Эксплуатациялау ерекшеліктері.

Дәріс-10 Тақырыбы: Генераторлар мен қозғалтқыштарды эксплуатациялау. 1. Электр жетектерді эксплуатациялауға қабылдау. 2. Электр қозғалтқыштарды техникалық қызмет көрсету және ағымды жөндеу. 3. Батырмалы электр қозғалтқыштарды эксплуатациялау ерекшеліктері. 4. Электр жетектердің эксплуатациялық сенімділігін арттыру шаралары. 5. Резервтік және жылжымалы электр стансаларды эксплуатациялаудың ерекшеліктері. 6. Электр қозғалтқыштарды сақтау. 1. Электр жетектерді эксплуатациялауға қабылдау. Қуаттылығы аз электрқозғалтқыштарды ғүрастырып орнату орнына ағаш жәшіктерге салып тасымалдайды. Ірі электрқозғалтқыштарағаш немесе темір қораптарға салып тасымалданады. Электрқозғалтқыштардытүсіргенде барлығ жұмыстар механикаландырылған болуы тиіс. Орта және ірі электрқозғалтқыштардың ірге тасының массасы жеткілікті болуы керек, іргетастың массасы, электрқозғалтқыштыңжұмыс тәртібіне қарай, оның массасынан 10...20 есе ауыр болуға тиіс. Электрқозғалтқыштыэксплуатациялауғақабылдаған кезде электрқозғалтқышты, электрқозғалтғыш пен жұмысшы машинаның арасындағы жалғастырушы құрылғыны, жүргізу-қорғау аспабын, жерлемесін және бүкіл электр жетегінің бекітулерін қарап шығады. Біліктің еркін айналу мүмкіндігін тексереді. Электр қозғалтқыш пен жетек тетіктерінде машинаның айналуы бағыт тілімен көрсетіледі. Басғару аспабын электрқозғалтғышға жағын орналастырады, демек, оған қызмет көрсетуге ыңғайлы жерге орналастырады. Басғару аспабы алыста орналасған жағдайда және ғорҒау қозғалтқыштыҢ тікелей өзінде орналасғанда, жұмысшы машинаның ғосылатыны туралы, алдынала, хабарлайтын белгі бергіш орнатады. Салғанда кернеудің барын көрсету үшін, вольтметр немесе хабаршы шырағ (шам) орнатады, қажет жағдайдақозғалтқыштың жұмыс тәртібін бағылайтын амперметр қояды. Эксплуатациялауғақабылдағанда, электрқозғалтқыштыңоқшаулағышының кедергісін тексереді, ПТЭ-ге сәйкес оның мәні 0,5 МОм-нан кем болмауы тиіс. Жүргізу-қорғау аспабыныңоқшаулағышының кедергісі де сондай болуы тиіс. Электр машинасының сыртын жермен сенімді жалғастырады, жерлеме өткізгіші (қара түспен боялған) қарауға ыңғайлы, керек жағдайда, механикалығ зағымдану мүмкіндігінен қорғалған болуы керек. Жұмысқа қосар алдында, статор орамының басы мен соңын тікелей анықтайды. Асинхронды қозғалтқыштарды қосуға, бірсыпыра әрекеттер кіреді. Бұл кезде: орам оқшаулағышының кедергісін анықтайды; машинаның жеңіл (қолдан) айналуын; іске қосу аспабыныңжұмысқабылеттілігін және электрқозғалтқыштың дүрыс қорғалғанын; желі кернеуінің симметриялыҒы, мен электрқозғалтқыштыңүйлесімді кернеуімен сәйкестігін, тексереді. Асинхронды қысқа тұйықталғанэлектрқозғалтқышты желіге әдетте, тікелей желінің толық кернеуіне, қосады. Қосқан кездегі кернеудің шығыныΔU келесі теңдеуден анықталады. ΔU= , мұндағы, Zж, Zқ.т., және Zқоз. - өткізгіштің маркасына, көлденеңқимасының ауданы мен ұзындығына тәуелді болып келетін желінің кедергісі; трансформатордыңқысқа тұйықталу кедергісі, құжат мағлұматы бойынша анықталады, және электрқозғалтқыштың, қосқан кездегі, кедергісі. Zқоз=Uн Мұндағы Uн – желініңғалыпты кернеуі; Iп – электрқозғалтқыштың, қосқан кездегі, тоғы. Электрқозғалтқышты іске тікелей ғосған кезде желідегі қалыпты кернеудің төмендеуі 15...20%-дан артпайтын болуы керек. Сажет жағдайда, электрқозғалтқыштықосып, жұмысшы машинамен бірге тексереді. Қысқа тұйықталған асинхронды электрқозғалтқыштардыңжүргізуші тоғын азайту Үшін, мынандай тәсілдер қолданылады: орамды жүлдыздан ауыстырып, Үшбүрыш етіп қосу; автотрансформаторлығ жүргізу және реактордың көмегімен жүргізу. 2. Электрқозғалтқыштардыңжұмыс тәртібі мен эксплуатациялау жағдайларының оқшаулағыштарға әсері Электрқозғалтқыштарды пайдалану тәртібі орам оқшаулағыштарына, соның салдарынан, электрқозғалтқыштың сенімділігіне, әсер етеді. Электрқозғалтқыштардықысқа мерзімді пайдалануда, оныңжұмысқа қосылу тәртіптері, айрығша маңыз алады. Әуе желісінің таратғышы мен түтынушы арасыныңқашықтығы және трансформатордыҢ ғуаттылыҒының аздыҒынан, электрқозғалтқыштардыжұмысғақосу үзағға созылып кетуі мүмкін. Сонымен бірге, технологиялығ бірқатар машиналарды (жармалауыш, ағаштілетін және т.б.) жұмысғақосу кезінде, айтарлығтай статикалығ кедергі болады, электрқозғалтқыштардыжұмысғақосуды Бұл да ғиындатады. Электрқозғалтқыштыңтоқтауы технологиялығ әрекеттердіҢ аяғталуынан Ғана емес, желіде кернеудің болмауынан, ғоректендіру көзінің аҒытылуынан, машинаныңжұмысшы тетігіне бөгде зат тҮсуінен (мысалы, тас, темір және т.б.) болуыда мүмкін. Мұндайэлектрқозғалтқыштықосуоның кептеліп, лезде тоқтауына әкеледі. Орауларғақажетті қорғаныштар жақсысіңіріліп, мықтапқұрсауланған болса, динамикалығ соғпа ғауыпты емес. Жылу соғпасы орамдардың, электрқозғалтқыштыңойықтарына тығыздалып салынуына қарамастан, температурасыныңкүрт өсумен қатар, оның өткізгіштерінің түрғын Үлкейтеді. Электрқозғалтқыштың ғызуы кезінде, өткізгіштер өлшемінің өсуі мен суынған кезде кішіреюі, оқшаулағыштыҢ лак қабыршықтарын созып, жиырылтады. ЖаҢа электрқозғалтқыштардыҢ ғызуы мен суынуының циклдары кіші болса, өткізгіштердіҢ созылҒыш лак қабыршықтары өз түрғын жеҢіл өзгертеді. Дегенмен, лайығты температуралығ тозудан кейін, қабыршықтыҢ ғүрылымы өзгереді де, осалданады. СабыршығтыҢ созылҒыштыҒын жоюы, электрқозғалтғыш ғызҒан кездер және орам өткізгіштердіҢ түрғы Үлкейгенде, қабыршық кеҢеймейді, жыртылады. Электрқозғалтқыштар суынып, орам өткізгіштерінің түрғы кішірейгенде, қабыршық бастапғы ғалпына келмейді. Сөйтіп қабыршықта үсағ шытынаулар пайда болады, оның саны, электрқозғалтқышты эксплуатациялау мерзімі артған сайын, көбейеді. Пайда болҒан ғуыстар мен шытынаулар арғылы электрқозғалтқыштардыҢ орам өткізгіштеріне ылғал, қоршаған ортаның зиянды ғүрауыштары енеді. Соның салдарынан, орамныңылғалдылыҒы артуымен ғоса, оның әр өткізгіштерінің арасына көпіршелер орнайды, электрқозғалтқышты желіге ғосғанда, олардыҢ арасын, тоғ тесіп өтеді. Орамдар сапасыз сіңіріліп, нашар ғүрсауланса, жұмыс кезінде өткізгіштердің, әсіресе, ғосған немесе айналдыру бағытын өзгерткен кезде, дірілдеуі өткізгіштердің өзара түйығталуын тездетеді. Түйығталу, қозғалтқышта ылғал болмаса да, өткізгіштердіҢ Үйкелуден жалаҢаштануынан болуы мүмкін. Асинхронды электрқозғалтқыштардың ең осал элементі-орамдары, олардыңбұзылуының 80%-ы орамдардыңүлесіне келетінін, зерттеулер көрсетіп отыр. Электрқозғалтқыштарының орамдарында өткізгіш көпіршелердің пайда болуы, олардыңжұмыс істеу жағдайына байланысты. Көршілес екі өткізгіштің арасында, олар бҮтін болса да, көпіршелердіҢ пайда болуы, электрқозғалтқыштың ішінде су немесе басға өткізгіш ғүрауыштыҢ болҒандыҒынан. ЭлектрқозғалтқыштардыҢ Үрленіп түратын, жабығ етіп жасалуына қарамастан, демек, ішіне су тиюден, шаң, басғада ғатты заттар тҮсуінен қорғалғанымен, аса тығыздалмаҒан. Эксплуатациялау кезінде ғызу мен суынудан, электрқозғалтғыш әдемаладың, сол кезде, іштегі ауаны қоршаған ортаға ыҒыстырып, шыҚарады және сырттан ішке сорады. Осы жағдайларда өткізгіш көпршелердіҢ пайда болуына, мүмкіншіліктер туады. Сонымен, электрқозғалтқыштыңжұмыс тәртібі, оныңоқшаулағыштарының кҮйіне әсер етеді. Бұл әсер, электрқозғалтқыштар ғолайсыз, ылғалды ортада істегенде, кҮшейе тҮседі. 4.5.3. ЭлектрқозғалтқыштардыҢ оқшаулағышы мен қоршаған ортаның арасындаҒы ылғал ауысу ерекшеліктері ЭлектрқозғалтқыштардыҢ оқшаулағыштары мен қоршаған ортаның арасында іс жҮзінде, ылғал ауысу Үнемі болып түрады. Ылғалсіңіру мен беру электрғозҒалғышының ғүрылысына, кҮйіне (жҮктелімі, бос айналуы, жұмыс арасындаҒы Үзіліс) оқшаулағыштыҢ ғүрылымы мен ғүрамына байланысты. Оқшаулағыш материалдарда ылғал, ерітінділері тҮйіршіктенбейтін заттар (коллойдтар) тҮрінде, оқшаулағыштыҢ бетінде, сорылатын ғабат ретінде және т.б. болуы мүмкін. ОқшаулағыштардаҒы процесстіҢ физикасын қарастыруды жеҢілдету Үшін, ылғалды: бос және байланысған деп екі тҮрге бөледі. Жабығ электрқозғалтқыштарда бос ылғал болмайды себебі оқшаулағыштардыҢ сумен тікелей жанасуы жоғ. Байланысған ылғал, ылғалтартқышоқшаулағыш материалдарда (микро-және макро талшығтарда, қуыстар мен кеуектерде дымдану ылғалдары т.б.) бар. Ауа үрлеп желдетенетін жабығ электрқозғалтқыштар аса тығыз бекітілмегендіктен оныңоқшаулағыштары қоршаған ортаныңылғалды ауасымен үнемі байланысты. Бұлжағдайдаэлектрқозғалтқыштыңжұмыс тәртібіне қарай, оқшаулағыштыңқұрғауы және ылғалдануы болып түрады. Ылғал ауысу барысын қарастыралығ. Материалдан ылғалдыҢ булануы, материал бетіндегі будыҢ қоршаған ортамен араласуынан (сыртғы) болады. МатериалдардыҢ бетіндегі ғысым мен қоршаған ортаның арасындаҒы ғысымның айырмасы Үлкен болҒан сайын диффузия ғарғынды жҮреді. Сысым градиентінің (материал бетіндегі будыҢ ғысымы мен қоршаған ортаның ғысымдардыҢ арасындаҒы ғатынасы) мәніне байланысты диффузияныңбағыты анықталады, демек, ғүрҒату немесе ылғалдану. Ішкі диффузия ылғалдыҢ сүйығ немесе газ тҮріндегі кҮйінде оқшаулағыштыҢ ылғалды бөлігінен құрғақан бөлігіне қарай ғозҒалуы тҮрінде көрінеді. Мүнда ылғал, ылғалдылыҒы жоҒары жерден, ылғалсіңірілімі төмен жағға ойысады. Сонымен бірге, оқшаулағыштыҢ көбірек ғызҒан жерінен, аз ғызҒан жеріне қарай ауысуы – термодиффузия байғалады. ЫлғалдыҢ толықағыны мына өрнекпен анықталады: m= mР+mω + mt мұндағы, mР, mω, mt – градиентке байланысты, уағыт бірлігінде қиманың ауданы арғылы өткен ылғалдыҢ массасы. Бұл ғүрауыштардыҢ әр ғайсысы белгілі ғатынастармен өрнектеледі: mр=KPgrad; mω=Kωgradω; mt=Ktgradt, мұндағы, KP, Kω , Kt ретінше мольдығ тасымал, ылғал өткізгіштіғ және термоылғал ауысым еселіктері (термоараласу). Электрқозғалтқышты эксплуатациялау кезінде, орам оқшаулағышы ылғалдылыҒының өзгеруін, олардыҢ кедергісінің өзгеруі арғылы ғадаҒалап отыруҒа болады. СоршаҒан ортаныңылғалдылыҒы жоҒары (100%-Ға дейін) жағдайында жұмыс істейтін электрқозғалтқыштардыҢ оқшаулағыштарындаҒы ылғал алмасу барысын талдап көрелік. Салыстырмалы ылғалдылыҒы жоҒары бөлмеде жұмыс істемей тұрғанэлектрқозғалтқыштыңоқшаулағышына, тек, ылғалдану градиенті әсер етеді. Электрқозғалтқыштыңоқшаулағышы ауадан ылғалсіңіреді. …уелі сыртғы ғабаттары ылғалданады, одан ары, ішкі ғабаттарыныңылғалдануы жалҒасады. Ылғалдану оқшаулағыш пен қоршаған ортаныңылғалдыҒы теҢескенше жҮреді. Орау оқшаулағыштарыныңылғалдануы, оның диэлектриктік сипаттамасын күрт төмендетеді: оқшаулағыштыҢ кедергісі, электр бекемдігі және т.б. жұмыс істемейтін электрқозғалтқыштыңоқшаулағышы кедергісініңөзгеруі және ондаҒы ылғалдыҢ уағытға байланысты өзгеруі 4.22-суретте көрсетілген. t W, RU3 2 1 4.22-сурет. Жұмыс жасамайтын электрқозғалтқыштыңоқшаулағышы кедергісінің уағытға байланысты өзгеруі. 1-ылғалдыҢ өзгеруі, 2-оқшаулағыш кедергісінің өзгеруі. ТепетеҢдікке жеткенде, электрқозғалтғышоқшаулағышының кедергісі түрағтанады. Электрқозғалтқыштыжұмысға ғосғаннан кей ін, оқшаулағыш ғыза бастайды. АлҒашында, ораманың талшығтарыныңоқшаулағышы және ойықға жағын жатған оқшаулағыштар ғызады, соның салдарынан, температураның оҢ градиенты туындайды – жылу ағыны ортадан шетке қарай бағытталады. Температура градиентінің әсерінен, ылғалдыҢ орын ауыстыруы басталады. Орам температурасының өсуіне қарай, оқшаулағыштыҢ арасы мен ғуысындаҒы ылғал бу кҮйіне көше бастайды – оқшаулағыш әтерлейдің, ылғалдыҢ буы оқшаулағыштыҢ саҢылауларына кіре бастайды да, оқшаулағыштыҢ кедергісі төмендейді. Бастапғы ылғалдану мен оқшаулағыштыҢ ғүрылымына, ғызуҒақарай, кедергінің төмендеуі әрғалай болады. Бір жағдайда (салыстырмалы ылғалдығ төмен кезде) оқшаулағыш кедергісінің төмендеуі көп емес, ал басғажағдайда (оқшаулағышғатты ылғалданҒанда), көҢіл аударарлығтай және оқшаулағыштыҢ электр беріктігіне ғауіпті болады. Сатты ылғалданҒан оқшаулағышты тесіп өту, электр қозғалтқышты желіге ғосған уағытта емес, біраз істеген соң, оқшаулағыш ғызып әтерлегендең болады. (4.23-сурет). АталҒан ғүбылыс ылғалданҒан электрқозғалтқышты желіге қосған кезде, орам оқшаулағышының кедергісі еҢ төмен кезде, өзгеру жылдамдылыҒы тез әрекетті қорғаныш жасап шыҒару Үшін пайдаланылуы мүмкін. Орам температурасының одан әрі өсуі кезінде ылғал әуелі орамның бетінен ылғалдана бастайды, Бұл уағытта жылу мен ылғал аҒындарыныңбағыттары бір болады. Жылу және ылғал өткізгіштіҢ бірігуі термо және ылғал өткізгіштіҢ пайда болуына әкеледі. 5 10 15 20 25 30 35 40 Tн=26 0 20 40 80 t, мин 60 100 2 1 QºC Ruз,MOм 10 20 80 50 70 40 30 60 4.23-сурет. Электрқозғалтқыштың аса ылғалданҒан оқшаулағышын ғүрҒатған кезде кедергінің өзгеруі. 1-ғызу температурасы; 2-оқшаулағыштыҢ кедергісі. Оқшаулағыш ғуысындаҒы ылғал мен ауаның температурасының өсуі олардыҢ ғысымын арттырады да, ойықтыҢ әр жерінде ғысымның ғосымша градиенті пайда болады. Осы кезеҢде, ылғал буларыныңоқшаулағыштан қоршаған ортаҒа ауысуы, демек, құрғау жҮреді. Осы кезде, оқшаулағыш кедергісі, осы температураға сай, түрағтанады. Электрқозғалтқышты ажыратған соң, ол суынады және орау оқшаулағышында кері процес – ылғалдану басталады. Сонымен, ғалыпты жұмыс атғарып тұрғанэлектрқозғалтғышта ылғал алмасу болады, ол ғүрҒатылады немесе ылғалданады. Электрқозғалтғыш орамаларынан жұмыс барысында ылғалдарды шыҒару жылдамдыҒы мына факторларҒа: оқшаулағыштар материалының гидросіңіргіштеріне; оқшаулағыштыҢ ылғалдану дәрежесіне; электрқозғалтқыштың жҮктелім дәрежесіне; қоршаған ортаның температурасы мен ылғалдылыҒына байланысты. Эмальды лактар сіңірілген орамдарды жөндеу кезінде, электр тоҒымен, 1,5...2 саҒат ішінде, ғүрҒатуҒа болады. Электрқозғалтқыштаржұмыс атғарып тұрған кезде, оқшаулағыштарды ғүрҒатуҒа, әдетте аз уағыт кетеді. Кейбір жорамалдаулармен, ғүрҒату үзағтыҒы, температураның өсуімен өлшемдес (пропорционалды) болады деп санауҒа болады. СүрҒатудыҢ мүмкін болҒан еҢ аз үзағтыҒы, электрқозғалтғыш температурасыныңғалыптасған мәніне дейін ғызу үзағтыҒына шамалас, бірағ, процесстіҢ пайда болу екпінін (инерция) ескерсек, онда, құрғау үзағтыҒы, ғызу үзағтыҒынан, әрғашанда, артығ болады. ОқшаулағыштыҢ ылғалы неҒүрлым көп болса, терлеу процессі соҒүрлым үзағ, ғызу мен құрғаудыҢ басталуы арасындаҒы ыҒысу көп болса, жалпы процесс те үзағға созылады. Электрқозғалтқыштыжұмысға ғосған оқшаулағыштардыҢ кедергісі азаяды (30...50%), содан кейін өсіп, түрағты мәніне жетеді. Бұл кезде электрқозғалтғышоқшаулағышының кедергісі, оқшаулағыштыҢ бастапғы кезіндегі кедергісіне теҢ немесе, одан 2...8 есе артады. Электрқозғалтқышты, жұмысға ғосар алдында, ылғалдану неҒүрлым жоҒары болса, оқшаулағыштыҢ кедергісінің түрағтану мәні де жоҒары болады. өндіріс жағдайындаҒы зерттеулер, жұмыс жасамаҒан кезде, электр қозғалтқышоқшаулағышының кедергісі төмендейтінін көрсетеді. Электрқозғалтқыштыңжұмысының үзағтыҒы неҒүрлым аз, бос түруы көп болса, оқшаулағыштыҢ ылғалдануы артады және оныңжұмыссыз кезіндегі кедергісі, оның түрағтану мәнінен аз болады. Электрқозғалтқыштықысқа мерзімді тәртіпте эксплуатациялау, оқшаулағыштыҢ жағдайын айтарлығтай нашарлатады. Түрағты жұмыс істеп тұрғанэлектрқозғалтқыштар, Үнемі, ғызып түратындығтан қоршаған ортаныңылғалы оныңқабыршықтарының ішіне кіре алмайды, ол орам оқшаулағышы құрғақ күйінде жұмыс істейді. Бұлжағдайда орам оқшаулағыштары, жылудан, ескіру сияғты, табиҒи өзгерістерге Ғана үшырайды. Егер электрқозғалтқыштың орамының температурасы, осы кластаҒы оқшаулағыштарҒа лайығты температура шегінен аспаса, онда электрқозғалтқыштыңжұмысы сенімді болады. Электрқозғалтғышоқшаулағышыныңылғалдануы қажетсіз, себебі, оның кедергісінің төмендеуі ғауіпті дәрежеге жетуі мүмкін. Сондай-ағ, зиянды ортада ауа алмасуы одан да жаман. Сонымен, қысқа мерзімді жұмыс тәртібімен, әсіресе, зиянды ортада істейтін, электр қозғалтқыштар тез ылғалданады және қатардан жылдам шыҒады. 4.5.4. Электр қозғалтқыштарға техникалығ қызмет көрсету және ағымдық жөндеу. Электр қозғалтқыштарға техникалығ қызмет (ТС) тұрған орынында, бүзбай, бөлшектемей, атғарылады. ТС жұмысының көлеміне кіретіндер: электр қозғалтқыштарды шаң мен тозаңнан тазалау; жерлеменің тҮзіктігін, электр қозғалтқыштар мен оның элементтерінің бекітілуін, ғызу дәрежесі мен дірілінің және шуыныңдеңгейін, тҮйісіп ғосылҒан жерлерін тексеру; оқшаулағыштың кедергілерін өлшеу және байғалҒан ағауларды жою. Фазалығ роторлы қозғалтқыштардың түйіскен жерлеріндегі сақиналарды және шеткі тетіктерін тексереді. Электр қозғалтқыштарға ТС мерзімі, олар жұмыс жасайтын ғимараттар мен жұмысшы машиналардың сипаттамасына байланысты. Электр қозғалтқыштарға ТС үш айда бір рет, дән жармалауышға Үгіткішке, пресске, азығ түрауышға орнатылҒандарҒа ТС 1,5 айда бір рет өткізіледі. Ашығ ауада, сондай-ағ, жаппаның астында істейтін электр қозғалтқыштарға да осындай мерзімді техникалығ қызмет көрсетіледі. СүрҒағ және ылғалды бөлмелерде, сондай-ағ, сыз бөлмелерде орнатылҒан, шаңды және аса сыз Ғимараттарда ғолданылатын электр қозғалтқыштарға ТС-нің мерзімділігі ЖЕЖ-Ға сәйкестеліп анықталады. Электр қозғалтқыштарға аҒымдығ жөндеуді (АЖ), не тұрған орнында, не техникалығ қызмет орындарында, шеберханада және т.б. жерлерде өткізеді. Электр ғондырҒыларына аҒымдығ жөндеуді маманданҒан жылжымалы бригада өткізеді. ЖЕЖ бойынша электрқозғалтқыштардыҢ аҒымдығ жөндеу жұмысына: шаң мен тозаңнан тазарту; корек көзі мен жерлендіруден ажырату; тұрған жерінде бүзып, бөлшектеу; орамаларын тазалау; орам оқшаулағыштарының кедергісін өлшеу және, қажет болса, орамды ғүрҒату; айгөлектерін жуу, тексеру және қажетжағдайда, ауыстыру; орама өткізгіштерінің шыҒар үштары мен панелдердіҢ тҮйіспелерінде, орам үштарын шыҒару ғораптарында, зағымданҒанын ауыстыру; жинау, айгөлектерді майлау; бос айналдырып сынау; сырлау, және қажетіне қарай, электр қозғалтқышты орынына ғойып, бекіту, жұмысшы машина мен кіндігін дәлдеу және жүктеп, сынау. Фазалығ роторлы электрқозғалтқыштыңсақина тҮйіспелерінің кҮйін тексеріп, қажет болса, оларды ғырнап, щетка тетігін реттеп, қажетжағдайда, щетканы ауыстыру. Орамды кептіргенде, олардыҢ жарығтары мен ғуыстарындаҒы ылғалды кетіреді, бірағ, лак ғабыршағтарындаҒы жарығ пен ғуыстар сағталады. Демек, әдемалҒанң кезде электрқозғалтғыш орауларының, тез арада, дымдану мүмкіндігі, сонымен қатар, тесіп өту мүмкіндігі сағталады. Лак ғабыршағтарындаҒы жарығтар мен ғуыстарды жою, көп уағытға дейін, олардыҢ ылғалдануынан ғүтқарады. Жарығтар мен ғуыстарды толтыру, орамҒа лак сіңіру арғылы іске асырылады. ОрамҒа лак сіңіру, оның сенімділігін арттырҒанымен, жөндеу жұмысын кҮрделендіреді, лак сіңіруге астау керек, лакты сағтауҒа ыдыс керек және т.б. сонымен ғоса электрқозғалтқыштың жөндеуде түру уағыты үзарады, ол жұмыс циклдарының арасында бос түру уағытын арттырады. Мұндайда, электрқозғалтқышты ғосалғымен алмастыруҒа тура келеді. Сондығтан, әрбір нағтылы жағдайда, кезекті жөндеу алдында, электрғозалтғышты мүғият тексеріп, кҮйін анығтап алады, соның негізінде, атғарылатын жұмыс көлемін, жөндейтін жерді анықтайды. ЖЕЖ бойынша электрқозғалтқыштарды жөндеу мерзімділігі 24 айдан кейін, ал ылғалдылыҒы 98%-дан жоҒары, аса сыз бөлмелерде істейтін электрқозғалтқыштарды 18 айдан соң жөндеуге ғояды. ЖЕЖ жҮйесінде электрқозғалтқышты пайдаланатын Ғимараттар мен жұмысшы машиналардыҢ техникалығ қызметі мен аҒымдығ жөндеу мерзімділігін де анықтайды. ТС мен АЖ мерзімділігін анығтау кезінде, электрқозғалтқыштыңжұмыс тәртібінің, орам оқшаулағышының сипаттамасының өзгеруі ескерілмейді. Сондай-ағ, ЖЕЖ электрқозғалтқыштың эксплуатациялану мерзімін есептемейді. ЖЕЖ бойынша ТС мен АЖ мерзімділігі бірінші рет ТС пен АЖ-ден өткен және жаҢадай жұмысға ғосылҒан электрқозғалтқыштар Үшін, бірдей. КҮрделі жөндеуден (КЖ) немесе өзгертілгеннен кейін жұмысшы машиналарҒа орнатылҒан электрқозғалтқыштардыҢ ТС мен АЖ мерзімділігі айтылмайды. Мұндайжағдайда, электр жабдығтарының кҮйін анығтаудыҢ және электр қызметі басшыларының ТС мен АЖ-діҢ айлығ және жылдығ мерзімділігінің кестесін жасаудаҒы маҢызы арта тҮседі. Электр жабдығтарының кҮйін сапалы анығтау ТС пен АЖ жұмыстарының мерзімін тҮзетіп отыруҒамүмкіндік береді. КҮйін анығтау (диагностика) арғылы электр жабдығтарын уағытында жөндеуге ғоюҒа, өзініңмүмкіндігін тауысған немесе сенімділігін тауысу шегіндерін, жарамсыз деп табуҒамүмкіндік береді. Соның нәтижесінде, электр жабдығтарының аяғастынан бұзылуын және технологиялығ процесстіҢ апатты жағдайда тоғтап ғалуын жояды. Жөндеуге уағытында шыҒарылҒан жабдығтарды, ғазіргі талапға сай, жаҢарту (модернизация), оның сенімділігін арттырады, нәтижесінде технологиялығ процесстердіҢ Үздіксіздігін ғамтамасыз етеді. Электр жабдығтарының кҮйін анығтау сенімділігі жоҒары болса, ТС пен АЖ-діҢ арасын үзартуҒа, сөйтіп, оларҒа шыҒатын шыҒындарды азайтуҒа, Үнемдеуге мүмкіндік береді. Электр қозғалтқыштарды эксплуатациялау сенімділігін арттыру шараларын қарастырайығ. ЭлектрқозғалтқыштардыҢ істен шыҒуының негізгі себептері: ортаның ауыр жағдайына лайығсыздыҒы; толық фазасыздығ тәртіптегі жұмыстан және апаттығ жҮктелімнен ғорҒаудыҢ сәйкессіздігі немесе болмауы; эксплуатациялау деңгейінің жеткіліксіздігі. Бірінші себепті жою Үшін, мына шараларды: сенімділігі жоҒары электрқозғалтқыштар ғолданылады; жөндеу кезінде ескі сериалы электрқозғалтқыштарды, талапға сай жаҢартады; электрқозғалтқыштардыылғалды, зиянды ортадан оғшаулап ғолдану, электрқозғалтқыштардыҢ сенімділігін арттыра отырып, өндіріс жағдайы Үшін мамандандырылҒан тҮрін шыҚарады. Сазіргі жалпы өндіріске арнап жасалҒан электрқозғалтқыштар, әмбебап қатарына жатады, сондығтан, оларды ерекше сыз, химиялығ белсенді ортада, ылғалдылыҒы 80..100 %, аммиак- 2...140 мг/м3, кҮкіртті сутегі 10...90, шаңдануы- 240 г/м3-ге дейін болатын мал ғораларында пайдалануҒа болады. Ескі сериалы электрқозғалтқыштарды кҮрделі және аҒымдығ жөндеу кездерінде жаҢартуҒа болады. Электр машинаны жасаушы зауыттар электрқозғалтқыштарды жасаҒанда, орамаларын екі реттен ғанығтыра сіңіреді. Электр жөндеу зауыттары, кейде, жөндеу технлогоиясынан ауытғиды да, орамдарды бір рет ғана ғанығтырады, ол қозғалтқыштардыҢ сенімділігін, айтарлығтай, төмендетеді. Электрқозғалтқыштарды жаҢартудыҢ қарапайым тәсіліне екі емес, Үш реттен сіңіру жатады. Орамаларды лакпен, жаҢартылҒан ингибиторлармен Үш дҮркін, ғанығтыру (В.И. ЧарыковтыҢ үсынысы) – электр қозғалтқыштардыҢ, аҒымдығ жөндеу кезінде, сенімділігін арттыру Үшін ғолданатын қарапайым жаҢартудыҢ бірінші тҮрі. Ингибитор, лак ғабыршағтарына сіҢе отырып, олардыҢ ғуыстарын толтырады да ылғалдыҢ енуіне бөгет жасайды. Зерттеу Үшін, хроматты және БДН ингибиторларды пайдаланҒан, оны ЧАШМЭИ да (ЧИМЭСХ) О.И. ГолянскиидіҢ жетекшілігімен жасап шыҒарҒан. БДН ингибиторын пайдалану жақсы нәтиже берген. БДН – диэтиланил, бензотриозол және паранитрофенол ғоспаларының ацетондаҒы ертіндісі. ОрамҒасіңіргенде ГФ-92ХС эмаліне 6% ингибитор (эмальдіҢ массасына) ғосып жаҢартылҒан тҮрі пайдаланылды. Статор орамының маҢдайжаҒын бояу бҮріккішпен немесе арнайы ертіндіге малып (ғуаттылыҒы шаҒын электрқозғалтқыштар) өҢдейді. Сынау ғорытындылары, төрт айдан кейін өлшегенде, жаҢартылҒан эмалімен өҢделген электрқозғалтғыш ораулары оқшаулағыштарының кедергісі, жаҢартылмаҒан ГФ-92ХС эмалімен өҢделмегендікіне қараҒанда 4 есе жоҒары болҒанын көрсетті. ЭлектрқозғалтқыштардыҢ маҢдай бөлігін ғаптау – ескі сериалы электрқозғалтқыштарды жаҢартудыҢ екінші тҮрі. Сара топырағты емес аймағтыҢ ауыл шаруашылығ механикаландыру және электрлендіру Ғылыми зерттеу институты үсынҒан орауды эпоксидті шәйірмен (смола) ғаптау тәсілі, технологиясының кҮрделігіне байланысты, жөндеу зауыттарында, қозғалтқыштарды кҮрделі жөндеуден өткізу кезінде, жҮргізеді. Сонымен қатар, эпоксидті компаундпен ғапталҒан орауы бар қозғалтқыштар жөндеуге келмейтінін ескерген жөн. А.В. Немировский үсынҒан ораманың маҢдай бөлігін синтетикалығ каучук негізіндегі эластомерлер көмегімен ғаптау, шеберханаларда да жасалады. СапталҒан қозғалтқыштарды эксплуатациялау кезінде, орам оқшаулағыштарының кедергілері, 500 Ом-нан төмендемеген. Электр қозғалтқыштарды эксплуатациялау тәжірибесі, оқшаулағыштардыҢ шыҒар үштарын, жабысғағ хлорвинил таспалардыҢ, лактардыҢ немесе ғаптаудыҢ көмегімен кҮшейту керектігін көрсетеді. В.В. Усов ескі сериалы, ғуатты электрқозғалтқыштар орамдарының маҢдай бөлігін суытғыштарды үсынады. ТәсілдіҢ мәні, ораманың маҢдай бөлігіне оқшаулағыш лак жаҒу. Содан кейін, орамды айналдыра тығыздап, ғысып түратын, статор ғаптауларына тығыз жататын, алюминий сегменттер салады. Нәтижесінде орам тығыздалып ғана ғоймай, оның жылу бергіштігі де артады. Мүнда да, электрқозғалтқыштардыҢ қызмет мерзімі 8 жылҒа жететінін, сонымен қатар, электрқозғалтқыштың ғуаттылыҒы, бір саты, өсетінін тәжірибе көрсетті. ТәсілдіҢ кемшілігі оның кҮрделілігінде. ЭлектрқозғалтқыштардыҢ эксплуатациялығ сенімділігін арттыру Үшін, оны, арнайы ҒимараттарҒа, шыҒару тәжірибесі ғолданылатын, ол ғосымша кабел өнімін керек етеді. Сондығтан, эксплуатациялығ сенімділікті арттыратын, Бұл әдісті ғолдануды өндіріс технологиясын, электрматериалыныңшығынын, электр жабдығтарының сенімділігі мен Үнемдеу көрсеткіштерін жағсартуды, жаҢа Ғимаратты жобалау, салу кезінде, алдынала ескеріп, іске асыру керек. Электрқозғалтқыштарды іште (Ғимаратта, бөлмеде) ғүрастыру мен жинау барысында, олардыҢ, жұмыс сенімділігін ғамтамасыз етуді ескеру керек. ОқшаулағыштардыҢ ылғалдану мүмкіншілігін болдырмау Үшін, атғарылатын сағтандыру шараларының біріне, электрқозғалтғыш істемей тұрған кезде, орамды ғыздыру арғылы қабыршықтардыҢ ішінде микроклимат жасау жатады. Электрқозғалтқыштарды ғыздыру мен ғүрҒатудыҢ, тікелей жұмыс орнында, жҮргізілетін, тоғпен ғызыдырып кептіру әдісі кезінде орауды: конденсаторлар (4.24а-сурет), бір тиристорлы ғүрылҒы (4.24б-сурет), екі тиристорлы ғүрылҒылар (4.24в-сурет) арғылы қосады. Орамды төмендеткіш трансформатордыҢ, мысалы, пісіру трансформаторының, екінші орамына жалҒауҒа болады. Электрқозғалтқыштың орамындаҒы тоғ, электрқозғалтқыштың температурасыныңқоршаған ортаның температурасынан 5...100С жоҒары болуын ғамтамасыз ете алатындай болуы тиіс, ол оқшаулағышғаылғал мен зиянды ғоспалардыҢ кіруіне бөгет жасайды. M M M C C C Q Iäô Iäô Iäô F V1 F V1 Iäô Iäô Q а б в 4.24-сурет. Электрқозғалтқыштың орамаларын жылыту сүлбалары: а)конденсаторлармен С; б) бір тиристорлы ғүрылҒымен; в) екі тиристорлы ғүрылҒымен. ЭлектрқозғалтқыштыБұлай жылытғанда электр ғондырҒының жалпы ғуат еселігі жағсарады. Электрқозғалтғыш ғуатының біраз артуы (25...30%) және конденсатор батареясының клеммаларҒа ғосылуы, фаза жоҒалҒанда желіден ажыратылмай, бір фазалы ғоректену тәртібімен істеп, технологияның Үздіксіздігін сағтап ғала алады. Сонымпен қатар, жүлдызша ғосылҒан конденсатор батареясын фазасынан айырылҒан, бір фазалы тәртіпте істеуге болмайтын, қозғалтқыш Үшін, қорғаныш реле элементі ретінде пайдалануҒа болады. (4.25-сурет). ¦шбүрыштап ғосылҒан конденсатордыҢ жеке батареясы фазаларының сиымдылыҒын, ғуаттылыҒы 10 кВ-ға дейінгі, жалпы өндіріске арнап жасалҒан, бірдей сериалы, электрқозғалтқыштар Үшін, мына өрнектермен анықтайды: С=1,3(1+2Рн); С=3,0(1+Рн); С=3,7(1+Рн); С=3,5(1+Рн); ретінше, айналу жиілігі 3000, 1500, 1000 және 750 мин-1. ЭлектрқозғалтқыштардыҢ ғуаттылыҒы 10 кВ-тан жоҒары болмаса, айналу жиіліктері 3000, 1500 және 1000 мин-1 кезінде, С=10+Рн, ал айналу жиілігі 750 мин-1 кезінде, С=30+2Рн (Рн – киловаттпен, С – микрофарадамен өлшенеді). Жұмыссыз, Үзіліс кезеҢінде, ИБК-ны ғолданҒанда ерекше сағ болу керек, себебі, электрқозғалтғыш ғозҒалмай тұрғанымен, ол, кернеуге жалҒасулы. Онымен ғоса, ИБК-ның сиымдылыҒын, сондай-ағ, ғуаттыҢ ғалпына келу еселігінің тиімділігін, ауығ-ауығ, бағылау керек. РТ2 РТ1 Р С1 С С С А В С Д5 D1…D4 4.25-сурет. Фазаның жоҒалуынан ғорҒану Үшін конденсаторларды пайдалану сүлбасы. Тиристорлы ғүрылҒыларды ғолданҒанда фазалығ екі өткізгіштен синусоидсыз тоғ өтеді. Екі тиристорлы ғүрылҒылардаҒы (ЦНИПТИМЭЖ-дікі) тоғ кҮші, ғосполярлы және жылыту тоҒын ғүраушыларда жүпталу Үйлесімі мен түрағты ғүраушы жоғ. Сондығтан жылыту тоҒы ғоректендіруші трансформатордыҢ тоҒымен өлшемдес болҒанның өзінде, қатар жалҒанҒан түтынушылардыҢ жұмыстарында кері ғүбылыстар білінбейді. ТүтынушылардаҒы электрэнергиясының сапасын нормалау синусойдасыздығ еселігіне тәуелді. Егер, екі тиристор ғүрылҒысынан алынатын жылыту тоҒы, трансформатордыҢ Үйлесімді тоҒының 25%-нан артпаса, ауа желісінің ал толық кедергісі, трансформатор кедергісінің мәнінен, Үш еседен артпаса К≤5% болатыны анығталҒан. Электр машиналарының үзағ мерзімді жұмысының басты себептерінің бірі – электрқозғалтқыштарды басқаратын аспапты таҢдап алу мен оларды электр ғондырҒыларының ғүрылыс ережелеріне сай ғорҒау (ПУЭ). 4.5.5. СуҒа батырылатын электрқозғалтқыштарды эксплуатациялау ерекшеліктері ЖердіҢ бетінен 20...250м тереҢдікте суҒа батырылатын арнайы, электр сорапты ғондырҒылар жерасты суларын түрмыстығ және өндірістік мағсаттарҒа пайдалануҒа кеҢ жол ашты. СолардыҢ арасында, еҢ мол тараҒан ПЭДВ (батырмалы су көтергіш электрқозғалтқыштар, ғуаты 2...65 кВт сыртғы диаметрі 140...230 мм) тҮріндегі электрқозғалтқыштар. ОлардыҢ ғүрылысы, бірдей сериялы асинхронды электрқозғалтқыштардан айтарлығтай өзгеше. Мысалы, орамы арнайы сымнан жасалҒан, ол суда істеуге арналҒан, роторларының айгөлектері сырҒымалы, сумен майланады, ғабы толықтығыздалып, су толтырылҒан. Батырмалы электрқозғалтқыштарды өндірістік эксплуатациялаудыҢ мағсаты, нысандарды сумен уағытылы ғамтамасыз ететін сорап ғондырҒысының П…ЕІН, еҢ жоҒары мәнінде үстауҒа көмектесу. ОҒан жету Үшін мына шараларды жҮйелі тҮрде орындап отыру керек: - ғүдығтан тәулікте алуҒа болатын судыҢ мөлшері (дебит) мен динамикалығ деңгейін бағылау және ғондырҒы сүлбасыныңжұмыс тәртібін дүрыс белгілеу арғылы, сораптыҢ құрғақ жҮрісін болдырмау; - желінің түрағты әрі еҢ жоҒары П…Е мен істейтін гидравликалығ өлшемдерін үстап түру; - сумен ғамтамасыз ету жҮйесін, ғондырҒысы бүзылып ғалҒанда, сусыз ғалдырмау Үшін, ғосымша ыдыстар мен ғүбыр мүнарасымен жабдығтау; - электрқозғалтқыштарғақажетті кернеудің сапасын үстап түру; - электрқозғалтғыш пен бағылау станциясына техникалығ эксплуатациялау жұмыстарын уағытылы, әрі сапалы орындау. Батырмалы электрқозғалтқыштыжұмысға дайындау. Сосар алдында ішін таза сумен толтырады. Статор оқшаулағышының кедергісін өлшейді – ол судыҢ температурасы 200С кезінде 5 МОм-нан кем болмауы тиіс. өткізгіш үштарын ғоректендіргіш кабелге жалҒап, ғосған жерін металл ыдыстаҒы суҒа батырып ғояды да, 1,5...2 саҒаттан кейін ғоспаның кедергісін өлшейді, ол 500 МОм-нан кем болмауы тиіс. Сорап ғондырҒысы мен ғоректендіру кабелін ғүдығтаҒы суҒа батырады, 1,5 саҒаттан кейін статор орауы мен ғоректендіру кабелініңоқшаулағышының кедергісін өлшейді, ол 5 МОм-нан кем болмауы тиіс. Су ғүбырлары желісін даярлап, электрқозғалтқыштықосады. Амперметр бойынша желіден алатын тоғты анықтайды – ол Үйлесімді шамадан аспауы тиіс. СондырҒы 5...6 кҮн жұмыс істегеннен кейін, амперметрдіҢ бөліктеріне белгі салады, ол электрқозғалтқыштың физикалығ нағты жҮктелуін көрсетеді, бүдан былай, ол басғару станциясын реттеуге, сондай-ағ, ғондырҒының кҮйін бағылауҒақызмет етеді. Техникалығ қызметті, ай сайын, ғондырҒыны судан көтермей, мына ретпен көрсетеді. Электр қозғалтқыштыҢ тоҒы мен кернеуін өлшейді. ТоғтыҢ (ғалыпты кернеуде) 20...25%-Ға артуы, ғондырҒының бөлшектерініңғажалҒанын және аҒымдығ жөндеу керектігін көрсетеді. СозҒалтғыш салғындаҒаннан кейін, 45 минут өткенше ғосып ғойып, сорап ғондырҒысының орауы мен кабел оқшаулағыштарының кедергілерін, жерлемеленген бөлігімен салыстырып өлшейді. Кедергінің, өткендегімен салыстырҒанда, 2...3 есе азаюы немесе 5 МОм-нан төмен азаюы, оқшаулағышта ағау барлыҒын көрсетеді. Батырмалы электрқозғалтқыштардыҢ ғысғыштарындаҒы кернеудің ауытғуы, электрсораптыҢ жұмыс тәртібіне айтарлығтай әсер етеді және электрқозғалтқыштың алатын тоҒын үлҒайтады. Мұндайда электрқозғалтқыштың жылу тәртібі бүзылады – статор орамы орама өткізгіштерінің және резеҢкеметалл айгөлектерінің тез ескіруі байғалады Батырмалы электрқозғалтқыштардыҢ, елеулі бөлігі, Үйлесімді деҢгейден айырмасы бар кернеумен жұмыс атқарады. 4.26-суретте батырмалы электрқозғалтқыштардыҢ, ғоректендіру желісіндегі кернеуінің ауытғу мәніне байланысты, алатын тоҒының өзгеруі көрсетілген. Соректендіру желісі кернеуінің өзгеруі, алатын тоғтыҢ артуына соғтырады. Батырмалы сораптардыҢ сапасы төмен болуының негізгі себептері – металл бөліктерінің тоттануы (коррозия) мен орам оқшаулағыштарының ескіруі. Бұл процесс, істеп тұрған және істемей тұрғанэлектрқозғалтқыштарда да жҮріп жатады. Бұл ғүбылысты жою Үшін, жасаушы зауыттар электрқозғалтқыштарға тазартылҒан (дистилированная) ингибиторланҒан су ғүюды үсынады. ИнгибитордыҢ ғүрамы, уротропин-2,4 г/л, натрий нитраты-1,09, каллий хроматы-0,6 г/л. Мұндай ингибиторлар электрқозғалтқыштардыҢ бөлшектері мен тҮйіндерінің, коррозиялану жылдамдыҒын айтарлығтай баяулатады. Ингибиторланып тазартылҒан судыҢ орам оқшаулағышына тікелей әсері аздау. Батырмалы электрқозғалтқыштардыҢ осал түсы – ораманың кабелмен ғосылҒан жері. 4.26-сурет. Батырмалы сораптар Үшін алатын тоғтыҢ желідегі кернеуге қарай өзгеруі: 1-ЭЦВ 10-63-65; 2-ЭЦВ 8-16-140; 3-ЭЦВ 6-10-235. Жабысғағ хлорвинил таспалардыБұл тҮйінді оғшаулауҒа пайдалану айтарлығтай нәтиже бермеуде. СосылҒан жерді лак-цапонмен оғшаулау ғалауымыздай нәтиже береді. Ингибиторлы тазартылҒан су ғүйып, ораманың ғосылҒан жерін лак-цапонды таспамен орап, батырмалы электрқозғалтқыштардыҢ 100 данасын байғау эксплуатациясына ғойҒанда, оныңқызметінің орташа мерзімі 2,5 еседен аса үзарҒан. Ингибитор – арзан материал, оны кезкелген химиялығ лабораторияда жасауҒа болады. ТазартылҒан судыҢ ингибитордыҢ, аздаҒан Н мөлшерімен, ертіндісін үзағ уағыт сағтауҒа болады. Оны алдын ала дайындап, керегінше, ғолдануҒа болады. Сөйтіп, батырмалы электрсораптардыҢ сенімділігін, кезекті жөндеу мен тексеру кезеҢдерінде ағауларын жою арғылы, арттыруҒа болады (4.10 -кесте). 4.10-кесте . Батырмалы электрқозғалтқыштардыҢ ағаулары және оны жою тәсілдері Ағау Негізгі себептері Жою тәсілі әПускң тҮймесін басған-нан кейін амперметр жоҒары тоғ көрсетеді және қозғалтқыш кҮш алып кете алмайды. Желідегі кернеу төмен. Роторда кедергі бар. Желінің станция трансфор-маторынан, қозғалтқыш ғысғышына дейінгі барлығ жеріндегі қажетті кернеуді ғалпына келтіру. Амперметр көрсеткіші ауытғиды және сораптыҢ дірілі көбейеді. Сорап пен ғозҒалт-ғыштыҢ теҢестірілуі ғанаҒаттанҒысыз немесе олардыҢ кіндіктестіруі (центровка) нашар. Сорапты ғүдығтан көтеріп, ағауды жою. Су бермейді, алатын тоҒы бос айналу тоҒына жағын. СораптыҢ су соратын жердегі торы кірлеген. СораптыҢ кері ғалпағ-шасы (клапан) жабулы кҮйінде түрып ғалҒан. Сондай. Су ғүбыры желісіндегі тепкін төмен. СозҒалтғыш дүрыс айналмайды. Сорап бөлшектері тозҒан. СүдығтаҒы судыҢ деҢгейі төмендеген. СозҒалтғыш айналымыныңбағытын өзгерту. Сорапты айырбастау. Су көтеретін ғүбырҒа баҒана қосу. 4.5.6. Сосалғы және жылжымалы электрстанцияларды

эксплуатациялау ерекшеліктері.

Сосалғы электрстанция түтынушыларды электрмен Үздіксіз жабдығтауды ғамтамасыз етеді. …детте, оларды тікелей, І және ІІ-қатардаҒы түтынушыларҒа орнатады.

өндіріс резервтік электрстанциялар мен карбюраторлы және дизелді қозғалтқыштары бар агрегаттар шыҚарады. Қуаттылығы 16 кВ-тан жоҒары болса, дизелді электрстанциялар экономикалығ жаҒынан өзін ағтайды. Жылжымайтын және жылжымалы сағтығтаҒы электрстанциялардыҢ негізгі элементі - дизель-генератор. Дизель қозғалтқыш пен синхронды генератор өзара муфтамен ғосылҒан. Электрстанциялар басғару апараттарымен және олардыҢ жұмысын басғарып, бағылап отыратын бағылау-өлшеу аспаптарымен жинағталҒан.

Қуаттылығы 200 кВт-ға дейінгі жылжымайтын дизель-электр агрегаттар жиынтығ кҮйінде (жеткізіледі) келеді. Олар қоршаған ортаның температурасы -50-ден 40⁰С-ге дейінгі ашығ аспан астында істеуге арналҒан. Электрстанцияның ғүрылысы оны кезкелген ғашығтығға, жұмысға даярлыҒын бүзбай, орын ауыстыруҒамүмкіндік береді.

Дизель агрегаттарын нағтылы жағдайдаҒы қызметіне байланысты, эксплуатациялауда мемлекеттік стандарт бойынша автоматтандырудыҢ Үш дәрежесі қарастырылҒан.

Бірінші дәреже (еҢ кіші) айналым жиілігін, салғындатғыш сүйығтыҢ және майланатын майдыҢ температурасын қажетті деҢгейде үстап түру; тапсырыс берушілердіҢ талабы бойынша аккумулятор батареясын зарядтап беру және керегінше отын ыдысын толтырып беру; апат-ескерткіш белгі бергіш және ғорҒаумен ғамтамасыз ету.

Екінші дәреже жұмыс істеп тұрған және тоғтату кездерінде ғуаттылыҒы 100 кВт-ға дейінгі дизель-электр агрегаттарын, кемінде 16 саҒат, ғуаттылыҒы 100 кВт-тан жоҒарыларын, кемінде 24 саҒат бойы, басғарып отыруды ғамтамасыз ету.

Сонымен ғоса автоматты тҮрде: автоматты ғүрылҒыдан немесе арағашығтығтан берілген әмір бойынша жүргізуді; жҮктелуге дайындалуды; жҮктелуге немесе жҮктелуге дайындыҒы туралы белгі беруді (қатар істегенде); агрегаттыҢ айналу жиілігін алыстан басғарып Үйлестіргішті ғолмен ғосғанда Үйлесімді жҮктелуді; автоматты ғүрылҒыдан немесе алыстан берілген әмір бойынша тоғтатуды; жұмыс істемей тұрғанқозғалтқыштыҢ ғызып түруын, ғамтамасыз ету.

¦шінші дәрежеде ғуаттылыҒы 100 кВт-ға дейінгі дизель агрегаттарды кемінде 150 саҒат, ғуаттылыҒы 100 кВт-тан жоҒары дизель-агрегаттарды ,кемінде 240 саҒат басғаруды ғамтамасыз ету. Сосымша мынадай әрекеттер атғарылады: отын, сҮйығ, май ғүятын ыдыстарды, ауа баллондарын толтыру; аккумулятор батареяларын Үстеп зарядтау; қатарласа істегенде берілген тікелей және кері әсерлі жҮктелімді бөлісу; кемінде 240 саҒат автоматты тҮрде жұмыс істеуді ғамтамасыз ететін ғосалғы агрегатты басғару.

Екінші және Үшінші дәрежелі автоматтандырылҒан дизель-агрегаттыҢ суытғыш сҮйығтарының температурасы, майлау майының температурасы, майлау майының ғысымы, шыҒын немесе түйығталҒан нүсғаҒа ғүйылҒан суытғыш сүйыҒының ғысымы, айналу жиілігі, кері тоғ пен кері ғуаттылығтар өзінің шекті мәндеріне жеткені туралы апаттығ хабар беретін және қорғаныш тетіктері болу тиіс.

Сосалғы станциялар өндірістік жиіліктегі кернеуі 230 және 400 В, айнымалы Үш фазалы тоғ өндіреді. Бұлжағдайда барлығ түтынушылар тікелей кернеу генераторының шиналарына ғосылады. Бұл машинамен ғоздырҒыштары және көмірден жасалҒан РУН тҮріндегі реттеуіші бар дизель станциясының жҮктемесі 0-ден 100%-Ға дейін өзгерген кезде, генератордаҒы кернеуінің шамасы Ғ3...5%-дан, кернеу ғалыптастырҒышы жоғ өздігінен ғозатын синхронды генераторда Ғ3...5%-дан, ал кернеу ғалыптастырҒышы болса 1...2%-дан артығ ауытғымайтын, жоҒары сапалы, кернеудің түрағты болуына кепілдік береді.

Жарығ және түрмыстығ жҮктемелерді ғоректендіретін синхронды генератордыҢ кернеуінің ауытғуы ғалыпты кернеудің +5-тен -5% дейінгі аралығтан аспауы керек. Станцияның дизель агрегаттары 1 саҒат бойы 100%артығ жҮктемені көтере алатын болуы тиіс. Салыпты жҮктемені ғосған және ажыратған кездерде, айналу жиілігінің еҢ көп ауытғуы Ғ6% болады.

Жылжымалы электрстанцияларда оларды тасымалдауҒа арналҒан бірқатар ғүрылҒылар: апаттығ сырҒанау мен түрағ тежеуіштер, тіркеме ілгіштіҢ шырт етпесі, арт жаҒында шам, тоқтау-белгі, жылжымалы доҢҒалағты басғару жетегі т.б. ДЭС_ны тасымалдар алдында осы ғүрылҒылардыҢ жұмыстары тексеріліп, сондай-ағ, агрегаттардыҢ және ғосалғы жабдығтардыҢ бекітілуінің сенімділігі тексерілуі тиіс.

Жылжымалы электр станцияларын жұмысға даярлаҒанда алдын ала оларҒа жазығ, маҢайында (4...6м) Ғимарат жоғ, электрэнергиясын түтынушылардыҢ ортасына орналасатындай жер таҢдап алынуы тиіс.

ГенератордыҢ суынуына жақсы жаҒадай жасау Үшін, ДЭС-ті желдіҢ өтіне қаратып, генератор тұрған жағыныңғағпаҒын ашып ғояды.

Жылжымалы электрстанцияны орнатған соң, ғол тежеуішпен бекітеді, ал 2...3 кҮннен артығ жұмыс жасайтын болса, домкратпен көтеріп, серіппесі мен дөҢгелегінің жҮгін жеҢілдетеді. Жылжымалы ДЭС-сын жұмысға дайындау кезінде қорғаныш жерлеме жасап оны генератордыҢ ғабымен жалҒастырады, жарығ беретін ғүралдарды орналастырып қосады, кабел желісін тарғатады, барлығ тораптарын қарап шыҒады.

ОрнатылҒан ДЭС-ны өткізу-ғабылдау СН и П талаптарына сай атғарылады. өткізу-ғабылдау кезінде мынадай ғүжаттар болуы тиіс: агрегатты бөлшектеп тексеру керектігі туралы ревизия); дизель-генераторды тексеру (егер тексеру жасалса) ғаттамасы; генераторы немесе бҮкіл агрегатты орнатуҒа арналҒан іргетастыҢ даярлыҒы туралы акт; генераторды ғүрҒатпай-ағ қосумүмкіндігін тексеру хаттамасы.

Сажетті ғүжаттарды көрсеткеннен кейін, тапсырыс беруші жинау-ғүрастыру үжымының уәкілініңғатысуымен, жҮктемесіз кешенді сынағ өткізіп, электр станцияны эксплуатациялауға беру актісін толтырады.

Электр станцияны жүргізу.Жұмысға ғосар алдында, ол мүғият тексеріліп, жұмысға даярлануы тиіс. Бұл кезде қозғалтқышты, генераторды, ғосалғы агрегаттарды панелдер мен ғалғандарды қарап шыҒып, байғалҒан кінәраттарды жояды. Агрегат сораптары оқшаулағышының кедергілері, автомат қосулы тұрғанда, 0,5 МОм-нан кем болмауы тиіс.

Оқшаулағыш кедергісінің мәні төмен болҒан жағдайда барлығ оқшаулағыш бөлшектерді шаң-тозаңнан тазартып, керек жағдайда генераторды ғүрҒатады.

Жұмысға ғосар алдында, аккумулятор тоҒының мөлшерін, түтану жҮйесінің тҮзіктігін тексереді. Егер, аккумулятор батареясы тоҒының төмендеуі 50%-дан артығ болса, қозғалтқышты стартермен оталдыруҒарүғсат етілмейді. Отын ғүятын ыдыс (бак) толық, шҮмегі әашығң жағдайына ғосылуы тиіс. ЫдыстаҒы отынныңдеңгейін арнайы өлшегішпен бағылайды. Соректендіру жҮйесінде ауаның болмауын тексереді, жанармай ғүятын негізгі және ғосалғы ыдыстар толтырылып, суыту жҮйесіне сҮйығты ғүйып, оныңдеңгейін тексереді, сҮйығтыҢ жҮйеде айналуын бағылайды. Жұмысға ғосар алдында ауа тазартғыш пен ауа бөгеттерінің механизімдеріндегі барлығ ғоспалардыҢ тығыз тартылҒанын тексеріп шыҒады.

Генератор мен дизель автоматты ғалғандарындаҒы ажыратғыштар және ауыстырып ғосғыштардыҢ жағдайы ДЭС-ті эксплуатациялау нүсғауындаҒымен бірдей болуы тиіс. Генератор кҮш желісінен, автоматты тҮрде, ажыратғыш оталдырар алдында, ажыратулы болуға тиіс, ал тізбектерді басғару ауыстырып ғосғыштарын әғолмен басғаруң немесе әавтоматты қосуң жағдайына ғою керек.

Солмен қосу мен тоғтатуды зауыт нүсғауы бойынша атқарады. Қосқаннан соң жҮктемесіз 10 минут істеп, қозғалтқыш ғызҒан соң, оның жиілігін біртіндеп 50 Гц-ке дейін жеткізеді, содан соң, генераторды ғоздырады. Шунттау реостатымен генератордыҢ кернеуін Үйлесімді мәніне жеткізеді де, генераторды іске ғосып, біртіндеп, жҮктемені 75%-Ға дейін көтереді. Қосқаннан кейін, суыту жҮйесі мен майдыҢ өлшемдерін сууын тексеріп, ескерту болмаса 15 минут өткен соң, жҮктемені біртіндеп Үйлесімді жҮктеліміне дейін көтереді.

Генераторды тоғтату Үшін оның жҮктелімін азайтады, содан соң ғоздыру тізбегіндегі кедергіні біртіндеп, шунт реостатын солҒа айналдыру арғылы, генератордыҢ кернеуін еҢ аз мәніне дейін төмендетіп барып, электр агрегатын автоматты басғару орынынан немесе басғару ғорабынан тоғтатады. Электр агрегатын қосу мен тоғтату әрекеттерін, автомат сорабы бойынша, белгіленген технологиялығ ретпен іске асырады. Сосу табысты болса, әғалыпты жұмысң лампасы жанады; егер, апат тәртібі туа ғалса, онда әАпатты жұмысң лампасы жанады да, агрегат автоматты тҮрде тоғтайды.

Автоматты тҮрде қосуға тҮрткі болатын жағдай, ғосалғы агрегаттыҢ бағылаудаҒы өлшемдерінің өзгеруі; кернеудің шектен төмен азаюы, артығ жҮктелім және т.б. Сатар істеп тұрған агрегаттардыҢ екеуінің бірін автоматты тҮрде тоғтату, жалпы жҮктеменіңғалыпты ғуаттылыҒының 80%-на дейін төмендеуі немесе бағылаудаҒы желінің кернеуі ғалпына келген жағдайда, атғарылады. Мұндайда ғосалғы агрегат аҒытылып тасталады.

Электрагрегаттарды автоматты тҮрде апатты тоғтату, апатты тәртіп туындау әсерінен апатты хабарлаҒыш пен қорғаныш тҮрлендіріп бергіштері (датчик) жұмысға ғосылҒанда болады.

Дизелді мотордыҢ жұмысы.Жұмыс істеп тұрған кезінде: бағылау аспаптарының (судыҢ, майдыҢ температурасын, майдыҢ ғысымы және т.б.) жҮйеде суытғыш сүйығтыҢ барын, дизелдіҢ айналып тұрған бөлшектерінде майдыҢ болуын және тҮрлі тҮрлендіріп бергіштердіҢ көрсеткіштерін ғадаҒалап отыру керек. Бір мауысымда, ғүтыларында, сондай-ағ, майланатын айгөлектердегі майдыҢ шамасын, кемінде екі рет тексеру керек. Керек болса май ғүяды;

- отын ыдысын уағытылы толтырып түру. …р мауысымда, кемінде бір рет, отын ыдысының шөктіргішіндегі лай мен суды төгіп түру;

- моторда бөгде шу мен тығылдыҢ болуына ғөҢіл аудару;

- әр тоғсанда бір рет, отын сҮзгісін, төмен ғысымдаҒы май сҮзгісін жасаушы-зауыттардыҢ нүсғауы бойынша тазалау керек;

- мотордыҢ айналу жиілігін ғадаҒалау және керек жағдайда оны реттеу (автоматикасы жоғ болса – жҮйелі тҮрде).

Генераторды эксплуатациялау кезінде:

- амперметрдіҢ, вольтметрлердіҢ, ваттметрлердіҢ көрсеткіштерін ғадаҒалап отыру;

- бір саҒат ішіндегі жҮктеме симметриясыздыҒы, статордыҢ ғалыпты тоҒының 25%-нан, ал тоғ бойынша артығ жҮктелу 10%-дан аспауы керек;

- генератордыҢ белсенді болаты мен орамдарының температураларын бағылап отыру, олардыҢ шамалары қоршаған ортаның температурасынан 65⁰С-ден артығ болмауы тиіс;

- айгөлектердіҢ температурасыныңқоршаған ортаның температурасынан 45⁰С-тан артығ болмауын бағылау;

- ауығ-ауығ ғоздырҒыштыҢ щетка аспабының және тиіп түратын сақинасының кҮйін бағылап отыру;

- қатар істеп тұрған генераторларҒа жҮктемені теҢ бөлу (автомат жоғта);

- оқшаулағыш бағылайтын аспаптардыҢ, апаттығ және ескерту белгі бергіштердіҢ көрсетулерін ғадаҒалау; қажетжағдайда, тәртіп ауытғуын жою шараларын жасау;

- генератордыҢ дірілдеу дәрежесін тексеру.

ДЭС жұмыс істеп тұрғанда, өз мүғтаждыҒына арналҒан генератордыҢ ғалғаны мен панелін, ғоздыру аппаратурасын және кҮш электржабдығтарын қарап жҮру керек.

СағтығтаҒы агрегаттыҢ қосуға даярлыҒын мерзімдік тексеруді 2...3 айда бір жҮргізеді. Сол кезде автоматтандыру ғүралдарыныңжағдайы мен жұмысын да тексереді.

Генератор мен ғоздырҒыштарды жоспарлы сағтандыру, қарап шыҒуды 500 саҒат жұмыс жасаҒан соң, бірағ, алты айдан асырмай, бір рет үйымдастырады.

Генераторды жоспарлы қарап шыҒу кезінде, коллектордыҢ жұмысшы бетінің кҮйін, щеткаларды сақинаҒа дүрыс жатуы мен ретті орналасуын, майдыҢ одан ары пайдалануҒа жарамдылыҒын, тҮйіспелердіҢ желімен жалҒасуының, сенімділігін тексереді. 100...150 саҒат жұмыс жасаҒан соң, бірағ алты айдан асырмай, 1 рет, үзағ түрып ғалҒаннан (20 кҮннен артығ) кейін, статордыҢ, ротор мен ғоздырҒыш орамдардыҢ оқшаулағыштарының кедергісін тексереді.

СоздырҒыш пен генератор айгөлектерінің кҮйін жұмыс кезіндегі шу мен ғызу температурасы (80⁰С-ден аспайтын) бойынша анықтайды. АйгөлектердіҢ қызмет уағытын үзарту Үшін, әр 500 саҒаттан кейін, бірағ алты айдан асырмай, бір рет ондаҒы майдыҢ жағдайын тексереді.

Алты айдан асырмай, кемінде бір рет, тоғ бағытын өзгерту жағдайын (коммутация) және электрстанциясының ішкі тарату ғалғанының аппаратурасын қарап шыҒады. Кезекті қарап шыҒу кезінде шаңын сҮртеді, тҮйіспелер мен басға да ғосылҒан жерлердіҢ жерлендіру ғадасы мен өткізгіштердіҢ тығыз жатуын, тексереді. Осы кезде, қажетінше, балғыма ғыстырмаларды, лампаларды ауыстырады. БосаҒан тиіспелердіҢ бәрін тартады, ал тҮйіспе ғоспалардыҢ кҮйген жерін тазалап, жалатады және т.б.

Аппаратураны тазалап, тексергеннен кейін, автоматты кҮш ажыратғыштардыҢ басғару және белгі беру тізбектерін, АВР мен сәйкестендіргіш сораптарын міндетті тҮрде тексереді.

СорҒаныс элементтерініңжұмысын (магнитті жне электр магниттік аҒытғышты, релелік тоғтан ғорҒау) жылына бір рет, жұмысқа қосылу сенімділігін және ғондырҒының жобалығ мәндеріне сәйкестігін тексереді. Автоматты айырҒыштарды, элементтері бойынша, бірінші тоғпен тексереді. Электр өлшеу аппаратураларын, кемінде, екі жылда бір рет тексереді, әдетте аҒымдығ немесе кҮрделі жөндеумен бірге өткізеді.

Жөндеуаралығ сағтандыру сынағтарының мерзімділігі, көлемімін әр генератордыҢ кҮйін, оның ғүрылыс ерекшелігін, ескере отырып, мына талаптарды сағтау арғылы анықтайды:

- жөндеу аралығ сынағты кҮрделі жөндеуден немесе өткендегі сағтандыру сынаҒынан кейін, Үш жылдан кешіктірмей өткізу. Егер, кҮрделі жөндеу аралыҒы төрт жылдан аспайтын болса, Бұл сынағтан бас тартуҒа болады;

- жөндеу аралығ сынағға статор орамыныңоқшаулағышын, жиілігі 50 Гц, көтеріҢкі кернеумен немесе бағытталҒан кернеумен сынау міндетті тҮрде енетін болса;

- сынағ кернеуі соңҒы кҮрделі жөндеуде сынаҒан кернеумен салыстырҒанда 0,2 U_в, артпайтын, жиілігі 50 Гц-тік кернеу және 0,5 U_нбағытталҒан кернеу 0,5 U_н артпайтын болса;

- орам оқшаулағышын жөндеуаралығ сағтандыру сынаҒы;

- генераторларды аҒымдығ жөндеу кезіндегі өлшеулер мен сынағтарҒа ғоса, орам оқшаулағышына жөндеуаралығ сағтандыру сынаҒын да өткізеді.

Генератор статоры мен роторының орамдарын көтеріҢкі кернеумен сынауҒа кіріспес бүрын оқшаулағыштыҢ кедергісін өлшеу керек.

Статор орамы оқшаулағышының кедергісі нормаланбайды, оны өткендегі өлшемдер көрсеткішімен қатар ғойып салыстырады. Ротор орамы оқшаулағышының кедергісі 0,5 МОм-нан, ғоздырҒыш тізбегінікі – 1 МОм, якорь орамы мен оның топтасған жерінде 0,5 МОм-нан төмен болмауы тиіс.

Қуаттылығы 1000 кВт-ға және кернеуі 1000 В-ға дейінгі генератор статорының орамын өндірістік жиіліктегі 1,6 U_н+800 В, бірағ кемінде 1200 В, айнымалы тоғтыҢ көтеріҢкі кернеуімен генераторды тоғтата салысымен, 1 минут бойы сынайды. Эксплуатациялау кезінде ротодыҢ орамын көтеріҢкі кернеумен сынайды.

Сағтандыру сынағтары кезінде статордыҢ, рогордыҢ және ғоздырҒыштыҢ орамының кедергісін түрағты тоғпен сынайды. Бұл өлшемдер аҒымдаҒы және кҮрделі жөндеулер кезінде болҒан тҮрлі зағымдануларды анығтауҒамүмкіндік береді. Егер, температуралығ жағдайы бірдей кезде, ғандай болмасын бір фаза орамының кедергісінің басға фазанікінен айырмасы 2%-тен артығ болса (немесе бүрынҒы өлшемнен), онда, ол орамның кезкелген бөлігінде түйығталудыҢ немесе сапасыз дәнекерлеу салдарынан болады. Ротор мен ғоздырҒыш орамдарының түрағты тоғтаҒы кедергісінің мән айырмашылыҒы, өлшемдегіден 2%-дан артпауы тиіс.

ЖазылҒандаҒыдан басға, генераторды сағтандыру сынағтары мен тексерулер жҮргізеді: орамдар мен белсенді болаттарды ғызуҒа сынайды; реактивті кедергіні анықтайды; тҮйіспе сақиналарының, өріс өшіруші автоматтыҢ электр төзімділігін сынайды; генераторды аҒытғаннан кейін, ғалҒан кернеуді өлшейді; ротор орамындаҒы орам түйығталуын табады; симметриясыздану тәртібінің шегін анықтайды.

4.11-кесте

ГенератордыҢ бұзылуының негізгі себептері және оны жою тәсілдері.

Бұзылу	Негізгі себептері	Жою тәсілдері
Бос айналып тұрғанда генераторда ғозудыҢ болмауы. Щетканы ғатты басғанда Ғана генератор кернеу береді.	Коллектор кірлеген. Коллектор мен щетканыңтиісуі тығыз емес (немесе мҮлде жоғ). Щетка дірілдейді.	Коллекторды зімпарамен тазалап, құрғақ шҮберекпен тазартып сҮрту. Щетка ғысғышты реттеп, ғысу кҮшін көбейту.
ГенератордыҢ ғоздырҒышы ғозбайды немесе кернеу береді, желіде тоғ жоғ.	Создыру желісінде, немесе ғоздырҒыш якорінің тізбегінде Үзік бар. ЩеткасындаҒы белгі мен ғаптаудаҒы белгі бір келмейді (щетка дүрыс ғойылмаҒан). Щеткалар кҮйген немесе тозҒан.	Лампаның немесе омметрдіҢ көмегімен Үзікті іздеу (тиісуі нашар) және ағауды жою. Тиістіргіш сақиналарды тазалап, шҮберекпен сҮрту. Щетканы ауыстыру.
Генераторды жҮктегенде кернеу ғатты төмендеген, болмаса аз. Реостат арғылы кернеуді керек деҢгейде үстап түруҒа болмайды.	СозҒалтғыштыҢ айналу жиілігі төмен. СоздырҒыштыҢ жетек айылы сырҒанайды.	СозҒалтғыштыҢ ағауын жою. Айналу жиілігін нормаҒа келтіру. Жетек айылының керілуін, кергіш арғылы реттеу.
Генератор, индуктор мен ғоздырҒыш ғатты ғызады.	ГенератордыҢ кернеуі жоҒары, ол тоғты жоҒарылатады және ғоздырҒышты ғатты ғыздырады. Генератор жұмысының ғуат еселігі төмен.	ГенератордыҢ кернеуін ғалыпты деҢгейге дейін төмендету. Индуктивті жҮктемені төмендету арғылы ғуат еселігін көбейту.
Статор орамы ғатты ғызады.	Генератор артығ жҮктелген. Статор орамы қысқа тұйықталған.	Генератор жҮктелімін ғалыпты деҢгейге дейін төмендетеду. Қысқа тұйықталған жерді табу және ағауды жою.
ГенератордыҢ сырты ғатты ғызады. Генератор гуілдейді және одан тҮтін шыҒады. ГенератордыҢ айгөлектері ғатты ғызады.	СозҒалтғыш төменгі айналым жиілігінде істеп түр. Фазаларында немесе генератор ғабына орамдар түйығталҒан. Айгөлектерде май аз. СозҒалтғыш пен генератор кіндіктері дүрыс орналаспаҒан.	СозҒалтғыштыҢ айналу жиілігін ғалыпты нормаҒа жеткізу, түйығталуды жою. Орамның ағаулы катушкасын ауыстыру. Айгөлектерге май толтыру немесе ауыстыру. СозҒалтғыш пен генератор кіндіктерін Үйлестіру.
Электр тоҒыныңбағыты дүрыс емес. СоздырҒыш щеткаларынан үшғын шыҒады.	Щетка коллекторге дүрыс жатпаҒан, коллектордыҢ оқшаулағышы пластинкалардыҢ Үстіне шыҒып түр. Коллектр пластинкаларның тарағтары тҮйісіп ғалҒан, жеке щетка үстаҒыштардаҒы щеткалардыҢ ара қашықтығы бірдей емес.	Щеткаларды басуды реттеу. Щетка үстаҒыштарда оларды еркін жылжитын ету. Оқшаулағышты 0,8...1 мм тереҢдікке салу. Коллекторды көріп шыҒып, ағауын жою. ЩеткілердіҢ арақашықтығын теҢестіру.
ГенератордыҢ қорғаныш аппаратурасы бүзылҒан. Автомат ғосылмайды немесе бірден ажыратылмайды.	АвтоматтыҢ еркін ажырау тетігі бүзылҒан.	Реттелуін өзгертпей ағауын табу және оны жою. Тетік сынҒан болса, автоматты ауыстыру.
Ұзағ уағыт артығ жҮктелгенде генератордыҢ автоматы іске ғосылмайды.	Жылу немесе аралас қорғаныш-тыҢ элементі бүзылҒан.	Автоматты ажыратғышты ауыстыру.
ГенератордыҢ автоматы ғолмен ажыратылмайды.	АвтоматтыҢ негізгі тҮйіспелері біріне-бірі ғайнасып ғалҒан.	Станция қозғалтқышын тоғтату. Түйіспелерді ажыр-атып тазалау. Түйіспелер ғатты зағымданҒан болса автоматты тҮгел ауыстыру.

СағтығтаҒы электрстанцияларҒа жоспарлы сағтығ, аҒымдаҒы және кҮрделі жөндеулерді мынадай мерзімділікпен орындайды: ашығ ауада істейтін жылжымалы электрстанцияларды әрбір алты айда, жылжымайтындарды жыл сайын, жылжымайтын ДЭС-тарды қажетіне қарай, бірағ бес жылдан асырмай бір рет. 4.11-кестеде генератордыҢ негізгі ағаулары, себебі және оларды жою тәсілдері келтірілген.

4.5.7. Электрқозғалтқыштарды сағтау

ЭлектрқозғалтқыштардыҢ эксплуатациялығ сенімділігі, оларды сағтау жағдайы мен тәсілдеріне байланысты. Ұзағ сағтаҒан кезде, электрқозғалтқыштардыҢ орам оқшаулағыштары ылғалданады, Бұлоның істен шыҒуына апарады.

Электрқозғалтқыштарды ашығ ауада сағтау да олардыҢ істен шыҒуына әкеледі. ЭлектрқозғалтқыштардыҢ бұзылуы (оқшаулағыштыҢ тесілуі) олардыҢ орам оқшаулағыштарының кедергісін мегометрдіҢ көмегімен 500 В кернеумен өлшеген кезде болады.

Сондығтан, электрқозғалтқышты арнайы жабдығталҒан орында, электрқызметінің жөндеу-техникалығ базасында сағтау керек.

Электр қызметі ғоймаларынды электрқозғалтқыштарҒана емес, басға да электржабдығтары да сағталады (ғосалғы бөлшектер мен материалдар).

БұлҒимараттар ғойма бөлмелеріне лайығты техникалығ шарттарҒа сай, ал олардыҢ ауданы жөндеу бірлігіне 0,01...0,03 м²-ден және электржабдыҒының түрығ өлшемдеріне байланысты болуы тиіс.

¤имарат құрғақ, жарығ, таза, мүмкіндігінше температурасы түрағты; өндірістік бөлімнен алшағ, шаң-тозаңнан таза, қажеттеріне қарай жабдығталҒан болуы тиіс.

Бағылау сүрағтары мен тапсырмалар:

1. Электрқозғалтқыштардыэксплуатациялауғағабылдау жәйлі айтып беріҢіз.

2. Электрқозғалтқыштарды эксплуатациялау тәртібі мен жағдайы оқшаулағышғағалай әсер етеді?

3. Электрқозғалтғышпен қоршаған орта арасындаҒы ылғал ауысу ерекшеліктері туралы айтып беріҢіз?

4. Электрқозғалтқыштарды жөндеу мен оларҒа техникалығ қызмет көрсету дегеніміз не?

5. СуҒа батырылҒан электрқозғалтқыштардыҢ, жылжымалы электрстанциялардыҢ ерекшеліктері туралы айтып беріҢіз?

6. Электрқозғалтқыштарды сағтау дегеніміз не?

Дата добавления: 2018-02-15; просмотров: 1448; Мы поможем в написании вашей работы!

Поделиться с друзьями:

Мы поможем в написании ваших работ!