УЧАСТИЕ ЗЕМЛЕУСТРОИТЕЛЬНЫХ КОМИССИЙ ВИТЕБСКОЙ ГУБЕРНИИ
В ДИНАМИКЕ СТОЛЫПИНСКИХ АГРАРНЫХ ПРЕОБРАЗОВАНИЙ
Таранович К.Ю.,
студентка 4 курса УО «БГПУ им. М. Танка», г. Минск, Республика Беларусь
Научный руководитель – Житко А.П., доктор ист. наук, профессор
Столыпинские аграрные преобразования оказали значительное влияние на экономическое и политическое развитие дореволюционной России. Земельная политика П.А. Столыпина не была случайностью, она ознаменовала собой сдвиг в сторону буржуазных механизмов в аграрных отношениях и должна была привести к перегруппировке классовых сил в деревне. В начале XX в. в обстановке спада революционного движения царское правительство спешно приступило к реформированию деревни по проекту, предложенному П.А. Столыпиным. Непосредственное осуществление столыпинских преобразований возлагалось на губернские и уездные землеустроительные комиссии, учреждённые указом Николая II от 4 марта 1906 г. Согласно указу, комиссии образовывались с целью оказания помощи Крестьянскому банку по содействию сельскому населению в покупке земель [1].
Актуальность изучения результативности аграрных преобразований землеустроительных комиссий в рамках столыпинской реформы обоснована неоднозначностью и противоречивостью позиций исследователей в отношении значения реформаторской деятельности П.А. Столыпина в исторической динамике земельных процессов на территории Беларуси. Также в последнее время в научной литературе высказывались новые подходы историков к оценке итогов реформы и её значения в улучшении условий крестьянского землевладения и землепользования, что даёт возможность взглянуть на деятельность землеустроительных комиссий с учётом новых фактов и меняющихся тенденций в исторической науке.
|
|
|
Изучение имеющейся научной литературы по данному вопросу, а также вовлечение в исследование широкой фондовой базы архивных источников позволило составить наиболее объективное представление о результатах аграрных преобразований, осуществлённых землеустроительными комиссиями. Чтобы показать основные направления деятельности комиссий и их результативность, в качестве примера была выбрана Витебская губерния. Анализ работы землеустроительных комиссий осуществлялся в рамках следующих аграрных преобразований: мобилизация земельной собственности, размежевание земельных наделов, ликвидация земельной чересполосицы, организация помощи в ходе переселения крестьян в азиатскую часть России [2].
На основе результатов исследования динамики аграрных преобразований комиссий сделаны важные выводы:
1. Мобилизация земельной собственности, вызванная объективными экономическими закономерностями в начале XX в., проводилась при активном участии и в рамках деятельности землеустроительных комиссий. Организованная комиссиями работа по подготовке и реализации мобилизационных процессов способствовала пополнению фонда вовлечённой в хозяйственный оборот земли и содействовала перераспределению земельных владений в пользу крестьянского населения, массово включившегося в процесс земельных операций по купле-продаже и аренде наделов.
|
|
|
2. Межевые операции, сопровождавшие землеустроительные мероприятия, производились представителями комиссий с целью зафиксировать границы земельных владений соответствующих собственников и тем самым предупредить и избежать их территориальные претензии друг к другу. Популярность землеустроительных работ по разделу на хутора и отрубы участков целых селений, выделу индивидуальных хозяйств, а также разверстанию чересполосных земель в Витебской губернии объяснялось особенностями земельных условий и отношений в этом регионе.
3. Земельные операции землеустроительных комиссий по ликвидации чересполосицы устранили недостатки существовавшего земельного пользования и открыли возможность для сельского населения совершать сделки по обмену неудобно расположенных наделов, благодаря чему земля, обрабатываемая одним владельцем, приобрела компактную форму, что положительно отразилось на интенсивности и продуктивности использования земельных участков.
|
|
|
4. Новые подходы к общим тенденциям переселенческой политики правительства в рамках столыпинской аграрной реформы, позволяют утверждать, что деятельность землеустроительных комиссий по организации помощи в переселении на азиатские территории России принесла заметные результаты, несмотря на частичное возвращение переселенцев и снижение количества желающих переселяться в предвоенные годы.
Литература:
1. Полное собрание законов Российской империи. – СПб., 1909. – Отд. I. – Т. 26. – № 27 478.
2. Национальный исторический архив Республики Беларусь. Фонд 2611. – Оп. 1. – Д. 1.
ІНТЭЛЕКТУАЛЬНАЯ КУЛЬТУРА БЕЛАРУСІ Ў XVIII СТАГОДДЗІ
Тарасюк Я.В.,
аспірантка Інстытута філасофіі НАН РБ, г. Мінск, Рэспубліка Беларусь
Навуковы кіраўнік − Евароўскі В.Б., канд. філас. навук, дацэнт
У гісторыі інтэлектуальнай культуры Беларусі XVIII стагоддзе – гэта час росквіту асветніцкай філасофіі. Неабходнасць даследавання гэтага перыяду ў беларускай філасофіі абумоўлена шэрагам фактараў. Першы фактар – гэта тое, што Асветніцтва з’яўляецца першай эпохай у Беларусі, калі ствараецца філасофія ў сваім класічным выглядзе, характэрным для агульнаеўрапейскай традыцыі. Філасофія атрымала самастойны статус, што дае падставы казаць аб стварэнні на тэрыторыі Беларусі (уваходнай на той час у межы Рэчы Паспалітай, а затым Расійскай імперыі) нацыянальнай філасофскай культуры. Другі фактар, які вызначае актуальнасць звароту да Асветніцтва – гэта недастатковая колькасць прац, прысвечаных асаблівасцям развіцця асветніцткай філасофіі ў Беларусі. Большасць папярэдніх даследаванняў уяўляюць з сябе аналіз Асветніцтва з дапамогай марксісцкай метадалогіі, што прывяло да знікнення з поля зроку важных момантаў разумення тых ідэй, якія развіваліся ў Беларусі ў гэтую эпоху. Таксама існуе неабходнасць аналізу ідэй асобных філосафаў-асветнікаў для стварэння больш шырокай карціны філасофскай культуры Беларусі гэтага перыяду. Беларусь у дадзеным кантэксце разглядаецца як носьбіт і пераемніца агульнай традыцыі рэгіёну Рэчы Паспалітай.
|
|
|
Асветніцкі праект у Беларусі характарызуецца сваёй скіраванасцю на агульнаеўрапейскую традыцыю. Фарміраваўся гэты праект двума шляхамі: па-першае, праз знаёмства мясцовых выкладчыкаў з ідэямі заходніх філосафаў, па-другое – на дзяржаўным узроўні праз рэформу адукацыі і ўвядзенне новай філасофіі ва ўніверсітэцкія курсы. Другая асаблівасць Асветніцва напачатку свайго фарміравання ў Рэчы Паспалітай – гэта сінтэз двух варыянтаў Асветніцтва: нямецкага з яго скіраванасцю на праблемы пазнання і розуму і французскага, дзе асноўны інтарэс быў скіраваны на аналіз грамадства і магчымасці яго ўдасканалення.
Асноўныя постаці, якія прадстаўляюць Асветніцтва ў Беларусі ў перыяд яго станаўлення, – гэта Казімір Нарбут і Іеранім Страйноўскі. “Логіка альбо навука аб роздумах і развагах” (1769) Нарбута і “Навука права натуральнага, палітычнага, палітычнай эканоміі і права народаў” (1785) Страйноўскага з’яўляюцца яскравымі прыкладамі навучальных дапаможнікаў, у якіх размешчаныя, акрамя перайманняў з твораў заходнееўрапейскіх філософаў, цікавыя самастойныя разважанні.
Казімір Нарбут з’яўляецца прадстаўніком эклектычнага напрамку філасофіі, да якога сам сябе і адносіць, але пры гэтым ён і ўласна першы філосаф-асветнік у Беларусі. У сваёй працы ён аналізуе пытанні аб межах нашага розуму, аб магчымасці пазнання і метадах пошуку ісціны. Асновай яго разважанняў былі ідэі нямецкага філосафа Хрысціяна Вольфа. Казімір Нарбут таксама з’яўляецца першым у Рэчы Паспалітай, хто выдаў падручнік на нацыянальнай мове, гэтым самым пераламіўшы езуіцкую традыцыю выкладання на лаціне і паклаўшы пачатак секулярызацыі ведаў.
Іеранім Страйноўскі традыцыйна разглядаецца як прадстаўнік фізіякратычнай школы, заснаванай у Францыі Франсуа Кенэ. Але аналіз “Навукі натуральнага права…” паказвае, што яго разважанні выходзяць за ідэйныя межы гэтай школы, хаця ядро развагаў фарміруе менавіта фізіякратызм. Аналіз яго канцэпцыі натуральнага права і пытанняў, якія тычацца тэорыі ўзнікнення грамадства і права, паказваюць, што ў сваіх развагах Страйноўскі кіруецца тэорыяй грамадскай дамовы, якая актыўна распрацоўвалася заходнееўрапейскімі філосафамі. Страйноўскі ўпершыню ў Рэчы Паспалітай пачаў выкладанне прававой тэорыі, што сведчыла аб пераарыентацыі інтарэса з гнасеалогіі ў бок сацыяльнай філасофіі.
Нарбут і Страйноўскі – постаці класічнага перыяду беларускага Асветніцтва, якія сваёй мэтай ставілі, у першую чаргу, абарону новага разумення прадмета і статуса філасофіі. Філасофія пачала разглядацца як аснова навуковых ведаў, а навука, у сваю чаргу − як веда, якая павінна прыносіць карысць усяму грамадству.
Канец XVIII і пачатак ХІХ стагоддзяў сталіся часам росквіту асветніцкай рацыянальнасці і звязаныя з імёнамі Анёла Доўгірда, Гуга Калантая, братоў Снядэцкіх. Галоўнымі былі праблемы пазнавальнасці свету і межаў чалавечага розуму. Калі на пачатку эпохі філосафы сутыкнуліся з сур’ёзнай крытыкай з боку тэалогіі, статус якой паступова пачаў прыніжацца, пакуль не быў канчаткова выцеснены новым аптымістычным светапоглядам, то на сыходзе Асветніцтва сам гэты светапогляд быў пастаўлены пад сумніў. Сярод таго, што засталося ад былой магутнай Рэчы Паспалітай, ужо нельга было задаволіцца развагамі аб універсальным і верай у перамогу розуму, на змену Асветніцтву прыйшоў рамантызм са спробай змяніць універсальнасць на індывідуальнае, нацыянальнае, гістарычнае.
Літаратура:
1. Stroynowski, Hieronim. “Nauki prawa przyrodzonego, politycznego, ekonomiki polityczney, y prawa narodow”. – Wilno, 1785.
2. Narbutt, Kazimerz. Logika czyli nauka o rozważaniach i rozsądzaniach. –Wilno, 1769.
Дата добавления: 2018-02-18; просмотров: 621; Мы поможем в написании вашей работы! |
Мы поможем в написании ваших работ!