ДНК ның тұқымқуалаушылықтағы маңызы.
12.1.Жасушаның генетикалық апараты.Хроматиннің ұйымдасу деңгейлері. Жасушаның тұқым қуалайтын аппараты қазіргі ғылым жетістігіне қарағанда негізгі генетикалық информациясы жасушаның хромосо-мындағы ДНК-да шоғырлануы байқалады. Оны ДНК-ның құрылысын анықтағаннан кейін ғана айтуға мүмкін болады. ДНК-ның молекулалық моделін 1953 ж. Уотсон мен Ф.Крик жасады. Сол үшін Нобель сыйлығына ие болған.
Ондағы молекула саны онша көп емес, барлығы төртеу-ақ: оның екеуі пуринді – аденин (А), гуанин (Г), ал қалған екеуі пирамидин туын-дысы – тиамин (Т) және цитозин (Ц). Бұл негіздер екі хромосом бойына тізбектеліп орналасқан. Тізбегі де өте тәртіпті байланысқан. Мысалы: аденин – тиминмен (А + Т), ал гуанин – йитозинмен (Г + Ц). Генетикалық информацияның барлығы алдымен өте күрделі жол-мен ДНК-ға жазылады. Одан соң РНК-ға беріледі. РНК болса рибо-сомға берік беріліп ақуыздық синтез жасалады. Жасушада үш типті РНК – болады.
1. Хабаршы РНК – хабарлайды.
2. Тасушы (шабарман) РНК – жеткізіп байланыстырушы.
3. Рибосомды (жандырушы) РНК – осы жерде соғылады.
Бұлар атына лайық жұмыс істейді. Яғни, 20-ға жуық амин қышқылдарын хабарлап, реттеп, байланыстырып соғып шығады.Бұл жұмысқа ЛНК-дағы 1000-ѓа жуық нуклеотидтер қатысады. Осы нуклеотидтер денедегі барлық нәсілдік хабарларды өзіне біріктіріп (жазып) алады. Осылайша белгілер (ген) тұқым қуалап отырады.
|
|
|
Хроматин - жасуша ядросының негізгі компоненті; оны интерфазалық ядродан немесе митотикалық хромосомадан бөліп алу айтарлықгай жеңіл. Ол үшін оның әлсіз иондық күші бар сулы ерітіндіде немесе жай деиоидалғаи суда ерітілген күйге көшетін қасиетін пайдаланылады, алайда бірден с.йық күйге емес, қоймалжың күйге ауысады. Мұндай препараттарды нағыз сұйық ерітіндіге айналдыру үшін сілку, араластыру және қосымша гомогенизация сияқты күшті механикалық эсерлерді кажет етеді. Осындай әсерлер, сондай-ақ оны ұсак фрагменттерге бөлшектегенде хроматиннің қалыпты құрылымының бұзылуына әкеледі, бірақ оның химиялық құрамы өзгеріссіз қалады. Әр түрлі объектілерден алынған хроматин фракциялары айтарлықтай ұқсас немесе бірдей компоненттер жиынтығынан тұратындығы анықталды. Интерфазалық ядродан алынған хроматиннің химиялық құрамы митотикалық хромосоманың хроматинінен аз мөлшерде ерекшеленеді. Хроматиннің негізгі компоненттері ДНҚ және белок, ақуыздардың ішінде негізгісі гистон және гистондық емес белоктар. Бөлініп алынған хроматиннің орташа шамамен 40%-ға жуығын ДНҚ және 60%-ға ақуыздар құрайды, барлық белоктардың ішінде ядролық арнайы белок- гистондар 40-тан 80%-ға дейінгі мөлшерін құрайды. Хроматинді фракцияның құрамына одан басқа, РНҚ, көмірсулар, липидтер, гликопротеидтер сияқты мембраналы компоненттер де кіреді. Бірақ осы минорлы компонентердің хроматин құрылымына қанша мөлшерде кіретіндігі әлі анықталмаған.
|
|
|
12.2.Эукариот жасушасына сипаттама. Жалпы органоидтар.Митохондрия.лизосома.Гольджи комплексі. Эукариоттар (грек. еu – жақсы, толығымен және karyon – ядро) – құрамында ядросы бар организмдер.Эукариоттарға барлық жоғары сатыдағы жануарлар мен өсімдіктер, сондай-ақ бір немесе көп жасушалы балдырлар, саңырауқұлақтар және қарапайымдар жатады. Эукариоттар жасушалары прокариоттармен салыстырғанда күрделі келеді. Эукариоттар жасушалары көптеген ішкі мембраналармен жеке бөліктерге (компартементтерге) бөлінеді. Бұл бөліктерде бір мезгілде бір-біріне тәуелсіз әр түрлі хим. реакциялар жүреді. Бұл жасушаларда ядро мен түрлі органеллалар (митохондрия, рибосома, Гольджи кешені) қызметтері жақсы жіктеледі. Клетка ядросы, митохондриялар, пластидтер цитоплазмадан екі қабат мембрана арқылы шектеледі. Ядрода жасушаның генетик. материалдары (ДНҚ, онымен байланысқан заттар) шоғырланады. Өсімдік жасушаларының хлоропластары негізінен Күн сәулесін сіңіріп, оны фотосинтез нәтижесінде органик. заттардың хим. энергиясына айналдырса, митохондриялар көмірсулар, майлар, белоктар, т.б. органик. қосылыстарды ыдыратып энергия түзеді. Эукариоттар жасушалары цитоплазмасының мембраналық жүйесі (эндоплазмалық тор, Гольджи кешені) – жасуша әрекетін қамтамасыз ететін макромолекулаларды түзіп, жинақтайды. Эукариоттар жасушалары митоз жолымен бөлінеді.
|
|
|
Митохондриялар (грекше митос — жіп және хондрион — түйіршік) — жіпше және түйіршік тәрізді органоид. Ол автотрофты және гетеротрофты организмдердің цитоплазмасында кездеседі. Митохондрияларды ең бірінші 1850 жылы P. А. Келликер жәндіктердің Бұлшық еттерінен байкады, оған «сарқосома» деген термин берді (Бұлшық еттегі митохондрияларды осы кезге дейін осылай атап жүр). Альтман (1890 жылы) арнаулы бояулар арқылы митохондриялардың анық көрінетінін дәлелдеп, оларды «биобластылар» деп атады. Бенде 1898 жылы Бұл органоидка митохондриялар деген ат берді. Михаэлис тірі жасушалардың митохондрияларын жасыл янус бояуымен бояп, олардың жасушадағы тотығу процестерімен байланысы бар екенін атап көрсетті.
|
|
|
Лизосома (гр. 'λύσις' – еру және sōma – дене) – жануарлар мен саңырауқұлақ жасушасының органелласы, жасуша ішінде ас қорыту қызметін атқаратын және гидролиттік ферменттердің қор ретінде жиналатын орны. Оның диам. 0,2 – 0,7 мкм.Лизосома — торшалар органоиды. Олардың құрамына гидролиттік ферменттер тобы — қышқыл фосфатаза, нуклеаза, протеазалар, гликозидазалар т. б. (барлығы 20-дан астам) кіреді. Лизосома торшаның өзінің (аутолиз) және оның ішіне кірген заттардың ыдырауына қатынасады. Лизосома құрамына кіретін ферменттер торша және белоктарының жетілуіне (процессинг) қатынасады.
Гольджи аппараты –– жасуша биосинтезінің өнімдерін түзілу және тасымалдау қызметін атқаратын мүшесі. Гольджи аппараты бөліктері жалпақ пішінді іші қуыс бірінін үстіне бірі қаланып орналасқан.
12.3. фотореактивациялық репарация түрлері.
13.1.Гендік аурулардың клиникасы және генетикасы. Нейрофиброматоз (Реклингхаузен ауруы). Организмде нейрофибромамен қатар гемангиома және лимфангиомалардың шеткері нервтердің қабығында тері асты клетчаткасында пайда болуы. Ісік түйіндер әр түрлі тканьдер мен органдарда шоғырланады, әсіресе бет, мойын және дене қатты өзгереді.
13.2. Биологиялық мембрананың биологиялық құрылысы.Мембрана арқылы тасымалдау. Биологиялық мембрана мынандай қызметтер атқарады:
- Механикалық, бұл арқылы жасуша өзін қоршаған ортадан оқшауланады, оның дербес болуына және тиісті қызмет етуіне мүмкіндік береді;
- Тосқауылдық, бұл арқылы жасуша өзін қоршаған ортамен талғампаздық (селективті) түрде пассивті және активті зат тасымалдауға қол жеткізеді;
- Матрицалық, бұл арқылы биологиялық мембранада ақуыздар мен ферменттердің болуы қамтамасыз етіледі,
- Энергетикалық, бұл арқылы биолгиялық мембранада АТФ синтезделуі, биопотенциалдардың пайда болуына мүмкіндік алады.,
- Рецепторлық, мұндай қызмет арқылы мембрана басқа жасушаларды, сыртқы тітіркендіргіштердің әсерін сезуге, заттарды танып білуге мүмкіндік алады.
Дата добавления: 2016-01-04; просмотров: 1; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!