С. А. Волков Технологии и оборудование для производства арматурных изделий и конструкций.

Дәріс №16 Темірбетон конструкцияларындағы арматуралық болат

Жоспар

1. Кіріспе

2. Темірбетон конструкцияларындағы арматуралық болат

3. Анықтама

4. Арматураның қолданылуы

Бақылау сұрақтары

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

 

Кіріспе

Бетон, басқа тас материалдары сияқты, ию мен керуге әлсіз қарсыласады, бірақ арматурамен үйлескенде оның механикалық қасиеттері біршама жақсарады. Бетонның механикалық қасиеттерінің жақсаруы, оның арматурамен жақсы ұстасуына септігін тигізеді, осы материалдар арасындағы жүксалмақтың тепе-тең таралуын қамтамасыз ететін. Бірлесе жұмыс істеудегі маңыздылық сонда, болат пен бетонның температуралық кеңеюі, температура өзгергенде контакты аумағында ішкі кернеуді минимумға келтіретіндігі, мұнан басқа бетон арматураны таттан дәйекті қорғайды. Сондықтан конструкцияны бекемдейді. Ұстасуды жоғарылату үшін, мерзімді бейіндегі арматураны, сонымен қатар, дәнекерлеуші торлар мен қаңқаларды қолданады. Әртүрлі әсерлерде бетон мен арматуралардың бірлесе жұмыс істеуі келесі факторларға негізделеді: бетон мен болат арматура арасында ұстасудың едәуір күштерінің болуымен; болат пен бетонның температуралық деформациялану коэффициенттерінің бірдей мәндерімен, осының арқасында конструкциядағы температура өзгергенде, арматура мен бетон арасындағы ұстасуды бұза алатын, ішкі күштер туындамайды; арматураны тат пен оттан бетонмен жақсы қорғаумен. Заманауи құрылыста темірбетонның кең таралуы алдымен, басқа құрылыс материалдарымен салыстырғанда оның маңызды техникалық және экономикалық артықшылықтарынан туындаған.

Темірбетонның 70-80%-ға дейінгі массасын жергілікті тас материалдары құрайды (құм, гравий немесе қиыршық тас). Болат және ағаш конструкцияларын темірбетондармен алмастыру, құрылыста халық шаруашылығының басқа салаларында теңдесіз болат пен ағаш сүрегін үнемді шығындауға мүмкіндік береді.

Кәсіпорындар мен полигондарда индустриалды әдіспен дайындалатын, құрастырма және алдын-ала кернеулі темірбетонды қолданғанда, ерекше маңызды технико-экономикалық эффектіге қол жеткізуге болады.

2. Темірбетон конструкцияларындағы арматуралық болат

Темірбетон бірқатар маңызды техникалық артықшылықтарға ие. Алдымен ол бетонға бекітілетін арматураның дәйекті сақталуының арқасында ұзақ өмір сүретіндігімен. Уақыт өте бетон беріктілігі тек қысқарып қана қоймай, тіпті ұлғаюы да мүмкін.

Темірбетон атмосфералық ықпалдарға жақсы қарсыласады, бұл ашық инженерлік ғимараттардың құрылысында маңызды (эстакадалар, мачталар, құбырлар, көпірлер және т.б.).

Темірбетоннан жасалған конструкциялардың жоғары отқа төзімділігі болады. Практика, бетонның қалыңдығы 1,2-2см қорғаныс қабаты, өрт кезінде темірбетон конструкцияларының отқа төзімділігін қамтамасыз етуге жеткілікті болатынын көрсетеді.

Темірбетон конструкциялары басқа материалдардан жасалған конструкциялармен салыстырғанда өздерінің монолиттігі мен қатаңдығының арқасында барынша жоғары сейсматұрақтылығымен ерекшеленеді.

Темірбетонға кез-келген мақсатқа лайықты конструктивті және архитектуралық формалар берілуі мүмкін. Ғимаратты ұстап тұру мен конструкцияны күтім бойынша эксплуатационды шығындар барынша төмен.

Дайындау мен монтаждауда уақыт шығындары бойынша құрастырма темірбетон конструкциялары болатпен бәсекелесе алады, әсіресе, темірбетон конструкцияларын прокат әдісімен, кассеталық тәсілмен дайындағанда, доңғалақтан монтаждағанда және дайындау мен монтаждаудың басқа прогрессивті әдістерін қолданғанда.

Темірбетон конструкцияларының кемшіліктеріне мыналарды жатқызуға болады:

салыстырмалы үлкен өзіндік салмақ;

кейбір жағдайлада арнайы оқшаулағыш қондырғыларды талап ететін, салыстырмалы жоғары жылу- және дыбыс өткізгіштік;

жұмыс істеу күрделілігі, әсіресе қысқы уақытта, және алдын-ала кернеуленген конструкцияларды дайындағанда, маманданған кадрлардың, арнайы қонрдырғылардың қажеттігі;

эксплуатациялық жүксалмақты қосымшалағанға дейін сызаттардың пайда болу мүмкіндігі, сонымен қатар, бетонның керілуге төмен қарсыласуының арқасында ішкі жүксалмақтар әсері.

 

3. Анықтама

Бірде-бір заманауи құрылыс бетонсыз тұрғызылмайды, ал бетон конструкцияларына қосымша беріктілікті беру үшін, оларды бекемдету іске асырылады. Бекемдеуші материал ретінде металл біліктер –арматура қолданылады. Бекемдетуді қолдану нәтижесі – бетон конструкцияларының беріктілік сипаттамаларының бірнеше есе жоғарылауы.

Бетон – жасанды тас тәрізді материал, ауада, суда немесе басқа ортада тұтқыр (цементті сумен, синтетикалық шайыр ерітінділерімен немесе жабысқақтармен) және толтырғыштарды (қиыршық тас, гравий, құм, шлак) қатайту нәтижесінде алынатын.

Арматура –бұл сортты прокат түрлерінің бірі. Оның барлығы екі түрдің біріне жатқызылуы мүмкін – ыстық жәміштелген білікті немесе суық керілген сым темірлі. Төмен легирленген болат немесе көміртекті болат арматураны дайындауға арналған материал болып қызмет атқарады. Диаметрі 10 мм-ге дейін өнімдерді жеткізу додаларда, ал диаметрі үлкен 6-дан 12 м-ге дейін –шыбықтарда іске асырылады.

 

4. Арматураның қолданылуы.

Арматураны қолданудың ең кең тарлаған әдісі –оны қаңқа ретінде темірбетон конструкцияларын өндіргенде қолдану. Осының арқасында металл бұйымының бұл түрін көбінесе құрылыс арматурасы деп атайды.

Соңғы уақытта құрылыста ыстық мырышталған арматураны қолдану кең қолданысқа ие болды, ол татқа жоғары төзіміділігімен ерекешеленеді. Мамандардың мәліметі бойынша, металл өнімінің бұл түрін эксплуатациялау мерзімі жабындысыз бұйымды эксплуатациялаудан 4-5 есе басып озады. Мырышталған арматура автомобиль эстакадаларының құрылысында, көпір мен пирс салғанда, су айдындарының жағалауларын бекіткенде, сонымен қатар, әртүрлі өндірістік нысандарда қолданылуы мүмкін [4].

Бүгінде металлпрокат нарығында туындаған мәселелердің бірі – кіші диаметрлі арматуралардың жетіспеушілігі (6-8 мм), бұл оны үлкен диаметрлі бұйымдармен алмастыру қажеттігіне апарады және демек, металды қайта шығындауға. Арматура жетіспеушілігі мәселесін шешу нұсқаларының бірі, кіші металлургиялық өндірістерді туғызу, олар шығаратын өнім сапасы бойынша толығымен ірі кәсіпорындармен бәсекелесе алады. Заманауи металлургиялық өндірістің тағы бір міндеті –суық деформацияланған прокат өндірісін ұлғайту, ол күйін өзгерпей-ақ арматуралық болаттарды шығаруға қолданылуы мүмкін.

Қазіргі кезде арматура нарығында барынша қатаң бақталастық байқалады, және көбінесе Ресей өнімдері сапасы бойынша импортқа жол береді. Әсіресе бұл А400 және А500С класындағы арматураларға қатысты. Ресей арматураларының проблемасы – химиялық құрамы, ол дайын бұйымдардың дәнекерленуі сияқты сипаттамасына теріс әсер көрсетеді. Отандық арматураның тағы бір кемшілігі – көбінесе онда маркирленуі болмайды, бұл тек құрылыс жұмыстарын қиындатып қана қоймай, сонымен қатар, құрылыс сапасына да әсер етеді.

Туындаған шарттарда арматура нарығын дамыту перспективасы, оның өндіріс қарқынын қарқындатуда ғана емес, сондай-ақ шығарылатын өнімнің сапасын үнемі жетілдіру, сонымен қатар, қазіргі кезде формальды сипаттағы өнімді сертификаттаудағы дұрыс тәсілде болып отыр. Осының барлығы тек ішкі ғана емес, сонымен қатар әлемдік нарықта өнімінің бәсекеге қабілеттігін жоғарылатуға септігін тигізеді.

 

Бақылау сұрақтары

1. Конструкцияны не үшін бекемдейді?

2. Мерзімдік бейіндегі арматураны қандай мақсатта қолданады?

3. Арматура терминіне анықтамаберіңіз.

4. Арматураны туғызу үшін , қандай материал қолданылады?

5. Бұйымдарды беріктілігіне байланысты тізбектеңіз.

6. Маркировка және оның тағайындаплуы?

7. Қолданыстағы арматураның ең көп таралған түрі?

8. Арматура өндірісіндегі басты мәселелер?

 

Список рекомендуемой литературы:

1. Гершберг О.А Технология бетона и железобетонных изделий. М.:Стройиздат. 1971

2. Торопов А.С., Кау Г.Л. Арматурные работы, М.: Высшая школа. 1976

3. Справочник по производству сборных железобетонных изделий. Под редакцией К.В Михайлова, М.: Стройиздат, 1989

4. Васильченко Т.В. Арматурные работы. М.: Стройиздат 1987

5. Прыкин Б.В. и др. Технология проектирования арматурного производства . Киев, Будивельник. 1977

6. Собко Г.Н. Сафаров В.А. и др. Оборудование для производства арматурных работ на предпрятиях стройиндустрии. Справочник, Киев, Будивельник, 1984

 

Дәріс №17

Бетон бұйымдарындағы арматуралық болат жұмысы

Жоспар

1. Темірбетон конструкцияларының маңызы.

2. Темірбетон конструкцияларындағы арматуралық болат

3. Анықтама

4. Арматураның қолданылуы

 

1. Темірбетон конструкцияларының маңызы.

Темірбетон жасанды композитті материал түрінде болады, онда сығатын күштерге жақсы қарсыласатын бетон мен болаттан, көмір пластика, ағаш сүрегінен және т.б. жасалған арматура қасиеттері қолданылады. Демек, екі тіреуде еркін жататын белдем, төменгі керілген аумақта бетон керетін күштердің беріктілік шегіне жетеді және онда сызаттар пайда болатындығынан салыстырмалы азғана жүксалмақтарда бұзылады, бұл кезде жоғары сығылатын аумақта бетон беріктілігі сығылудың шектік күйінен алыс болады. Егер керілген аумаққа болат біліктердің азғантай мөлшерін енгізсе (әдетте, бетонның сығылу аумағының  3%-ға дей.), онда бетонда шектік кернеуге қол жеткізгенде керетін күштердің барлығын арматура қабылдай алады, және темірбетон конструкциясының осы қабілеті ұқсас бетон белдеммен салыстырғанда өте көп ұлғаяды. Сондықтан темірбетон конструкцияларын есептегенде және конструкциялағанда әдетте керетін күштер арматураға беріледі, ал сығатындар – бетонға. Жалпы алғанда арматура мен бетон темірбетон конструкцияларында бірлесе жұмыс істейді.

Темірбетон конструкциялары кең қолданысқа ие, оларды қолдану құрылысты индустриялизациялау мен максимальды механикаландыру мүмкіндігін беретіндіктен. Зауыт шарттарында құрастырма конструкцияларды дайындағанда, бетон қоспаларын дайындаудың, төсеудің және өңдеудің прогрессивті технологияларын қолдануға, өндірісті автоматтандыруға, құрылыс жұмысын жеңілдетуге болады. Әсіресе құрастырма темірбетон тиімді, ғимаратты қайталанатын элементтердің әртүрлі типтеріне бөлшектегенде.

Монолитті темірбетон конструкциялары, бөлшектеу мен үйлестіруге қиын ұшырайтын ғимараттарда кең қолданысқа ие, мысалы, кейбір гидротехникалық құрылыстарда, ауыр іргетастарда, жүзу бассейндерінде, жылжымалы және тайғақ қалыптарда орындалатын құрылыстарда (жабынды қабықтары, силостар және т.б.)

Құрастырма-монолитті темірбетон конструкциялары құрылыс орнында төселетін, құрастырма элементтер мен монолитті бетонның үйлескен түрінде болады.

Әдетте құрастырма элементтер, монолитті бетонға арналған қалыпты түзеді, бұл қалыптағы леса шығынын азайтуға апарады.

Құрастырма-монолитті темірбетон ғимаратты жабу мен қайта жабу конструкцияларында, гидротехникалық және транспорт құрылысында, егер ғимаратқа бүтіндік пен қатаңдық беру керек болғанда қолданылады.

 

2. Бетон мен арматураның бірлесе жұмыс істеу негізі. 

Әртүрлі әсерлерде бетон мен арматураның бірлесе жұмыс істеуі, келесі факторларға негзделеді: бетон мен болат арматура арасындағы едәуір ұстасу күшінің болуымен; болат пен бетонның температуралық деформациялану коэффициенттерінің бірдей мәндерімен, осының салдарынан конструкцияда теиператураны өзгерткенде бетон мен арматура арасындағы ұстасуды бұза алатын ішкі күштер туындамайды; тат пен оттан арматураның бетонмен өте жақсы қорғалуымен.

 

3. Темірбетон конструкцияларына арналған материалдар. 

Бетон – жасанды тас тәрізді материал, ауада, суда немесе басқа орталарда тұтқыр (цементті сумен, синтетикалық шайыр ерітінділерімен немесе жабысқақтармен) және толтырғыштарды (қиыршық тас, гравий, құм, шлак) қатайту нәтижесінде алынатын.

 Агрессивті орта әсерлеріне бетонның қарсыласуын жоғарылату және эксплуатациялаудың кейбір шарттарында конструкцияның өмір сүру ұзақтығын жоғарылату үшін, цементтің арнайы – сульфат тұрақты, тұз тұрақты, пуццоланды, тез қатаятын, кеңейетін, өздігінен кернеуленетін түрлерін қолданады. Өндіріс негізінен цементтің сұр түрін шығарады, бірақ декоративті мақсаттарда қолданылатын басқа түстер де болуы мүмкін. Бетон толтырғышы табиғи (қиыршық тас, тас, құм) немесе жасанды (керамзит, аглопорит, перлит) болуы мүмкін.

4.Жіктелуі:

Құрылымы бойынша – тығыз құрылымдағы бетондар, кейбіреулерінде толтырғыш дәндерінің арасындағы кеңістік толығымен қатайтатын тұтқырлармен тола болады: ірі кеуекті аз құмды және құмсыз; толтырылған, яғни толтырғыштар мен қатайтатын тұтқырдың жасанды кеуектілігімен; жасанды туғызылған тұйықталған саңылаулары болатын ұяшықты. 

Тығыздығы бойыншаr>2500 кг/м³ (аса ауыр); 2200 кг/м³<r<2500 кг/м³ (ауыр); 1800 кг/м³<r<2200 кг/м³ (ұсақ дәнді); 800 кг/м³<r<2000 кг/м³(жеңіл).

Толтырғыш түрі бойынша – тығыз толтырғыштарда; биологиялық қорғаныс, ыстыққа төзімділік және т.б. талаптарды қанағаттандыратын арнайы кеуекті. 

Дән құрамы бойынша– ірі дәнді, ірі және ұсақ толтырғыштармен; ұсақ дәнді, ұсақ толтырғыштарымен.

Қатаю шарты бойынша – жылу ылғалды өңдеу мен атмосфералық қысымға ұшырайтын, табиғи қатаятын бетон; автоклавты өңдеуге ұшырайтын бетон.

 

Бақылау сұрақтары

1. Құрастырма темірбетон конструкцияларының қолдану аумағы?

2. Бетон мен арматураның бірлесе жұмыс істеуі немен негізделген?

3. Бетон терминіне анықтама беріңіз?

4. Құрылымы бойынша бетонды жіктеу?

5. Қатаю шарттары бойынша бетонды жіктеу?

 

Список рекомендуемой литературы:

1. Гершберг О.А Технология бетона и железобетонных изделий. М.:Стройиздат. 1971.

2. Торопов А.С., Кау Г.Л. Арматурные работы, М.: Высшая школа. 1976.

3. Справочник по производству сборных железобетонных изделий. Под редакцией К.В Михайлова, М.: Стройиздат, 1989.

4. Васильченко Т.В. Арматурные работы. М.: Стройиздат 1987.

5. Прыкин Б.В. и др. Технология проектирования арматурного производства. Киев, Будивельник. 1977.

6. Собко Г.Н. Сафаров В.А. и др. Оборудование для производства арматурных работ на предпрятиях стройиндустрии. Справочник, Киев, Будивельник, 1984.

 

Дәріс №18

Арматуралық болатты өңдеу әдістері 

Жоспар

1. Кіріспе

2. Темірбетон конструкцияларындағы арматуралық болат

3. Анықтама

4. Арматураның қолданылуы

Бақылау сұрақтары

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

 

Бетон сығуда жақсы жұмыс істейді, бірақ керу мен июге нашар қарсылық көрсетеді. Сондықтан керу мен июде жұмыс істейтін конструкцияларды бекемдетілген бетон – темірбетоннан дайындайды. Керу мен июге ұшырайтын конструкция аумақтарына керетін және иілетін шарттарға жақсы қарсыласатын, болат арматураны төсейді. Демек, темірбетон белдемді (немесе плитаны) жоғары аумаққа артқанда сығу кернеуі пайда болады, ал төменгіде –керу кернеуі. Қатайған бетон қоспасы арматурамен дәйекті ілініседі, және бұйым оны артқанда бір бүтін секілді жұмыс істейді.

Темірбетон бұйымдарының (конструкцияларының) осы қабілеті, шектік күйлерді ескере отырып анықталады: бетонда – керудегі беріктілік шегі бойынша, ал болат арматурада – ағыстық шегі бойынша. 

Темірбетон бұйымдарын өте көп артқанда, бетонды керу кернеуінің төменгі аумағында оның беріктілік шегі көп болады, ал арматурадағы кернеу шамасы ағыстық шегінен аз болады. Бұл жағдайда төменгі ( керілген) аумақта сызаттар пайда болуы мүмкін. Жүксалмақтың артуымен бұл сызаттар ұлғаяды, бетонның арматурамен ұстасуы бұзылады және бұйым арматурадағы керілетін кернеулердің ағыстық шегіне жетпегеніне қарамастан, эксплуатациялауға жарамсыздық көрсетеді. Атмосфералық судың әсер ету нәтижесінде сызат пайда болғанда, арматураны кородирлейді. Темірбетон бұйымдарына ұсынылатын негізгі талаптар – бетонның арматурамен берік ұстасуы. Болат арматураның беріктілік қасиеттері мерзімді бейіндегі арматураларды, дәнекерлеуші торларды, қаңқаларды қолданғанда толығымен қолданылады. 

Темірбетон бұйымдарының беріктілігі мен сызат-тұрақтылығын жоғарылатудың барынша тиімді әдісі, арматураны алдын-ала кернеулеу болып табылады. Сыққанның арқасында бұйымда ішкі кернеулі күй пайда болады және бетон өзіне тән емес керу деформациясынан босайды. Бұйымда алдын-ала сығу шамасы  50—60 кгс/см2 және қысымды құбырлар үшін 100— 120 кгс/см2.

Арматураны керу шамасы арматуралық болаттың серпінді деформация шегінде болады. Кәдуілгі болаттар үшін, ол ағыстық шегінің  85—90% -нан аспауы керек және көміртекті болаттар үшін (жеткілікті анықталған ағыстық аумағы болмайтын) ажырағанда  65—75% беріктілік шегінен.

Алдын-ала кернеуленген темірбетон бұйымдарының кәдуілгілермен салыстырғанда артықшылықтары болады: бетонның керу аумағында сызаттар болмайды, беріктілігі жоғары болат пен бетондар барынша рационалды қолданылады, бұйымның өзінің қатаңдығы жоғарылайды. .

Құрастырма және құрастырма-монолитті темірбетон бұйымдары мен конструкцияларының өндірісінде барлық мүмкін болатын толтыратын және жапсырмаланатын детальдарды қолданады. Бұл детальдар барынша жауапты болады, олар арқылы жүксалмақтар берілетіндіктен – олар біріктіру орындарында (түйістіру) жұмыс істейді және су, сейсмикалық жүксалмақтар және т.б. ұшырайды. 

Көптеген жағдайларда толтыратын детальдар прокаттың бетонға төселетін біліктермен (түзу және иілген) бірігуі болып табылады. 

Арматуралық болатты, кәдуілгі және алдын-ала кернеуленген темірбетон бұйымдарында (конструкцияларында) қолданылатын, келесі белгілері бойынша жіктейді: -дайындау технологиясы бойынша - ыстық прокатка әдісімен алынған білікті, және болатты суық күйде сымдаумен дайындалатын сым темірлі; -бейіні бойынша –тегіс және мерзімді бейінді (қиылысу); қолдану шарттары бойынша – кәдімгі және қатаятын.

Диаметрі 10 мм-ден аспайтын арматуралық болатты додада, ал 10 мм-ден жоғарыларды қораптарда жеткізеді. Қораптағы шыбық ұзындықтары 6-12 м және жеке тапсырыстар бойынша – 25 м-ге дейін болады. 

Соңғы уақытта бейметалл арматура қолдыныла бастады – полимерлермен (эпоксидті, фенольды және т.б.) байланысқан, шыны талшықтардан паралельді жиналған, шыны пластикті біліктер мен тегіс байламалар, Мұндай арматуралардың ажырауына уақытша қарсыласу 15 000 кгс/см2 құрайды, бұзылу сәтіндегі салыстырмалы ұзару — 2,5—3%.

Білікті арматураны ыстық жайылғанға ажыратады, ол бекітуге, суық күйде бектілген саңылауға және термиялық бекітуге ұшырамайды. 

Сым темірлі арматураны арматуралық сым темір мен сым темірлі бұйымдарға бөледі. Кәдімгі(төмен көміртекті) және беріктілігі жоғары (көміртекті) арматуралық сым темірлерге ажыратады.

Екі түрдің де сым темірін тегіс, сондай-ақ мерзімді рифлдеу сияқты дайындайды.

Сым темірлі бұйымдарды оң құндақтауы болатын, арматуралық жіптерге (екі немесе одан көп сым темірлер), арматуралық канаттарға, дәнекерлеуші және мата арматуралық торларға бөледі. Арматуралық (сым темірлі) канаттар бірнеше жіптерден байланған. Канаттардың сол құндақтауы болады.

Болаттың беріктілігі оның химиялық құрамына байланысты болатыны белгілі яғни, көміртек құрамы мен лигирлеуші қосымшаларға. Көміртек құрамының жоғарылауымен, оның ажырауға уақытша қарсыласуы ұлғаяды, сонымен қатар, (аз дәрежеде) ағыстық шегі. Мұнымен бірмезгілде болаттың пластикалылығы мен дәнекерленушілігі нашарлайды. 

Дайын болған арматуралық болаттардың беріктілік сипаттамаларын, суық күйде (керу, сымдау және майыстыру) механикалық бекемдеумен немесе термиялық бекемдеумен жақсартуға болады.

Арматуралық болатты механикалық бекемдегенде оның серпімділік шегі жоғарылайды, мұнымен қоса, және арматураның рұхсат етілген кернеуі, осының арқасында арматуралық болатты темірбетон бұйымдарында тиімді қолдануға болады. 

Суық күйдегі болатты механикалық бекемдеумен әсер еткенде, шыбық қиылысында болаттың ағыстық шегін жоғарылататын кернеу пайда болады. Суық күйде болатты механикалық бекемдеумен әсер еткенде, шыбық қиылысында (білік) болаттың ағыстық шегін жоғарылататын, кернеу пайда болады. Пластикалық деформация салдарынан металдың механикалық қасиеттері өзгереді, механикалық әсерді тоқтатқаннан кейін металл құрылымы қалпына келмейтіндіктен және металл жаңа механикалық қасиеттерге ие болатындықтан. Бекемдетуден кейін ағыстық шегі жоғарылайды, ал пластикалық қасиеттердің көрсеткіштері біршама төмендейді.

Керумен механикалық бекемдеу үшін, арнайы механикалық және гидравликалық қондырғылар қолданылады. Керу шамасы арматуралық болат класына байланысты анықталады және 3,5—5,5% шегінде өзгереді.

Сымдаумен механикалық бекемдеу үшін, сымдайтын білдектер қолданылады. Сымдау, арматуралық болатты калибрлеуші ұпай-фильер арқылы керумен тұжырымдалады; мұнда арматураның көлденең қиылысуы азаяды, пластикалық деформациялар пайда болады және металл қақталма алады. Сымдаумен бекемделген арматуралық болатты (сым темірді) суық керілген деп атайды. 

Арматуралық болаттың түрлері: мерзімді бейіндегі білікті:
 а) – А(300) (А-II) класындағы;
б) А(400) (А-III) – А(800) (А-V) класындағы;
в) – А(240) (А-I), В-I, В-Iкласындағы дөңгелек;
г) – Вр –I, Вр-I класындағы мерзімді бейіндегі сым темірлі;
д, е) - канат

Профилирленген біліктері болатын арнайы илем орнақтар, майыстырумен механикалық бекемдеу қызметін атқарады, мұнда арматуралық болат тек бекіп қана қоймай, сонымен қатар, мерзімді бейінге ие болады, бұл оның бетонмен ұстасу шарттарын жақсартады.

Арматуралық болатты термиялық бекемдеу, оны қажетті температураға дейін қыздырудан, кезекті демалыс пен баяу мұздатудан тұрады. Бекемдеудің бұл түріне көміртекті және төмен легирленген болатты ұшыратуға болады.Термиялық бекемдеу (қыздыру) үшін, электрлі ток қолданылатын, арнайы қондырғыларды қолданады. 

Зауытқа түсетін құрастырма темірбетонды арматуралық болат механикалық өңдеуден өтеді: түзеу, тазалау, кесу, бүгу мен суық бекемдеу.

Бухта, автоматты білдекте зауытқа түсетін арматуралық болат ширатылады, түзеледі және керекті ұзындықтағы жеке біліктерге кесіледі.

Арматуралық болат, түзеу мен кесуге арналған білдек түзейтін, беретін, кесетін және қабылдағыш-өлшегіш қондырғылардан тұрады. Арматуралық болат (диаметрі 12 мм-ге дейінгі сым темір) бухтадан түзеуге арналған қондырғыға (барабан) түседі, клинобелдікті беріліс арқылы электрлі двигательді қозғалысқа келтіретін. Түзеуге арналған қондырғыда сым темір түзуленеді. Сым темір керетін аунақшалар арқылы беріледі, оның қозғалысы кезінде кесетін аунақшаға бекітілген пышақтармен кесіледі.

Керетін және кесетін аунақшалар бір электрлі двигательден қозғалыс алады. Науашамен қозғалғанда сым темір электрлі ажыратқыштың жылжымалы білегіне тіренеді, жетектің тізбек контактілерін пышақпен тұйықтайды. Кескіш аунақшалардың жылдам бұрылысында пышақтар сым темірді қажетті мөлшерге кеседі. Шыбықтар қабылдағыш науашаға құлайды, ол жерден оларды қолмен алып кетеді. Позиция — пышақ жетектерінің электрлі қоректенуі.

Түзеу мен кесуге арналған білдектің принципті схемасы
а —білдек схемасы; б —түзеу мен кесу механизмінің схемасы;
 в — түзеуге арналған барабан

б суретінде түзеу мен кесу (түзеуге арналған барабан) механизмдерінің схемасы, керетін аунақшалар мен кесетін пышақтар берілген. Керетін аунақшалармен арматуралық болат түзеуге арналған айналатын барабан арқылы керіледі. Кесілетін шыбық ұзындығы жылжымалы тіреуіш арқылы 15 арқылы реттеледі, олкесетін аунақшалардың 6 қосқыш механизмдерімен электрлі байланысқан. Арматуралық болат пен кесетін аунақшалардың 6 беріліс жылдамдығы бір-бірімен үйлескен. 

Басқа модификациядағы түзеу мен кесу білдектерінде кесілетін шыбық ұзындықтары арматура бойымен сырғанайтын аунақшалармен өлшенеді, арнайы қондырғылар пышақтары болатын кескіш аунақшалардың қосқыш муфтасымен байланысқан.

Түзеуге арналған барабан целиндрлі корпус түрінде болады, онда орталық (осьтік) және бұранда кескіштері болатын он радиалды саңылау мен бұрандалы реттегіш тығындары болады. Қаңқа тұтқылдарында бағыттаушы төлкелер құрастырылған. Бұранда кескіш сым темірді түзеп қана қоймай, сонымен қатар, оны отқабыршық пен таттан қорғайды. Түзеуге арналғанбарабанның клинобелдікті беріліске арналған шығыры болады және 1200— 3000 айн/мин жылдамдықпен айналады.

Түзеуге арналған қондырғы білдектерінің кейбір конструкциялары, өзара перпендикуляр жазықтықта орналасқан аунақшалардың жеті жұбынан тұрады, және олардың арасында арматуралық болатты кергенде ол иіледі және түзеледі. 

Арматуралық болатты тазалау үшін, металл щеткалары болатын, кергіш аунақшалар арасында орналасқан, арнайы ротор қолданылады. 12 мм және 40 мм-ден жоғары диаметрлі шыбықты арматуралар әдетте, қолмен түзеледі және тазаланады немесе металл щеткалары болатын білдектерде.

Қарастырылған білдектерден басқа арматуралық болатты кесу үшін, қолдан жасалған (20 мм-ге дей. диаметрлі болаттарға) тағы жетекті (40 мм-ге дей. диаметрлі болаттарға) болаттар қолданылады. Сондай-ақ пресс-пышақтар мен гидравликалық басқаруы болатын білдектер (40-70 мм диаметрлі болаттарға) қолданылады. 

Беріктілігі жоғары сым темірлерді кесу, сым темірдің беріліс механизмінен, кескіш механизмдері, гидрожетектері мен электрлі қондырғысы болатын екі үстелден (оң және сол) тұрады. Сым темір айналатын аунақшалармен беріледі. Сым темір ұшын ақырғы ажыратқыш иінтірегіне қысу сәтінде ол, екі ұштан бірмезгілде кесіліп алынады; шыбықты түсіргеннен кейін цикл қайталанады.

Арматуралық болатты майыстыру арматуралық біліктерді ию, крюктерді, қамытттарды, спиральдарды және т.б. майыстырумен, сонымен қатар, дәнекерлеуші торларды июден, спиральдарды ораумен тұжырымдалады.

Біліктерді майыстыруға арналған білдектер шамамен бір схема бойынша конструкцияланған, ол ІҮ-3 суретте берілген. Жұмыс дискісінде орталық саусақ пен игіш аунақша бекітілген. Тіреулі аунақша білдектің тұғырына жылжымастай бекітілген. Жұмыс дискісі екі жаққа да (оң және сол) бұрыла алады. Ию үшін, білік орталық саусақ пен аунақша арасына жатқызылады. (Аунақша мен білік ұшы пунктир сызықтармен көрсетілген.) Жұмыс дискісі бұрылғанда білік аунақшамен орталық саусақ айналасына иіледі. 

Білдек электрлі двигательден қозғалысқа, үш—батырма ажыратқыш арқылы келтіріледі («алға», «тоқта» және «артқа»).

Білікті июге арналған білдек схемасы

Диаметрі тиісінше 70 және 90 мм арматураларды майыстыруға арналған қуатты білдектердің қажетті иілу бұрышына қол жеткізгенде жұмыс дискісінің тоқтатылуын қамтамасыз ететін, автоматты басқарылуы болады. Дайын бұйымды түсіргенде жұмыс дискісі бастапқы күйге автоматты қайтады.

Тотырғыш және жапсырма детальдарды конструкциясына байланысты механикалық өңдеуге ұшырату керек, мысалы пластиналар немесе біліктерді кесу, пластиналардағы саңылауды бұрғылау мен бітеу, білікті майыстыру, пісіру. Бұл детальдардың татқа қарсы жабындысы болуы керек, оларды балқыған мырыш пен алюминийді бүркумен, ыстық мырыштаумен және гальванизациялаумен жағады.

 

Бақылау сұрақтары

1. Арматуралықболат ол не?

2. Арматуралық біліктерді майыстыруға арналған білдек схемасы?

3. Арматураны керу шамасы?

4. Арматураны қолдану аумағы?

5. Білікті арматураны мыналарға ажыратады?

 

Список рекомендуемой литературы:

1. Гершберг О.А Технология бетона и железобетонных изделий. М.:Стройиздат. 1971 [C-1.]

2. Торопов А.С., Кау Г.Л. Арматурные работы, М.: Высшая школа. 1976 [C-1.]

3. Справочник по производству сборных железобетонных изделий. Под редакцией К.В Михайлова, М.: Стройиздат, 1989 [C-1.]

4. Васильченко Т.В. Арматурные работы. М.: Стройиздат 1987 [C-2.]

5. Прыкин Б.В. и др. Технология проектирования арматурного производства . Киев, Будивельник. 1977 [C-2.]

6. Собко Г.Н. Сафаров В.А. и др. Оборудование для производства арматурных работ на предпрятиях стройиндустрии. Справочник, Киев, Будивельник, 1984 [C-2.]

 

 

Дәріс №19

Арматуралық болаттың механикалық қасиеттері, құрамы мен түрлері.

Жоспар

Механикалық қасиеттері

Арматураның қолданылуы

Арматуралық болаттың түрлері

Арматура кластары

Функционалдық тағайындалуы бойынша арматура

Механикалық қасиеттері

Арматуралық болаттардың механикалық қасиеттері тиісті ГОСТ мен техникалық шарттармен орнатылады, ал конструкциялардағы арматураларды рационалды қолдану аумағы, техникалық шарттар мен темірбетон конструкцияларын жобалау жөніндегі нұсқаулықтармен анықталады. 

Арматураның бетонмен бірлесе жұмыс істеуі, олардың түйісу беткейі бойымен ұстасу күштерімен қамтамасыз етіледі, ал кейбір жағдайларда қосымша анкер қондырғылармен. Арматураның бетонмен ұстасуын ұлғайту үшін, арматуралық болаттардың заманауи сорттарына тиімді мерзімді бейін береді. Ыстық жайылған арматура бейіні, тікелей прокат процесінде туады; салқын өңдеу де (керу, майыстыру, орау) қолданылуы мүмкін, мұнда бастапқы болаттың беріктілік қасиеттері жоғарылайды сонымен қатар, оның пластикалылығы қысқарады. Майыстыру мен құндақтауды суық керілген сым темірді өңдеуде табысты қолданады, арматуралық элементтердің рационалды типтерін туғыза отырып.

 

Арматураны қолдану

Кәдуілгі темірбетон конструкцияларындағы мерзімді бейіндегі арматураларды қолдану, ағыстықтың жоғары шегі болатын болаттарды қолдануға мүмкіндік береді (4 000 кг/смг-ге дейін), мұнда шығынмен салыстырғанда 25—40% мөлшерінде металды үнемдей алады Ст. 0 және Ст. 3маркалы болаттардан жасалған арматураны шығынымен салыстырғанда. Сәтті іріктеліп алынған арматура бейіні оның бетонмен дәйекті ұстасуын қамтамасыз етеді және сызаттың азғана ендікте ашылуын. Аса жоғары механикалық қасиеттері болатын арматуралық болатты, темірбетон конструкцияларында тек алдын-ала кернеулі күйді туғызғанда, тиімді қолдануға болады, мысалы, арматураны жасанды керу жолымен және бетонды сыққанда. Мұнда сызаттың пайда болу сәті кейінге шегеріледі, конструкцияның қатаңдығы жоғарылайды және болаттың беріктілік қасиеттерін барынша толығымен қолдану шарттары туады. Беріктілігі жоғары арматураларды анкерлеу өте күрделі, сондықтан мерзімді бейіндегі болаттарды қолдану дұрыс болады.

 

 

Арматуралық болат түрлері 

Ыстық жайылған арматуралардың негізгі түрлері, олардың беріктілік сипаттамаларына байланысты біріңғайланған.  ГОСТ 5781—61-де арматураның төрт класы қарастырылған. A-I, А-II және A-III класындағы арматуралар кәдулгі темірбетон конструкцияларына арналған және алдын-ала керілген конструкциялардың керілмейтін біліктеріне. A-I класына Ст. 3 маркалы тегіс доңғалақ болат қосылған, оны құрастыру мен тарату арматураларына қолдану ұсынылады. А-II және A-III кластары мерзімді бейіндегі – көміртекті(Ст. 5) және төмен легирленген (25Г2С, 35ГС) болатты қамтиды. А-II класындағы арматура ағыстық шегінің – 3000 кг\см және уақытша қарсыласу -5000 кг\см2 жарамсыздықтың минимум шегімен сипатталады, ал А-ІІІ класындағы арматура тиісінше – 4000 кг\смг және 6000 кг!см2. A-III класындағы болаттар — кәдімгі темірбетон конструкцияларына арналған арматураның негізгі түрі; олардың жаппай қолданылуы металдың максималды үнемделуін қамтамасыз етеді. А-II класындағы болатты гидротехникалық құрылыстар және су өткізгіштік шарттары ұсынылатын басқа конструкцияларда қолдану ұсынылады. А-IV класына беріктілігі жоғары тегіс және мерзімді бейіндер, алдын-ала кернеуленген конструкцияларға арналған, легирленген (30ХГ2С, 20ХГСТ, 20ХГ2Ц және басқа) және термиялық өңделгендер біріктірілген. Бұл кластағы болаттардың ағыстық шегі 6000 кг!см2-ден кем болмауы керек, ал ал уақытша қарсыласу – 9000 кг\см1. Алдын-ала кернеуленген конструкцияларда А-ІІ класындағы арматуралық болаттар да қолданылады және әсіресе А-ІІІ, механикалық бекемдеуге ұшырайтын, ұзаруы мен кернеуі бойынша бақылаумен жүзеге асатын; сыққандағы ұзару 3,5—5,5%-ден аспауы керек.

6-дан 90 мм-ге дейігі арматура шығарылады, 6-9 мм диаметрлі арматура жәмішсыммен тағайындалады және 500 кг-ға дейін салмақпен додода жеткізіледі; 10—90 мм диаметрлілер 6-дан 18 м-ге дейін ұзындықтағы жеке шыбық түрінде шығарылады. Болат беріктілігінің ұлғаюымен арматураның максималды диаметрі қысқарады, мысалы, А-ІІІ класындағы болаттар үшін ең үлкен диаметр – 40 мм.

Құрастырма, жұқа қабырғалы және алдын-ала кернеуленген темірбетон конструкцияларының кеңінен дамуы, жәмішсымды салқын сымдаумен алынатын, қақталма есебінен болаттың беріктілік қасиетін маңызды жоғарылататын, диам. 2-6 мм сым темірлі арматураға қажеттілікті маңызды ұлғайтты. Төмен көмірттекті салқын керілген сым темірді, диаметріне байланысты оның уақытша қарсыласуының жарамсыздық мәні 4500-5500 кг\см2 құрайтын, тікелей кәдуілгі темірбетон конструкцияларының арматураларында қолданады. Тегіс бейіндегі мұндай сым темір контактілі нүктелі электрлі дәнекерлеумендәйекті дәнекерленеді және дәнекерлеуші орамдар мен жазық торларда, дәнекерлеуші қаңқаларда кеңінен қолданылады. Дәнекерлеуші тораптар бетонда сым темірдің дәйекті анкерленуін қамтамасыз етеді және осы болат беріктілігін толығымен қолдануға арналған шарттар туғызады. Мерзімді бейінді төмен көміртекті сым темірді мақсатқа сай қолдану, оның ұстасу дәрежесі бетонмен ұлғайған, бұл дәнекерлеуші тораптардың санын қысқарту жолымен торлар мен қаңқалардың өндірісін жеңілдетуге мүмкіндік береді, кейбір жағдайларда –есептік қарсыласуды төмендетпестен, сол орында дәнекерлеуден бас тартуды.

Алдын-ала кернеуленген темірбетон конструкцияларын бекемдету үшін, тегіс және мерзімді бейіндегі салқын керілген жоғары көміртекті (С=0,7— 0,9%) сым темірді қолданады. Сым темірді 8 мм-ге дейін диаметрде дайындайды және 200 кг-ға дейін додода жеткізеді. Сым темір диаметрінің қысқаруымен оның беріктілігі ұлғаяды, сымдаудағы болаттың көлденең жалпы сығылуының шамасына байланысты болады: 2,5 -ден 5 мм-ге дейін диаметрлі сым темірлер үшін, уақытша қарсыласудыңжарамсыздық минимумы 20000-нан 15000 кг\см2-ні құрайды. Уақытша қарсыласудан басқа, сым темірлер ағыстықтың шартты шегін (а0 2), салыстырмалы ұзару (б) және 180°-та иілу санын нормалайды. Осы арматураны ішкі диаметрі 300-400 диаметрге тең болатын орамдарда жеткізілу ұсынылады; бұл жағдайда сым темір орағаннан кейін түзусызықты болып қалады және түзеуді қажет етпейді. Жоғары көміртекті сым темірлерді дәнекерлеуге болмайды, яғни түйіспеде болаттың беріктілік шегі 30—40%-ға төмендейді.Мерзімді бейіндегі беріктілігі жоғары сым темірді тегістен жасайды, оған суық күйде екі немесе төрт жақты жаншылған қалқыма келбетті жағу жолымен дайындайды. Осындай сымтемірдің болатпен жақсы ұстасуының арқасында, бетонға алдын-ала кернеуді өте ерте беру мүмкіндігі пайда болады, бұл алдын-ала кернеуленген темірбетон элементтерін дайындау процесін тездетеді. Беріктілігі жоғары сым темірлерден 7 және 19 сым темір жіпшелері немесе аса күрделі конструкциядағы канаттар түрінде оралған арматуралық элементтерді дайындайды. Мұнда өте жоғары беріктіліктегі (30000 кг!см2) 1-2 мм диаметрлі сым темірлерді қолдануға, 500 т-ға дейін ажыратқыш күштері болатын кез-келген ұзындықтағы иілгіш арматуралық элементтерді туғызуға болады. Мұндай арматураларды қолдану, әсіресеүлкен аралық пен күшті бекемделген алдын-ала кернеуленген конструкциялар үшін мақсатқа сай болады. Алдын-ала кернеуленген конструкциядағы арматуралар ретінде тегіс және мерзімді бейіндегі көміртекті жәмішсымнан (С=0,6%) дайындалатын, диаметрі 6-9 мм термиялық бекемделген жәмішсым да қолданыс тапты. Термиялық бекемдегеннен кейінгі жәмішсымның уақытша қарсыласуы 15000-16000 кг\см2 құрайды. Салқын керілген сым темірден және термиялық бекемделген жәмішсымнан жасалған арматура жұмыстың барлық стадиясында  300°С-тан жоғары ұзақ температура әсерінен дәйекті қорғалуы керек. Армоцементті конструкцияларды дайындау үшін, 5-10 мм мөлшер ұяшықтары болатын, диаметрі 0,7-1,0 мм төмен көміртекті салқын керілген сым темірлерден жасалған мата торлар қолданылады. Пульсті артуға ұшырайтын конструкцияларды жобалағанда, дәнекерлеу, мерзімді бейін мен жергілікті иілулер, болаттың төзімділік шегін төмендетуге апарады.

Арматуралық жұмыстарды индустриализациялау үшін, дәнекерлеуші торлар мен қаңқалар кең қолданылады, ал біліктерді біріктіру әдеттегідей электрлі дәнекерлеумен жүзеге асады; арматуралық болаттар бұл жағдайда дәнекерленушілік талаптарын қанағаттандыруы керек. Дәнкерленуші арматураны әдетте, жалпақ элементтер түрінде дайындайды, олардан қажет болғанда кеңістікті қаңқаларды құрайды. Жалпақ элементтерде арматураларды дайындауда оларды мүшелеу, жоғары өнімді нүктелі дәнекерлеуші аппаратты қолдана отырып, аса жетілдірілген өндіріс әдістерін қолдануға мүмкіндік береді, оның сақталуы мен тасымалдануын оңайлатады.  

 

Функционалды тағайындалуы бойынша арматура

Функционалды тағайындалуы бойынша арматура жұмыстық, конструктивті және монтаждыққа бөлінеді. Керетін күштерді қабылдауға арналған жұмыстық арматура негізгі болып табылады. Конструктивті арматураның тағайындалуы, беріктілікті есептегенде ескерілетін конструкция тұтастығын қамтамасыз етумен тұжырымдалады, сонымен қатар, шоғырланған жүксалмақтарды үлкен алаңдарға таратуда және өзіне температуралық және кеміген кернеулерді қабылдағанда.Құрастырылған арматураныңтікелей статистикалық тағайындалуы болмайды. Ол құрастыруға ыңғайлы болатын, қатаң қаңқаны туғызуда қажет болады. Жұмыстық және конструктивті арматура құрастыру функциясын атқара алады. Темірбетон конструкцияларын бекемдеу үшін, мемлекеттік стандартқа сәйкес келетін болатты қолданады.

Кластар 95% қамтамасыз етілумен ағыстық шегін негізге ала отырып, А және В керілуіндегі беріктілік бойымен дайындау технологиясы бойынша орнатылады. Бұл жіктеудегі білік болып, кез-келген диаметрдегі арматура тұспалданады және оның өнеркәсіпке қандай жолмен: шыбықта немесе додода, бухтада жеткізілгеніне қарамастан.

Қолданылады.

А – ыстық жайылған және термомеханикалы бекемделген

В – суық деформацияланған.

Білікті арматура мына кластарға бөлінеді: 

а) Ыстық жайылған (А) тегіс классА240 (А-I);

мерзімді бейін А300 (А- II), А400(А-III), А400с, А500, А500с, А600, А600с(ГОСТ 5781-82*;

б)Термомеханикалы бекемделген

АТ400С; АТ500с; АТ600; АТ600С; Ат600К; Ат800; Ат800К; Ат100К; Ат 1200( ГОСТ 10884-94)

в) А400в керуімен бекемделген

Сым темірлі арматура келесі кластарда қолданылады:

а) Мерзімді бейін: В500; В500С( Вр-1); Вр-1200, Вр-1300; Вр-1400; Вр- 1500

б) канатты – спиральдыжеті сым темірлі канаттар К1400(к-7), К1500( К-7) жәнеон тоғыз сым темірлі  К1500(К-19).

Кластың негізгі тағайындалуына (А немесе В) қосымша индекстерді енгізеді: «А» әрпінің жанына (С) индексін –солтүстік, аталғаннан кейін – «С» - дәнекерленетін, «К»- кернеу астында татты шытынатпауға қарсы жоғарылатылған төзімділік.

Кезекті бекемделген әдіске байланысты ыстық жайылған арматура термиялық бекемделген болуы мүмкін – термиялық өңдеуге ұшыраған, немесе салқын күйде – сығыла отырып, сымдаумен бекемделген.

Беткей формасы бойынша арматура мерзімді бейінді және тегіс болуы мүмкін. Мерзімді бейіндегі білікті арматура беткейіндегі қыр тәрізді шығыңқылық, сым темірлі арматура беткейіндегі рифтер немесе жаншылғандар бетонмен ұстасуын елеулі жақсартады. 

Білікті және канатты арматурамен қатар, қатаң арматура да қолданыс табуда. Прокатты екітавр, швеллер, бетон қатайғанға дейінгі бұрыштар түріндегі қатаң арматура, өзінің қалып асылатын салмағы мен жаңадан жатқызылған бетон қоспасы салмағының жүксалмағында металл конструкция сияқты жұмыс істейді. Ол монолитті үлкен аралықты жабындылар, көпқабатты ғимараттардың төменгі қабаттарының күшті артылған бағандары және т.б. үшін мақсатқа сай және экономика жағынан дәлелденген. Қатаң арматура ретінде тағы биік ғимарат бағандарының орта бөлігінде орнатылатын металл жаймалардан жасалған дәнекерлеуші дестені де қолданады.

 

Арматура кластары

Арматуралық болат класымен физика-механикалық қасиеттері ұқсас болат маркаларының жиынтығы ұғындырылады. Арматура класының әрқайсысына механикалық қасиеттері жуық, бірақ химиялық құрамы әртүрлі болатын, арматуралық болаттың анықталған маркалары сәйкес келеді. Болат маркасын белгілегенде көміртек пен легирлеуші қосымша құрамы көрсетіледі. Алғашқы екі сан әдеттегідей, пайыздың жүзінші үлесінде көміртек құрамын белгілейді. Келесі легирлеуші қосымшаларды өте жиі қолданады:

Г-болат марганецпен легирленген, әрі қарай оның құрамы (пайызда);

С – кремнийдің болуы;

Х- хромның;

Т- титанның;

Ц- цирконийдің.

Арматуралық болат маркаларын белгілеу мысалы болып,  25Г2С; 20ХГ2Ц; 23Х2Г2Т қызмет атқарады.

Болат маркаларын емес, арматуралық болатты механикалық қасиеттеріне байланысты кластарға бөлу және олардың химиялық құрамы барынша дәлелденген және келесі маркаларды зерттемелегенге дейін перспективті болаттарда талаптарды орнатуға мүмкіндік береді.  

Арматуралық болат класын (АС) конструкция типіне байланысты таңдап алады, алдын-ала кернеудің болуы, сонымен қатар, өндіру мен эксплуатациялау шарттарына байланысты. 

Әдетте, кернеуленбейтін арматуралық болат класы ретінде мыналарды қолданады:

А240, А300, А400, А500, А600, В500С

Кернеуленетіндер ретінде мыналарды қолданады:

білікті ыстық жайылған  А540, А600, А800, А1000;

сым темірлі Вр1200- Вр1500;

канатты К1400, К1500( К-7,К-19)

 В7,5 –В12,5 кластағы жеңіл бетоннан жасалған конструкциялар үшін, конструктивті арматура ретіндеА400, А400в, А500, Ат500с, А500с кластарын қолданады.

Болат маркалары мен түрлерін таңдап алғанда, есеп бойынша орнатылатын арматураларға арналған, сонымен қатар, жапсырма детальды прокатты болатқа арналған, эксплуатациялау шарты, температурасы мен оларды арту сипатын ескеру керек. 

-40 градустантөмен температуралары болатын климатты аумақтарда, құрылыс монтаждау жұмыстарын суық кезде жүргізу, конструкцияны арматурамен өндіру стадиясында қабілетті болатын, тек жылытылатын ғимараттарда қолдануға рұхсат етілген, арматураның есептік қарсыласуын негізге ала отырып қамтамасыз етілуі керек – 0,7 төмендейтін коэффициентпен және 1-ге тең болатын дәйектілік коэффициенті болатын есептік жүксалмақпен.

Монтаждық ілмектің құрастырма конструкция элементтері үшін, А240-А300 класындағы жұмсақ пластикалы арматуралық болаттарды қолданады. 

Болат маркасын класқа қосымшада көрсетеді тек, -30 градустан төменқоршаған орта температурасында немесе арматуралық класқа қойылатын басқа өзгеше талаптар барлық жағдайларда көрсетіледі.

 

Бақылау сұрақтары

1. Арматуралық болаттардың механикалық қасиеттері қалай орнатылады?

2. Арматураның бетонмен бірлесе жұмыс істеуі, немен қамтамасыз етіледі?

3. ГОСТ 5781—61-те арматураның қандай кластары қарастырылған?

4. Функционалды тағайындалуы бойынша арматура мыналарға бөлінеді?

 

Список рекомендуемой литературы:

1. Гершберг О.А Технология бетона и железобетонных изделий. М.:Стройиздат. 1971

2. Торопов А.С., Кау Г.Л. Арматурные работы, М.: Высшая школа. 1976

3. Справочник по производству сборных железобетонных изделий. Под редакцией К.В Михайлова, М.: Стройиздат, 1989

4. Васильченко Т.В. Арматурные работы. М.: Стройиздат 1987

5. Прыкин Б.В. и др. Технология проектирования арматурного производства . Киев, Будивельник. 1977

6. Собко Г.Н. Сафаров В.А. и др. Оборудование для производства арматурных работ на предпрятиях стройиндустрии. Справочник, Киев, Будивельник, 1984

 

 

Дәріс №20

Арматуралық болаттың беріктілік және деформативті қасиеттері.

 

Жоспар

1. Арматуралық болаттың беріктілік және деформативті қасиеттерін анықтау. Құрылыс материалдары өндірісінің ұлттық экономика мен ҚР құрылысындағы орны мен ролі.  

2. Арматуралық болаттың деформативті және беріктілік сипаттамаларын сынау.

3. Арматуралық болатқа ұсынылатын талаптар

 

1. Арматуралық болаттың беріктілік және деформативті қасиеттерін анықтау. 

Арматуралық болаттың, кергенде қысқа мерзімді қыздыруда беріктілік пен деформативті қасиеттерін анықтауды айырғыш машинада 1000 мм ұзындықты арматура біліктерінде іске асырды. Тәжірбиелік үлгілер 100, 200, 300, 400, 500, 600 және 700°С температураларда сыналды. Арматуралық біліктердің бойлықты қырларында сынақ алдында бөлгіш машинада үлгі ұзындығы бойымен әрбір 10 мм сайын сызық із салынады. Қалыпты температурада, сондай-ақ қысқа мерзімді қыздырғанда деформацияны өлшеу, нихромды ұзартқыштар және 100 мм-де өлшеу базасында 0,01 мм бөлу бағасы болатын, сағат типіндегі индикаторлар көмегімен жүзеге асады. Нихромды ұзартқыштар ұштарында арнайы құрастырма пышақ қармаулары болады, олар бұрама көмегімен сыналатын үлгіге дәйекті бекітіледі және өлшенетін базаны тіркейді. Сынақ кезінде ГОСТ 12004—81 сәйкес күш мәндерін тапты, серпімділік, ағыстық және ажырауға уақытша қарсыласуыдың шектік шарттарына сәйкес келетін. Ажыраудан кейінгі салыстырмалы ұзару да және ажырау орнынан біршама алшақтықта 100 мм базада тепе-тең ұзару да өлшенді. Арматуралық болаттың 0,15-0,4\у тең болатын серпінділік модулін, ағыстықтың шартты шегінің шекаралық шектеріндегі деформация бойынша анықтайды. Қалыпты температурада арматуралық болат үлгілерін арту, серпінділіктің жуық шартты шегіне дейін 100 кг бойынша сатымен жүзеге асты, ал содан кейін ағыстықтың шартты шегіне тең жүксалмаққа дейін 500 кг бойынша, мұнан кейін өлшегіш аспап түсіріледі. Сатының әрқайсысына арту уақыты 40-90 с. құрады, және деформация тоқтағанша жүксалмақ тұрақты болып қалды. Өлшегіш аспапты түсіргеннен кейін, арту жылдамдығы артады және 2-3 мин бойы үлгі ажырауға дейін жетеді. Үлгілердің көлденең қиылысу аумағы, факт жүзіндегі салмақпен және үлгінің әрқайсысының ұзындығымен есептелді. Керуде қысқа мерзімді қыздырғанда арматуралық болатты сынау, болатты ыстық сынау әдістемесі бойынша жүзеге асты. Нихромды ұзартқышты орнатқаннан кейін сынақты жүргізгенде, арматуралық біліктерге базаның орта және төменгі нүктелеріне термобуларды байлады. Мұнан кейін үлгіэлектрлі пешке енгізілді, ажыратқыш машина қармауыштарында бекемделді және нихромды ажыратқыштарға индикаторларды бекіту жүзеге асты. Пештіңжоғары және төменгі саңылаулары жайпақ асбест және шлак ватамен оқшауланды, мұнан кейін үлгі тапсырылған температураға дейін қыздырылды. Арматуралық үлгідегі температураны бекітілген хромельалюмельді термобу мен КСП4 типіндегі потенциометр көмегімен өлшеді. Үлгінің барлық биіктігінің бойымен температураның тепе-тең таралуына, пештің жұмыстық кеңістігі биіктігінің шамамен деформацияның қату базасының 5 есе көпұлғаюы және пештің ішкі аз диаметрі арқасында қол жетті.Тапсырылған температураға қол жеткізгеннен кейін, үлгі біртіндеп кергіш күшпен артылады, қалыпты температурадағы жүргізілген сынақтарға ұқсас. Толық деформация мен қысқа мерзімді қыздырғанда арматуралық болаттың ағыстық шартты шегін анықтау үшін, артылған күйде ЦСТ 3\3520.10 қондырғысында арматураны сынау жүргізілді. Мұндай тәжірбиелерді жүргізу үшін, зерттелетін арматура болаттарының ішінен үлгілер дайындалды, мұздататын сұйықтарды қолдана отырып, токарь білдегінде жонылған. Болат үлгінің жалпы ұзындығы 165 мм құрады, деформацияны өлшеу базасы – 105мм, база шегіндегі диаметр 5 мм. 15 мм ұзындықты ұштық телімдердегі үлгінің М10 бұрандасы болады. Үлгі шетжақтарынан 32 мм қашықтықта диаметрі 10 мм сақиналы шығыңқылықтар орналасады, өлшенген базаны тіркейтін. Қондырғыүш жеке электрлі пештерден, қатаң металл қаңқаға шарнирлі ілінген, артатын қондырғы мен сынақ кезінде болат үлгінің деформациялануын өлшеуге арналған нихромды ұзартқыштан тұрады. Болат үлгі қондырғының ағытылмалы тарпаларына бұралды. Үлгінің сақиналы шығыңқыларындағы екі тіркеуші базаға конустық сақина көмегімен нихромды ұзартқыштардың құрастырма қысқыш басшықтары бекітіледі. Хромельалюмельді термобуларды үлгінің орта бөлігіне және нихромды ұзартқыштарға бекіткеннен кейін, құрастырма білік диаметрі 45 мм электрлі пештің ішкі жақтауларына енгізіледі және қондырғының артатын құрылғысымен біріктіріледі.Үлгіні арту иінтіректі жүк таситын аспа және тапсырылған жүксалмақ пен сынақ кезінде артатын қондырғының қалыпты жұмыстық күйін бақылайтын, автоматты дабылдағышы болатын арнайы айналатын тегершік көмегімен жүзеге асады. Сонан кейін, электрлі пеш қосылады және тапсырылған температуралық режим бойынша үлгінің қыздырылуы жүзеге асады. Үлгілер қалыпты температурада ағыстықтың шартты шегі  0,2; 0,4; 0,5; 0,6 және 0,8Лу сәйкес келетінжүксалмақтарда сыналды. Болат үлгілерді қыздырудың температуралық режимі, шамамен темірбетон элементтеріндегі бойлық арматураны шынайы қыздыру қарқындылығына сәйкес келді, стандартты от сынағында 20-30 мм қалыңдықта қорғаныс қабаты болатын. Сынақты жүргізгенде арматураны толық деформациялануының дамуын үздіксіз бақылау жүзеге асады. Кернеуленген күй дәрежесінің әрқайсысына болаттың екі-үш түрін сынайды.Тәжірбиенің ақырғы нәтижесін, екі-үш сынақ нәтижелерінің ішінен орташа арифметика бойынша анықтайды. 

 

 

2.  Арматуралық болаттың деформативті және беріктілік сипаттамаларын сынау. 

Біздің сынайтын лаборатория, сынақтарды бұзатын (ЛРИ), беріктілік сипаттамаларын, беріктілік класы мен оның стандарт талаптарына сәйкестігін анықтауда білікті құрылыс арматурасын механикалық сынауды іске асырады. Арматураны сынау, статистикалық кернеуде және нормативті және әдістемелік құжат талаптарына (ГОСТ 1200481, ГОСТ 149784, ГОСТ 140192003) сәйкес статистикалық июдежүзеге асады. Сынақ нәтижесінде механикалық қасиеттердің келесі көрсеткіштері анықталады: 

• σ_т(σ₀₂) – ағыстық шегі физикалық (шартты);

• σ_в – беріктілік шегі (ажырауға уақытша қарсыласу);

• δ –салыстырмалы ұзару;

• α – иілу бұрышы.

Беріктілік сипаттамаларын сараптау, арматураның тапсырылған беріктілік класына сәйкестігін анықтауға мүмкіндік береді.

Статистикалық керудегі сынақ схемасы

Статистикалық керудегі сынақтан кейінгі үлгі

Иілудегі сынақ схемасы

Қазіргі кезде заманауи құрылыс технологиясында А500С тығыздық класындағы болат кең тарала бастады, ақырындағы С әрпі арматураның дәнкерленетінін көрсетеді, ал бұл оның химиялық құрамына анықталған химиялық қасиеттер ұсынылатынын білдіреді, олардың бірі көміртектік эквивалент деп аталады. Көміртектік эквивалент анықталған формула бойынша есептеледі. Термохимиялы бекемделген арматуралық прокаттың дәнекерленген қосылыстарының қажетті беріктілігін қамтамасыз ету үшін, көміртектік эквивалент көрсеткіші нормативті құжат талаптарына сәйкес келуі керек. Біздің лаборатория арматуралық болатқа химиялық сараптама жүргізе алады, оның химиялық құрамы мен ондағы көміртектің эквиваленттік құрамы-көміртектік эквивалентті анықтай алады. 

Мұнымен қоса сынақ лабораториясы мыналарды жүзеге асырады: 

• ГОСТ 1092290 сәйкес арматураның дәнекерлеуші қосылыстары мен жапсырма бұйымдарды механикалық сынау

• арматураның жалғастырғыш қосылыстарынын механикалық сынау (бұрандалы және қысатын);

•құрылыс нысандарындағы арматураның дәнекерленуші қосылыстарының қиратпайтын (ультрадыбысты мен визуальды өлшенетін) бақылауы;

•НАКС[2] дәнекерлілеушілердің арнайы дайындығы мен аттестациялануы.

Жоғарыда тізбектелгендерден басқа «ПКТИ» сынақ лабораториясы, қиратпайтын және қирататын сынақтардың кең спектрін жүзеге асырады, оның ішінде: 

Әртүрлі материалдар, детальдар мен дәнекерленуші қосылыстар, оның ішінде металдар, арматуралар мен арматуралық канаттар және тростар, бұрандалар, пластмасса, дәнекерлеуші жабыстырғыш қосылыстардың механикалы динамикалық және статистикалық сынақтары, дәнекерлеуші қосылыстар макрошлифтерінің металлографиялық зерттеулері, қаттылықты зерттеу (Виксер, Бринеллл, Роквелл бойынша), металдарды, пластмасса мен металл конструкцияларының дәнекерлеуші қосылыстарын, түрлі тағайындалулардағы құбыржолдарды, оның ішінде полимер материалдарды, жеке монтаждау тораптары мен деформация және қирататын жүксалмақ шамаларын анықтау мақсатындағы элементтерді (имитаторларды) механикалық сынау.

3. Арматуралық болатқа ұсынылатын талаптар

Ағыстық шегі арматуралық болаттың басты сипаттамасы болып табылады, оның шамасымен арматуралық болаттың есептік коэффициенттерін нормалайды. Осы сипаттаманы жоғарылату болатты темірбетон конструкцияларында барынша рационалды қолдануға мүмкіндік береді және құрылыста металдың және қаражаттардың үнемделуін қамтамасыз етеді. 

Бірақ арматуралық болаттың беріктілігін жоғарылату басқа, эксплуатациялағанда конструкция жұмысының дәйектілігі едәуір дәрежеде байланысты болатын, қасиеттерінің өзгеруімен байланысты болады.

Болаттың беріктілік сипаттамаларын жоғарылатқанда, салқын июде сынағанда салыстырмалы ұзару шамасы және иілу бұрышымен бағаланатын, пластикалық қасиеттері төмендейді. Болаттың жеткілікті пластикалығы конструкция жұмысының дәйектілігін жоғарылатады, күштердің қайта таралуын ескере отырып жобаланатын, олардың ірі қирау қауіптілігіне және бойындағы қасиеттерін уақытынан бұрын ада қылуға жол бермейді. Ыстық жайылған арматуралық болаттың беріктілігін жоғарылатуға, легирлеуші элементтерді ендіргенде көміртек құрамын ұлғайту жолымен қол жеткізуге болады. Бірақ болаттың химиялық құрамының өзгеруі анықталған шектерде жүзеге асуы керек, әйтпесе болат, құрылыс болатының сапаларының бірі өзінің дәнекерленушілігін жоғалтады, сонымен қатар, болаттың ірі қирауға бейінділігін жоғарылатуға болады, бұл әсіресе конструкцияны төмен температура шарттарында эксплуатациялағанда мағызды болады.   

Күрделі легирлеу арматуралық болаттың қымбаттауына апарады, осының нәтижесінде оны құрылыста анықталған шарттарда қолдану мақсатқа сай болмайды.

Осы түсініктерді негізге ала отырып, ыстық жайылған арматуралық болаттың ағыстық шегін жоғарылату, іс жүзінде анықталған шек σ_в 60 кг/мм²аспайтан шамаға дейін мақсатқа сай болады.

Қажетті пластикалықты сақтай отырып, беріктілік қасиеттерін әрі қарай жоғарылату, термиялық өңдеу жолымен мүмкін болады. 

Темірбетон конструкциялары мен құрылыс жұмыстарының бірқатар өзгешеліктерін ескере отырып, арматуралық болаттардың жақсы беріктілік және пластикалық қасиеттерімен қатар, анықталған шыдамдылық шегі, релаксационды тұрақтылық және басқа қасиеттерге ие болуы керек. 

Құрылысшылардың барынша берік және үнемді арматуралық болаттарды алуға ұмтылысы, жаңа арматуралық болаттардың пайда болуына апарды. 

Жаңа арматуралық болаттар, өздерінің қасиеттерін тек металлургтер ғана емес, сонымен қатар арматуралық болат тұтынушылары – құрылысшылардың да жіті зерттеуін талап етеді.

Жаңа арматуралық болаттың қасиеттерін зерттеу әдістерінің бірі, сол зауыт сынақтарын статистикалық өңдеу болып табылады. Зерттеудің басқа әдістерімен үйлескенде бұл әдіс, жаңа арматуралық болаттардың негізгі сипаттамаларын қысқа мерзімде орнатуға, сонымен қатар, технологиялық факторлардың механикалық қасиеттерге ықпалын айқындауға мүмкіндік береді. Арматуралық болаттың механикалық қасиеттеріне келесі факторларлар әсер етеді: химиялық құрамы, балқыту әдісі мен тотығу дәрежесі, прокатка технологиясы (дайындаманы сығу дәрежесі, прокатка ақырындағы температура, прокаткадан кейінгі тұну режимі), ішкі балқитын және ішкі құятын ликвация мен құймалардың біртекті болмауы және т.б.

Арматуралық болаттың механикалық қасиеттеріне химиялық құрамы үлкен ықпал етеді. 

 

Бақылау сұрақтары:

1. Тәжірбиелік үлгілерді қандай температураларда сынайды?

2. Үлгіні артуды ненің көмегімен іске асырады?

3. Статисикалық керудегі сынау схемасы?

4. Көміртекті эквивалент бұл?

5. Кешегі күндерде өндірістік құрылыс құрылымы қандай болды?

6. Күрделі легирлеу неге апарады?

 

Используемая литература

1. Монфред Ю.Б. и др. Экономика отрасли. Производство строительных изделий и конструкций. Учебник для ВУЗов. М., СИ, 1990

2. Сметное дело в строительстве. Учебное пособие для ВУЗов. Под. ред. Хайкина Г.М. М., СИ, 1991

3. Становление рыночной экономики в странах Восточной Европы. Перевод с англ. Общ. Ред. Макашевой Н.А. М., РГГУ, 1994

4. Послание Верховному Совету РК «Об ускорении рыночных преобразований и мерах выхода из экономического кризиса». «Казахстанская правда», 9 июля 1994

5. Трубникова Р.Д. Экономическая эффективность размещения отраслей промышленности строительных материалов Казахской ССР, АлмаАта, 1970

 

Дәріс №21

Арматуралық болатты сынау әдістері

Жоспар

1. Кіріспе

2. Арматуралық болатты сынау әдістері

 

Кіріспе

Темірбетонда арматура деп, темірбетон элементтерінде ішкі жүксалмақ пен конструкцияның өзіндік салмағынан туындайтын, керетін және түйреп бекітетін кернеулерді қабылдайтын, әртүрлі қиылысу мен формадағы болат біліктер, болат канаттар мен жіптерді атайды. Арматура тұрақты қиылысу (тегіс біліктер) және мерзімді бейінде болуы мүмкін.

Арматураны дайындаудың көп еңбек сіңіруіне байланысты диаметрі 12 мм дейін білікті жеңіл, ал 12-ден 40 мм дейін –ауыр деп атайды. 

 

Арматуралардың түрлері

Темірбетон конструкцияларында және құрылыстарда қолданылатын арматура, жұмыстық, тарататын, қамыттар, монтаждық деп бөлінеді. 

Жұмыстық арматура темірбетонда ішкі жүксалмақ пен конструкцияның өзіндік салмағынан туындайтын, керетін және түйреп бекітетін кернеулерді қабылдайды.  

Тарататын арматура, әдетте жұмыстыққа перпендикуляр орналасатын, арматураның жұмыстық біліктерін анықталған орында ұстап тұрады және олардың арасындағы жұксалмақта таратады.

Жұмыстық біліктер тек керетін ғана емес, сондай-ақ конструкцияның сығатын бөліктерінде мысалы, белдемде, ригельде орналасқан жағдайда, арматураны екі қабатты деп атайды.

Қамыттар арматураны біртұтас қаңқаға біріктіреді және бетонды тіреу тұсында қиғаш сызаттардың пайда болуынан сақтайды.

Монтаждық арматура ешқандай күштерді қабылдамайды, арматуралық қаңқаны құрастыруға қызмет атқарады және бетондағанда жұмыстық арматура мен қамыттардың нақты орнын қамтамасыз етеді. 

Арматураны, бетонда керуге ұшыраған арматуралық біліктердің жылжуынан қорғау үшін, ұштары ілмек сияқты майыстырылады.

Мерзімді бейіндегі арматураны бетонмен мерзімді жоғарылатылған ұстасудың арқасында қолдану, көптеген жағдайларда ілмектен бас тартуға мүмкіндік береді бұл, болаттың үнемделуіне апарады. 

Қиылысу нүктелеріндегі арматуралық біліктер тікелей дәнекерлеумен бірігеді және тек кейбір жағдайларда азғантай жұмыс көлемінде – жұмсақ сым темірді байлаумен. 

Орнату тәсілі бойынша арматураны келесі түрлерге бөледі: дана арматура, арматуралық торлар, арматуралық қаңқалар, арматуралық конструкциялар. 

Дана  арматура дөңгелек біліктерден жасалған шыбықты және профильді прокат болаттан: екітаврлы балка, швеллер, бұрыш, рельс, құбырлардан жасалған қатаң болуы мүмкін. 

 

3. Арматуралық болатты сынау әдістері

Бұл стандарт,дөңгелек және мерзімді бейіндегі номинальды диаметрі 3,0-ден 80 мм (сым темір, білік және арматуралық канаттар) дейін арматуралық болаттарды от +10 до +35 С температурада кергендегі сынақ әдістерін орнатады, механикалық қасиеттерді: максималды жүксалмақтағы толық салыстырмалы ұзару; ажырағаннан кейінгі салыстырмалы ұзару; ажырағаннан кейінгі салыстырмалы тарылу; уақытша қарсыласу; ағыстық шегі (физикалық); ағыстық пен серпінділік (шартты) шегі; серпінділік модулін (бастапқы) анықтауға арналған, кәдуілгі және алдын-ала кернеуленген темірбетон конструкцияларын бекемдеуге арналған. Сынақты жүргізу мен нәтижелерді өңдеу. Салыстырмалы ұзару шамасын формула бойынша анықтайды. Үлгінің бастапқы есептік ұзындығына байланысты к әрпіне индекс қосады. Мысалы,  5d тең бастапқы есептік ұзындыққа -5, 100 мм –?100 және т.б. болғанда. Жонылған үлгілер үшін салыстырмалы ұзындықты анықтау ГОСТ 1497-84 бойынша.Ikүлгісінің ақырғы есептік ұзындығы, оның ажырау орнын қамтитын, келесі әдіспен анықтайды. Ұзындығында үлгіні сынар алдында үлгінің жұмыстық ұзындығының көп бөлігін бөлгіш машина, қапсырма немесе кернмен салынған белгі көмегімен nтеңдей бөліктерінде белгілейді. Диаметрі 10 мм арматуралар үшін белгі арасындағы қашықтық d шамасынан асып кетпеуі керек және 10 мм қысқа болуы керек. Ұлгіні белгілегенде белгі арасындағы қашықтық d шамасынан асып кететін, 10 мм көп деп қабылдау керек, бірақ есептік ұзындық шамасынан l0 көп болмауы керек.

Егер бастапқы үлгі ұзындығына сәйкес келетін n интервалдар саны бөлшек болса, онда оны көп жағына қарай бүтінге дейін дөңгелектейді. Сынақтан кейін үлгі бөлігін түзу сызықта орналастыра отырып, бірге мұқият қаттайды. Ажырау орнынан бір жағына n/2 интервалдары кейінге қалдырылады жәнеа белгісі қойылады. Егер n/2 шамасы бөлшек болса, онда оны көп жағына қарай бүтінге дейін дөңгелектейді. Ажырау орнынан бірінші белгіге дейінгі телім бір бүтін интервал сияқты есептеледі. а белгісінен ажырау орнынаn интервалдары кейінге қалдырылады және b белгісі қойылады.abқиындысы ажырау орнында алынған ақырғы есептік ұзындықIk тең болады. Егер ажырау орны n/2 шамасына қарағанда қармау шетіне жақын болса, онда ажыраудан кейін алынған ақырғы есептік ұзындықты Ik келесі үлгіде анықтайды: ажырау орнынан бастап қармауыштағыqшеткі белгісіне дейін интервалдар санын анықтайды, олардыт/2 белгілейді.qнүктесінен ажырау орнынат интервалын кейінге қалдырады және с белгісін қояды.  Сонан соң, с белгісіненn/2 — т/2интервалдарын кейінге қалдырады және е белгісін қояды. Үлгінің ақырғы есептік ұзындығынIk, мм, мына формула бойынша анықтайды:

Ik=c*q+2*c*e,

мұндағыcq және ce —с мен q  және с мен e нүктелері арасындағы үлгі телімінің тиісті ұзындығы.

Егер ажырау орны қармаудан екі интервал ұзындықтарына қарағанда алыс болса немесе 0,3 l0 —диаметрі 10 мм аз үлгілер үшін есептік ұзындық шамасы дәлелді анықтала алмаса, сынақты қайта жүргізеді. Арматуралық канаттардың ақырғы есептік ұзындығын Ikтензометрінің көмегімен анықтайды, линейка канатына немесе арнайы аспаптарға ілінген, қирағанға дейін үлгі деформациясын өлшеуге мүмкндік беретін. Тензометр, линейка немесе басқа аспаптарды орнатар алдында үлгіге күтілетін қиратқыш күштердің  0,1 — 0,15% құрайтын, бастапқы жүксалмақты қоса тіркейді.

Салыстырмалы тепе-тең ұзару?p50 немесе 100 мм тең болатын, бастапқы есептік ұзындықта ажырау телімінен тыс барлық жағдайларда анықталады. Мұнда ажырау орнына бастап диаметрі 10 мм және одан көп арматураларға арналған бастапқы есептік ұзындықтың жақын белгісіне дейін, 3d кемжәне 5dкөп болмауы керек, диаметрі 10 мм аз арматуралар үшін — от 30 до 50 мм.

Салыстырмалы тепе-тең ұзару шамасын анықтау үшін?p, ақырғы есептік ұзындықIи белгісі бойынша анықталады.

Салыстырмалы теп-тең ұзару шамасын ъ

Ақырғы есептік ұзындықтыIk 0,5 мм аспайтын қателікте өлшейді. Ажыраудан кейінгі салыстырмалы ұзару мен салыстырмалы тепе-тең ұзаруды 0,5%-ға дейін дөңгелектей отырып есептейді.Мұнда 0,25% -ға дейінгі үлестерді алып тастайды, ал 0,25% және одан көбін 0,5% деп қабылдайды.

Максималды жүксалмақтағы ?maxсалыстырмалы ұзару, бір әдіспен анықталуы мүмкін:

-Тензометр немесе үлгі қирағанға дейін деформациясын өлшеуге мүмкіндік беретін, басқа арнайы аспаптар;

- максималды жүксалмақтағы серпінді деформациялармен үлгіні қиратқаннан кейін қалдық деформацияны жинақтаумен 

Ажыраудан кейінгі салыстырмалы тарылу сым темір мен білікті арматураның домалақ үлгілерінде анықталады, сонымен қатар,  ГОСТ 1497-84 талаптарына сәйкес целиндрлі формадағы жонылған үлгілерде

Уақытша қарсыласуды e, МПа (кгс/м м²), 5 Мпа-дан (0,5 кгс/м м²) аспайтын қателікте есептейді.

Ағыстық шегін т, МПа (кгс/м м²), 5 Мпа-дан (0,5 кгс/м м²) аспайтын қателікте есептейді.

Серпінділіктің шартты шегін ?iшартты-мезеттік пластикалық деформацияда i рұхсат етілген шаманы негізгеала отырып анықтайды, 0,02-ден бастап 0,1%-ға дейін тензометр бойынша есептік ұзындыққа тең болатын. Мұнда?әрпіне индекс қосады, қабылданғанi рұхсат етілуіне сәйкес келетін.Мысалы, 0,05%-ке тең болатын рұхсат етілуде серпінділіктің шартты шегі ?0.05 белгіленеді және т.б.Серпінділік пен ағыстықтың шартты шектері аналитикалық және графикалық әдістермен анықталуы мүмкін. 

Тензометрді үлгіге бастапқы жүксалмақты қосқаннан кейін орнатады, уақытша қарсыласудың ?eкүтілетін шамасына 0,05-0,10 сәйкес келетін. Арматуралық канаттарды сынағанда алдын-ала екіеселік артудан кем болмайтын – күтілетін ажырау күштерінің 0,1-0,35 интервалында түсіруді жүргізеді. Жүкті тиеу тең немесе пропорционалды кезеңдермен, ізделіп отырған шекке сәйкес келетін, бастапқы жүксалмақтан бастап санағанда тиеудің 8-10 кезеңінен аз болмайтындай етіп, қоса тіркеледі. 

Ізделініп отырған 0,7-0,9 шегіне сәйкес келетін, жиынтықты жүксалмаққа қол жеткізгеннен кейін, тиеу кезеңінің шамасын екі немесе төрт есе қысқарту ұсынылады. Жүксалмақтың әрбір кезеңінде тиеу уақытын ескерместен тұрақты жүксалмақтағы шыдамдылық10 с. аспауы керек. Ағыстықтың шартты шегін ?0,2 аналитикалық әдіспен анықтайды. Тензометр базасының қалдық деформациясының шамасын?Iт = 0,2% анықтайды; содан кейін, жүксалмақтың бір кезеңіндегі серпінді деформацияның орташа шамасын?Iyанықтайды, тұспаладанатын күштің 0,10-0,40 интервалдарында тиеу кезеңінде табылған, ағыстық шегіне сәйкес келетін, ал арматуралық канаттар үшін, уақытша қарсыласудың 0,10-0,40 интервалы. 

ЖұксалмақР 0,2, ?I=??I_+?I0, теңдігі қамтамасыз етілетін?0,2 в МПа (кгс/м м²) ағыстықтың шартты шегіне сәйкес келеді, ол 5 МПа (0,5 кгс/м м²) –дан аспайтын қателікте есептеледі.

Серпінділіктің шартты шектері де осы тәртіпте анықталады: қалдық деформация шамасын есептеп шығарады, мысалы,?0,02 үшін тензометр базасы?Iост=0,02% тең болады,бір кезеңдегі?Iy серпінді деформацияның орташа шамасын қолдана отырып, ұзартуға сәйкес келетін,Р 0,02 жүксалмағын анықтайды. ағыстық пен серпінділіктің шартты шектерін анықтаудың графикалық әдісі: керу диаграммасы тұрғызылады «жүксалмақ-ұзару».Ординат осімен жүксалмақты кейінге қалдырады, ал абсцисс осімен – тиісті ұзаруды. Диаграммада пропорционалды тәуелділік Р — ?Iтеліміне түзу, паралельді жүргізіледі, диаграмманың түзі бқлігінен бағытта абсцисс осімен, серпінділік пен ағыстықтың шартты шектеріне арналған, шартты-мезетті пластикалық деформацияларда рұхсат етілудің тапсырылған шамасын а тең болатын. Серпінділік немесе ағыстық шегіне сәйкес келетін күш, осы түзудің керу диаграммасының қиылысу нүктесімен анықталады. Ағыстықтың шартты шегі мен серпінділіктің шартты шегін графикалық әдіспен анықтағанда, керу диаграммасын мынадай, мұнда үлгі деформациясының 0,1% ұзындығы 10 мм кем болмайтын ординат осі теліміне сәйкес келетіндей, ал жүксалмақ шамамен ағыстықтың шартты шегіне сәйкес келетіндей масштабта тұрғызылады, абсцисс осінің телімі 100 мм кем болмайды. Тензометр көмегімен ГОСТ 1497-84 бойынша машиналы диаграммамен 0,2 ағыстық шегін анықтауға рұхсат етіледі. Көлем, мерзімділік пен сынақты жүргізу әдістемесі, дайын өнімде нормативті-техникалық құжат бойынша орнатылады. Білік пен сым темірлер арналған серпінділіктің бастапқы модулі,  0,1 до 0,35 Pmaxинтервалында тиеудің сол интервалындағы үлгінің салыстырмалы ұзаруының қатынасына тең болады. Серпінділіктің бастапқы модулі Eн 1% кем болмайтын қателікте анықталады. Мұнда 0,1 бастап 0,35Рmaxдейін интервалда тиеудің үштен кем болмайтын ретті кезеңдері болуы керек. Арматурлық канаттарға арналған серпінділіктің бастапқы модулі, екі есе артып және 0,1 және 0,35 Pmax интервалында түсіргеннен кейін анықталады. Сынақ нәтижесі деп, үлгінің әрқайсысын сынағанда алынған, механикалық қасиеттер қабылданады. Сынауға арналған үлгі сандары, арматуралық болатта нормативті-техникалық құжатта көрсетіледі. Сынақ нәтижелері келесі жағдайларда ескерілмейді: салынған белгілермен үлгіні ажыратқанда, егер мұнда механикалық қасиеттердің қандай-да бір сипаттамалары өзінің шамасы бойынша орнатылған талаптарға жауап бермеген жағдайда, үлгіні сынайтын машина қармауышында ажыратқанда, сынақ жүргізу кезінде немесе сынақ нәтижелерін жазғанда қате табылғанда. Жүксалмақ пен деформацияны өлшеу нәтижелерін сынақ таблицасына жазады (таблицаны қара). Таблицадан көретініміздей, 1000-нан бастап 4000 кг-ға дейін диапазонда 1000 кг жүксалмақтың бір кезеңіне жиынтықты деформация6?10 мм сәйкес келеді.

 

Бақылау сұрақтары:

1. Арматура деп нені атайды және қандай түрлері болады? 

2. Темірбетонда арматуралар қандай түрлерге бөлінеді?

3. Арматураның қандай кластары бар?

4. Арматураны сынау әдістері?

 

Используемая литература

1.Гершберг О.А Технология бетона и железобетонных изделий. М. Стройиздат. 1971.

2.Торопов А.С., Кау Г.Л. Арматурные работы, М.: Высшая школа. 1976.

3. ГОСТ 10884-94. Сталь арматурная термомеханически упрочненная для железобетонных конструкций

 

Дәріс №22

Торлар, жалпақ және көлемді қаңқалар, монтаждық жіптер

 

План

1.Арматуралық тор

2. Көлемді қаңқалар

3. Біліктер

 

1.Арматуралық тор

Дайындау процесінде дәнкерленген торды таттан қорғау мақсатында мырыштау процесіне ұшыратады. Тор «квадрат ұяшықтың» артықшылықты эксплуатациялық сипаттамалары болады, оңай жөнделеді, ыңғайлы тасымалданады және Ресейдің кез-келген аумағына жеткізілуі мүмкін. 

Квадратты ұяшықтары болатын мырышталған тор: кез-келген бұйым мен констукцияларға.

Дәнекерленген мырышты тордан жасалған кез-келген бұйым мен конструкция, бастапқы материалдың арқасында жоғары беріктілік пен өмір сүру ұзақтығына ие болады. Осындай орташа мөлшерде ұяшықтары болатын торды пайдалану сферасы өте көп. Бұл типтік мөлшер – бұл эконом-нұсқа, сапасы өте жақсы арзан тор. Сым темір қалыңдығы – 30 метр орамда беріктілігі бойынша оптималды, ал дәнекерленген тор бағасы – ұқсастарынан арзан.

Мырышталған тор кез-келген тапсырманы өте тамаша орындай алады, конструкцияны бекемдеу, жануарларға арналған клеткалар мен вольерлер болса да. Мұндай торды кішірек жылыжайларды және «жылы арықтардың» қаңқаларын дайындауға қолданады. Ландшафты дизайнда телімді декорирлеу де қолданылады. Ішкі ортаның мынадай зиянды факторлары: тұнба, ылғалдылық, ультракүлгіннің әсер етуі немесе температураның төмендеуі, жабындының бүтіндігіне аса зиян келтіре қоймайды. 

25х25 дәнкерленген тор барынша берік: төсемге жарайды, желдеткіш жүйелерін монтаждағанда және қондырғыға арналған қатаң конструкцияларды дайындағанда, котловандар мен құрылыс алаңдарын қоршаулағанда өзін жақсы көрсетті.

Арматуралық тор ауыр (12 мм бастап білікті арматураларØ) және жеңіл (10 мм аспайтын Ø) болады. Арматураның болат жіпшелерінің барлық қиылысуында нүктелі электрлі дәнекерлеу әдісімен арматуралық торлар шығарыла бастады. Бұл дәнекерленген арматуралық тордың артықшылығы белгілі: тасымалдағанда және қатпарлағанда ыңғайлы, арматуралық қаңқа құрылғысындағы еңбек шығыны төмен. 

Қаланған тор

Қаланған тор көлденең және бойлықты сым темірді нүктелі дәнекерлеу әдісімен дайындалады (ВР-1сым темірі). Қаланған тор көбінесе темірбетоннан жасалған әртүрлі конструкцияларды нығайту мен бекемдеу сияқты құрылыс саласында қолданылады, сонымен қатар, қалайтын тор әрлеуші материалдарды қалауға немесе сылақ жұмыстарындағы қабырғаларды түзулеуге қолданылады.

Жолға арналған тор

Жолға арналған тор төмен көміртекті сым темірден жасалады, негізінен едендерді төсеу мен жол жабындыларын бекемдеуге арналған. Жолға арналған тордың негізгі өзгешелікті белгісі - бұл 100х100 ұяшық.100х100, 150х150, 200х200 кейде300 мм ұяшықтар да кездеседі.100х100х4 және 100х100х5мм немесе 150х150х5мм ұяшықтары болатын торларда талап етіледі.

 

1. Көлемді қаңқалар

Көлемді арматуралық қаңқалар–бұл монолитті және темірбетон конструкцияларын өндіру негізі. Нақ осы себеппен конструкцияға иелік етуге жіті қажеттілік туады, олар шыдамдылықтың жоғары параметрлерімен ерекшеленіп және өте жақсы сапасы болар еді.

Мұндай конструкцияларды дайындау процесі, арматуралық білікті болатты қолдануды негіздейді, сонымен қатар, диаметрі 4 мм аспайтын сым темірлерді. Көлемді арматуралық қаңқалар бастапқыда мамандандырылған сызбаларды мұқият зерттемелеу және дайындауды талап етеді.   

Жалпы алғанда, арматуралық қаңқалар жалпақ және көлемді болуы мүмкін. Жалпақ қаңқалардың бір жазықтықта орналасқан біліктері болады. Мұндай қаңқаларұзындық өлшеулерін бекемдеуге, сонымен қатар, иілген темірбетон конструкцияларын идеалды пысымен басуға қабілетті болады. 

Сонымен қатар, қазіргі кезде бойлықты және көлденең бағыттағы металл біліктерден тұратын, дәнекерлеуші арматуралық қаңқалар қолданылады. Өздерінің қиылысу орындарында біліктер дәнкерлеумен бірігеді.

Бір бағыты болатын біліктердің міндетті түрде бір және нақ сол диаметрі болуы керек, ал көлденең және бойлықты біліктердің бастапқыда әртүрлі диаметрі болады. Бұл типтегі конструкциялар жалпақ шілтер негізінде тууы мүмкін. Бұл жағдайда шілтерлер перпендикуляр орналасады.

Сөзсіз, шілтер дастелерін қолдануды жарамды дейтін әдістемелер бар екендігін ескеру керек, олардың металл біліктермен қосымша қосылыстары болады. 

Жалпы алғанда, технологиялар әртүрлі болады, бірақ бұл технология негізі, жоғары беріктіліктегі болат бұйымдарды қолдану. Жеке жалпақ қаңқа қосылыстарын тұспалдайтын технологиялар да бар, олар бекемделген біліктерді тығыздау мен дәнекерлеуге негізделген.

Технологияның әрқайсысының өзіндік өзгешелікті стандарттары болады. Мысалы, арматурамен бірігулер, жалпақ қаңқалардың көлемді конструкцияларға бірігуі, бұлардың барлығы материалдар түрлері бойынша әртүрлі қосылыс ерекшеліктерімен ерекшеленеді, бірақ мұндай технологиялардың негізі шарты, беріктілікті қалыптастыру мен жоғары сапа болады. 

 

Біліктер

Білікті арматура өзінің механикалық қасиеттері бойынша мына кластарға бөлінеді:  А1; А3; А4; А5; А6.

Өз кезегінде арматуралық біліктер мынадай болады: А-1 класы тегіс;  А2, А3, А4 кластары – мерзімді бейінді.

Материалы бойынша арматуралар болат арматураға және бейметалдыққа бөлінеді, ал бейіні бойынша мыналарға: домалақ арматура, тегіс және сым темірлі.

Орнату әдісі тағы дәнекерлеуші мен жеке білік, қаңқа және тор түрінде тоқылғандарға бөлінеді. 

Тегіс арматура А1 тегіс беткейі болатын домалақ білік түрінде болады, олардың рифлдеуі болмайды (арматура ГОСТ 5781-82).

 

Арматура А1	Арматура А3	Арматура А400	Арматура А500
		А400с 6 мм
А1 8 мм		А400с 8 мм	А500с 8 мм
А1 10 мм	А3 25г2с 10 мм	А400с 10 мм	А500с 10 мм
А1 12 мм	А3 25г2с 12 мм	А400с 12 мм	А500с 12 мм
А1 14 мм	А3 25г2с 14 мм	А400с 14 мм	А500с 14 мм
А1 16 мм	А3 25г2с 16 мм	А400с 16 мм	А500с 16 мм
А1 18 мм	А3 25г2с 18 мм	А400с 18 мм	А500с 18 мм
А1 20 мм	А3 25г2с 20 мм	А400с 20 мм	А500с 20 мм
А1 22 мм	А3 25г2с 22 мм	А400с 22 мм	А500с 22 мм
А1 25 мм	А3 25г2с 25 мм	А400с 25 мм	А500с 25 мм
А1 28 мм		А400с 28 мм	А500с 28 мм
А1 32 мм		А400с 32 мм	А500с 32 мм
А1 36 мм		А400с 36 мм	А500с 36 мм
АI		А400С	А500С
Арматуралық болат 25ГС2 | Ат 800 | 35ГС

 

Диаметрі 10 мм аз болмайтын арматуралық біліктерді додода жеткізеді. 

Мерзімді бейіндегі арматуралық болатты тек шыбықта жеткізеді.

Үлкен диаметрдегі арматуралық болаттар біліктерде дайындалады.

Арматуралық біліктердің қисығы метрдегі білік ұзындығында 1 ұзындық метр жергілікті қисық туындысынан асып кетпеуі керек.

Арматуралық біліктердің 6 м өлшенген ұзындығында +50мм-ге дейін ауытқуға, ал үлкенде +70мм дейін ауытқуға жол беріледі.

Мерзімді бейіндегі арматура (А3 танымал арматурасы сияқты) – бұл екі бойлық қырлары және көлденең шығыңқылары болатын домалақ бейіндер, үш кіру винт линиясымен жүретін.

ГОСТ 5781-82 мерзімді бейіндегі арматурабұл біліктер, олардың үстіңгі бетінде біліктің бойлық осі бұрышының астында тепе-тең көлденең шығыңқылар орналасқан. Арматураны рифлдеу, бетонмен ұстасуды жақсартуға арналған. Шындығында, төмен легирленген болаттан жасалған білік ұштары боялған  (өзінің класына байланысты): А-4 – қызыл түсті, А-5 – қызыл және жасыл, А-6 – қызыл және көк.

Темірбетон бұйымдарын бекемдеуге арналған болат арматураны дайындау технологиясы, мыналарға бөлінеді: ыстық жайылған білікті және суық керілген сым темірлі. Тағы темірбетон өзінің қолдану шарттары бойынша қатаймаған және қатайған болып бөлінеді. "Т" және "в" индекстері мынаны білдіреді: термиялық бекемделген болаттарға "т"; бекемделген соруға-" в".

 

Бақылау сұрақтары:

1.Арматуралық тор дегеніміз не және ол не үшін керек?

2.Көлемді қаңқалар бұл?

3.Арматуралық біліктер қандай кластарға бөлінеді?

 

Используемая литература

1. Прыкин Б.В. и др. Технология проектирования арматурного производства . Киев, Будивельник. 1977.

2. Гершберг О.А Технология бетона и железобетонных изделий. М.: Стройиздат. 1971.

3. Торопов А.С., Кау Г.Л. Арматурные работы, М.: Высшая школа. 1976.

4. Справочник по производству сборных железобетонных изделий. Под редакцией К.В Михайлова, М.: Стройиздат, 1989.

5. Васильченко Т.В. Арматурные работы. М.: Стройиздат 1987.

 

 

Дәріс №23

Конструктивті және жұмыстық болат

Жоспар

1. Арматуралық болат түрлері

2. Жіктелуі мен қолдану аумағы

1. Арматуралық болат түрлері

Функционалдық тағайындалуы бойынша арматура жұмыстық, конструктивті (тарататын) және монтаждыққа бөлінеді. Жұмыстық арматура конструкция мен өзінің өзіндік массасына жұксалмақ әсерінде туатын күштерді қабылдайды. арматура мөлшерін осы жүксалмақтарға сәйкес есептейді. Темірбетон конструкциясына бағытталуына байланысты жұмыстық арматура бойлықты және көлденең болуы мүмкін. 

Бойлық жұмыстық арматура элементтің бойлық осінде әрекет ететін, керу мен сығу күштерін қабылдайды. Балканың бойлық осіне 45⁰бұрыш астында игенде әсер ететін күштерді қабылдау үшін, біліктердің бүктелгенін жазады. Бағандарға бойлық арматураны сығылу күштеріне қарсылықты жоғарылату үшін орнатады.

Көлденең арматурабалканың осіне көлденең әрекет ететін күштерді қабылдайды. Мұндай арматураны қамыттар болмаса дәнекерлеуші қаңқа мен торлардағы білікте көлденең орналасқанкесік түрінде орындайды.

Конструктивті (таратқыш) арматура конструкцияның беріктілігін есептегенде ескерілетін, толықтығын қамтамасыз етеді, сонымен қатар, шоғырланған күш пен соққылы жүксалмақ әрекеттерін үлкен алаңға таратқанда. Жұмыстық және тарататын арматура біліктерін дәнекерлейді немесе біртұтас кеңістіктік қаңқа немесе жалпақ торларға байланыстырады. Кейде тарататын арматураны арматуралық қаңқаға қажетті қатаңдықты беру үшін қолданады. 

Конструктивті арматурамынадай, конструкция есепке алынбайтындарда, күштерді қабылдауға қызмет етеді. Көбінесе, мұнда бетон тұнбасынан, температуралық деформациядан қалған күштер жатады.  Конструктивті арматураны міндетті түрде конструкция қиылысының кернеу концентрациясы өтетін, күрт өзгеретін орындарында орнатады.

 

2. Жіктелуі мен қолдану аумағы

Конструктивті арматураны тағайындау алдымен, конструкция бүтіндігін қамтамасыз етуден тұрады, беріктілікті есептегенде ескерілетін (мысалы, конструктивті көлденең арматура бетонның бойлық жұмыстық арматурамен ұстасуын ұлғайтады, бойлық сығылған біліктердің адыраюынан қорғайды және керілген және сығылған қиылысу аумақтарын байланыстыру элементі болып қызмет атқарады), сонымен қатар, шоғырланған күштер мен соққылы жүксалмақ әсерін үлкен алаңға таратқанда және өзіне (бетонда сызаттың пайда болуына жол бермеу үшін) температуралық және отырғызатын кернеулерді қабылдағанда.

Монтаждық арматураның тікелей статистикалық мәндері болмайды. Ол жұмыстық және конструктивті біліктерден қатаң (демек, транспортабельді) қаңқаларды туғызуға қажет.

Жұмыстық және конструктивті арматура бірмезгілде монтаждықтың функциясын орындай алады.

Темірбетон конструкцияларын бекемдеу үшін, мемлекеттік стандарттар мен техникалық шарттарға сәйкес болатын талаптарға жауап беретін арматуралық болат қолданылады. Механикалық қасиеттеріне байланысты арматура келесі түрлер мен кластарға бөлінеді. 

Білікті арматуралық болат:

а) ыстық жайылған—А-I класындағы тегіс бейін (домалақ);A-II, Ас-II, A-III, A-IV, A-V, A-VI кластарның мерзімді бейіні;

б) термиялы және термомеханикалы бекемделген—Ат-IIIС, Ат-IV, Ат-IVC, AT-IVK, AT-V, AT-VK, AT-VCK, AT-VI, AT-VIK и AT-VII кластарының мерзімді бейіні;

в) сорумен бекемделген—А-IIIв класының мерзімді бейіні (ұзару мен кернеуді бақылай отырып немесе тек ұзаруды бақылай отырып).

Сым темірлі арматура:

г) арматуралық суық керілген сым темір -Вр-I класындағы кәдімгі мерзімді бейін; B-II класындағы беріктілігі жоғары тегіс; Вр-11 класындағы беріктілігі жоғары мерзімді бейін;

д) арматуралық канаттар — К-7 класының спиральды жеті сым темірлі жәнеК-19 класының он тоғыз сым темірлі.

Алдыңғы жобалау нормаларында В-ІІ класының тегіс суық керілген сым темірі қарастырылғанын ескеру керек. 

Дайындама бұйым мен байланыстырушы жапсырмаларға әдеттегідей, кәдімгі сападағы көміртекті болаттан жасалған прокатты қолданады.  

Ыстық жайылған білікті арматуралық болатты белгілегенде, сорумен бекемделген болаттарға (А-Шв) «в» әрпін, ал «с» әрпін – арнайы тағайындалудағы арматураларға (Ас-ІІ) қолданады. 

Кернеу астында татты шытынауға жоғары төзімділігі болатын, термиялық және термохимиялық бекемделген білікті арматуралық болат кластарын белгілегенде «К» әрпін (мысалы, Ат-ІҮС); дәнекерленетін арматураға – «С» әрпін (мысалы, Ат-ҮСК); дәнекерленетін және кернеу астында татты шытынауға жоғары төзімділігі болатын-«СК» әрпін (мысалы, Ат-ҮСК) қосады. Әрі қарай қысқаша келесі терминдер қолданылады: «білік» шыбықта және додода жеткізгеніне қарамастан, кез-келген диаметр, түр мен бейіндегі арматураны; «диаметр» (d) егер аса жала жабылмаса, біліктің номинальды диаметрін белгілеуге қолданылады

Арматура класының әрқайсысына бірдей механикалық қасиеттері, бірақ әртүрлі химиялық құрамы болатын арматуралық болаттың анықталған маркалары сәйкес келеді. Болат маркасын белгілегенде көміртек пен легирлеуші қосымша құрамы көріне бастайды.  ГОСТ 5781-82* бен ГОСТ 10884-94 сәйкес болат маркасын белгілегендегі бірінші екі әріп пайыздың жүзінші үлесіндегі көміртек құрамын көрсетеді. Әрі қарай химиялық элементтердің (легирлеуші қосымшалар мен қоспалар) болуын көрсетеді, орыс алфавитінің бас әріптерімен белгіленген: А — азотты, Б — ниобияны, Г — марганецті, Д — мысты, Н — никельді, П — басқа қоспаларды (мысалы, фосфорды), Р — борды, С — силицияны (кремний), Т — титанды, Ф — ванадийды, X — хромды, Ц — цирконийді, Ю — алюминийді.1%-ға дейін қосымшалар құрамы ешқандай қосымша белгілеулермен белгіленбейді. Егер қосымша құрамы 1% көп болса, элементті белгілегеннен кейін, осы элементтің пайыздағы максималды құрамын көрсететін цифрды көрсетеді. Демек, 22Х2Г2ТАЮ  маркадағы болатты белгілегенде 22 саны көміртек құрамын көрсетеді (0,22%), Х2 — хром құрамы 2%-ке жетуі мүмкін, Г2 — марганец құрамы да 2%-ға жетуі мүмкін, Т, А және Ю әріптері—элементтердің ішіндегі әрқайсысы  (тиісінше титан, азот және алюминий) 1%-дан аспайды.

Арматуралық болатты кластарға негізгі механикалық қасиеттеріне байланысты, болат маркаларына емес, және олардың химиялық құрамына (бұрын практикалағандай) байланысты бөлу толығымен шындыққа айналған. Мұндай тәсіл, болаттың тиісті маркасын зерттегенге дейін немесе бекемдеу режиміне дейін арматураның перспективті кластарына талаптар орнатуға мүмкіндік береді.

Арматуралық болат класын конструкция типіне, алдын-ала кернеудің болуына байланысты, сонымен қатар, өндіру шарттары мен ғимаратты және құрылысты эксплуатациялау және класс, диаметр және т.б. ескере отырып таңдап алады.

Темірбетон конструкциялардың қатаймаған арматуралары ретінде мыналарды қабылдау керек: 

а) AT-IVC класындағы білікті арматура — бойлық арматураларға;

б)A-III и Ат-IIIС класындағы білікті арматура — бойлық пен көлденең арматураларға;

в)Вр-1класындағы сым темірлі арматура — көлденең және бойлық арматураларға;

г)А-I, A-II және Ас-Н класындағы білікті арматураларға — көлденең арматураларға, сонымен қатар, бойлық арматураларға, егер қатаймайтын арматураның басқа түрлері қолданылмаса; 

д) A-IV, Ат-IV ИAt-IVK класындағы білікті арматураны —тоқылған қаңқа мен торлардағы бойлық арматураларға;

е)A-V, Ат-V, AT-VK, AT-VCK, А-VI, AT-VIK, Ат-VII класындағы білікті арматура — бойлық сығылған арматураларға, сонымен қатар, тоқылған қаңқа мен торлардағы конструкцияларды аралас бекемдегенде (оларда қатаятын және қатаймайтын арматуралардың болуы) бойлық сығылған және керілген арматураға.

Темірбетон конструкцияларының қатаймайтын арматурасы ретінде тағы тоқылған қаңқа мен торларда бойлықты керілген А-ІІІВ класындағы арматураларды қолдануға болады. 

A-III, Ат-IIIС, Ат-IVC, Bp-I, А-I, A-II және Ас-II арматура кластарын дәнекерлеуші қаңқа және тор түрінде қолданған тиімді болады. 

Контактілі нүктелі дәнекерлеуші крест тәрізді қосылыстарды орындағанда, дәнекерлеуші тор мен қаңқаларда А-IIIв, At-IVK (10ГС2 және 08Г2С маркалы болаттан) мен Ат-V (20ГС маркалы болаттан) класс арматураларын қолдануға болады. 

Газ, сұйықтық және төгілмелі дене қысымдарын қабылдайтын, қатаймайтын арматуралары болатын конструкцияларда  А-I, A-II, A-III, Ат-IIIС класындағы білікті арматураларды және Вр-1 класындағы арматуралық сым темірді қолдану керек.

Алдын-ала кернеуленген қатаятын арматура ретінде мыналарды қолдану керек.

а) A-V, Ат-V, At-VK, At-VCK, А - VI, Ат-VI, At-VIK ИAt-VII класындағы білікті арматура;

б) B-II, Вр-II класындағы арматуралық сым темір жәнеК-7 и К-19 класындағы арматуралық канаттар.

Қатаятын арматура ретінде A-IV, Ат-IV, At-IVC, At-IVK және A-IIIb класындағы білікті арматураларды қолдануға болады.

12 м дейін конструкцияларда тікелей өлшегіш ұзындықта  Ат-VII, At-VI ИAt-V кластарын қолдану керек.

 В7,5...В12,5 класындағыжеңіл бетоннан жасалған алдын-ала кернеуленген конструкцияларды бекемдеу үшін, A-IV, Ат-IV, AT-IVC, AT-IVK және A-IIIB класындағы білікті арматураларды қолдану керек. .

Газ, сұйықтық және төгілмелі дене қысымдарын қабылдайтын, алдын-ала кернеуленген темірбетон элементтерінің қатаятын арматурасы ретінде мыналарды қабылдау керек:  

а)B-II, Вр-11класындағы арматуралық сым темірлерді және К-7 мен К-19 класындағы арматуралық канаттарды;

б)A-V, Ат-V, AT-VK, AT-VCK, A-VI, AT-VI, AT-VIKжәнеАт-VIIкласындағы білікті арматураны;

в) A-IV, Ат-IV, Ат-IVK және Ат-IVC класындағы білікті арматураны.

Мұндай конструкцияларда А-IIIв класындағы арматураны қолдануға болады.

Агрессивті ортада эксплуатациялауға арналған конструкцияның қатаятын арматурасы ретінде, тікелей  А-IV класындағы арматураны, сонымен қатар, Ат-VIK, AT-VK, AT-VCK, AT-IVK класындағы арматураны және СНиП 2.03.11-85 талаптарына сәйкес арматураның басқа түрлерін қолдану керек..

Арматураға арналған болаттың түрі мен маркасын таңдағанда есеппен орнатылатын, сонымен қатар, салатын детальдарға арналған прокатты таңдағанда есеппен орнатылатын, конструкцияны эксплуатациялаудың температуралық шарттарын және оларды арту сипатын ескеру керек.

Есептік қысқы температурасы (минус) -40⁰С-тан төмен климаттық аймақтарда құрылыс-монтаждау жұмысын жылдың суық уақытында жүргізгенде, конструкцияның арматурамен бойындағы қабілеттіліктерін қамтамасыз ету керек, оны 0,7 төмендететін коэффициентпен арматураның есептік қарсыласуын және жүксалмақ бойынша = 1,0 дәйектілік коэффициентімен есептік жүксалмақты негізге ала отырып, тек жылытылған ғимараттарда қолдануға рұхсат етілген.

 -40⁰С (минус) төмен есептік температурада жұмыс істеуге арналған конструкцияларға, сонымен қатар, төмен легирленген болаттан жасалған прокатты қолданғанда(мысалы, С345 және С375 — 09Г2С, 15ХСНД, 10Г2С1маркалары), салатын детальдарға және олардың дәнекерлеуші қосылыстарына электродтарды таңдап алуды, СНиП II 23-81* талаптарына сәйкес, болат дәнекерлеуші конструкцияларға сияқты жүзеге асыру керек.

Құрастырма темірбетон және бетон конструкциялары элементтерінің монтаждық (көтеретін) ілмектеріне Ас-П класындағы 10ГТ маркалы және А-I класындағы Ст3сп және Ст3пс маркалары, сонымен қатар, ТУ 14-2-736 — 87 бойынша А-1 класындағы ыстық жайылған арматуралық болатты қолдану керек, әсіресе -30 °С (минус) төмен есептік қысқы температуралы аудандарда қолдануға арналған конструкцияларда.

 -40⁰С (минус) төмен есептік қысқы температурада конструкцияны монтаждау мүмкін болған жағдайларда, монтаждық ілмектерге Ст3пс2 маркалы болатты қолдануға болмайды.

 

Бақылау сұрақтары:

1. Арматуралық болаттардың қандай түрлері болады?

2.Конструктивті жұмыстық арматура дегеніміз не?

3.Кернеуден тыс конструкцияларда қандай арматураны қолданады?

4.Монтаждық арматураны не үшін қолданады?

5.Нольден төмен температурада арматура қалай қолданылуы мүмкін?

 

Используемая литература

1.Васильченко Т.В. Арматурные работы. М.: Стройиздат 1987.

2. Голышев А.Б., Бачинский В.Я., Полищук В.П., Железобетонные конструкции, Киев, 2001

 

 

Дәріс №24

Арматуралық бұйымдарды дайындаудың технологиялық операциялары мен процестері

Жоспар

1.Қатаймайтын арматуралық элементтерді дайындауға арналған қондырғылар

2. Технологиялық операциялар

3. Арматуралық бұйымдарды дайындау

 

1.Қатаймайтын арматуралық элементтерді дайындауға арналған қондырғылар

Қатаймайтын арматуралық элементтерді дайындауға арналған қондырғылар

Зауытқа келген арматуралық болат артылады және көпір кранмен қоймаға орналасады, арматуралық цех тұтқылына жанасатын, жерден ол дайындама бөліміне түседі. Дайындама бөлімінде дұрыс-кесетін білдектер, дәнекерлеуші түйіспе машиналар, білік ұштарын тазалауға арналған жонғыштар, арматураны кесу мен июге арналған білдектер орналасқан.

Дәнекерлеуші бөлімде ені 1000 мм дейін торларды, ені 3800 мм дейін торды дайындауға арналған ұзындықтар, торды июге арналған білдектер, біржонғыш және көпжонғыш дәнекерлеуші машиналар орналасқан. Көлемді қаңқаларды дәнекерлеу мен құрастыру үшін, аспалы дәнекерлеуші машиналармен жарақтанған, горизонтальды және тік қондырғылар қарастырылады.

 

2.Технологиялық операциялар

Арматуралық болат механикалық қасиетіне байланысты әртүрлі кластарға жатады. Ыстық жайылған арматуралық болат класының әрқайсысына олардың химиялық қасиетіне байланысты анықталған маркалар орнатылады (СтЗ, Ст5, 18Г2С және т.б.).

Алдын-ала кернеуленген конструкцияны бекемдеу үшін, жасанды жоғары беріктілікті арматурадан басқа шоқтар мен пасмаларды қолданады, бұлар диаметрі 3 мм жоғары беріктілікті сым темір, және бірнеше пасмалардан жасалған канаттардан дайындалады.

Бетонды бекемдеуге болат арматурамен бірге кейбір жағдайларда шыны пластикалы арматураны қолдануға болады, ол өзінің беріктілігі бойынша болат сым темірге жол бермейді, бірнеше есе кіші массасы болады және болат арматурамен салыстырғанда тат әсерлеріне тұрақтылығы үлкен болады. 

Құрылыста жалпақ бұйым және орама түріндегі арматуралық торлар кеңінен қолданылады. Белдем, ригель, прогондарды бекемдеу үшін, жалпақ немесе кеңістіктік арматуралық қаңқалар кіріседі. 

Арматуралық бұйымдарды ірі арматуралық зауыттарда дайындау керек, арматураны ұсақ цехтар мен нысанды полигондарда дайындағанда қол еңбегі 3-5 есе шығындалатындықтан, материал шығыны мен өнім құны артатындықтан.

Арматуралық бұйымдарды этаппен дайындау процесін келесі тізбекте көрсетуге болады: арматура құрамы – тарқату, түзеу, тазалау мен кесу-майыстыру-дәнекерлеу-дайын бұйым. Жеңіл арматураны бухтадан тазартуды, түзеу мен кесуді автоматты дұрыс-кескіш білдекте жүзеге асырады.

Құрылыс алаңы шарттарында орындалатындар: арматуралық бұйымды қабылдау, сорттау мен қаттау; ірілендіру мен арматуралық-қалыпты блоктарға біріктіру қажет болғанда, монтаждауға дайындау; орнату, арматураны салыстыру және түйіспелерді ақырғы біріктіру; жасырын жұмыс актісін құрастыра отырып жұмысты қабылдау. 

Арматураны монтаждағанда арматура мен бетонның сыртқы үстіңгі беті арасында бетонның қорғаныс қабатын қамтамасыз ету керек.

10 см дейін қалыңдықтағы плитка мен қабырғалардағы қорғаныс қабаты 10 мм кем болмауы керек; 10 см көп плитка мен қабырғаларда – 15 мм кем болмауы; бойлық арматураның диаметрі 20-32 мм-гі белдем мен бағандарда -25 мм кем болмауы және үлкен диаметрде – 30 мм кем болмауы керек. 

Қалыпты және арматуралық жұмыстарды зерттей отырып, қалыптың әртүрлі түрлерін монтаждау әдісіне назар аудару керек. Қалып пен арматураға, конструкция мен құрастырма-бөлшектейтін қалқан, жылжымалы, су сіңіретін, вакуумды, темірбетон плитка-қабықшаларынан жасалған қалыптар, жылу оқшаулағыш, термобелсенді және басқаларға қойылатын талаптарды білу керек. 

 

2. Арматуралық бұйымдарды дайындау

26—37 кг/м3 тең болатын орташа бетон шығынын ескере отырып, үй құрылысы номенклатурасының бұйымдарын дайындаудағы арматуралық болат шығыны, жылына шамамен 2,5 млн. болады. Үй құрылысы өнімін дайындаудағы зауыт құндылығы арматура үлесіне 12—15% тиесілі болады. Сондықтан, арматуралық болат шығыны мен оны қайта өңдеудегі еңбек шығындарын қысқарту, индустриалды үй құрылысының көкейтесті міндеті болып табылады. 

Бұйымды дайындағанда конструктивті арматураның қажеттігі, зауыт технологиясының бітпеген жұмысына, транспорт пен монтаждық құралдарының жетілдірілмегеніне негізделген. Бұйымда конструктивті бекемдеуге арматуралық болаттың барлығының 2/3 жұмсалады. Кейбір жағдайларда арматураны асыра шығындау, арматуралық жұмыс технологияларының бітпеген жұмысымен байланысты. Мысалы, жабындының жаппай панельдеріне ұяшықтары бірдей мөлшердегі тор түріндегі жұмыстық арматураны қолданады, автоматты және жартылай автоматты ұзындықтар ауыспалы қадамы мен біліктерінің түрлі ұзындықтары болатын торларды дәнекерлеуге мүмкіндік бермейтіндіктен. Бұл жұмыстық арматураның қайта шығындалуын туғызады, жабынды панель тіреуішіне жақын қалдық бекемдеу болатындықтан.

Осылайша, зауыт өндірісінің сферасында жұмыстық және конструктивті арматуралар шығынын төмендететін резервтер болады. Конструктивті арматурада болат шығынын қысқартуға, көп дәрежеде өндіріс, темірбетон бұйымдарының транспорты мен монтажы шарттарына жауап беретін, бекемдеу схемасын жетілдіру жолымен қол жеткізуге болады, сонымен қатар, темірбетон бұйымдарында уақытша динамикалық жүксалмақтың төмендетілуін қамтамасыз ететін, технологиялық процестер, қалыптаушы қондырғылар, транспорт пен монтаж құралдарын туғызу жолымен. Қатаймайтын арматуралары болатын жаппай панельді жабындыларды, майыстыратын сәттердің эпюрасына сәйкес келетін схема бойынша бекемдейді. Бұл үшін, аз жағына қарай бағытта орналасқан тордағы жұмыстық біліктерді шамамен панель енінің 1/8-де қысқартады және тұтқыл ішіне бірнің үстіне бірін орналастырады. Осының арқасында панельдің тіреуіш аймақтарындағы жұмыстық білік саны екі есе қысқарады. 

Үнемді нұсқада арматуралы бұйымдарды дайындағанда қолданыстағы арматуралық цехтарды модернизациялау қажет, алдымен, дәнекерлеуші және құрастырма телімдерін. Үнемді нұсқада жабынды плиткалы арматуралық торларды дәнекерлеуді автоматтандырылған және жартылай автоматтандырылған ұзындықтарда, көлденең қысқарған біліктердің беріліс механизмімен және көлденең білік қадамдарын қысқартуға арналған қондырғымен орындайды. Осы зерттеулер негізінде ЦНИИЭП ірі панельді үйлердің темірбетон элементтеріне арналған ШЗД альбомын зерттемеледі. Штампталған дайындама детальдар бір-бірімен үндескен, бұл бір дайындамадан детальдың бірнеше типін жасауға мүмкіндік береді. 

 

Бақылау сұрақтары:

1.Қатаятын арматуралы элементтерде қандай қондырғылар қолданылады?

2.Арматураны дайындау технологиясы мен оны біріктірудің негізгі әдістері?

3.Арматуралық жұмыс технологиясы?

4.Кернеуленген арматура өндірісі мен оның процесстегі кернеуі?

 

Используемая литература

1. Собко Г.Н. Сафаров В.А. и др. Оборудование для производства арматурных работ на предпрятиях стройиндустрии. Справочник, Киев, Будивельник, 1984.

2. Прыкин Б.В. и др. Технология проектирования арматурного производства . Киев, Будивельник. 1977

3. Гершберг О.А Технология бетона и железобетонных изделий. М.:Стройиздат. 1971.

4. Васильченко Т.В. Арматурные работы. М.: Стройиздат 1987.

Дәріс №25

Түзеу, кесу, ию құралдары

 

Жоспар

1. Түзеуге арналған құралдар

2. Кесуге арналған құралдар

3. Июге арналған құралдар

 

1. Түзеуге арналған құралдар

СМЖ-357 (264) қондырғысы 40 кгс/мм2 дейін ағыстық шегі мен 60 кгс/мм2 дейін уақытша қарсыласуы болатын, тегіс және мерзімді бейінді арматуралы болаттарды кесу мен түзеуге арналған, бухтаға 2 ден 4м дейін ұзындықта, диаметрі 4 тен 10 мм дейін тегіс, 6-дан 8 мм –мерзімді бейінді білікке түсетін. Қондырғы білдек, қабылдағыш құрылғы, тарқататын құрылғы, электр жабыдықтары мен түзеуге арналған аспаптары болатын қоршаудан тұрады.

Білдектің тұғыры, беріліс механизмі, кесу механизмі мен дұрыс барабаны болады. Дәнекерлеуші тұғырда білдектің барлық тораптары орналасады. Тұғыр негізінде білдекті анкерлі бұрандамалармен бекітуге арналған төрт саңылау болады.

Беріліс механизмі бухтадан арматуралы болатты орау қызметін атқарады, оны дұрыс барабан және арматураның түзетілген білігінің берілісі арқылы қабылдағыш құрылғыға көтеріп өте отырып. Механизм электрлі двигательден клинобелдік арқылы келтіріледі. 

Кесу механизмі жұдырықшадан келтіріледі. Күш ось айналасында тербелетін, аунақша мен иінтірек арқылысоташыққа беріледі, оның ішінде соташықты бастапқы күйге қайтару қызметін атқаратын, білік орналасады. Білік өзінің соңғы ұшымен саусаққа сүйенеді, қаңқаға жылжымастай бекітілген. Соташықтың төменгі бөлігіне жылжымалы пышақ бекітілген. Төлке түрінде орындалған жылжымайтын пышақ қаңқаға жылжымастай бекітілген стаканға орнатылған. Жылжымайтын пышақ жылжымалы бағыттаушыға қысылған.

Қабылдағыш құрылғы арнасы жұдырықша көмегімен ашылады. 

Дұрыс барабан мойынтіректе айналатын, қаңқада орнатылған, тұғырға бекітілген білік түрінде болады.Барабан электрлі двигатель клинобелдікті беріліс арқылы келтіріледі. Барабан ұшында ось бойымен мойынға престелген, жылжымайтын фильерлер 6 мен 16 орналасқан, олар ось бағытында қайта жылжытылуы және винттермен тіркелуі мүмкін. 

Барабанның орта бөлігінде стаканда реттегіш фильерлер орнатылған. Стакандар радиальды бағытқа иінтірек және реттегіш винт көмегімен орналасады. Барабанды күйге келтіру винтпен жүзеге асады. 

Қабылдағыш құрылғы түзетілген арматуралық білікті қабылдау қызметін атқарады, сонымен қатар, кесілген шыбықтарды өлшеу мен жинау қызметін атқарады. Ол кезектесе орналасқан бес екі метрлік секциядан тұрады. Секцияның бағыттаушы қайыратын төрткілдеші, иінтірегі, кронштейні және бағандары болады. Қайыратын төрткілдеш кронштейндер көмегімен білікпен 1 байланысқан, оның бұрылысында төрткілдеш лақтырылады, шыбықты түсіруіге арналған қабылдағыш құрылғы арнасын аша отырып. Бастапқы күйге төрткілдеш білікке бекітілген білік, тартпа және иінтірек көмегімен оралады. Иінтірек пен бағыттаушы кронштейдерде орнатылады, бағанға бұрандама және саусақтармен бекітілген. Иінтірек пен аралас секция бағыттаушылары муфталармен байланысады.

Секция ұшында өлшейтін механизм орналасуы мүмкін, бұл үшін, механизм қаңқасының ұшы бағыттаушымен қымтанады және сырғымада бекітілген сүмбі, қабылдағыш құрылғы арнасына еркін кіретіндей болып, бұрандамалармен бекітіледі. Сырғымаось бойымен сырғиды және білік болады. Сырғыма жүрісі реттегіш тіреуішпен шектелген. Сырғыманың төменгі бөлігіне ақырғы ажыратқышқа әсер ететін жалауша бекітіледі.

Тарқататын қондырғы диаметрі 1500 мм дейін бухтаны орнатуға арналған. Жылжымалы бағандар әртүрлі ішкі диаметрлері болатын арматуралық болат бухтасын орнатуға мүмкіндік береді. Құрылғының төменгі бөлігінде реттегіш фрикционды тежегіш болады. 

СМЖ-357 құрылғысы солай жұмыс істейді. Керетін аунақша күштерінің әсер етуімен арматуралық сым темір тарқататын құрылғыдан тарқалады және, қоршау арқылы өте отырып, дұрыс барабанға түседі, мұнда көпреттік белгі ауыспалы иілуге ұшырай отырып, түзуленеді. Керетін аунақшалармен түзуленген сым темірпышақ төлке арқылы (жылжымайтын пышақ) кесетін механизмнің қажетті ұзындығына сәйкес орнатылған, өлшейтін механизмнің сүмбісімен кездескенге дейін төрткілдешпен жабылған, қабылдағыш құрылғы арнасына беріледі. Сүмбі қосылғанда, кесу механизмінің электромагнитін қосуға дабыл беретін, өлшегіш механизмнің ақырғы ажыратқышын істеп шығарады. Кесу механизмінің қосылған уақытында сүмбі өлшегіш механизмнің қатаң тіреуішіне дейін жетеді және арматуралық сым темірмен бірге тоқтайды. 

Кесу механизмінің электромагниті істеп шығарғанда тарпа сынасын суырып алады ол, айырмен бірге орналаса отырып, пышақты біліктің жартылай муфтасын қосады. Кесудің толық циклы пышақ білектерінің жарты айналымында өтеді, бұдан кейін олар фиксациялау механизмнің бастапқы күйінде тоқтайды. 

 

2. Кесуге арналған құралдар

С-370А білдегі арматуралық болатты кесуге арналған және тұғырдан, кулисалық механизмнен, электрлі двигателі және екі: кулисада орналасқан жылжымалы және тұғырда бекемделген жылжымайтын пышақтардан тұрады. Қосқаннан кейін жылжымалы пышақ қайтымды-түсетін қозғалысты жасайды, ал біліктер кесуге тиесілі, жылжымалы пышақтың кейін кеткен сәтінде тұғырға тығындалады. 

Әрі қарай бұл білдек СМЖ-322 білдегімен алмасады. .

С-445М (270)диаметрі 70 мм арматуралық болаттарды кесуге арналған.Білдек қатаң дәнекерленген жақтаудан тұрады, онда жұмыстық целиндр, гидрожетек, май багы мен электрлі қондырғылар құрастырылған. Жылжымайтын пышақ жұмыстық целиндр қаңқасына бекітіледі, жылжымалы, ұстағыштағы піспекке орнатылған. 

Кесілген арматуралық шыбықты горизонталь күйінде ұстап тұру үшін, жұмыстық целиндр қаңқасына, реттегіш тірек болып табылатын, аунақша бекітіледі.

Білдек автоматты циклде жұмыс істей алады, мұнда жылжымалы пышақ қайтымды-түсетін қозғалысты тік жазықтықта жүзеге асырады, және жалғыз жүрісті іске асырады. 

Механикаландырылған СМЖ-214 қайшылары диаметрі 10 мм дейін болаттан жасалған торлар мен қаңқалардағы арматуралық шыбықтарды кесуге арналған. Қайшылар үш доңғалақты арбада құрастырылған сорғылы тұғырдан, және пышақтар жоғары қысымды шлангпен біріктірілген, қол аспабы түріндегі жұмыстық органнан тұрады. Сорғылы станция, бір қаңқада құрастырылған, сорғы қондырғысын, гидрожүйені, бак пен электрлі қондырғынықамтиды. 

Жұмыстық орган жылжымайтын және жылжитын пышақтары болатын кесетін басшық бекітілген гидроцелиндр тәрізді болады. Шыбықты кесу үшін, оларғы қайшыны шыбық басшыққа түсетіндей етіп апару керек, және гидрожүйені қосатын құлақты басу керек.

СМЖ-60 (272) қайшылары арматуралық торларды көлденең кесуге арналған және құрастырылған үстелден, екі пневмо-целиндрден, жоғарғы пышақ белдемнен, синхронизатордан, қысқыштан, басқару пультінен және пневмоаппаратурадан тұрады.

Қайшының құрастырма жақтауы екі баған түрінде болады, жоғары жағында белдем-ресивермен, оған пневмоцелиндр мен синхронизаторлар бекітілген, ал төменгі бөлігінде – белдеммен.

Қайшылар рельсте төрт доңғалақ көмегімен орнатылады және тор шыбықтарының көлденең қадамына қысқа күйді орнату үшін, 500 мм шегінде ауысуы мүмкін.

Кескенде жоғары пышақты белдем екі пневмоцелиндрмен ауысады, олардың синхронды жұмысы екі тісті төрткілдешпен, және олармен іліктіруге кіретін, білікке бекітілген, екі тістегерішпен қамтамасыз етіледі. 

СМЖ-62 (қайшы) құрылғысы арматуралық торларды бойлықты кесу үшін, тік пневомоцелиндрден келтіріледі. Құрылғы тордың көлденең біліктерін кезектесе қию принципі бойынша жұмыс істейді, торды дәнекерлеудің әр циклының жұмысын қамти отырып. Ол АТМС14Х75 машинасында кең торды дәнекерлегенде, екі тар торды алу үшін қолданылады. 

 

3. Июге арналған құралдар

СЛ1Ж-301 білдегіарматуралық болатты июге арналған. Қаңқадан, жоғарғы плиткадан, конустық редуктордан, жетектен, арматураны июге арналған жабыдықтардан, электрлі қондырғылар мен басқыштан тұрады. 

Жақтауға, құрастырылған конустық редуктор және тапсырылған бұрышқа автоматты иілудің басқару механизмімен жоғары плита, білдек жетегі және электрлі шкаф бекітіледі. Конустық редуктордың тік білігінде, білдектің игіш механизмі болып табылатын, арматураны июге арналған жабдық орнатылған. 

Отқабыршықты алып тастау үшін, жоғарғы плитада цехтық сорып шығаратын желдеткішке бірігуге арналған, фланцты бекуі болатын құйғыш құрастырылған. Білдек 1 қаңқасы бұрыштық прокаттан дәнекерленген. Біліктің төменгі белдеуінде іргетастық бұрандама астында саңылау бұрғыланған. 

Жайпақ прокаттан жасалған жоғарғы плита, білдектің жұмыс үстелі болып табылады. Плитаға тіреуіш қадашық астында саңылаулары болатын квадрат планкалар, июге арналған жабдықтар дәнекерленген. Плитада рольгангалар құрастырылған. Автоматты июді басқару механизмі жоғарғы плита астында орналасқан. 

 55 мм ішкі иілу радиусы болатын арматура шыбықтарынан жасалған бұйымдар, аунақша айналасына игенде дайындалады, ал 20 мм радиусымен тікелей орталық саусақ айналасында. 

Білдекті басқару, электрлі шкаф есігінде құрастырылған қайта қосқыштар және төзімді басқышпен жүзеге асады. 

Білдек жетегі, екі жылдамдықты электр двигателінен, электромагнитті тежегіші болатын муфтадан, екі сатылы целиндрлік редуктордан және конустық редуктордың тізбектік берілісінен тұрады. 

Шыбық иетін дискіде аунақшасы болатын орталық саусақ пен иетін саусақ және аунақшасы болатын тіреуішті қадашық жатқызылады. Иетін дискі айналғанда саусақ шыбыққа сына қағады және оны аунақша айналасында езеді. 

Автоматты режимде тапсырылған бұрышқа арматураны игенде басқышты басқанда иілгіш саусақтары болатын диск айналады, реверс саусағы реверстің ақырғы ажыратқышын жұдырыққа қысқанға дейін. Останова саусағы жұдырыққа ақырғы останова ажыратқышын қысқан кезде, реверс өтеді, диск бастапқы күйге тоқтайды. диск тоқтағаннан кейін басқыштан аяқты түсіру керек.

7251А (275) білдегі торды июге арналған. Ол дәнекерлеуші жақтаудан тұрады, оның жоғарғы жағында П-кейіпті пазамен қатаң белдем орналасақан, қажетті қадаммен орнату үшін, қысатын ілмек біліктерінің тиесілі қадамымен

Иетін белдем екі тербелетін кронштейндерге шарнирлі ілінген. Ию процесінде белдем пневмоцелиндр көмегімен бұрылады. 

Білдек негізгі және қосымша секциялардан жиналады. Негізгі секцияның, иілу бұрышын реттеу торабы, іске қосушы электрлі аппараты және басқарудың ауыспалы пульті болады. Бұл секция ені 3000 мм торларды июге мүмкіндік береді.  Негізгі секцияның бір немесе екі қосымшалармен үйлесуі, ені 6 және 9-ға тиесілі торларды июге мүмкіндік береді.  Торларды бойлық бойынша, сонымен қатар, көлденең біліктермен июге болады.

Иілудің әртүрлі радиустарын алу үшін, иетін белдемді бұрылыстық иінтіректе орналастырады, мұнымен июдің шартты осінен иетін белдемнің жұмыстық беткейіне дейін қашықтықты өзгерте отырып.Торды қысуға арналған ілмектерді қашықтығына байланысты иілетін тор біліктерінің арасына орнатады. Білдекті басқару кнопкалы пульт немесе пышақты басқышпен жүзеге асады.

Бақылау сұрақтары:

1. Арматураны түзеу үшін, қандай аспаптар қолданылады?

2. Арматураны ию үшін не қолданылады?

3. Арматураны ненің көмегімен кеседі?

 

Используемая литература

С. А. Волков Технологии и оборудование для производства арматурных изделий и конструкций.

 

Дәріс №26

Арматуралық болатты дәнекерлеу.

Дәнекерлеу түрлері контактілі, нүктелі және рельфтік

Жоспар

1. Арматуралық болатты дәнекерлеу

2. Металдар дәнекерленуінің жіктелуі

3.Дәнекерлеу түрлері

Арматуралық болатты дәнекерлеуДәнекерлеу деп, механикалы ажырамайтын қосылыстарды алудың технологиялық процесін атайды, құрылымдардың үздіксіздігімен-үздіксіз құрылымдық байланыспен сипатталатын. Бұл, гидротехникалық құрылыстардың барлық негізгі конструкциялары, бу және атом электр стансалары, автожол, қалалық және теміржол көпірлері, вагондар, су үсті және су асты корабльдері, құрылыс металлоконструкциясы, барлық мүмкін болатын көтеретін крандар мен көптеген басқа бұйымдар дайындалатын технологиялық процесс.Егер біраз уақыт бұрын конструкциялар негізінен салыстырмалы қарапайым дәнекерленген материалдардан жасалған болса, онда қазір дәстүрлілермен қатар, дәнекерлеуші конструкцияларға арналған барынша алуан түрлі физикалық сипаттамалары болатын материалдар қолданылады: татқа-тұрақты және ыстыққа берік болаттар мен балқымалар, ерекше қасиеттері болатын никельді және мыс балқымалар, алюминий мен магний негізіндегі жеңіл балқымалар, титан балқымалар, ниобий, тантал және басқа металдар мен балқымалар. Дайындауда қолданылатын, дәнекерленетін конструкциялар мен материалдар қасиеттерінің алуантүрлілігі, дәнекерлеудің әртүрлі әдістерін және жылудың алуан түрлі дәнекерлеуші көздерін қолдануға мәжбүрлейді. Дәнекерлеуші қызу мен дәнекерлеуші қосылысты қалыптауға қолданылатындар: доғалық разряд, электрондық сәуле, кванттық генератор арқылы жылулыққа түрленетін, энергия; қатты немесе сұйық өткізгіш бойымен өтетін токпен бөлінетін джоуль жылу; жанудың химиялық энергиясы, механикалық энергия, ультрадыбыс энергиясы мен басқа көздер.Осы әдістердің барлығы алуан түрлі жабыдықтардың зерттемеленуін, өндірісі мен дұрыс эксплуатациялануын, кейбір жағдайларда энергияны нақты мөлшерлейтін күрделі схемалары болатын аппаратураны, кейде техникалық электроника мен кибернетканы қолдануды талап етеді. Дәнекерлеу әдістерінің, оларды қолданатын өндіріс салаларының, дәнекерленетін материалдардың, конструкция түрлерінің алуан түрлілігі және алпауыт көлемдер, дәнекерлеудің технологиялық процесін металл өңдеудегі маңыздының бірі сияқты сипаттауға мүмкіндік береді.

Металл дәнекерленуінің жіктелуі

ГОСТ 19521-74 металдарды негізгі физикалық, техникалық және технологиялық белгілері бойынша жіктеуді орнатады. 

Дәнекер қосылыстарын біріктіруде қолданылатын, энергия формасына байланысты болатын, физикалық белгілер үш класқа бөлінеді: 

Термиялық класс: жылу энергиясын қолдана отырып балқытумен жүзеге асатын, дәнекерлеу түрі.

Термомеханикалық класс: жылу энергиясы мен қысымды қолдана отырып жүзеге асатын, дәнекерлеу түрі. 

Механикалық класс: механикалық энергия мен қысымды қолдана отырып, жүзеге асатын, дәнекерлеу түрі 

Техникалық белгілерге жататындар: дәнекерлеу аймағында металды қорғау әдісі, дәнекерлеудің үздіксіздігі, дәнекерлеуді механизациялау дәрежесі. 

Технологиялық белгілер дәнекерлеудің әрқайсысына жеке ГОСТ 19521-74  бойынша орнатылған.

 

Дәнекерлеу түрлері

Контактілі дәнекерлеу — Металдан өтетін электр тогын қыздыру және сығатын күштер әсерінде біріктіру аймағындағы пластикалық деформациялану жолымен ажырамайтын дәнекерлеу қосылыстарының түзілу процесі. 

Контактілі дәнекерлеу тікелей бір типті бұйымдардың жаппай немесе сериялы өндірісінде қолданылады. Машина жасау, авиация өндірісінде қолданылады.

Орындалатын қосылыстардың формасы бойынша контактілі дәнекерлеудің үш негізгі түрін ажыратады: түйіспе, нүктелі және жапсарлы немесе аунақшалы.Түйіспе дәнекерлеуде біріктірілетін металдың түйіні арқылы электрлі токты өткізеді. Дәнекерлеу аймағын қыздырғаннан кейін, тұндыру жүзеге асады.Нүктелі дәнекерлеуде біріктірілетін детальдарды көбінесе жайма беттерді, айқассалынға жинайды және ішінен ағынды су электродтарымен мұздатылатын, токты дәнекерлеу орнына апаратын және қиық конус сияқты түрі болатын, екі мыс арасында қысады. Ток бір электродтан екіншісіне біріктірілетін металл қалыңдығы арқылы өтеді және олардың арасындағы контакт олардың жергілікті қыздырылуын жүзеге асырады (балқу температурасына дейін). Электродқа тіркелген Р қысым тұндыруды іске асырады. Алынған дәнекерленген қосылыстың жоспарда бірнеше миллиметрдегі дақ сияқты формасы болады. Бұл дақты нүктелі дәнекерлеу деп атайды. Жапсарлы дәнекерлеуде, токты бұйымға өткізетін және дәнекерлеуді іске асыратын, бұйыммен сырғанайтын аунақшалы формасы болады, осыған байланысты бұл түрді аунақшалы деп те атайды. Жапсарлы дәнекерлеуде жайма беттер үздіксіз тығыз жапсармен біріктіріледі. Электрод пен негізгі металл арасындағы контактіде бөлінетін энергия, дәнекерленетін детальдың үстіңгі бетін қыздыруға жұмсалады және электродтардың тозуын жеделдетеді, осыған байланысты зиянды болып табылады. Электрод тозуын азайту үшін, қосымшалардың сулы мұздатылуы қарастырылады. Электрлі контактілі дәнекерлеудің бұл түрлерін өнеркәсіпте кеңінен қолданады, ал кейбір салаларда (мысалы, автомобиль жасауда және т.б.) дәнекерлеуді қолданудың басқа салаларымен салыстырғанда көп қолданысқа ие болуда.

 

Нүктелі дәнекерлеу— детальдар бір немесе бірнеше нүктелерде бірігетін дәнекерлеу процесі. Бірігу беріктілігі, дәнекерлеу нүктесінің мөлшері және құрылымымен анықталады, олар электродтардың контактілі үстіңгі бетінің формасы мен мөлшеріне, дәнекерлеу тогының күшіне, оның дайындама арқылы өту уақытына, сығу күші мен дәнекерленетін детальдардың контактілі үстіңгі бетінің күйіне байланысты болады. Нүктелі дәнекерлеу көмегімен 1 минутта 600-ге дейін бірігуді туғызуға болады. Электрондық приборлардың өте жұқа детальдарын (0,02 мкм) біріктіру үшін, автомобильде, самолетте және кеме жасауда, ауылшаруашылық машина жасау мен өнеркісіптің басқа салаларында қалыңдығы 20 мм дейін жайма беттерден жасалған болат конструкцияларды дәнекерлеуге қолданылады. 

 

Рельефті дәнекерлеу— детальдар бір немесе бірнеше нүктелерде бірігетін, арнайы дайындалған шығыңқы-рельфі болатын, дәнекерлеу процесі.Бұл әдіс нүктелі контактілі дәнекерлеуге ұқсас. Басты ерекшелігі: детальдар арасындағы контакты, нүктелі дәнекерлеудегі сияқты электродтардың жұмыстық бөлігінің формасымен емес, олардың біріктіру орнындағы үстіңгі бетінің формасымен анықталады. Шығыңқы-рельфтер алдын-ала қалыптау немесе басқа әдіспен дайындалады және бір немесе екі дәнекерленетін детальдарға қатысуы мүмкін.

Рельефті дәнекерлеу автомобиль жасауда кронштейндерді жайма детальдарға бекіту үшін қолданылады (мысалы, қапсырма шегені автомобиль қақпағына бекітуге, ілмектерді бекітуге, кабинаға есікті ілуге); бекіткіш детальдар–бұрандама, сомын мен бүрлі шегелерді біріктіру үшін. Радиоэлектроникада сым темірлерді жұқа детальдарға біріктіру үшін қолданылады.

 

Дәнекерлеу операциясының міндеті, қасиеттері бойынша дәнекерленетін материалдарға ұқсас механикалы ажырамайтын қосылыстарды алу болып табылады. Бұған, өздерінің табиғаты бойынша дәнекерленетін детальдар дәнекерленетін металға максималды жақындаған кезде қол жеткізуге болады. 

Қатты денелер қасиеті, оның ішінде механикалықтардың да (беріктік, серпінділік, пластикалық және басқалар), олардың ішкі энергетикалық байланыстарымен, яғни, молекулааралық, атомаралық және иондық әрекеттесу байланыстарымен анықталады. 

Дәнекерленетін конструкция материалына, оның габаритіне, дәнекерленетін металл қалыңдығына және дәнекерленетін бұйымның басқа ерекшеліктеріне байланысты жақсырақ қолданысқа, электрлі доғалық дәнекерлеудің анықталған түрі ие болады.

Демек, көміртекті және төмен легирленген конструкциялық болаттан жасалған конструкцияларды дайындағанда, қалың жабындысы болатын, сапалы электродтарымен қолмен доғалық дәнекерлеу, сонымен қатар, флюс астында автоматты және жартылай автоматты дәнекерлеу, сонымен қатар, көмірқышқыл газда дәнекерлеу; жоғары легирленген болаттан, түсті металл мен аргонды-доғалық дәнекерлеу кең қолданыс табатын, балқымалардан жасалған конструкцияларды дәнекерлеу кең қолданысқа ие болуда, дегенмен анықталған шарттарда электрлі доғалық дәнекерлеудің кейбір басқа түрлері қолданылады.  

 

Бақылау сұрақтары

1 Дәнекерлеу дегеніміз не?

2 Дәнекерлеудің қандай түрлері болады?

3 Нүктелі дәнекерлеуді суреттеңіз?

4 Контактілі дәнекерлеуді суреттеңіз?

5 Рельфті дәнекерлеуді суреттеңіз?

 

 

Используемая литература

1) Гельман А.С. “Основы сварки давлением”. М.,“Машиносроение”,1970

2) Евсеев Г.Б., Глизмененко Д.А. “Оборудование и технология газопламенной обработки металлов и неметаллических материалов”.М., “Машгиз” , 1974 г.

3) Ольшанский Н.А. , Николаев Г.А. “Специальные методысварки”. М., “Машиностроение ” , 1975.

4) Справочник по сварке. Т. I-IV. М. “Машгиз”. 1961-1970.

5) Теоретические основы сварки. М., “Высшая школа”, 1970.

6) Лашко Н.С. , Лашко С.В. “Вопросы теории м технологии пайки”. М. “Машгиз”,1975 г.

 

 

Дәріс №27

Дәнекерлеуші қондырғының жұмыс істеу режимі.

 

Жоспар

1. Дәнекерлеуші аппарат түрлері

2.Электрлі дәнекерлеу жабдығының жұмыс істеу режимі

 

1. Дәнекерлеуші аппарат түрлері

Дәнекерлеуші аппарат – балқытумен электрлі доғалық дәнекерлеуге арналған, жаппай өнеркәсіптік топтардың жалпы шартты белгіленуі. Олар дәнекерлеу қолданылатын әдістер бойынша жіктеледі:

• қолмен дәнекерлеу үшін дана электродпен; 

• қорғаныс газында қалқымайтын электродпен қолмен дәнекерлеу үшін;   (аргонды немесе аргонды доғалы дәнекерлеуаппараты);

• қорғаныс газында қалқитын электродпен механикаландырылған дәнекерлеу үшін; 

• флюс астында қалқитын электродпен автоматты дәнекерлеу үшін. 

Кәсіби ортада «дәнекерлеу аппараты» жалпы атауының орнына көбінесе қөректенудің дәнекерлеуші көзі терминін жиі қолданады. Дана электродпен қолмен дәнекерлеуге арналған жабдық барынша кең таралған болып табылады. Біздің ассортиментте дәнекерлеуші жабдықтардың әртүрлі түрлерінің жеткілікті үлкен мөлшері берілген:

• қол режимінде контактілі және газбен дәнекерлеуге арналған аппараттар;

• дәнекерлеу процесімен жартылай автоматты және автоматты басқару режимімен аппараттар; 

• арнайы дәнекерлеу операциялары: аргонодоғалы дәнекерлеу қондырғысына арналған жабдықтар.

Үйге арналған қарапайым қолмен дәнекерлеу аппараттары – бұл металдар мен баяу балқитын материалдарды азғантай мөлшерде өңдеу бойынша операцияларды жүргізудің барынша үнемді нұсқасы. Олар өнімділіктің жоғары дәрежесімен ерекшеленбейді бірақ, өзінің бағасы мен мобильділігі бойынша әжептеуір ұтады – тасымалдайтын дәнекерлеуші аппараттың минималды габариттері болады. 

Қорғаныс техникалық газ шарттарында жұмысты ұйымдастыруға арналған дәнекерлеуші жабдық – бұл аппараттардың жеке тобы, ол жабық өндірістік камера шарттарында, сонымен қатар, жеке құрылыс алаңдарында да қолданылуы мүмкін. Олардың жұмысын қамтамасыз ету үшін, арнайы жұмсалатын, техникалық қорғаныс газы (аргон, азот, көмірқышқыл, сутек), мамандандырылған электродтар мен қоспа сияқты дәнекерлеу материалдарын қажет етеді.

Дәнекерлеуші жабдықтар негізінен электр энергиясының үздіксіз тұтынушысы болып табылады. Дәнекерлеудің барлық циклын жұмыс кезеңдері мен үзілістерге ажыратуға болады, олардың кезінде жабдық тізбектен ажыратылады немесе бос жүрісте жұмыс істейді. Дәнекерлеу циклының ұзақтығы:

Т_ц= Т_св+Т_о илиТц = Т_св + Т_х.х,

мұндағы: Т_св – дәнекерлеу уақыты, с; Т_о – ажырату уақыты, с; Т_х.х – бос жүріс уақыты, с.

Қөректендіру уақыты келесі режимдердің бірінде жұмыс істейді: қайталанатын-қысқа уақыттық, кезектесіп немесе ұзаққа созылған (ГОСТ 18311-72 бойынша).

Қайталанатын қысқа уақыттық режимде, жүксалмақпен жұмыс істеу қөректену көзінің мерзімді ажыратылуымен кезектеседі; бұл режим іске қосудың ұзақтығымен сипатталады: ПВ = ·100%

Кезектесу режимінде, жүксалмақпен жұмыс істеу бос жүріс режиміндегі жұмыспен кезектеседі; режим ұзақтығымен сипатталады: ПР = ·100%

Ұзақ режимде, қөректену көзінің жұмысы жүксалмақпен үздіксіз өтеді. 

Қайталанатын-қысқа уақыттық режимдегі рұхсат етілген дәнекерлеуші ток, қыздыру және қөректену көзінің мұздатылу шартымен анықталады, бірақ ол жабдықты дайындаушы көрсеткен шекте болуы керек.  

ПВ-да, номиналдыдан өте жақсы, доп мына формула бойынша анқталады

l_доп = l_св.н,

мұндағыl_св.н – номинальды дәнекерлеуші; ПВ_н – іске қосу ұзақтығының номиналды мәні; ПВ_раб –дәнекерлеудегі жұмыс істеу режимі.

l_доп кезектесу режимінде ұқсас анықталады.

 

2.Электрлі дәнекерлеу жабдығының жұмыс істеу режимі

Ұзақ режим—өзгермейтін жүксалмақтағы электротехникалық құрылғының (оның ішінде дәнекерлеуші) жұмыс істеу режимі, құрылғының мұздататын ортаның өзгермейтін температурасында қол жеткізген температурасынан кем болмайтындай болып жалғасатын. Жұмыс істеудің ұзақ режиміне, әдеттегідей, автоматты дәнекерлеуге арналған дәнекерлеуші жабдықтар есептелген. Қайталанатын-қысқа уақыттық режим – электротехникалық құрылғының жұмыс істеу режимі (оның ішінде дәнекерлеуші), мұндаөзгермейтін жүксалмақпен жқмыс істеу, құрылғының мұздататын ортаның өзгермейтін температурасында қол жеткізген температурасынан кем болмайтындай болып жалғасатын, ажыратулармен кезектеседі, олардың кезінде ол мұздататын орта температурасына дейін мұздап үлгермейді.

Қайталанатын-қысқа уақыттық номиналды жұмыс істеу режимі, мына формула бойынша анықталатын, ажыратудың салыстырмалы (пайызда) ажырату ұзақтығымен (ПВ) сипатталады: 

ПВ = [N/(N+P)] x 100, %

мұндағыN — жұмыс уақыты; Р — үзіліс.

Қайталанатын-қысқа уақыттық жұмыс істеу режимінде үзіліс кезінде электротехникалық құрылғы қөректендіруші желіден ажыратылады.

Қайталанатын-қысқа уақыттық жұмыс істеу режимі, дәнекерлеудің барлық жартылай автоматтарында және көбінесе ПВ = 60%-бендәнекерлеуші автоматтарда қолданылады. Демек, дәнекерлеушінің өнімділігі (қолмен, жартылай автоматты дәнекерлеу), орташа алғанда, жалпы жұмыс уақытының 60%-на тең болатын, оның дәнекерлеу жұмыстарындағы қалыпты жүктеуінде орнатылған. 

Мысалы: Дәнекерлеуші жабдықта қол жеткізген өздеріңіздің техникалық сипаттамаларыңызда (паспорт, каталог, нұсқаулық және басқа), ПВ=10%-ғы дәнекерлеу тогы 150А болып көрсетілген деп есептейік ( импортта Х = 10%). Бұл, 10 мин тең болатын дәнекерлеудің жалпы уақытында (жұмыс уақыты+үзіліс уақыты, тікелей дәнекерлеу уақыты (150 А дәнекерлеу тогының өту уақыты) 1 мин тең болатынын, ал демалыс уақыты 9 мин тең болатынын білдіреді.

Яғни, 1 сағатта сіз 1500 А дәнекерлеу тогын орындаудағы 6 мин таза уақытты шығындай аласыз, ал 54 мин. дәнекерлеуші жабдықтың үзілісіне қажетті, сіз не өзіңіздің шаршаған денеңізді демалдыруға, не өзіңіздің моральдық кейпіңізді тәрбиелеуге, болмаса дәнекерлеу алдындағы сап түзейтін дайындыққа жұмсай аласыз.  

Сол кезде 6 мин. бұл сіз 6 мин бойы үздіксіз дәнекерлеу жігін жатқызасыз дегенді білдірмейді, тек 54 мин сіз үздіксіз демаласыз. «Сачкалар» үшін тамаша жұмыс!

Бұл, сіз 1 мин дәнекерлейсіз, ал 9 мин сіз аппаратпен бірге және осылайша сағатына 6 рет демаласыз дегенді білдіреді. 

Жоғарыда келтірілген мысалдар негізінде, келесі 150 А дәнекерлеу тогы ПВ=10%-ғы сағатына 6 дәнекерлеу өнімділігіне ( 1 мин бойы) ие болады деген қорытындыны жасауға болады 

 

Бақылау сұрақтары

1.Дәнекерлеу аппараты бұл?

2.Дәнекерлеуші аппараттың жіктелуі?

3. «Ұзаққа созылған режимге» анықтама беріңіз?

4. Қайталанатын-қысқа уақыттық режим бұл?

 

 

Используемая литература

1. Собко Г.Н. Сафаров В.А. и др. Оборудование для производства арматурных работ на предпрятиях стройиндустрии. Справочник, Киев, Будивельник, 1984.

2. Прыкин Б.В. и др. Технология проектирования арматурного производства . Киев, Будивельник. 1977.

3. Гершберг О.А Технология бетона и железобетонных изделий. М.:Стройиздат. 1971.

4. Васильченко Т.В. Арматурные работы. М.: Стройиздат 1987.

 

 

Дәріс №28

Жалпақ және көлемді қаңқаларды дайындау.

 

Жоспар

1. Арматуралық қаңқа түрлері

2. Көлемді арматуралық қаңқаларды дайындау

3.Жалпақ арматуралық тор мен қаңқаларды дайындау

 

1. Арматуралық қаңқа түрлері

Арматуралық қаңқа—бір-бірімен дәнекерлеу немесе байлау көмегімен (байлауға арналған сым темір) біріктірілген, арматуралы білік немесе тордан тұратын конструкция. Арматуралық қаңқалар алдын-ала немесе тікелей сол орында жиналады (мысалы, қалыпта). Кейбір жағдайларда бейметалл арматураны қолданады. 

Арматуралық қаңқалар мынадай болады:

§ жалпақ арматуралық қаңқалар, екі бағытта дамыған және екі мөлшері: ұзындығы мен ені болатын; 

§ кеңістіктік арматуралық қаңқалар, үш бағытта дамыған және үш мөлшері: ұзындығы, ені және биіктігі болатын. 

 

Арматуралық қаңқа- темірбетон контрукцияларының ажырамас бөлігі, ол керетін күштерді қабылдауға арналған.Әдетте, болат арматураны, кейбір жағдайларда бейметалл арматураны қолданады. 

 

Жалпақ қаңқаларекі немесе одан көп бойлық арматуралық біліктерден тұрады. Бойлық біліктер көлденең («кішкене басқыш» бірігуі), иілгіш және үздіксіз («жыланмен» бірігу) болат арматуралық біліктерді өзара біріктіреді.

Мұндай қаңқаларды көбінесе әртүрлі ұзындықты конструкцияларды бекемдеу үшін қолданады: 

§ ойық үстіндегі белдемдерді ,

§ терезе немесе есік ұстатқыштарын,

§ айдап өтетін жолдарды,

§ ригель немесе басқа конструкцияларды.

 

Кеңістіктік қаңқалар –екі немесе одан көп жалпақ қаңқалардан тұратын конструкция, олар құрастыру білдектері немесе сақиналармен біріктірілген. Кеңістіктік қаңқаларды бағандарды, ауыр белдемдер мен ригельдерді, әртүрлі іргетастарды бекемдеуге арналған.

 

2. Көлемді арматуралық қаңқаларды бекемдеу

Көлемді арматуралық бұйымдар (қаңқа) дәнекерлеумен біріктірілген жалпақ қаңқалардан тұрады. Мұндай бұйымдарда әдеттегідей, жұмыстық арматура өзара перпендикуляр жазықтықта орналасады. Бұл бұйымдарға мысалы, дестелер, фермалар, блоктар жатады. Дестелер бір бағыттағы бірнеше ярустарда орналасқан, жалпақ қаңқалардан тұрады. Дестенің жалпақ қаңқаларын диаметрі 80 мм дейінгі көлденең арматуралық біліктермен біріктіреді.

Зауыт дайындауындағы көлемді арматуралық бұйымдар
а — кеңістіктік қаңқа;
б —таврлы қиылысудағы кеңістіктік қаңқа;
в — бұл да екітаврлы қиылысудағы;
г — майысқан тор; д — бұл да қисық ұзындықты қиылысу

Арматуралық кеңістіктік қаңқаны болат біліктермен біріктірілген жалпақ арматуралық фермалар құрайды. Арматуралық блок өзара перпендикуляр бағытта орналасқан жұмыстық арматура түрінде болады. Арматуралық кеңістіктік блоктарды, тік немесе иілгіш көлденең біліктермен біріктірілген жеке торлардан құрастыруға болады. Блок мөлшері ұзындықта 20 м-ге, енінде 4 м-ге және биіктігінде 10 м-ге жетуі мүмкін, оның массасы 20 т дейін болады. Кеңістіктік арматуралық конструкцияларды дайындау үшін, кондуктор-шаблондарды, механикаландырылған стапельдерді немесе тік қондырғыларды және арнайы ағысты линияларды қолданады. 

Көлемді арматуралық қаңқаларды келесі үш негізгі технологиялық схема бойынша дайындайды: 

1. дәнекерлеумен біріктірілетін, жеке жалпақ қаңқалардан; ;

2. жалпақ дәнекерлеу торларынан олардың кезекті майыстырылуы және дәнекерленуімен; арматураны арнайы машиналарда тығыздау және дәнекерлеу жолымен.

3. арматураны арнайы машиналарда тығыздау және дәнекерлеу жолымен.

Көлемді қаңқалардың дәнекерленуін рационалды түрде, кондукторларда тік және горизонталь жабдықтарда аспалы дәнекерлеуші машина көмегімен жүргізу керек. Тік қондырғылар бір немесе екі жақты болады. СМЖ-286АУХЛ4 типіндегі қондырғы ең көп таралғандардың бірі. Қондырғыға екі дәнекерлеуші трансформатор бекітіледі.
МТП-806УХЛ4 аспалы дәнекерлеуші машина құрамына кіретін. Қаңқаның тік тұрпатта орналастыру, ал аспалы дәнекерлеуші машинаны горизонтальдыда, қаңқа арматурасына контактілі дәнекерлеуге барынша ыңғайлы шарттар туғызады. СМЖ-56УХЛ4 қондырғысыСМЖ-286АУХЛ4-кеқарағанда біржақты болады. Оның құрамына көтерілетін алаң, кондуктор, монорельс пен дәнекерлеуге арналған екі машина кіреді.СМЖ-56БУХЛ4 қондырғысын азғантай жұмыс көлемі болатын, арматуралық цехтарда қолданылады.

Горизонтальды қондырғыларды көлемді арматуралық қаңқаларды дайындауға қолданылады, әдеттегідей, азғантай габариттерді. Горизонтальды СМЖ-54БУХЛ4қондырғы келесі негізгі тораптар мен механизмдерден тұрады: көлемді арматуралық қаңқаны дәнекерлеуге арналған бұрылыстық платформадан; трансформатор және дәнекерлеуші тістеуіктерден тұрады. Егер ұзын қаңқаларды дәнекерлеу керек болса, онда дәнекерлеуші машинаны арнайы бағанда платформа бойымен орналасқан, монорельске іледі.

Кейбір зауыттарда арматуралық қаңқаларды бағандарға дайындау, мысалы, номенклатураның айырмашылығынан, әжептеуір қиыншылықтармен ұстасады. Бұл жағдайда арматуралық қаңқаларды дайындауды жеңілдету, электрлі доғалық дәнекерлеуге жүгінеді. Кейбір жағдайларда дәнекерлеуші тістеуіктерді платформа бойымен қаңқамен орналастырылатын, өздігінен жүретін арбаға орнатады. Тағы арнайы кондукторларды да қолданады, оларға арматуралық біліктермен перпендикуляр орналастырылған, алдын-ала дайындалған жалпақ торлары болатын, арматуралық қаңқалардың бойлық біліктерін дәнекерлейді. 

Кеңістіктік арматуралық қаңқаларды темірбетон бұйымдарының қаңқаларына арналған, қада, құбыр, электр берілісінің тіреулері және басқа ұқсас конструкцияларды, алдын-ала орнатылған бойлық серіппелерге толтыру әдісімен дайындауға болады. Арматураны арнайы толтыру және оның дәнекерленуі арнайыСКЦ-2УХЛ4, СМЖ-167УХЛ4, СМЖ-420УХЛ4, СМЖ-117АУХЛ4 және басқа типті машиналарда жүзеге асады. Толтыру әдісімен кесе көлденең енде целиндрлі, тікбұрышты немесе үшбұрышты қиылыста арматуралық қаңқаларды дайындайды. СМЖ-П7АУХЛ4 қондырғысы ұзындығы 5 м дейін және ені 400-1500 мм қысымсыз, кернеуленбеген темірбетон құбырларын дайындау үшін қолданылады. Арматураны дәнекерлеуші басшықпен дәнекерлейді, екі нүктелі электродтармен жарақтандырылған. Қондырғы автоматты режимде жұмыс істейді.

Дайындалған арматуралық қаңқаны қондырғыдан түсіреді және процесс қайтадан қайталанады.
СМЖ-П7АУХЛ4қондырғысының негізгі техникалық параметрлері төменде келтірілген.

 

Дайындалған қаңқалары болатын, темірбетон құбырларының мөлшері, мм
Диаметр	500; 600; 800; 1000; 1200;1500
Ұзындық	5100
Қаңқа, қондырғылардың өнімділігі, сағ	3-6
Бойлық арматурлық біліктердің диаметрі, мм	6
Спиральды арматура диаметрі, мм	5—8
Спиральды арматура қадамы, мм	50—125
Арбаны жылжыту жылдамдығы, м/мин	0,3—3
Дәнекерлеуші аппаратты жылжыту жылдамдығы, м/мин
бойлық	0,3—3
көлденең	0,56
Агрегат мөлшері, м	20,8x5,9x2,6
Қондырғы массасы, т	17

 

3. Жалпақ арматуралық торлар мен қаңқаларды дайындау

Дәнекерленген арматуралық торлар мен қаңқаларды азғана жұмыс көлемі мен бұйымның алуан түрлі номенклатурасында дайындау үшін, арматураның бірнүктелі дәнекерленуін қолданады, және арматуралық қаңқалардың кейбір түрлеріне-кейде қолмен де. Бірнүктелі машиналарда дәнекерленген арматуралық торлар мен қаңқаларды дайындағанда, жұмыс орнын ұйымдастыру бұйымның еніне, массасына және машинадан электродтардың ұшып шығуына байланысты болады.  Жұмыс орны дәнекерлеу машинасымен, жұмыс үстелімен, шатыр жапқыш болатпен қапталған, дәнекерлеушіні оқшаулауға арналған ағаш тұғырық және кесілген біліктерге арналған науамен жарақтандырылған. Дәнекерлеуші машинаға бір дәнекерлеуші мен бір бекемдеуші қызмет етеді. Бекемдеуші, біліктерді науаға апарады және жатқызады, дайын торларды үстелден түсіреді және оларды машина жанына жатқызады, торларды қоймаға апарады. Машинадан ұшып шыққан электродтарды басып озатын дәнекерлеуші торларды екі тәсілде дайындайды: алдымен торды бір жағынан, сонан кейін оны 180°-қа бұрады және басқа жағынан дәнекерлейді. Екі машинаның орнатылуындағы тордың бұрылып кетуіне жол бермеу керек, оларда тор біліктерінің қиылысуын кезектесе дәнекерлейді. Мұнда еңбек өнімділігі екі есе жоғарылайды. Бірнүктелі машиналарда дәнекерлегенде тор жылжуының екі схемасын қолданады – П-тәрізді және И-тәрізді. И-тәрізді схема барынша үнемді, қозғалыстың азғантай санын қамтитындықтан. Целиндрлі формадағы арматуралық қаңқаларды дайындау үшін, арнайы машиналарды қолданады. Қаңқаның бойлық арматуралық біліктерді бір-бірімен, оларға балқытылған катанкадан жасалған спиральдармен біріктіреді. Қиылысқан бойлық білік пен қаңқа спиралының дәнекерленуі ток дәнекерлеуші трасформатордан берілетін, аунақшалы электродты қолдана отырып, дәнекерлеуші барабанда орындайды. Осындай түрдегі қондырғыда диаметрлері 300....1500 мм целиндрлік арматуралық қаңқаларды дайындауға болады. 

 

Бақылау сұрақтары

1. Арматуралардың түрлері?

2. Жалпақ қаңқалар неден тұрады?

3. Арматуралық кеңістіктік ферманы құрайтындар?

4. Көлемді арматуралық қаңқаны қандай үш технологиялық схема бойынша дайындайды?

5. Жалпақ арматуралық тор мен қаңқаларды дайындау

 

 

Список использованной литературы

1. Алексеев Е.К., МельникВ.И.Сварка в промышленном строительстве – М Стройиздат, 1977

2. АлешинН.П.ЩербинскийВ.Г.Контроль качества сварочных работ – М Высш школа, 1986

 

 

Дәріс №29

Дәнекерлеуші қондырғының жұмыс істеу әдістері.

 

Жоспар

1. Дәнекерлеуші жұмыс негіздері

2. Электрмен дәнекерлеуші жұмыстар мен жабдықтарға талаптар.

3. Дәнекерлеуші қондырғылар

 

1.Дәнекерлеуші жұмыс негіздері

Дәнекерлеу — ажырамайтын қосылыстарды алудың технологиялық процессі, атомаралық және молекулааралық байланыстарды бұйымның қыздырылуында (жергілікті немесе жалпы) және\немесе пластикалық деформациялануда дәнекерленетін бөліктері арасында орнату.

Дәнекерлеу, металдар мен олардың балқымаларын, термопластарды біріктіру үшін, өндірістің барлық аумақтарында, медицинада қолданылады. 

Дәнекерлеуде энергия көздерінің алуан түрлері: электрлі доға, электрлі ток, газ жалыны, лазерлі сәуле шашу, электрондық сәуле, үйкеліс, ультрадыбыс қолданылады. Қазіргі кезде технологияның дамуы дәнекерлеуді, тек өндірістік кәсіпорын шарттарында ғана емес, сонымен қатар, далалық және құрастыру шарттарында (далада, егістікте, ашық теңізде және т.б.), су астында және тіпті космоста жүргізуге мүмкіндік береді. Дәнекерлеу процесі жанып кету қауіптілігімен; электр тогымен; зиянды газдармен уланудан; көз бен дененің басқа бөліктерін жылу, ультракүлгін, инфрақызыл сәуле шашу және балқыған металл шашырауларымен зақымданумен бірге жүреді. 

 

2. Электрмен дәнекерлеуші жұмыстар мен жабдықтарға қойылатын талаптар.

Электрмен дәнекерлеуші жұмыстар, 08.07.85 Минхиммаш СССР бекіткен «Электрмен дәнекерлеуші жұмыстардағы қауіпсіздік техникасы мен өндірістік санитария ережелеріне» және Казақстандағы өрт қауіпсіздігі ережесіне сәйкес орындалуы керек, электрмен дәнекерлеуші жабдықтар 12.2.007.8 пен ПУЭ.6.7.48 талаптарына сәйкес болуы керек. Электрмен дәнекерленетін жұмыстарға жасы 18 жастан кіші болмайтын, медициналық бақылаудан, арнайы дайындық пен теориялық білім және практикалық дағды, еңбекті қорғау бойынша білім тексерісінен өткен және осы жұмысты орындауға рұхсат туралы жазбасымен квалификационды куәлігі болатын, арнайы оқытылуы (өрт-техникалық минимум) және жыл сайын «Қазақстандағы өрт қаууіпсіздігі ережелеріне» сәйкес арнайы куәлікті ала отырып, жыл сайын білім тексерісінен өткен жұмысшыларға рұхсат етіледі. Нұсқаулықты ұйымдастыру мен жүргізу тәртібі, өрт минимумы бойынша білімді оқыту мен тексеру, Қазақстандағы кәсіпорындар мен мекемелер және ұжымдарда өрт қауіпсіздігі сауалдары бойынша арнайы оқыту, нұсқаулық пен білімді тексерудің Типтік ережелерімен бекітілген.Электрмен дәнекерлеушілердің электр қауіпсіздігі бойынша ІІ тобы болуы керек, дәнекерлеуші жабдықты электр желісіне өз бетінше қосу құқығы берілген электрмен дәнекерлеушілердің ІІІ тобы болуы керек. ПУЭ.6.7.49. Электрмен дәнекерлеушілерді дайындау, мамандандырылған кәсіптік-техникалық училищелерде, дәнекерлеу бойынша курстарда, кәсіпорындар мен оқу комбинаттарында өткізілуі керек. Дәнекерлеушілерді дайындамада дәнекерлеу жұмыстарын орыындауға, құрастыру мен нысанның жөндеу жұмыстарында, еңбекті қорғауға аттестациялау, Мембақ. тіркеуіне жататын, «Дәнекерлеушілерді аттестациялау ережелеріне» сәйкес жүргізілуі керек. Қүрастыру-дәнекерлеу цехтары мен телімдерінен тысқары ғимараттарда тұрақты электрмен дәнекерлеу жұмыстарына арналған, электрмен дәнекерлеу қондырғысы мен дәнекерлеу постарына, қабырғалары жанбайтын материалдардан жасалған, арнайы желдетілетін ғимараттар қарастырылған.

 

3. Дәнекерлеу қондырғылары

Дәнекерлеу аппараты-балқытумен электрлі доғалық балқытуға арналған, өндірістік аспаптардың бүтін тобының жалпы шартты белгіленуі. Олар дәнекерлеудің қолданылатын әдістері бойынша жіктеледі:

• дана электродпен қолмен дәнекерлеу;

• қорғаныс газында қалқымайтын электродпен қолмен дәнекерлеу (яғни, аргонды немесе аргонды доғалы аппарат);

• қорғаныс газында қалқитын электродпен механикаландырылған дәнекерлеу ;

• флюс астында қалқитын электродпен автоматты дәнекерлеуге. 

Кәсіби ортада жалпы «дәнекерлеуші аппарат» атауының орнына, көбінесе «қөректенудің дәнекерлеуші көзі» терминін қолданады. Дана электродпен қолмен дәнекерлеу барынша кеңінен таралған болып табылады. Кәсіби ортада «дәнекерлеу аппараты» жалпы атауының орнына көбінесе «қөректенудің дәнекерлеуші көзі» терминін жиі қолданады. Дана электродпен қолмен дәнекерлеуге арналған жабдық барынша кең таралған болып табылады. Біздің ассортиментте дәнекерлеуші жабдықтардың әртүрлі түрлерінің жеткілікті үлкен мөлшері берілген:

• қол режимінде контактілі және газбен дәнекерлеуге арналған аппараттар;

• дәнекерлеу процесімен жартылай автоматты және автоматты басқару режимімен аппараттар; 

• арнайы дәнекерлеу операциялары: аргонодоғалы дәнекерлеу қондырғысына арналған жабдықтар.

Үйге арналған қарапайым қолмен дәнекерлеу аппараттары – бұл металдар мен баяу балқитын материалдарды азғантай мөлшерде өңдеу бойынша операцияларды жүргізудің барынша үнемді нұсқасы. Олар өнімділіктің жоғары дәрежесімен ерекшеленбейді бірақ, өзінің бағасы мен мобильділігі бойынша әжептеуір ұтады – тасымалдайтын дәнекерлеуші аппараттың минималды габариттері болады. 

Қорғаныс техникалық газ шарттарында жұмысты ұйымдастыруға арналған дәнекерлеуші жабдық – бұл аппараттардың жеке тобы, ол жабық өндірістік камера шарттарында, сонымен қатар, жеке құрылыс алаңдарында да қолданылуы мүмкін. Олардың жұмысын қамтамасыз ету үшін, арнайы жұмсалатын, техникалық қорғаныс газы (аргон, азот, көмірқышқыл, сутек), мамандандырылған электродтар мен қоспа сияқты дәнекерлеу материалдарын қажет етеді.

 

Бақылау сұрақтары

1.»Дәнекерлеу» түсінігіне анықтама беріңіз?

2. Дәнекерлеуде қандай энергия көздері қолданылады?

3. Дәнекерлеуші аппарат бұл?

4.Дәнекерлеу әдістері бойынша жіктелу ?

5. Электрмен дәнекерлеу жұмыстарына қойылатын негізгі талаптар?

 

Список рекомендуемой литературы:

1. Гершберг О.А Технология бетона и железобетонных изделий. М.: Стройиздат. 1971 [C-1.]

2. Торопов А.С., Кау Г.Л. Арматурные работы, М.: Высшая школа. 1976

3. Справочник по производству сборных железобетонных изделий. Под редакцией К.В Михайлова, М.: Стройиздат, 1989

4. Васильченко Т.В. Арматурные работы. М.: Стройиздат 1987

5. Прыкин Б.В. и др. Технология проектирования арматурного производства . Киев, Будивельник. 1977

6. Собко Г.Н. Сафаров В.А. и др. Оборудование для производства арматурных работ на предприятиях стройиндустрии. Справочник, Киев, Будивельник, 1984

 

 

---

Дата добавления: 2018-02-18; просмотров: 3429; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

---

---

Мы поможем в написании ваших работ!