4. Параўнанні са словам падобны: І сам ён быў падобны ў тую хвіліну на бабра, змрочна-засяроджанага, стомлена-недаверлівага. [1, с. 404]. 5. Даданыя параўнальныя сказы: Поле ж зрыта, паточана вогненнымі хадамі, бы па тарфяніку точацца вялізныя палаючыя краты ці чарвякі нейкія, што дыхаюць агнём... [1, с. 312].
|
|
|
На базе матэрыялу рамана «Хроніка дзетдомаўскага саду» было ўстаноўлена, што параўнанні, выкарыстаныя ў творы, могуць быць класіфікаваны ў розныя семантычныя групы ў залежнасці ад: 1) асаблівасцей расліннага і жывёльнага навакольнага свету і ўспрыманнем іх людзьмі: Пан у нашай вёсцы, што жарабец, пладавіты быў. [1, с.31]; 2) розных народных вераванняў і абрадаў: І сам ён як прышэлец з сусвету, касмічны карабель галавой у небе, сярод зорак, а каранямі тут, з табою. [1, с. 239]; 3) прыкмет і рыс характару герояў: А так навідавоку ўпрэцца зараз, што вол, і не саcтупіць. [1, с. 160]; 4) спецыфікі грамадскага і культурнага тагачаснага жыцця: Вось толькі думкі варочаліся ў гэтым ілбе адвечныя, мужыцкія, цяжкія, што жорны, і такія ж непаваротлівыя. [1, с. 31]; 5) адлюстравання герояў фальклору: Агонь нішчыў траву і купіны, выпаўзаў з балота, як стогаловы Змей-Гарыныч, выхопліваўся на грудкі, віхурыста-вясёлы, грывасты. [1, с.362]; 6) знешніх характарыстык і ўнутранага духоўнага стану: Сівы і лёгкі, як адуванчык, і дзве жонкі каля яго. [1, с. 236].
Вельмі цікавую і нешматлікую групу ўтвараюць сфразеалагізаваныя кампаратыўныя канструкцыі. В.Казько вельмі трапна выкарыстоўвае іх ў сваім творы, што ў сваю чаргу дапамагае яму ўзбагаціць мову яго герояў і выявіць асаблівасці іх жыцця. Такія параўнанні характарызуюцца ўстойлівасцю семантычнай і граматычнай структуры і могуць выконваць функцыі:
- функцыю вобразнага выказвання: І не прапіў жа, хоць столькі п’е ўжо, што ў бочку лье. [1, с. 130]. Аўтар апісвае спосаб жыцця звычайнага селяніна, але ён не асуджае яго, а, здаецца, здзіўляецца таму, што чалавек так моцна і ў такой колькасці спажывае гарэлку, і нават у нейкай ступені спачувае свайму герою;
- лаканізацыі маўлення: А з акна ўся рэчка як на далоні. [1, с.151]. Аўтарам апісваецца прырода, з дапамогай параўнанняў трапна паказваецца, што рэчка знаходзіцца вельмі блізка, і яе можна ўбачыць з акна вельмі ясна і выразна;
- ацэначную функцыю: Паліто прыйшлося па Сідару, як на яго пашыта, хоць не зусім па вясковай модзе, у абліпачку. [1, с. 192] Параўнанне служыць для выказвання свайго меркавання наконт таго, што адбываецца, аўтар ацэньвае сітуацыю са свайго пункту гледжання.
Цэласнасць значэння кампаратыўных фразеалагічных адзінак аргументуе адсутнасць фармальна выражанага аб’екта параўнання ў сказе: Але маці яго як у ваду глядзела. [1, с. 292]; А па хаце як Мамай прайшоў. [1, с. 294].
Такім чынам, параўнанні з’яўляюцца неад’емным кампанентам беларускай мастацкай літаратуры і выконваюць важныя функцыі. У мастацкім творы В.Казько параўнанні выяўляюць разнастайнасць граматычнага і семантыка-стылістычнага выражэння. Усе згаданыя групы ўжываюцца з мэтай узбагачэння вобразнасці мовы аўтара, з’яўляюцца важным элементам мастацкага асэнсавання рэчаіснасці і адметнай рысай стылю пісьменніка.
Літаратура:
1. Казько В. Хроніка дзетдомаўскага саду: Раман: Для ст. шк. узросту / В. Казько. – Мн.: «Юнацтва», 1996. – 444 с.
Дата добавления: 2018-02-18; просмотров: 780; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!